Πώς να εξαφανίζετε την αστική τάξη
Ο πρόλογος του Παναγιώτη Κονδύλη στην ελληνική έκδοση της Παρακμής του αστικού πολιτισμού, με τίτλο "Το αστικό στοιχείο στην νεοελληνική κοινωνία",
αποτελεί έναν έμπρακτο θρίαμβο της τάξης την οποία, στα μάτια των
μικροαστών αναγνωστών του, φαίνεται να απαξιώνει και να καταδικάζει.
Αποτελεί έναν τέτοιο θρίαμβο επειδή διαστρέφει ολοκληρωτικά το νόημα του
τι είναι η αστική τάξη και κατά συνέπεια μετατοπίζει πλήρως και το
νόημα του τι είναι η πάλη εναντίον της.
Ο θρίαμβος αυτός συντελείται ήδη από τον τίτλο του εισαγωγικού αυτού
δοκιμίου: δεν γίνεται λόγος για "αστική τάξη", αλλά για "αστικό
στοιχείο": με άλλα λόγια, ο "αστός" δεν είναι ταξική έννοια, είναι
κάποιου είδους πνεύμα, κάποιου είδους "ήθος" και "έθος", όπως θα πει
αργότερα ο Κονδύλης. Και επειδή δεν έχει καμία ταξική υπόσταση, δεν
αναφέρεται στην οικονομία και στις σχέσεις παραγωγής, αλλά στην
"κοινωνία."
Για τον Μαρξ, η "αστική τάξη" δεν είναι τίποτε άλλο παρά η τάξη που έχει
την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής στην καπιταλιστική κοινωνία. Δεν
υπάρχει αστική τάξη χωρίς καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, ούτε
υπάρχουν καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής χωρίς αστική τάξη.
Για τον Κονδύλη, του οποίου ο πραγματικός εχθρός δεν είναι καθόλου ο
"εργολάβος αετονύχης" αλλά ακριβώς ο Μαρξ, η "αστική τάξη" είναι μια
συλλογή από νόρμες συμπεριφοράς, αντίληψης, κουλτούρας, ένας
κοσμοϊστορικός δράστης που εκφράζεται μέσα από την οικοδόμηση θεσμών
συγκεκριμένου --υποτίθεται-- χαρακτήρα και τύπου. Είναι ένας ψευδοσυγκεκριμένος βεμπεριανός ιδεότυπος,
ένα παράγωγο του αραχνιασμένου γερμανικού πολιτικού ιδεαλισμού, και όχι
ένα υλικό υποκείμενο, ένας απτός πολιτικός και οικονομικός δράστης.
Αυτόν τον αραχνιασμένο πολιτικό ιδεαλισμό, αυτό το σαρακοφαγωμένο
κουφάρι των Σέλινγκ και των Φίχτε, των εξιδανικευτών μιας "αστικότητας" που από την σκοπιά της ίδιας της Γερμανίας των αρχών του 19ου αιώνα ήταν φευγαλέο όνειρο εντοπίσιμο μόνο στη Γαλλία
τάισε --καλυμμένο με το αυστηρό περίβλημα του σμιτιανού και χομπσιανού
"πραγματισμού"-- ως "ρηξικέλευθη πολιτική φιλοσοφία" τους Έλληνες αστούς
και μικροαστούς ο Κονδύλης.
Ο Κονδύλης γράφει τον πρόλογό του από τη Γερμανία, ως διακεκριμένος
φιλόσοφος της Γερμανίας. Τον απευθύνει συνεπώς στην Ελλάδα από τους
κόλπους μιας χώρας που ο Έλληνας μικροαστός αναγνώστης --όπως ακριβώς
και ο αντίστοιχός του Γερμανός την εποχή της επώασης αυτής της
φιλοσοφίας-- ενθαρρύνεται αυτόματα να δει ως πεμπτουσία της αστικής
κουλτούρας, του αστικού ήθους που εκλείπει στη χώρα του. Αυτή η υπόρρητη
συμφωνία, ότι δηλαδή ο Κονδύλης κοινοποιεί στους άξεστους και
υπολειμματικούς Έλληνες τι πραγματικά είναι η αστική τάξη,
ανατρέποντας την μηχανικά μιμητική, φιλισταϊκή και ad hoc εικόνα που
έχουν για αυτή, έχει τεράστια σημασία για την τρομακτική απήχηση των
βεμπεριανών και σμιτιανών κοινοτυπιών του ως αποκαλύψεων και ακόμα
και..."προφητειών"! Με άλλα λόγια, ο Κονδύλης εκμεταλλεύεται την ίδια
την αίσθηση "περιφερειακής υστέρησης" την οποία θεματοποιεί, και την
οποία μετατρέπει σε κεντρικό άξονα της υποτιθέμενης ανάλυσης της
ελληνικής αστικής τάξης.
Στις 30 περίπου σελίδες του δοκιμίου, οι έννοιες "παραγωγή", "σχέσεις
παραγωγής", "υπεραξία", "σύνθεση κεφαλαίου" --οι έννοιες της πολιτικής
οικονομίας-- εκτοπίζονται μία-μία από μια φαντασματική, αυρατική
επίκληση της "νόρμας", δια της οποίας στήνεται μπροστά στα υπνωτισμένα
μάτια του αναγνώστη το αντικείμενο ενός δανεικού πόθου: "φυσιολογικός"
καπιταλισμός, "αυθεντική" αστική τάξη, "πραγματική" αστική κοινωνία. Και
έτσι παράγεται το κατεξοχήν ιδεολογικό αποτέλεσμα, ο πυρήνας του
αστικού ιδεολογήματος: το πρόβλημα στην Ελλάδα δεν είναι ότι καπιταλισμός υπάρχει και δουλεύει. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει και δεν δουλεύει.
Η κληρονομιά αυτής της πλήρους αντιστροφής της πραγματικότητας ήταν
υπερπολίτιμη στα χέρια της αστικής τάξης: είναι εξαιρετικά χρήσιμο για
την τάξη αυτή να πείσει τα θύματά της ότι τα μαρτύρια στα οποία
υποβάλλονται στον βωμό της συσσώρευσης οφείλονται όχι στην λειτουργία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής αλλά στην παρεμπόδιση της λειτουργίας του από "προνεωτερικά" υπολείμματα·
όχι στις λογικές του συνέπειες αλλά σε κάποια πολιτισμική ανωμαλία· όχι
στις συστημικές του συνεπαγωγές αλλά σε μια σειρά από πολιτισμικά (βλ.
"Οθωμανικά") κληρονομημένες δυσκαμψίες και δυσλειτουργίες, που
αναμφίβολα θα θεραπευτούν με...περισσότερο, πλην "αυθεντικότερο"
καπιταλισμό.
Η εισαγωγή του Κονδύλη δημοσιεύτηκε το 2000, μετά από την πρώτη
τετραετία της διακυβέρνησης Σημίτη. Το χρονικό αυτό πλαίσιο βοήθησε τον
Κονδύλη να φανεί αυτό ακριβώς που δεν ήταν: κάποιος που διάκειτο κριτικά
απέναντι στον Σημιτικό "εκσυγχρονισμό". Όμως ο μόνος τρόπος με τον
οποίο ο Κονδύλης κριτικάρει τον από τα πάνω ταξικό πόλεμο που
πλασαρίστηκε ως "εξορθολογισμός" της κοινωνίας (βλ. Lenin Reloaded, "Εκσυγχρονισμός" και "Θεωρίες της διαφθοράς" Ι και ΙΙ)
είναι πως τον βρίσκει υπερβολικά καχεκτικό και αναποτελεσματικό, εφόσον
δεν αποτελεί, υποτίθεται, έκφραση μιας "αυθεντικής" αστικής κουλτούρας.
Ουσιαστικά, το μόνο αποτέλεσμα που είχε και συνέχισε να έχει το βιβλίο
του ήταν η νομιμοποίηση ακόμα περισσότερου "εκσυγχρονισμού", ακόμα
σφοδρότερου ταξικού πολέμου από μια τάξη που ο ίδιος φρόντισε επιμελώς
να κηρύξει ουσιωδώς ανύπαρκτη.
Η αστική τάξη οφείλει μεγάλη ευγνωμοσύνη σ' αυτή την "πολεμική" εναντίον
της, αφού η "πολεμική" ήταν στην πραγματικότητα ένα επιμελές σαμποτάζ
της σοσιαλιστικής σκέψης στη χώρα -- και ρητά τέτοιο, μιας και την
εισαγωγή του ο Κονδύλης εκθέτει ακριβώς στην "αφέλεια" ενός
σοσιαλιστικού οράματος που δεν κατανοεί ότι στην χώρα των
"καραβοκύρηδων" και των "νοικοκυραίων" ο Μαρξ περισσεύει (ο Γιανναράς
και ο Ράμφος, από την άλλη, καθόλου). Η εργατική τάξη, από την άλλη
πλευρά, οφείλει να μελετήσει τον Κονδύλη ως εχθρό και φυσικά να
αναδείξει την εχθρότητά του προς το εγχείρημα της κοινωνικής της
χειραφέτησης στους μικροαστούς εκείνους που επιλέγουν πάντα πρώτα τα
"κριτικά" εκείνα όπλα τα οποία είναι σχεδιασμένα να εκπυρσοκροτούν στο
πρόσωπο του χρήστη τους και να προστατεύουν τους υποτιθέμενους στόχους
τους από οποιαδήποτε βλάβη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου