ΈΝΑ ΠΑΡΆΞΕΝΟ ΖΏΟ ΣΤΑ ΑΝΕΞΕΡΕΎΝΗΤΑ ΆΔΥΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΉΣ ( του Π. θ )

ΈΝΑ ΠΑΡΆΞΕΝΟ ΖΏΟ ΣΤΑ ΑΝΕΞΕΡΕΎΝΗΤΑ ΆΔΥΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΉΣ 

 

.......αυτό το παράξενο ζώο μασουλώντας αυτά τα πικρά φύλλα , ένα αλλόκοτο ζώο, αυτός ο Κ μεταμορφωμένος ,σαν μέσα σε όνειρο γράφοντας : εξάλλου η γραφή δεν είναι μια κατάσταση ονείρου ;

Θυμάται αμυδρά πως ήταν άνθρωπος όμως ,αχ! Αυτό δεν φτάνει , πρέπει να προσδιορίζεις και τι είδους , άνθρωπος , όχι μόνο ηλικία αλλά και φύλο:άρρεν , θήλυ , άνδρας γυναίκα , γέρος , παιδί , κανονικός , αριστερός η δεξιός και ακόμα τι εθνικότητας , όμως όλα αυτά αυτά του φαίνονταν αμυδρά και θολά , ακανόνιστα , άγνωστα , ξεθωριασμένα , σαν να ‘τανε σκιές και αυτός αποτύπωμα , ένα χνάρι σε ένα σπήλαιο , πανάρχαιος , εκατό χρόνων , η εκατό χιλιάδων σαν να υπήρξε από την αυγή του χρόνου ή ίσως , να ήτανε ζωντανός παλιά , και τώρα ίσως ,πεθαμένος να είχε μετ εμψυχωθεί σε κάτι άλλο , σε αυτό το ζώο με κέρατα , εύκαμπτα , και στριφογυριστά σαν κεραίες που επικοινωνούν με τα φυτά τα έντομα , τα νηπενθή αυτού του ανακατεμένου κόσμου που γύρω του πεταρίζουν πελώριες πεταλούδες και στριφογυρνούν πένθιμα φεγγάρια ,βαρύς , βραδυκίνητος και αργόστροφος ένα πελώριο ζώο, φολιδωτό που βγάζει ήχους γοερούς σαν κλάμα χαμένων μωρών καθώς πορεύεται προς τα κάτω , ακόμα πιο βαθιά στην ανεξερεύνητο άβυσσο της ολόδικής του ψυχής

.......Ενώ ένοιωθε ένα κομμάτι του εαυτού να ανήκει σε άλλον , να είναι μισός και μισός , ένας Μινώταυρος και , ενώ μασούλαγε τα φύλλα σε αυτό το μισοσκόταδο κόσμο αλλού , μισοκοιμόταν , συντετριμμένος , όχι ουδέτερος , όχι θηλυκός , αρσενικός. Ηλικία ; ; Παιδί; Όχι . Νεαρός ,; Όχι , Όχι τριάντα , όχι σαράντα , ίσως πενήντα ίσως εξήντα , όχι εβδομήντα , ακόμα , όχι . Όμως γιατί εξαντλημένος ; Όχι από δουλειά , μια άλλη κόπωση , όχι που νιώθουν τα παιδιά μετά από ολοήμερο παιχνίδι όταν ξαπλώνουνε στο γρασίδι αποκαμωμένα, όταν σκουντουφλάν και θέλουν κι άλλο , κι άλλο, όμως δεν αντέχουνε πια , όμως δεν θέλουν να πάνε στο κρεβάτι , όμως δεν ήτανε εκείνη η κούραση , ήταν κάποια άλλη μακρινή που έρχεται σε κάποιαν άλλη ηλικία , όταν κοιτάς τον εαυτό σε μια ατέλειωτη σειρά από καθρέφτες που σε δείχνουν σε διάφορες ηλικίες να μεγαλώνεις και να γερνάς το πρόσωπο σου να γεμίζει ζάρες και ρυτίδες και το κορμί σου να λιώνει σαν κερί , όχι η κούραση του παιδιού που έχει αποκάμει ,είναι μια κούραση που περιέχει τις άλλες ηλικίες , σαν ρωσικές κούκλες η μια να κρύβεται μέσα στην άλλη, κούραση που έχει ήδη αποκαλύψει αυτό που είναι κρυμμένο και δεν έχει πια τι να ανακαλύψει, κούραση που έχει δει και δεν θέλει να δει άλλο, κούραση από το ίδιο, τη επανάληψη , το εαυτό και όχι το αλλο...

.Κι όμως άλλη μια σκέψη του ρθε ξαφνικά ενώ η ουρά καρδιά του κουνιότανε αργά πέρα δώθε διώχνοντας τις πελώριες βοιδομυγες ΄΄ όχι είμαι ζώο ‘’ , αργόσυρτα , ηδονικά , μασουλώντας καθώς βυθίζονταν σε ένα όλο και πιο πυκνό μισοσκόταδο και οι Ήλιοι έσβηναν ενώ τα φεγγάρια αναδύονταν το ένα μετρά το άλλο σε αυτήν την μελαγχολική Εδέμ του μυαλού του .κι υστέρα , κάτι σαν ‘’ «Λαβωμένο ζώο» ενώ το αίμα έτρεχε από την καμπούρα της ράχης του , μαύρο και πηχτό ( εμείς τα ζώα τις αγαπάμε τις πληγές μας και την ηδονή οδύνη που μας φέρνουν αγαπάμε να ξεχνάμε και να γίνονται γύρω μας ομίχλη και σκοτάδι , η μνήμη , η αγάπη η επιθυμία , ο έρωτας και τότε που ήμασταν παιδιά και βλέπαμε το μέλλον το ίδιο σκοτεινό και ξένο όπως τώρα βλέπουμε το παρελθόν και πλέουμε σαν καραβιά στις μισο σκόταδες θάλασσες του χρόνου και φοβόμαστε τα τέρατα των δικών μας άβυσσων ενώ , εμείς ,το ξέρω κατά βάθος πως είμαστε τα τέρατα που φοβόμαστε και πως εμείς είμαστε η πληγή μας ….Να ! άλλο ένα ζώο , πελώριο , απ’ το δικό μου είδος κοιτά τον Κ απόμακρο και σιωπηλό , με μάτια που γυαλίζουνε ολόμαυρα μέσα στο σύθαμπο . Γιατί γυαλίζουνε ; Γιατί τον κοιτάς;, κάποτε πίστευε πως τα μάτια που τον κοιτούσανε ήτανε ο Άλλος , το άλλο φύλλο ίσως , η Γυναίκα, όλο εκείνο το Μυστήριο της εφηβείας , ακόμα θυμάμαι , καρδιά ξεγυμνωμένη να τρέμει από προσμονή , το σεξ , το άλλο φύλο , η αγάπη , μαραμένο φύλλο , φύλο .η πτώση από τον παράδεισο, η εκδίωξη

… Και τι άλλο είναι αυτό το Βλέμμα , αυτό που λαμπυρίζει στην άκρη του ματιού από εκεί που πηγάζει το δάκρυ πάρα η στερεμένη ελπίδα , το Ακόμη λίγο το Encore , αχ! Λίγο ακόμα από τον παράδεισο , πριν δοκιμάσουμε το Ξύλο της γνώσης , ακόμη λίγο από την αθωότητα εκείνη που μόνο αναδρομικά την γευόμαστε. Μέσα από τη νοσταλγία , και τώρα , σε βλέπω , Άλλο ζώο και ξέρω πως εγώ είμαι εσύ και εσύ εγώ μέσα από τον καθρέφτη ,ενώ τα φεγγάρια γύρω μας μας γυρίζουν και πολλαπλασιάζονται όλα και περισσότερα και ίσως είναι αυτά που υπάρχουνε και εμείς δεν είμαστε πάρα τα όνειρα που βλέπουν

.....… Γιατί αυτό που στα νιάτα μας αποκαλούμε χρόνο και ζωή και νομίζουμε κάποιες φορές πως είναι κάτι έξω από μας , και το ψάχνουμε στο απέραντο διάστημα και στις αβύσσους των ουρανών απάνωθε μας , δεν είναι πάρα η πελώρια καμπούρα μας : εκεί συσπειρώνεται ο χρόνος μας , εκεί και στα κέρατα μας ΒΟΥΣΤΡΟΦΗΔΟΝ , κοχλίες στιγμών, στάλες ,στάλες χρόνου, σταλαγμίτες και σταλακτίτες .Είμαστε πελώρια ζώα , αιχμάλωτα , αργά , που βαδιζονοντας ,μένουνε πάντα στο ίδιο σημείο ανήμπορα να κινηθούνε , σταματημένα όπως σε κάποια όνειρα που ενώ βλέπεις τον εαυτό να τρέχει σα μια σκιά στον τοίχο , εσύ παραμένεις ακίνητος, σ ένα λαβύρινθο στιγμών , μινώταυρος ή αρουραίος ή τυφλοπόντικας ή πράγμα στη Στοά του Κάφκα …

π.Θ

 

 

 

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.....

 

Η επέκταση του πεδίου της Πάλης ή για να ξαναπιάσουμε τον Μίτο της Αριάδνης στη συζήτηση για τη σεξουαλικότητα . Π, Θεοδ.

 Η επέκταση του πεδίου της Πάλης ή για να ξαναπιάσουμε τον Μίτο της Αριάδνης στη συζήτηση για τη σεξουαλικότητας ΜΕΡΟΣ Α

Αφορμή για αυτό το σημείωμα μου έδωσε το σχόλιο μιας φίλης που κριτίκαρε την άποψη μου ότι όλο αυτό το ζήτημα των σκανδάλων σεξουαλικής βίας είναι βαθιά πολιτικό.. Η φίλη ισχυρίστηκε ότι όχι , είναι ζήτημα Παθών και σεξουαλικότητας , δεν έχει να κάνει με Κιναλ Νου Δου η Σύριζα

. Ε λοιπόν , διαφωνώ. Είναι πολιτικό , βαθιά πολιτικό το ζήτημα της σεξουαλικότητας , του βιασμού ανήλικων , της παιδοφιλίας κλπ. .. Και όχι μόνο με την έννοια των κομμάτων , ούτε με την έννοια Μόνο της Δεξιάς – Αριστερά…

Για το παρακάτω κείμενο , που θα παρουσιάσω μάλλον σε συνέχειες και θα προσπαθήσω να ενσωματώσω στοιχεία από την παρούσα συζήτηση θα χρησιμοποιήσω αποσπάσματα από τα άρθρα μου ΄΄ Η Επινόηση του Ερωτα ‘’ και ‘’ Έρωτας Θνητός , Απωθημένος Θάνατος ’ που πρωτοδημοσιευτηκαν γύρω στο 2006 στο περιοδικό Ένεκεν και περιλαμβάνονται στη συλλογή μου από δοκίμια : Η Απατηλή υπόσχεση της Αγάπης

1.Το ζήτημα της σεξουαλικότητας και του έρωτα ήταν ανέκαθεν βαθιά Πολιτικό: Πρώτον διότι συνδέεται άμεσα με το ζήτημα των Φύλων που είναι το κατεξοχήν ζήτημα Κυριαρχίας , εξουσίας.. Το σεξ στην Αρχαιότητα ταυτιζόταν με το δικαίωμα στην διείσδυση . Στην θεμελιώδη ανισότητα της παραδοσιακής κοινωνίας, δεν ήταν νοητή η απόλαυση αυτού, που έχει κατώτερη κοινωνική θέση ,δηλαδή της γυναίκας η του δούλου. Η θεμελιακή ανισότητα στη σχέση των δυο φύλων, επισημαίνεται και από τον μεγάλο μελετητή της σεξουαλικότητας, τον Φουκό με αφορμή τον αμφιλεγόμενο ομοφυλόφιλο Έρωτα, στην αρχαιότητα: «η ελληνική ηθική της ηδονής-λέει ο Φουκό- ήταν συνδεδεμένη με μια ανδρική κοινωνία, με τη δισυμμετρία, με τον αποκλεισμό του άλλου, με μια ιδεοληψία με την εισχώρηση», γιατί-σύμφωνα με τον Φουκώ-: «στις σεξουαλικές σχέσεις, μπορείτε να εισχωρήσετε στους άλλους η αυτοί να εισχωρήσουν σε σας» και «η(αρχαία) ελληνική ηθική ήταν συνδεδεμένη ,με μια καθαρά ανδρική κοινωνία με δούλους, όπου οι γυναίκες ήταν καταδυναστευόμενοι άνθρωποι, των οποίων η ηδονή δεν είχε σημασία [….]Μια γυναίκα, ένας δούλος μπορούσαν να είναι παθητικοί: αυτή ήταν η φύση τους η θέση τους(Status ) Μισελ Φουκό« Για την γενεαλογία της ηθικής» στο Μισελ Φουκό Εξουσία , Γνώση και Ηθική, Αθήνα Υψιλον , 1987

2 Η πολιτικοποίηση και Κοινωνικοποίηση της σεξουαλικότητας συνεχίζεται έντονα στην νεωτερικοτητα με τον επαναπροσδιορισμό της θέσης του παιδιού και τον επαναπροσδιορισμό του σεξ και των σεξουαλικών πρακτικών : την νεωτερική οικογένεια την χαρακτηρίζει το κλείσιμο στην οικογενειακή εστία, η περίφραξη της κατοικίας, το πλέξιμο ενός πυκνού δικτύου έντονων και συναισθηματικά διαποτισμένων και αμοιβαίων προσκολλήσεων στους γονείς και στα αδέλφια και η ανύψωση της στη θέση ελέγχου της εκπαίδευσης του παιδιού.

2 α Μέσα στην οικογένεια, οι γονείς ,έπρεπε να βρουν καταφύγιο από τις αντιξοότητες και πέσεις της «έξω ζωής». Οι γυναίκες ταυτίσθηκαν με τη συναισθηματική ζωή και την ψυχική ισορροπία της οικογένειας ,οι άντρες με τον αγώνα για την οικονομική της επιβίωση και ευημερία. Τα καθήκοντα της συζύγου μητέρας, εκτός από την πρακτική φροντίδα του νοικοκυριού και των παιδιών, επεκτάθηκαν και στη διαφύλαξη συναισθημάτων οικειότητας: αγάπη, συμπαράσταση, συντροφικότητα.

Ο νεωτερικός ρόλος της γυναίκας «φυσικοποιήθηκε».Η «φυσική »γυναίκα είναι μια επινόηση του 18ου και 19ου αιώνα. Στη νεωτερική κοινωνία ,στην οποία διατυπώθηκαν τα ίσα δικαιώματα για όλους τους ανθρώπους, οι γυναίκες κατέχουν τη θέση του ξένου, του εξωτικού. Το θηλυκό εμφανίζεται ως το αντίθετο του πολιτισμού. Την ίδια στιγμή που το αρσενικό υποκείμενο συγκροτείται ως κυρίαρχο, αυτόνομο άτομο, το οποίο οριοθετεί τον εαυτό του απέναντι στη φύση και τις αισθήσεις, οι γυναίκες ξαναρίχνονται στη φύση .

2β Η νεωτερικοτητα συνοδεύτηκε επίσης και από τον νεωτερικό έλεγχο της παιδικής ηλικίας και επιτήρησης της (παιδικής - εφηβικής )σεξουαλικότητας

Όπως μας δείχνει το έργο του Φιλιπ Αριες «Αιώνες παιδικής ηλικίας» (Φιλιπ Αριες, Αιώνες παιδικής ηλικίας, μτφ Γιούλη Αναστοπούλου εκδ. Γλαρος (1973)1990)έως τον 16 αιώνα περίπου τα παιδιά αντιμετωπίζονταν στην Ευρώπη ως «ενήλικες μικρότερου μεγέθους»: δηλαδή θεωρούνταν ότι διέφεραν από τους υπόλοιπους ανθρώπους, απλώς και μόνο επειδή είχαν αδύναμους μυς και πνεύμα. Δεν υπήρχαν ξεχωριστού είδους κάμαρες η ξεχωριστά υπνοδωμάτια των γονέων, ή ζωή των ενηλίκων δεν είχε μυστικά για τα παιδιά, δεν υπήρχαν πολιτισμικά αναγνωρισμένες ενδυματολογικές διαφορές που να οριοθετούν μια ειδική κατάσταση της παιδικής ηλικίας, τα παιδιά φορούσαν ρούχα που δεν έκαναν πια στα μεγαλύτερα αδέλφια τους, ή που δεν φορούσαν πια άλλοι συγγενείς τους. Όλα αυτά αλλάζουν στην αυγή του 17ου αιώνα: αρχικά στα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία στα χαμηλότερα. Μια ξεχωριστή διαγωγή και ειδικές δραστηριότητες επινοήθηκαν για τα παιδία και τμήματα των οικογενειακών χώρων διατηρήθηκαν αποκλειστικά για τις δραστηριότητες των ενηλίκων και χαρακτηρίσθηκαν απαγορευμένοι χώροι για τα παιδιά κάτω από μια ορισμένη ηλικία .Για να σημανθεί και συμβολικά, η αλλαγή αυτή, τα ενδύματα των παιδιών σχεδιάζονταν πια ετσι ώστε να τονίζεται η κατώτερη, «ατελής» κατάσταση του-μέσω μιας μίμησης: αρχικά των ενδυμάτων που φορούσαν οι κατώτερες τάξεις η, στην περίπτωση των αγοριών, των γυναικείων φορεμάτων.

Σύμφωνα με τον Φίλιο Αριές, η αλλαγή στην αντιμετώπιση και την μεταχείριση των παιδιών συνέπεσε με την ανακάλυψη του παιδιού ως ενός πλάσματος με ξεχωριστά δικά του χαρακτηριστικά και ιδιαίτερες ιδιότητες. Το παιδί πια αντιμετωπιζόταν ως εύθραυστο πλάσμα που απαιτούσε μεν διαρκή και στενή επίβλεψη και παρέμβαση:ένα αθώο πλάσμα, αλλά ακριβώς λόγω της αθωότητας του, απειλούμενο συνεχώς ότι θα «χαλάσει» ,ανήμπορο να αποσοβήσει και να πολεμήσει από μόνο του τους κινδύνους. Το παιδί χρειαζόταν την καθοδήγηση και τον έλεγχο του ενήλικα:μια μελετημένη ,προσεκτικά σχεδιασμένη επιτήρηση, υπολογισμένη ώστε να αναπτύξει τη λογική του παιδιού, ως ένα είδος φρουράς, που ο κόσμος των ενήλικων άφηνε στο εσωτερικό της προσωπικότητας του παιδιού,

Η νεωτερική σημασία της έννοιας της «επιτήρησης» του παιδιού, χρωματίσθηκε και διαδραματίσθηκε έντεχνα ,από τον πανικό που προκλήθηκε σχετικά με τη ροπή των παιδιών προς τον αυνανισμό ,που ειδώθηκε ως ένας κίνδυνος ανεπανόρθωτα ολέθριας δυναμικής. Ήταν καθήκον των γονέων αλλά και των δασκάλων να υπερασπιστούν τα παιδιά ενάντια στον κίνδυνο αυτό, να εντοπίσουν την παρουσία του σε κάθε αλλαγή της διαγωγής, κάθε χειρονομία και κάθε γκριμάτσα, να υποταχθεί συνολικά η τάξη της ζωής των παιδιών στην ανάγκη να καταστεί ανέφικτη αυτή η νοσηρή πράξη. Γονείς και δάσκαλοι ,ήταν σε εγρήγορση και είχαν την υποψία ότι ,όλα τα παιδιά ήταν ένοχα. Η προσέγγιση στην σεξουαλικότητα ,αναπτυσσόταν μέσω της εξέτασης και της επίμονης παρατήρησης. Ετσι –και μέσω της ανάγκης επιτήρησης του παιδιού-, οι νεωτερικές κοινωνίες οδηγούνται σε έναν επαναπροσδιορισμό της σεξουαλικότητας 3 .1.

Για πρώτη φορά-σύμφωνα με τον Μισέλ Φουκό -,στις νεωτερικές κοινωνίες, ανάμεσα στις πολλές και πανάρχαιες εκδηλώσεις του, το σεξ εξυπηρέτησε την άρθρωση νεωτερικών μηχανισμών εξουσίας και κοινωνικού έλεγχου.

Ο Φουκό στην Ιστορία της Σεξουαλικότητας-εξαπολύει επίθεση σε αυτό που αποκαλεί «υπόθεση της καταστολής». Πολιτισμός σημαίνει πειθαρχία και η πειθαρχία με τη σειρά της υπονοεί τον έλεγχο των εσωτερικών ενορμήσεων. Για τον Φουκό «ο 17ος αιώνας αποτελεί την έναρξη μιας εποχής καταστολής ….Από τούτη την εποχή το να κατονομάζεις το σεξ γίνεται πιο δύσκολο κι επικίνδυνο.»

Το σεξ γίνεται το επίκεντρο της μοντέρνας εξομολόγησης. Ο Φουκό ,επισημαίνει πως, η εξομολόγηση στην παράδοση της καθολικής Εκκλησίας ,ήταν, ανέκαθεν, ένα μέσο ρύθμισης της ερωτικής ζωής των πιστών. Μετά την Αντιμεταρρύθμιση, ολόκληρη η διαδικασία εντατικοποιήθηκε. Όχι μόνο πράξεις αλλά και σκέψεις, ονειροπολήσεις, και όλες οι λεπτομέρειες που αφορούν στο σεξ, επρόκειτο να έρθουν στο φως της δημοσιότητας. Κάπου στα τέλη του 18ου αιώνα ,η εξομολόγηση από μετάνοια μετατράπηκε σε εξομολόγηση ως ανάκριση. Το σεξ ,σιγά σιγά, γίνεται ένα «μυστικό που το πλάθουν τα κείμενα, που είτε το αποκηρύσσουν ,είτε το υμνούν.» Υπήρχε η πεποίθηση ,πως, η πρόσβαση σε αυτό το μυστικό αποκαλύπτει την «αλήθεια».

3.2 Κατά τη διάρκεια του 19ο και ως τις αρχές του 20ου αιώνα. αυτής της περιόδου, η σεξουαλικότητα και η εξουσία ,δια πλέκονται ,με διάφορους τρόπους. Η σεξουαλικότητα, αναπτυσσόταν όπως ένα μυστικό το οποίο, στη συνέχεια, έπρεπε κανείς να αναζητά ασταμάτητα καθώς και να το προστατεύει. Ψυχίατροι ,γιατροί και άλλοι φορείς, καταχώριζαν σε καταλόγους, τις πολυάριθμες σεξουαλικές διαστροφές. Αυτές οι ποικίλες μορφές παρεκκλίνουσας σεξουαλικότητας, από τη μια ,έγιναν αντικείμενο δημόσιας έκθεσης και από την άλλη, αρχές ταξινόμησης της συμπεριφοράς της προσωπικότητας και της ατομικής ταυτότητας.

Το αποτέλεσμα, δεν ήταν η καταστολή των διαστροφών, αλλά η απόδοση σε αυτές μιας «αναλυτικής, ορατής, και μόνιμης πραγματικότητας» και οι διαστροφές «εμφυτεύτηκαν στα σώματα, εισέβαλλαν σε τρόπους συμπεριφοράς»: για παράδειγμα ο ομοφυλόφιλος του 19ου αιώνα έγινε μια «προσωπικότητα, ένα παρελθόν , μια περίπτωση, ένας τρόπος ζωής, μια μορφολογία » Anthony Giddens Η Μεταμόρφωση της Οικειοτητας 2005

Εν τέλει ,σύμφωνα με τον Μισέλ Φουκό «από τον 18 αιώνα και μετά, τέσσερα μεγάλα στρατηγικά σύνολα ,αναπτύσσουν σχετικά με το σεξ ειδικά συστήματα γνώσης και εξουσίας: «Υστερικοποιηση » του γυναικείου σώματος. .«Παιδαγωγικοποιηση του σεξ δηλαδή βεβαίωση ότι σχεδόν όλα τα παιδια επιδίδονται η μπορούν να επιδίδονται σε μια σεξουαλική δραστηριότητα, Η παιδαγωγικοποιηση αυτή φανερώνεται προπαντός στον πόλεμο ενάντια στον αυνανισμό που στη Δύση κράτησε κοντά δυο αιώνες Κοινωνικοποίηση των παιδοποιητικών συμπεριφορών… οικονομικά μέσω παροτρύνσεων η περιορισμών με οικονομικά μέτρα στη γονιμότητα των ζευγαριών [....] ή με την υπευθυνοποιηση των ζευγαριών απέναντι στο κοινωνικό σώμα Τέλος «ψυχιατρικοποιηση » της διεστραμμένης ηδονής: Το σεξουαλικό ένστικτο απομονώθηκε ως αυτόνομο βιολογικό και ψυχικό ένστικτο, έγινε η κλινική ανάλυση όλων των μορφών ανωμαλίας από τις οποίες μπορεί να προσβληθεί[….] αναζητήθηκε τέλος μια διορθωτική τεχνολογία για αυτές τις ανωμαλίες ισε Φουκό , Ιστορία της Σεξουαλικότητας

τομ 1 Η δίψα της Γνώσης Μτφ Γκλόρυ Ροζάκη εκδ , Ραππα (1978)1978

Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΗΣ

Μερος β’

Συνεχίζω την προσπάθεια για μια θεωρητική συζήτηση της σημερινής κατάστασης της σεξουαλικότητας εν Ελλάδι λίγο βιαστικά είναι αλήθεια

Μιας που οι εξελίξεις τρέχουν. Θυμίζω ότι και στο πρώτο μέρος επιμένω ότι το ζήτημα της σεξουαλικότητας είναι πολιτικό , βαθιά πολιτικό. .. Και όχι μόνο με την έννοια των κομμάτων , ούτε με την έννοια Μόνο της Δεξιάς – Αριστερά…

Για το παρακάτω κείμενο , που θα παρουσιάσω μάλλον σε συνέχειες και θα προσπαθήσω να ενσωματώσω στοιχεία από την παρούσα συζήτηση θα χρησιμοποιήσω αποσπάσματα από τα άρθρα μου ΄΄ Η Επινόηση του Έρωτα ‘’ και ‘’ Έρωτας Θνητός , Απωθημένος Θάνατος ‘’ που προδημοσιευτήκαν γύρω στο 2006 στο περιοδικό Ένεκεν και περιλαμβάνονται στη συλλογή μου από δοκίμια : Η Απατηλή υπόσχεση της Αγάπης

Κατά αρχάς θέλω να θυμίσω ότι διαφωνώ με την χρήση του όρου πατριαρχία όπως αυτός χρησιμοποιείται σήμερα από το φεμινιστικό κίνημα και από άλλους . Γιατί διαφωνώ; Μα γινάτι η πατριαρχία έχει καταρρεύσεις αντικειμενικά προ πολλού , έχει γίνει χίλια κομμάτια αντικειμενικά , Υλικά, καθώς συνετρίβη εντελώς αυτό που ήταν η Παράδοση στην παραδοσιακή κοινωνία : Όχι απλώς ιδέες και αξίες αλλά Υλικές συνθήκες . 

 

Στην παραδοσιακή κοινωνία η επανάληψη πρακτικών προσδίδει νόημα στην καθημερινότητα , η πατριαρχία ήταν κάτι που εκπορευόταν απευθείας από την καθημερινή και υλική τάξη πράγματων ως κάτι το αδιαμφισβήτητο.

Και γιατί

η ‘’μεταφορική΄΄ χρήση του όρου πατριαρχία αφήνει να κατανοήσουν οι σύγχρονες γενιές και ιδίως τα νέα παιδιά που όλο και λιγότερη σχέση έχουν με τις κοινωνικές επιστήμες και τις διακρίσεις τους , ότι έχουν να αντιμετωπίσουν έναν σχεδόν αμετακίνητο όγκο αντιλήψεων και '' αξίων '' τις οποίες θα διαλύσουν άλλες 'προοδευτικές '' αντιλήψεις .. ''

Με τον ίδιο πάνω κάτω τρόπο που ο τζιχαντιστικος φονταμενταλισμός του Isis δεν είναι ή ήταν απλώς μια Συνέχεια της παράδοσης του Ισλάμ αλλά Μια Υστερονεωτερική ( εν πολλοίς αυθαίρετη ) επαν ερμηνεια του ....

Έτσι και η σύγχρονη επιθετική Μάτσο συμπεριφορά πολλών ανδρών και Φαλλοκρατικές " αξίες " και ταυτότητες .

Δεν είναι συνέχεια μιας αδιάσπαστης παράδοσης" Πατριαρχίας "αλλά αντίθετα τα παραπροϊόντα της διάσπασης και του θρυμματισμού αυτής της παράδοσης και των τεκτονικών αλλαγών που έχουν επισυμβεί στη σεξουαλικότητα τα τελευταία 50 χρόνια (στις κοινωνίες της λεγομένης Δύσης ή και όλου του κόσμου )

Δεν είναι συνέχεια της πατριαρχίας είναι νέες μορφές ανδρικού ματσΊσμο που οφείλονται εν πολλοίς σε νέες μορφές ανασφάλειας

Πως προέκυψαν στην ύστερη νεωτερικοτητα οι αλλαγές αυτές; Για να το δούμε συνοπτικά ας αναφερθώ σε ένα βιβλίο των αρχών του της δεκαετίας του 90 όπως το είχα παρουσιάσει στο περιοδικό ΕΝΕΚΕΝ αρκετά παλιότερα

Στο βιβλίο του Η μεταμόρφωση της οικειότητας ο A. Giddens ασκεί κριτική στις θέσεις του Φουκό ,όπως αυτές εμφανίζονται κυρίως στην «Ιστορία της Σεξουαλικότητας»του τελευταίου 

Για τον Φουκό, η διαδικασία ανάδειξης της σεξουαλικότητας ως νεωτερικής έμμονης ιδέας, εμφανίζεται ως μια μονόδρομη διείσδυση της εξουσίας-γνώσης στην κοινωνική οργάνωση και οι αναζητήσεις του, σχετικά με τη φύση της σεξουαλικότητας, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό στο επίπεδο του λόγου.

Όμως για τον Giddens η εξέλιξη της σεξουαλικότητας είναι φαινόμενο αναστοχαστικό, με την έννοια ότι οι όροι που εισάγονται για να περιγράψουν την κοινωνική ζωή ,συνήθως εισέρχονται σε αυτήν και την μεταβάλλουν Για τον Giddens

,η σεξουαλικότητα ,σήμερα, αποτελεί ιδιότητα του εαυτού, μέσα σε ένα αναστοχαστικό σχέδιο ζωής…

Ζούμε, σήμερα ,στην εποχή της «πλαστικής σεξουαλικότητας» πού ,σύμφωνα με τον Giddens, διαμορφώθηκε ως μέρος μιας προοδευτικής διαφοροποίησης του σεξ από τις απαιτήσεις της αναπαραγωγής.

Για τις περισσότερες γυναίκες, και κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ιστορικών περιόδων, η σεξουαλική ευχαρίστηση ήταν συνδεδεμένη με τον φόβο επαναλαμβανόμενων κυήσεων και κατά συνέπεια με τον φόβο του θανάτου.

Σήμερα, καθώς οι τεχνολογίες αναπαραγωγής έχουν γίνει πιο εκλεπτυσμένες, αυτή η διαφοροποίηση έχει ολοκληρωθεί .

Τώρα, που η σύλληψη μπορεί όχι μόνο να ανασταλεί, αλλά και να παραχθεί τεχνητά, η σεξουαλικότητα γίνεται πλήρως αυτόνομη:η αναπαραγωγή μπορεί να λάβει χώρα ακόμα και με την απουσία της σεξουαλικής δραστηριότητας

 κι αυτό αποτελεί μια τελική «απελευθέρωση»για την σεξουαλικότητα, η οποία στο εξής «μπορεί να γίνει καθολικά μια ιδιότητα των ατόμων και των μεταξύ τους συνδιαλλαγών ».

Ζούμε επίσης σε μια εποχή που Giddens περιγράφει ως εποχή της « αμιγούς σχέσης», 

στην οποία ο καθένας μετέχει για χάρη της ίδιας της σχέσης, για ότι δηλαδή μπορεί να αποκομίσει από αυτήν ,και η οποία, επομένως, μπορεί να διακοπεί ,λίγο πολύ, κατά βούληση, οποιαδήποτε στιγμή, από οποιοδήποτε μέλος της

,Ζούμε σήμερα ,στην εποχή του «συνάλληλου έρωτα»,του« confluent love »:

Ο σύγχρονος συνάλληλος έρωτας, πού προϋποθέτει την ισότητα στο συναισθηματικό πάρε δώσε, αναπτύσσεται μόνο στο βαθμό που αναπτύσσεται η οικειότητα, που ο κάθε σύντροφος είναι έτοιμος να αποκαλύψει στον άλλον ανάγκες και ευαισθησίες.

Σήμερα η καλλιέργεια ερωτικών δεξιοτήτων και η ικανότητα να δίνεις και να παίρνεις σεξουαλική ηδονή εκ μέρους και των δυο φύλων, οργανώνεται αναστοχαστικά, μέσα από πολλαπλές πηγές ερωτικής πληροφόρησης, συμβουλευτικής και εκπαίδευσης.

Για τον Giddens, οι διαδικασίες αυτής της μεταμόρφωσης της οικειότητας και της σεξουαλικότητας, δεν είναι απλές και χωρίς κινδύνους. Κίνδυνους που αφορούν σε εθισμούς και στην αυξανόμενη (κυρίως ανδρική αλλά όχι μόνο)βία

καθώς «όσο περισσότερο πιέζουν οι γυναίκες προς την ηθική του συνάλληλου έρωτα, τόσο πιο δύσκολο μπορεί να γίνει για πολλούς άνδρες το να διαπραγματευτούν την ηθική γύμνια που συνεπάγεται αυτό »

Ας αναστοχαστουμε λίγο τι σημαίνει αυτό ; Σημαίνει ότι η παραδοσιακή πατριαρχία σκέπαζε το άγχος των ανδρών μπροστά στην άβυσσο της επιθυμίας και της σεξουαλικότητας ..

Το σκέπαζε με έναν πολύ απλό μηχανισμό: απλούστατα δεν υπολόγιζαν την απόλαυση, τον οργασμό των γυναικών.,...

μερικές δεκάδες χρόνια πριν θεωρούνταν αυτονόητο πως μόνο ο άνδρας έχει δικαίωμα στον οργασμό και σεξουαλική ικανοποίηση . Η γυναικά όταν παντρεύονταν μάθαινε από την μαμά της ότι κάτι θα ...υποστεί ...

Το λέω λίγο σχηματικά αλλά σκεφτείτε πως η απόλαυση ήταν- ίσως για χιλιάδες χρονιά -προνόμιο των ανδρών και - στην περίπτωση των ομοφυλοφίλων - μόνο των "ενεργητικών " Η ...παθητική απόλαυση ήταν εκτός συζήτησης... Θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε καν . Κιαν υπήρχε έμενε στα σκοτεινά

Και τι έγινε τις τελευταίες δεκαετίες; έγινε ότι οι Γυναίκες διεκδικούν ενεργητικά και Δημόσια Όχι μόνο ίση αμοιβή για ίση εργασία κλπ. αλλά και το πιο Μύχιο δικαίωμα: το δικαίωμα στη σεξουαλική ικανοποίηση,..

Αυτό με τη σειρά του προκαλεί άγχος στους άνδρες ,..

Στα παλιά ελληνικά έργα αρκούσε να έχεις μια καλή κοινωνική θεσούλα για να έχεις την απόλαυση ,.. Γι αυτό και έβλεπες κάτι όμορφες να ερωτεύονται τύπους σαν τον Γκιωνακη η τον Σταυρίδη κλπ,,

Στην εποχή μας ο άνδρας αισθάνεται συχνά άοπλος και ανεπαρκής μπροστά στην γυναίκεια - και σεξουαλική - χειραφέτηση..

Και αυτή του η ανασφάλεια εξηγεί μια νέου τύπου επιθετικότητα που δεν είναι του ,..πάτερα -αφέντη της πατριαρχίας αλλά του Πληγωμένου ζώου που γίνεται πολλές φορές πιο επικίνδυνη, ....

Η σημερινή βία κατά των γυναικών είναι άλλης τάξεως από την βία της πατριαρχίας ...

Εκεί την γυναίκα την προστάτευε η κοινωνική θέση το στάτους ο ρόλος , η παράδοση .. η ΒΙΑ κατά των γυναικών ξεσπούσε στον πόλεμο, την κατάκτηση κλπ. πάνω στις γυναίκες των ηττημένων Όμως σε καιρό ειρήνης η παράδοση έθετε όρια , άνισα βέβαια και Βάναυσα όρια

... Σήμερα έχουμε όλο και πιο πολύ και σε αυτό το πεδίο έναν εμφύλιο πόλεμο και με την έννοια του ...φύλου...

Ακήρυκτο και εντεινόμενο .. Οι βιασμοί σήμερα δεν προκύπτουν μόνο η κυρίως από την σεξουαλική στέρηση αλλά από την επιθυμία εκδίκησης το μίσος ,,, , Κι αυτό είναι άλλο:

Όπως έγραφε ο Γκιντενς

Το άγχος των αντρών για την σεξουαλικότητα ,ήταν, σε μεγάλο βαθμό, κρυμμένο για όσο καιρό ήταν στη θέση τους οι διάφορες (προνεωτερικές)κοινωνικές συνθήκες που το προστάτευαν. Στην παρούσα εποχή, η ανδρική σεξουαλική βία, απορρέει από την ανασφάλεια Η (ανδρική)βία είναι μια «καταστροφική αντίδραση στη φθίνουσα συνενοχή των γυναικών » Anthony Giddens Η Μεταμόρφωση της Οικειοτητας

Αυτό ζούμε λοιπόν .. ΟΧΙ μια συνέχεια της Πατριαρχίας αλλά μια Αντίδραση . Και αυτό που ζούμε τώρα ,δεν είναι περίπου μια Υστερική αντίδραση ένα Σαλό της εξουσίας , οι 120 τελευταίες μέρες ;… ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

δειτε και Έρωτας, Πανδημία και Διαδίκτυο.. Πέτρος Θεοδωρίδης

Το δίλημμα της καταναλωτικής κοινωνίας στην εποχή της πανδημίας: Στροφή προς το ολιγαρκέστερο; ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ aftercrisisblog.blogspot.com/

 

Το δίλημμα της καταναλωτικής κοινωνίας στην εποχή της πανδημίας: Στροφή προς το ολιγαρκέστερο;

του Άλμπρεχτ φον Λούκε 

© Blätter für deutsche und internationale Politik - Albrecht von Lucke: Die Wende zum Weniger: Corona und das Konsumdilemma, τεύχος 8/2020, Αύγουστος 2010

Mε αφορμή την πανδημία γίνεται πιο ευκρινής «η διπλή κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης», γράφει ο Άλμπρεχτ φον Λούκε. Πρώτον, «κρίση λειτουργικότητας»: «Όλοι όσοι εμπλέκονται ως καταναλωτές και ως παραγωγοί, εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο και η κατάρρευση ή η απόσυρση οποιουδήποτε από αυτούς θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα». Και «φθάσαμε σε λογική του παραλόγου: Δεν εργαζόμαστε κατά πρώτο λόγο για να μπορούμε να καταναλώνουμε, αλλά καταναλώνουμε για να μπορούμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, δηλαδή εργαζόμαστε για να διατηρούμε τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό ενεργό μέσω της κατανάλωσης μας, και συνεπώς να διασφαλίζουμε ότι η δική μας θέση εργασίας θα εξακολουθεί να υπάρχει». Βλέπουμε και μια «κρίση της προσωπικής μας αυτοκατανόησης, δηλαδή της εικόνας που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να είμαστε, πέρα από το να ζούμε στον κόσμο τούτο ως απλοί καταναλωτές»;

Ποια απάντηση θα δώσουμε για το τί λογής αυριανό κόσμο επιδιώκουμε, είναι ζήτημα ανοιχτό, καταλήγει. Βέβαιο είναι ότι «πρέπει να αντισταθμίσουμε τους μηχανισμούς της απώθησης και τις δυνάμεις που μας τραβούν πίσω στην παλιά δήθεν κανονικότητα, με μια διαφορετική, νέα καθοδηγητική ιδέα για τη ζωή και την κατανάλωση».

Με αφορμή κι αυτή την κρίση, στην Ελλάδα ελάχιστα απασχόλησε τον δημόσιο διάλογο, ακόμη λιγότερο το πολιτικό προσωπικό, το τί λογής αυριανό κόσμο θέλουμε, και προπαντός, τί λογής Ελλάδα. Περίσσεψαν μόνον ανεδαφική αλαζονεία των κυβερνώντων («εμείς τα πήγαμε καλά στην έναρξη της πανδημίας» - τη στιγμή που η Ελλάδα ακολουθεί απλώς την πορεία όλης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης), αντίλογοι χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο από την αντιπολίτευση. Τώρα παλεύουν με επακόλουθα της επιπολαιότητας τους. Βλέπουμε και πόσο παίρνουν μαθήματα από τα παθήματα που φέρνει το οικιστικό-πολεοδομικό χάος υπό συνθήκες όλο και πιο απρόβλεπτων καιρικών συνθηκών (πλημμύρες, πυρκαϊές), αυτοί που θα 'πρεπε να πάρουν. Από την Ηλεία στο Μάτι, από τη Μάνδρα στην Εύβοια. Και πού είναι οι πολιτικές για το αύριο; Εμμένουν παντού σε παλιές ψευδαισθήσεις, σε μάταιες προσδοκίες για επιστροφή σε (διαφορετικές, αλλά σχεδόν όμοιες) εκδοχές της παλιάς, ανεπανόρθωτα εκτεθειμένης, δήθεν κανονικότητας. Λείπουν οι καινοτομικές ιδέες και τα γρήγορα αντανακλαστικά. Έγινε φανερό, εκτός των άλλων, και με το προσχέδιο της «επιτροπής Πισσαρίδη» για την Οικονομία: Δεν λήφθηκαν υπόψη ούτε καν οι νέες δυνατότητες και απαιτήσεις κρατικού-πολιτικού σχεδιασμού, ώστε να επωφεληθεί η Ελλάδα με τρόπο βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο από το «πάγωμα» του Συμφώνου Σταθερότητας, από την άρση της απαγόρευσης κρατικών χρηματοδοτήσεων και κυρίως από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ με έκδοση, επιτέλους, Ενωσιακού χρέους (ομολόγου).

Γ. Ρ.

   

Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, καθίστανται σαφή τα διλήμματα της παγκόσμιας αγοράς, που έχει ενοποιηθεί σε πλανητική κλίμακα. Διότι με αφορμή την πανδημία, διαπιστώνουμε με τρόπο δραματικό πόσο μοιραίες είναι οι αλληλοεξαρτήσεις με τις οποίες λειτουργεί ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία. Εάν ο πλούσιος Βορράς δεν καταναλώνει αφθονία φθηνών ρούχων, τότε οι άνθρωποι που παράγουν τούτο το εμπόρευμα στις νότιες χώρες με τους χαμηλούς μισθούς (οι οποίοι είναι κυρίως γυναίκες), χάνουν όλα τα απαραίτητα προς το ζην. Και αν εκείνοι που αρέσκονται πολύ - και έχουν τη δυνατότητα - να ταξιδεύουν για τουρισμό σε όλο τον πλανήτη (οι Γερμανοί ανήκουν στους πρωταθλητές αυτού του σπορ) παύσουν να επισκέπτονται τις πιο όμορφες παραλίες του κόσμου, τότε οι ντόπιοι που απασχολούνται στον τουριστικό τομέα δεν θα λάβουν επαρκείς μισθούς ώστε να μπορούν να αγοράσουν γερμανικά ή άλλα ευρωπαϊκά βιομηχανικά προϊόντα. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο θα αποκαλυφθεί  - το αργότερο το φθινόπωρο, όταν πολλές γερμανικές και άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες θα αναγκασθούν να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης - πόσο τεράστια είναι η οικονομική ζημία η επακόλουθη της πανδημίας. 

Ωστόσο, πρέπει ταυτόχρονα να έχουμε υπόψη ότι το περιβάλλον του πλανήτη κινδυνεύει εδώ και πολύ καιρό να «χρεοκοπήσει». Και υπάρχει μια μεγάλη διαφορά: Εάν η μεταβολή της κλιματικής ισορροπίας υπερβεί κάποια κρίσιμα σημεία, οι συνέπειες - σε αντίθεση με ό,τι ισχύει για την οικονομία - θα είναι μη αναστρέψιμες· εάν συμβεί αυτό, θα είναι αδύνατο να αποτραπεί επιτυχώς η επαπειλούμενη έλευση μιας εποχής υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ακόμα και στην περίπτωση που έχουμε στα δικά μας μέρη - ή οπουδήποτε αλλού - ένα καλοκαίρι με άφθονες βροχές, αυτό δεν μπορεί να αλλάξει τίποτε στη μεγάλη εικόνα, εάν την ίδια στιγμή, στη Σιβηρία, οι αιώνια παγωμένες εκτάσεις εδάφους (permafrost) ξεπαγώνουν όλο και πιο γρήγορα.
Αυτό δείχνει ότι η λογική που δεν λαμβάνει υπόψη και μεταφορτώνει (externalize) στο «αλλού» ή στο «μετά» τα βλαπτικά επακόλουθα της οικονομικής δραστηριότητας, δηλαδή η λογική με την οποία πορευόμαστε εδώ και αιώνες, έχει φτάσει τελικά στα οικολογικά της όρια. 

[Κρίση λειτουργικότητας, κρίση αυτοσυνείδησης και εμμονή σε ψευδοκανονικότητες]

Έτσι, με αφορμή την πανδημία παρατηρούμε ευκρινέστερα την διπλή κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης. Πρώτον, βλέπουμε την κρίση λειτουργικότητας· δηλαδή, τώρα βλέπουμε καθαρά ότι όλοι όσοι εμπλέκονται, και ως καταναλωτές και ως παραγωγοί, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό ο ένας από τον άλλο και η κατάρρευση ή η απόσυρση οποιουδήποτε από αυτούς τους παράγοντες θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα. Σήμερα έχουμε φθάσει σε μια λογική του παραλόγου: Δεν εργαζόμαστε κατά πρώτο λόγο για να μπορούμε να καταναλώνουμε, αλλά καταναλώνουμε για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, δηλαδή εργαζόμαστε για να διατηρούμε τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό ενεργό μέσω της κατανάλωσης μας, και συνεπώς, να διασφαλίζουμε ότι η δική μας θέση εργασίας θα εξακολουθεί να υπάρχει.

Δεύτερον, αυτό συναρτάται με την κρίση της προσωπικής μας αυτοκατανόησης, δηλαδή της εικόνας που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να είμαστε, πέρα από το να ζούμε στον κόσμο τούτο ως απλοί καταναλωτές; Και μέσα σε τούτο το πλαίσιο, ποια θα ήταν μια σωστή, βιώσιμη απάντηση στην κρίση;

Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση που έδωσε η δική μας ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήταν σαφής. Δήλωσε στην κυριολεξία, ότι το πρώτο καθήκον του πολίτη είναι τα ψώνια. «Τώρα, φτου ξανά από την αρχή, αυξάνουμε το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν» («Jetzt wird wieder in die Hände gespuckt, wir steigern das Bruttosozialprodukt»), είπε ο ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών Όλαφ Σολτς (Olaf Scholz, SPD), παραπέμποντας στους στίχους που έκανε επιτυχία πριν σαράντα σχεδόν χρόνια το μουσικό συγκρότημα του Νέου Γερμανικού Κύματος «Geier Sturzflug». Το μήνυμα είναι σαφές: Πρέπει να βγάλουμε την οικονομία από την κρίση καταναλώνοντας. Με τη βοήθεια επενδύσεων αξίας πολλών δισεκατομμυρίων, που ρίχνονται  ως καύσιμο στη μηχανή για να αυξήσουν τις στροφές του εθνικού και ευρωπαϊκού καταναλωτικού κινητήρα, πρέπει και η γερμανική οικονομία να πάρει μπρος. Εν τω μεταξύ, μ' αυτό ακριβώς το επιχείρημα, της κατανάλωσης, αμφισβητήθηκε μέχρι και η υποχρεωτική χρήση της μάσκας, διότι κατά τη γνώμη του ερευνητή της αγοράς, Stephan Grünewald, η μάσκα μειώνει την αγοραστική διάθεση των ανθρώπων και λειτουργεί ως «φρένο στην απληστία» [1]

Μ' αυτόν τον τρόπο επιχειρούμε να επιστρέψουμε σε μια κανονικότητα, η οποία στην πραγματικότητα μόνον κανονικότητα δεν είναι. Αντίθετα, ο καταναλωτισμός ως τρόπος ζωής πρέπει να τεθεί υπό εξέταση και κρίση. Η πανδημία αμφισβητεί ριζικά τον homo consumens και κατά συνέπεια την όλη εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας: Από ποιών πραγμάτων την κατανάλωση ή χρήση αναγκαστήκαμε να παραιτηθούμε αυτούς τους τελευταίους μήνες και έτσι καταναλώσαμε λιγότερο; Κι έτσι, τί χάσαμε, τί στερηθήκαμε, τί μας έλειψε πραγματικά; Επιστρέφει λοιπόν στην ημερήσια διάταξη εκείνο το παλιό ερώτημα, το οποίο, κατά καιρούς, επέσυρε υποψίες για ολοκληρωτισμό: Ποιες είναι πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων - και ποιές είναι απλά και μόνο εμπορευματικά δημιουργήματα, ψευδείς ή τεχνητά κατασκευασμένες; [2]

Το πλανητικό περιβάλλον είναι «συλλογική ιδιοκτησία» & επιβάλλει υποχρεώσεις

Εάν, όπως λέγεται συχνά, θέλουμε να δούμε την κρίση ως ευκαιρία, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να δώσουμε απαντήσεις που δεν θα στέκονται στο ύψος αυτών των ερωτημάτων που θέτει η πανδημία. Αυτό που αποκαλείται συχνά «καταναλωτής πολίτης», είναι στην πραγματικότητα σχήμα οξύμωρον [Widerspruch in sich, contradictio in adjecto] - είναι η επιτομή μιας εγωιστικής εξατομίκευσης. Αντίθετα, οφείλουμε να ανακαλύψουμε εκ νέου την κοινωνική μας ευθύνη. Και μάλιστα, όχι κοινωνική ευθύνη της μορφής που τώρα προπαγανδίζεται πιεστικά ως καταναλωτικός πατριωτισμός υπέρ της χώρας του καθενός («κάντε ταξίδια εντός της Γερμανίας!», «αγοράστε γερμανικά προϊόντα!»). Αλλά κυρίως ως κοινωνική ευθύνη έναντι του παγκόσμιου περιβάλλοντος, το οποίο κινδυνεύει να γκρεμιστεί εξαιτίας του επικρατούντος μοντέλου της δυτικής κατανάλωσης. Όμως εδώ φαίνεται το κοινωνικο-ψυχολογικό δίλημμα: Σε έρευνες γνώμης, οι άνθρωποι δηλώνουν διαρκώς την προθυμία τους να ενεργούν οικολογικά. Αλλά την ίδια στιγμή, ελάχιστοι είναι πρόθυμοι να αλλάξουν στην πράξη την καταναλωτική συμπεριφορά τους και να την κάνουν βιώσιμη. Αυτός είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο, λόγου χάρη, το ποσοστό του βιολογικά παραγόμενου χοιρινού κρέατος εξακολουθεί να βρίσκεται, όπως και πριν χρόνια, στο ασήμαντο ύψος του μόλις 1 %. [3]

Στην αρχή της πανδημικής κρίσης, και ακολουθώντας τις απαιτήσεις των επιδημιολόγων, η πρόληψη ανακηρύχθηκε ως το πρώτο καθήκον των πολιτών. Το ίδιο πρέπει να ισχύει και για την κλιματική κρίση. Ως γνωστόν, ο Θεμελιώδης Νόμος [στη Γερμανία Συντάγματα έχουν οι επιμέρους Ομόσπονδες Χώρες (Länder), ενώ η Ομοσπονδία έχει τον Θεμελιώδη ή Βασικό Νόμο (Grundgesetz)] λέει ότι η ιδιοκτησία επιβάλλει υποχρεώσεις στους ιδιοκτήτες. Όμως αυτό, εκτός από την ιδιωτική μας ιδιοκτησία, αφορά επίσης και τη συλλογική «ιδιοκτησία» μας, δηλαδή το περιβάλλον του πλανήτη. Και υποχρεώσεις έχουμε πρωτίστως έναντι αυτού, αφού όλοι εξαρτώμαστε από τη διατήρησή του και από την καλή του κατάσταση. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να εγκαταλείψουμε τις εμμονικές πορείες σε παλιά μονοπάτια και να στραφούμε προς κατευθύνσεις εντελώς νέες.

  

[Στροφή προς το ολιγαρκέστερο ή εμμονή των καθιερωμένων νοοτροπιών]

Εάν από την πανδημική κρίση προκύπτουν «ευκαιρίες», αυτές συνίστανται στην αναβάθμιση της σημασίας της κοινωνικής πρόνοιας και της περίθαλψης, στην ενδυνάμωση του [οικονομικού και πολιτικού] ρόλου των περιφερειών και στην ανακάλυψη της γεωγραφικής γειτονιάς ως «ζωτικού χώρου». Όμως, τι θα προκύψει μακροπρόθεσμα εάν, δεδομένης της τεράστιας αύξησης της εργασίας από το σπίτι, δεν θα χρειάζεται πλέον να πηγαίνουν όλοι  ταυτόχρονα στα γραφεία τους; Κατανοούμε το δυνητικό κέρδος σε χρόνο και σε χώρο, εάν τα κέντρα των πόλεων απελευθερωθούν από μεγάλους αριθμούς αυτοκινήτων; Δεν θα μπορούσαν έτσι να ξαναγίνουν τόποι κοινωνικής ζωής αντί να είναι αποκλειστικά και μόνον τόποι εργασίας; Σε κάθε περίπτωση, το δεύτερο αυτοκίνητο, με το οποίο ένα μέλος της οικογένειας πηγαίνει στη δουλειά του, ήδη έχει γίνει περιττό για πολλούς. Σε τελευταία ανάλυση, δεν τίθεται το ερώτημα εάν χρειαζόμαστε γενικά τα ιδιωτικά μέσα ατομικής μετακίνησης; Ή θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα; Μήπως άραγε, τα κέντρα των πόλεων θα γεμίζουν αύριο με αυτοκίνητα ακόμη πιο ασφυκτικά από σήμερα, επειδή τα ιδιωτικά μέσα μετακίνησης θα γνωρίσουν μια νέα άνθηση, εξαιτίας του φόβου μετάδοσης του κορωνοϊού μέσα σε δημόσια μέσα μεταφοράς ασφυκτικά γεμάτα;

Η πανδημία θα μπορούσε πράγματι να σηματοδοτήσει το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης. Η κρίση έδειξε ότι η στροφή προς το ολιγαρκέστερο είναι πραγματοποιήσιμη. Η αποχή από ορισμένες δραστηριότητες κατανάλωσης - που βλέπουμε να συμβαίνει στην πράξη - είναι, μέχρι στιγμής, η πιο σημαντική εμπειρία της πανδημικής κρίσης. Και μπορούμε να φανταστούμε μια περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης υλικών αγαθών. Το γεγονός ότι έχει μειωθεί ο ρόλος  της εργασίας για απόκτηση των προς το ζην ως του κέντρου της ζωής, ενώ ταυτόχρονα πέφτει το φράγμα που διαχωρίζει τον οικογενειακό από τον εργασιακό βίο, ήταν, για πολλούς, ένα μεγάλο κέρδος σε ποιότητα ζωής, παρόλο που προκύπτουν περίπλοκες καταστάσεις ή επιπλοκές, παρόλο που απαιτεί αυξημένη προσπάθεια (ιδίως για τους γονείς, με το κλείσιμο των σχολείων).

[Το συστημικό ζήτημα: Oικονομία χωρίς διαρκή μεγέθυνση με πλανητική δικαιοσύνη]

Ωστόσο, αυτός ο νέος τρόπος ζωής που δοκιμάζεται πειραματικά, δεν παρέχει από μόνος του καμιά επαρκή απάντηση στο συστημικό ζήτημα: Πώς μπορεί να λειτουργήσει μια οικονομία χωρίς διαρκή μεγέθυνση; Εδώ, η απάντηση στην πανδημία, αλλά και στην κλιματική κρίση, πρέπει να συνίσταται στο εξής: Επιτέλους, πιο δίκαιες εμπορικές σχέσεις· να πληρώνουμε δίκαιες τιμές για τα εμπορεύματα που παράγει και μας πουλά ο πλανητικός Νότος, οι οποίες, ταυτόχρονα, πρέπει να ομιλούν τη γλώσσα της οικολογικής αλήθειας. Είναι και αυτός ένας λόγος για τον οποίο πρέπει να πάρουμε αποστάσεις από το παλιό μας μοντέλο κατανάλωσης. Παρεμπιπτόντως, και προς το δικό μας ιδιαίτερο συμφέρον: Όσο η δική μας καταναλωτική συμπεριφορά παραμένει το παγκόσμιο μέτρο όλων των πραγμάτων, δεν θέσουμε ποτέ υπό έλεγχο την κλιματική κρίσης.

Από την εποχή της αποικιοκρατίας, ο Βορρά του πλανήτη επωφελείται από τις άνισες διεθνείς εμπορικές σχέσεις, τους terms of trade: Ο Νότος προμηθεύει φτηνές πρώτες ύλες και αγοράζει ακριβά βιομηχανικά προϊόντα από τον Βορρά. Πρόσφατα προστέθηκε - και αποτελεί ιδιαίτερα πικρή ειρωνεία της ιστορίας - η εξαγωγή φθηνού κρέατος από το Βορρά προς το Νότο, πράγμα που καταστρέφει ολόκληρες τοπικές αγορές εμπορευμάτων του Νότου. Το πραγματικό ζητούμενο για ένα αληθινό τέλος της αποικιοκρατίας, είναι, λοιπόν, να σταθούμε επιτέλους με δικαιοσύνη απέναντι στον πλανητικό Νότο, με δίκαιες τιμές και δίκαιες εμπορικές σχέσεις.

[Επιβράδυνση για το μέλλον ή πίσω σε εποχές επιτάχυνσης και σε «οργιώδεις δεκαετίες»;]

Στο τελευταίο του βιβλίο Is It Tomorrow, Yet? [γερμανική μεταφρασμένη έκδοση Ist heute schon morgen? Wie die Pandemie Europa verändert], ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Κράστεφ αναπτύσσει τη θέση ότι η πανδημία - επειδή σ' αυτήν δεν υπάρχουν «συνταρακτικά» γεγονότα  - δύσκολα θ' αφήσει ίχνη στη συλλογική μνήμη. Για να στηρίξει αυτή την υπόθεση, ως ιστορικό προηγούμενο αναφέρει την Ισπανική Γρίπη [στη δεύτερη δεκαετία του 20ού Αιώνα], η οποία σκότωσε μέχρι και πέντε φορές περισσότερους ανθρώπους από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και παρόλα αυτά είναι ελάχιστα γνωστή σε σχέση με αυτόν. Ωστόσο, ο Κράστεφ παραβλέπει τη θεμελιώδη διαφορά με την σημερινή κατάσταση: Η ισπανική γρίπη ακολούθησε αμέσως μετά από έναν Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος ήταν η επιτομή μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης με δολοφονία πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων· συνακόλουθα, εκείνη η πανδημία κατέληγε, φαινομενικά, να προκαλεί σχεδόν «φυσιολογικούς» θανάτους. Αντίθετα, τώρα βιώνουμε - τουλάχιστον στην πλούσια Δυτική Ευρώπη - μια πανδημία μετά από 75 χρόνια ειρήνης, ως την πρώτη ριζική τομή στην Δυτική ιστορία καταναλωτισμού και οικονομικής μεγέθυνσης.

Επομένως, το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: Σε ποιο βαθμό μια τέτοια τομή - που παίρνει τη μορφή μιας εποχής ή μιας ιστορικής στιγμής «ακινητοποίησης» - μπορεί να έχει μακροχρόνια, διατηρήσιμη επίδραση στις κοινωνικές νοοτροπίες; Τα πιο αποφασιστικά και κρίσιμα γεγονότα του 20ου Αιώνα ήταν εκείνα της ριζικής επιτάχυνσης, από τους μεγάλους πολέμους έως και τις ιδεολογικές πολιτισμικές μάχες, από τη δεκαετία του 1930 έως το 1968. Ωστόσο, στον 21ο αιώνα, στόχος πρέπει να είναι, αντίθετα, μια επιβράδυνση, ένα φρενάρισμα, τόσο των τρόπων σκέψης όσο και της οικονομίας· μια νέα μορφή του παράγειν και οικονομείν, με τη μορφή μιας βιώσιμης οικονομίας της σταθερότητας (Steady-state Economy). Ως κοινωνική υποχρέωση αναδεικνύεται και αποδεικνύεται σήμερα η παραμονή στον οικείο τόπο και η φροντίδα γι' αυτόν, όχι η κατάκτηση του κόσμου, είτε στρατιωτικά είτε με μαζικό τουρισμό. Με άλλα λόγια, αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα είναι μάλλον μια βαρετή δεκαετία του 2020 (Boring Twenties) και όχι κάτι σαν τη «Οργιώδη Δεκαετία του 1920» («Roaring Twenties»).

Η πανδημική κρίση θα μπορούσε να γίνει η αρχή μιας καλύτερης κανονικότητας. Αλλά για να συμβεί αυτό, ο χρόνος που μας δωρίζεται δεν πρέπει να πάει χαμένος. Γι' αυτόν τον λόγο πρέπει να αντισταθμίσουμε τους μηχανισμούς της απώθησης και τις ισχυρές δυνάμεις που μας τραβούν πίσω στην παλιά «κανονικότητα», με μια διαφορετική, νέα καθοδηγητική ιδέα για τη ζωή και την κατανάλωση. Όμως, το ποια απάντηση θα δώσουμε είναι, προς το παρόν, ακόμη ανοιχτό. Ένα μόνον πράγμα είναι βέβαιο: Δεν θα μας δοθεί ξανά, στο εγγύς μέλλον, άλλη τέτοια δυνατότητα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Johannes Pennekamp & Julia Löhr, «Darf es ein bisschen weniger Konsum sein?», στη Frankfurter Allgemeine Zeitung, 8.7.2020.

  

[2] Με τα λόγια του μείζονος ψυχαναλυτικού στοχαστή της «Σχολής της Φρανκφούρτης» Έριχ Φρομ (Erich Fromm), ο οποίος παραπέμπει στον πρώιμο Μαρξ.

  

[3] Silvia Liebrich, Jan Schmidbauer & Josef Wirnshofer, «Guten Appetit», στη Süddeutsche Zeitung, 11./12.7.2020.

Το μεταφρασμένο στα ελληνικά κείμενο είναι το κύριο μέρος του άρθρου του Albrecht von Lucke, «Die Wende zum Weniger: Corona und das Konsumdilemma», στο περιοδικό Blätter, τεύχος 8/2020, Αύγουστος 2020, σελ. 5-8

[Οι μεσότιτλοι σε αγκύλες προστέθηκαν στον  ιστοχώρο Μετά την Κρίση]

Ο Albrecht von Lucke (1967), με σπουδές νομικής και πολιτικής επιστήμης στα πανεπιστήμια του Βύρτσμπουργκ και του Βερολίνου, από το 1999 εργάζεται ως δημοσιογράφος, (μεταξύ των άλλων εργάστηκε για την εβδομαδιαία εφημερίδα Freitag, για την ημερήσια tageszeitung και για το επίσημο θεωρητικό έντυπο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Vorwärts καθώς επίσης και ως πολιτικός συντάκτης στην τηλεόραση και στη ραδιοφωνία, π.χ. στα κανάλια ARD, Bayern 2, WDR 5 Politikum, NDR Kultur και SWR2 Forum).

Από το 2003 είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού Blätter für deutsche und Internationale Politik. Κάτοχος του Βραβείου Lessing για την Κριτική, έτους 2014. Βιβλία του:

Die Erfindung der Generation aus den Trümmern des Politischen – die „68er-Generation“: zur Genealogie eines Kampfbegriffs 1998 (διπλωματική εργασία)

68 oder neues Biedermeier: Der Kampf um die Deutungsmacht. Wagenbach, Βερολίνο 2008
Die gefährdete Republik: Von Bonn nach Berlin. 1949 – 1989 – 2009. Wagenbach, Βερολίνο 2009
Die schwarze Republik und das Versagen der deutschen Linken. Droemer, Μόναχο 2015

  

 

Alessandro Leogrande: Enrico Berlinguer contro il consumismo. Εναντίον του καταναλωτισμού, 1977 - σαν να ήταν χθές  

   

  

 

 

Ιβάν Κράστεφ: «Is It Tomorrow, Yet? Learning to Live with the Unthinkable» (Institute for Human Sciences, Wien, Μάιος 2020)

   

Άγγ Ελεφάντης: Λόγος για την ερχόμενη, την πραγματικά μεγάλη κρίση - Ο Πολίτης Άγγελος Ελεφάντης (1936 - 29 Μαΐου 2008) - Μετά την Κρίση

Πανδημία & βιωσιμότητα - Εμμονή του ελληνικού κομματικού συστήματος στο αποτυχημένο οικονομικό μοντέλο

Αναρτήθηκε από aftercrisis στις 2:53:00 μ.μ.