ΖΑΚ - ΑΛΕΝ ΜΙΛΕΡ Ο Λακάν και η ψυχανάλυση

Δύο βιβλία από τον πλέον οξυδερκή μελετητή και σχολιαστή του Λακάν
ΖΑΚ - ΑΛΕΝ ΜΙΛΕΡΟ Λακάν και η ψυχανάλυσηΕΠΙΜ.: ΝΑΣΙΑ ΛΙΝΑΡΔΟΥ - ΜΠΛΑΝΣΕΠΡΟΛΟΓΟΣ: ΡΕΖΙΝΑΛΝΤ ΜΠΛΑΝΣΕΜΤΦΡ.: ΕΥΓΕΝΙΑ ΓΕΩΡΓΑΚΑ, ΝΑΣΙΑ ΛΙΝΑΡΔΟΥ - ΜΠΛΑΝΣΕ, ΕΛΕΝΗ ΜΟΛΑΡΗ, ΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ, ΑΝΝΑ ΠΙΓΚΟΥ, ΑΝΝΑ ΣΑΚΕΛΗ«ΕΚΚΡΕΜΕΣ»ΣΕΛ. 145,


- ΑΛΕΝ ΜΙΛΕΡ

Λακανική βιολογία: έξι ψυχαναλυτικά μαθήματα για το σώμα, το σύμπτωμα, την απόλαυσηΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣΜΤΦΡ.: ΝΙΝΕΤΤΑ ΔΥΟΒΟΥΝΙΩΤΟΥ - ΒΛΑΣΗΣ ΣΚΟΛΙΔΗΣ«ΨΥΧΟΓΙΟΣ»ΣΕΛ. 137, ΕΥΡΩ 12

βιβλιοπαρουσιαση απο τον ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/02/2004

''Παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις των άσπονδων φίλων της, η ψυχανάλυση παραμένει ζωντανή και ακμαία στα πρώτα χρόνια του εικοστού πρώτου αιώνα. Τόσο ως κλινική πρακτική όσο και ως λόγος θεωρητικός -που διαπερνά και εμπνέει μια σειρά από ετερόκλητα πεδία, από τη λογοτεχνική και κινηματογραφική κριτική μέχρι τη φιλοσοφία και την πολιτική ανάλυση- εξακολουθεί να σημαδεύει με το ριζοσπαστικό της νόημα τον πολιτισμό μας. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνο το ρεύμα της ψυχαναλυτικού λόγου που συνδέεται με το όνομα του Ζακ Λακάν.

Με την περίφημη «επιστροφή του στον Φρόιντ», με τα γενναία ανοίγματά του στη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία, την τέχνη και τα μαθηματικά, αλλά κυρίως με τη συνεχή προσπάθεια εννοιολογικής, θεωρητικής και κλινικής ανανέωσης της ψυχανάλυσης, ο Λακάν συνεισέφερε όσο κανένας άλλος στη διάσωση και περαιτέρω εδραίωση του «επαναστατικού» νοήματος της επινόησης του Φρόιντ (και των ασθενών του). Εντούτοις, το έργο του Λακάν δεν είναι πάντοτε άμεσα προσβάσιμο -είτε εξαιτίας της δυσκολίας και του ιδιαίτερου στιλ του λόγου του, είτε λόγω του γεγονότος ότι πολλά από τα σεμινάριά του παραμένουν ανέκδοτα και διαθέσιμα μόνο σε πειρατικές εκδόσεις. Τα προβλήματα αυτά πολλαπλασιάζονται για τον Ελληνα αναγνώστη, μια και ελάχιστα κείμενα του Λακάν έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας και εξίσου λιγοστά είναι και τα εισαγωγικά ή άλλα βιβλία που κυκλοφορούν -και ακόμη λιγότερα τα αξιόπιστα ανάμεσά τους.Αυτή την κατάσταση έρχεται ν' αλλάξει η έκδοση δύο σημαντικών βιβλίων του Ζακ - Αλέν Μιλέρ που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Ο Μιλέρ, πρώην μαθητής του Αλτουσέρ, συνάντησε τον Λακάν το 1964 και από τότε μέχρι και το θάνατο του δασκάλου ασχολήθηκε με την επιμέλεια των σεμιναρίων του -η οποία και συνεχίζεται, αν και με αργούς ρυθμούς- επενδύοντας παράλληλα την προσωπική του πορεία στον ψυχαναλυτικό λόγο και στη διάδοση της διδασκαλίας του Λακάν. Εχοντας ήδη γίνει γαμπρός του, απέκτησε εξέχουσα και ηγεμονική θέση στους λακανικούς θεσμούς μετά το θάνατο του ίδιου του Λακάν, προκαλώντας είναι αλήθεια πολλούς τριγμούς. Σήμερα είναι επικεφαλής της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης την οποία και ίδρυσε, του λακανικού αντίπαλου δέους της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, και συνεχίζει την προσπάθεια συστηματικής κωδικοποίησης και ανάπτυξης του λακανικού λόγου. Ανεξάρτητα από το θεσμικό του ρόλο και τις συχνά αμφιλεγόμενες στρατηγικές του, ο Μιλέρ αποτελεί σήμερα τον πλέον οξυδερκή μελετητή και σχολιαστή του Λακάν και εκείνον που παράγει έναν λόγο που όχι μόνο καθιστά το έργο του Λακάν πιο προσιτό -χωρίς διόλου να το απονευρώνει ή να το εκλαϊκεύει- αλλά το προεκτείνει σε νέες και ιδιαίτερα γόνιμες κατευθύνσεις.

Το πρώτο βιβλίο -Ο Λακάν και η ψυχανάλυση- που είναι και το πιο κοντινό στον αμύητο αναγνώστη, συγκεντρώνει μια σειρά από κείμενα του Μιλέρ που εξετάζουν και αναλύουν βασικές διαστάσεις της λακανικής διδασκαλίας (την ψύχωση και τη διαστροφή, την αιτιότητα και την αλήθεια). Ανάμεσά τους θα ξεχωρίσω δύο κείμενα, το πρώτο και το τελευταίο, σύμφωνα με τη σειρά που εμφανίζονται στην έκδοση. Το πρώτο, ένα κείμενο για τον Λακάν που γράφτηκε το 1979 για την εγκυκλοπαίδεια Universalis (πρόκειται για το λήμμα που αφορά τον Λακάν), προσφέρει μια περιεκτική και ουσιαστική εισαγωγή στο έργο του, τις διαφορετικές περιόδους του και τις εννοιολογικές και θεωρητικές μεταλλαγές που τις σημάδεψαν. Δικαίως λοιπόν το κείμενο αυτό τίθεται στην αρχή του τόμου. Εντούτοις, Ο Λακάν και η ψυχανάλυση δεν περιορίζεται σε εισαγωγικά κείμενα. Προοδευτικά μυεί τον αναγνώστη σε όλο και πιο σύνθετες πλευρές της λακανικής διδασκαλίας.

Ετσι, στο τελευταίο κείμενο του βιβλίου («Τα έξι παραδείγματα της απόλαυσης»), που επίσης θα ήθελα ν' αναδείξω, ο Μιλέρ κατορθώνει να μας δώσει με το μοναδικά συστηματικό, αναλυτικό αλλά συνάμα αποκαλυπτικά συνθετικό του τρόπο -τον απόλυτα συνεπή με τη στάση του ίδιου του Λακάν- «την κίνηση που διαπνέει τη διδασκαλία του Λακάν ως προς τη θεωρία της απόλαυσης», μιας από τις πλέον κομβικές αλλά και δύσκολες κατηγορίες του λακανικού corpus.Το δεύτερο βιβλίο -Λακανική βιολογία- εμβαθύνει ακόμη περισσότερο την προβληματική της απόλαυσης και τις συναφείς θεματικές του σώματος και του συμπτώματος, όπως τις συλλαμβάνει η λακανική θεωρία.

Πρόκειται για έξι παραδόσεις από το σεμινάριο του Ζακ-Αλέν Μιλέρ στο τμήμα Ψυχανάλυσης του Πανεπιστημίου Παρίσι 8 για το «λακανικό προσανατολισμό», που πραγματοποιήθηκαν το ακαδημαϊκό έτος 1998-9. Η επιλογή έξι μαθημάτων από έναν ολόκληρο ετήσιο κύκλο όπως και ο προφορικός χαρακτήρας της επιχειρηματολογίας, καθιστούν δυσκολότερη την πρόσβαση στο κείμενο, αλλά η ζωντάνια του λόγου και το συναρπαστικό περιεχόμενο της επιχειρηματολογίας [που θίγει πρωτίστως τις «ιδιομορφίες (που) παρουσιάζει η σχέση του ανθρώπινου όντος -ενός όντος που μιλάει- με το σώμα του, και κατ' επέκταση με τη ζωή και το θάνατο», όπως επισημαίνει στην εισαγωγή του ο Βλάσης Σκολίδης), θ' ανταμείψουν πολύπλευρα τον επίμονο αναγνώστη. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το δεύτερο τούτο βιβλίο εντάσσεται σε μια νέα λακανική σειρά με τίτλο Ψυχαναλυτικός λόγος, που εγκαινίασαν πρόσφατα οι εκδόσεις «Ψυχογιός», πράγμα που αντανακλά το δυναμισμό που σιγά σιγά αποκτά ο λακανικός λόγος και στην Ελλάδα. Στην ίδια σειρά κυκλοφορεί και ο συλλογικός τόμος Ο Λακάν, το γραπτό, η εικόνα, ένα βιβλίο που θα πρέπει επίσης να προσεχθεί....