O Aπόστολος Παύλος του Ζίζεκ Πηγή: Στο ντιβάνι με το Λακάν./Αριστερά και Πολιτική Θεολογία

O Aπόστολος Παύλος του Ζίζεκ

Πηγή: Στο ντιβάνι με το Λακάν.Σύνδεση εδώ 

Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από το άρθρο Politics and perversion: Situating Zizek’s Paul του Adam Kotsko. O Kotsko είναι συγγραφέας του βιβλίου Zizek and theology.

Ο Μπαντιού στο βιβλίο Saint Paul : The foundation of universalism υποστηρίζει ότι η αμαρτία είναι η θέση του υποκείμενου του νόμου. Η αμαρτία δεν είναι το ξεπέρασμα του νόμου. Η αμαρτία είναι η μόνη δυνατή σχέση με το νόμο. Ο Μπαντιου διαχωρίζει το νομικό υποκείμενο από το υποκείμενο της σωτηρίας. Το νομικό υποκείμενο μέσω του νόμου συγκροτείται από το διαχωρισμό της ζωής και του θανάτου ο οποίος παράγεται από το νόμο. Ο νόμος διανέμει τη ζωή στην πλευρά του θανάτου και το θάνατο στην πλευρά της ζωής.

Με το ξεπέρασμα του νόμου και της αμαρτίας το υποκείμενο, από υποκείμενο του νόμου γίνεται το υποκείμενο της ζωής. Ένα συμβάν αλήθειας είναι απαραίτητο ώστε να γίνει αυτό. Ο απόστολος Παύλος αναφέρεται στο Συμβάν αλήθειας ως «Ανάσταση». Η ανάσταση επαναδιανέμει το θάνατο και τη ζωή στους τόπους τους δείχνοντας ότι η ζωή δεν καταμβάνει τον τόπο των νεκρών. Στο κεφάλαιο με τίτλο «Η αγάπη ως καθολικός νόμος»,ο Μπαντιού τονίζει ότι το Συμβάν- Χριστός είναι η κατάργηση του νόμου, ενώ ο νόμος αποτελεί την άρνηση της Ανάστασης δηλαδή της αυτοκρατορίας του θανάτου. Μέσα από το νόμο της αγάπης η ζωή γίνεται καθολικός νόμος.

Στο The ticklish subject ο Ζίζεκ κάνει μια εκτενή κριτική στον Μπαντιού και επικεντρώνεται στο απόσπασμα σχετικά με το νόμο στο Προς Ρωμαίους επιστολή κεφ. 7 του απόστολου Παύλου. Σύμφωνα με το Ζίζεκ ο Μπαντιού διαχωρίζει ριζικά το θάνατο από την Ανάσταση. Δεν είναι το ίδιο και δεν συσχετίζονται ούτε διαλεκτικά. Εδώ ο Μπαντιού είναι αντι- εγελιανός. Δεν υπάρχει διαλεκτική σχέση μεταξύ ζωής και θανάτου. Το Συμβάν- αλήθειας δεν είναι παρά ένα ριζικά νέο ξεκίνημα. Με όρους της λακανικής ψυχανάλυσης υπάρχει μια αποσύνδεση του Συμβάντος- αλήθειας και της ενόρμησης θανάτου. Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι για τον Μπαντιού το πρόβλημα που θέτει το προς Ρωμαίους επιστολή κεφ. 7 είναι η διαφυγή από το νόμο και έτσι και από την ενόρμηση θανάτου.

Ο Ζίζεκ αναφερόμενος στην ανάγνωση του Λακάν στο σεμινάριο Η ηθική της ψυχανάλυσης , υποστηρίζει ότι το ζήτημα είναι πιο περίπλοκο. Το ζήτημα δεν είναι η διαφυγή από το νόμο αλλά η διαφυγή από μια συγκεκριμένη σχέση με το νόμο. Για τον Ζίζεκ το πρόβλημα με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος ο απόστολος Παύλος είναι πώς να αποφύγει την παγίδα της διαστροφής δηλαδή έναν νόμο που παράγει την υπέρβασή του, εφόσον την χρειάζεται έτσι ώστε να θεμελιωθεί ως νόμος. Ο όρος διαστροφή εδώ αναφέρεται σε ψυχαναλυτικό διαγνωστικό όρο του Λακάν. Ο διαστροφικός είναι αυτός που πιστεύει ότι ξέρει τι θέλει ο Άλλος και κατευθείαν του το δίνει. Η υστερική είναι αυτή που μέσα από αδιάκοπες ερωτήσεις προσπαθεί να ανακαλύψει τι θέλει ο Άλλος.

Η αντίθεση μεταξύ της διαστροφής και της υστερίας είναι το σκοτεινό υπερεγώ. Σε αντίθεση με τη συνηθισμένη ερμηνεία ότι το υπερεγώ είναι ανάλογο με την ένοχη συνείδηση, ο Ζίζεκ ακολουθώντας το Λακάν υποστηρίζει ότι το υπερεγώ υποκινεί το υποκείμενο να απολαύσει. Πέρα από κάθε ηθική απαγόρευση υπάρχει μια παρακίνηση για να παραβίασή της , προκειμένου να επιβεβαιωθεί η δύναμη του νόμου. Η ενοχή είναι ένα είδος λιβιδικής ικανοποίησης. Το υποκείμενο του Προς Ρωμαίους επιστολή κεφ. 7 είναι βασικά ένα υστερικό υποκείμενο που συνειδητοποιεί αυτό το μηχανισμό. Ο πειρασμός τότε είναι να πάρει κάποιος τη διαστροφική θέση, να αφήσει την βασανιστική ασάφεια και να κόψει δρόμο προς την παραβίαση την οποία τόσο επιθυμεί ο νόμος. Το πρόβλημα του απόστολου Παύλου είναι πώς θα σπάσει τον φαύλο κύκλο του Νόμου και της επιθυμίας, της απαγόρευσης και της υπέρβασής της.

Σύμφωνα με το Ζίζεκ, ο Μπαντιού δεν έχει απλά χρησιμοποιήσει τον όρο ενόρμηση θανάτου εκεί που έπρεπε να χρησιμοποιήσει τον όρο διαστροφή, αλλά αναγνώρισε και λανθασμένα την ενόρμηση θανάτου ως το πρόβλημα ενώ αυτό είναι η λύση. Η ενόρμηση θανάτου σύμφωνα με το Λακάν είναι η αποσύνδεση από τη συμβολική τάξη. Το υστερικό υποκείμενο που προσπαθεί να μάθει τι θέλει ο Άλλος μπορεί να γίνει διαστροφικό αλλά μπορεί να καταλήξει στην γνώση ότι ο Άλλος δεν υπάρχει, ότι ο Άλλος δεν ξέρει τι θέλει από το υποκείμενο. Όταν κάποιος καταλάβει αυτή τη θέση τότε το πρόβλημα του σκοτεινού υπερεγώ που θεμελιώνεται ως ερώτηση της επιθυμίας του Άλλου (του νόμου) διαλύεται. Έτσι φαίνεται ο Λακάν να αφήνει χώρο για το Συμβάν αλήθειας του Μπαντιού. Ο Ζίζεκ υποστηρίζει ότι η αρνητικότητα της ενόρμησης του θανάτου συγκροτεί το πιστό υποκείμενο και ότι μόνο η ενόρμηση θανάτου είναι αυτή που διακρίνει ένα αυθεντικό Συμβάν. Ο Λακάν δεν υποστηρίζει έναν μεταμοντέρνο πολιτισμικό σχετικισμό. Υπάρχει διαφορά μεταξύ ενός αυθεντικού Συμβάντος και ενός ομοιώματος. Η διαφορά είναι ότι σε ένα αυθεντικό Συμβάν το κενό της ενόρμησης θανάτου, η ριζική αρνητικότητα , ένα κενό που προσωρινά διακόπτει την τάξη του Είναι , συνεχίζει να αντηχεί. Ο Μπαντιού αρνείται την αναγκαιότητα αυτού του κενού και αυτό αποτελεί την βασική φιλοσοφική του αντίθεση με τον Ζίζεκ.