Σάιμον Κρίτσλεϊ, περί κρίσης και θανάτου/ αποδημοσιευμα της Της Μαριας Kατσουνακη/αναδημοσιευση απο την καθημερινη

	Το βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων Simon Critchley μετάφραση: Γιάννης Ε. Ανδρέου Εκδόσεις Πατάκη, 2009 518 σελ.

 

Σάιμον Κρίτσλεϊ, περί κρίσης και θανάτου

Της Μαριας Kατσουνακη

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ. Ποια μπορεί να είναι η σχέση ανάμεσα στην οικονομική κρίση και στον θάνατο; Αν υπάρχει οποιαδήποτε σύνδεση, καταλληλότερος για να απαντήσει στο ερώτημα είναι ο Βρετανός φιλόσοφος Σάιμον Κρίτσλεϊ, καθηγητής στο New School for Social Research της Νέας Υόρκης και αρθρογράφος, μεταξύ άλλων, των New York Times. Προσκεκλημένος της Νέας Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση για τους «Διαλόγους των Αθηνών», συμμετείχε στη χθεσινή εναρκτήρια συνεδρία. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, σε ένα άτυπο γεύμα γνωριμίας, συναντήσαμε τον Σ. Κρίτσλεϊ μαζί με τον πολιτικό επιστήμονα Ντούσαν Ζιντάνσκι, ειδικό σύμβουλο του Πορτογάλου προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο. Ο 50χρονος φιλόσοφος, με αντισυμβατική διάθεση, χιούμορ, χωρίς καμία βαρύγδουπη θεώρηση και διάθεση, ευρωσκεπτικιστής, πιστεύει τα χειρότερα για την Ευρώπη και εμφανίζεται υπέρμαχος της αναρχίας δηλώνοντας ότι «η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει χρεοκοπήσει».

Συγγραφέας του «Βιβλίου των νεκρών φιλοσόφων» (εκδ. Πατάκη), υποστηρίζει στην εισαγωγή ότι «η φιλοσοφία είναι ικανή να διδάσκει μια ετοιμότητα για τον θάνατο, χωρίς την οποία αποτελεί ψευδαίσθηση η όποια ευαρέσκεια, πολλώ δε μάλλον η ευτυχία». Επικαλείται δε τη θέση του Μοντέν: «Οποιος έμαθε να πεθαίνει ξέμαθε να είναι δούλος», κρίνοντας το συμπέρασμα συγκλονιστικό. «Η προπαρασκευή για τον θάνατο δεν είναι τίποτε λιγότερο από προμελέτη ελευθερίας. Οσο δηλαδή επιζητούμε να αποφύγουμε τον θάνατο, παραμένουμε ανελεύθεροι και τρέχουμε να ξεφύγουμε από τον εαυτό μας. Η απάρνηση του θανάτου είναι μίσος για τον εαυτό».

Ο Κρίτσλεϊ αιφνιδιάζεται από το ερώτημα και προσπαθεί να προσδιορίσει, κατ’ αρχάς, την έννοια της κρίσης: «Πρέπει να παίρνεις αποφάσεις, να κρίνεις, να εστιάζεις... Οι άνθρωποι έχουν την τάση να ξεχνούν. Θεωρούσαν ότι η οικονομική ευημερία των τελευταίων 20 χρόνων θα κρατούσε για πάντα». Ο κατά 30 χρόνια μεγαλύτερός του Ντ. Ζιντάνσκι, που υπερασπίζεται με θέρμη την Ευρωπαϊκή Ενωση θεωρώντας ότι είναι η «μόνη μας ελπίδα», διαφωνεί εξαρχής: «Η αλήθεια είναι ότι δεν σκέφτονται οι άνθρωποι. Μόνο καταναλώνουν. Εχω δει πολλές κρίσεις στη ζωή μου. Πόλεμο, καταστροφές. Και πάντα μιλούσαμε για τέλος . Αλλά αυτό είναι η ζωή. Για την ακρίβεια αυτό είναι ζωή, δεν είναι θάνατος. Εάν, αντίθετα, αποκοιμιέται κανείς, καταναλώνοντας μόνο...». «Λέτε λοιπόν ότι η κρίση είναι μια νέα δυνατότητα; », παρεμβαίνει ο Κρίτσλεϊ. «Το δικό μου επιχείρημα είναι ότι ανθρώπινη ζωή χωρίς θάνατο είναι ακατανόητη». Ανατρέχει στον Τζόναθαν Σουίφτ και στα «Ταξίδια του Γκιούλιβερ» όπου ο Ιρλανδός συγγραφέας μέσα από έναν ήρωα του μυθιστορήματος σχολιάζει τον θάνατο, συνδέοντας την αθανασία με ανωμαλία της φύσης. «Η θνητότητα αναζωογονεί. Από εκείνο που πρέπει να απαλλαγούμε είναι από τον φόβο του θανάτου, που μας υποδουλώνει και εξωθεί άλλους στην προσωρινή λήθη και άλλους στη λαχτάρα της αθανασίας».

Η συζήτηση ξεστρατίζει στον καπιταλισμό, στην Ιστορία, στον Καρλ Μαρξ, στην Κίνα, για να επιστρέψει και πάλι στην αρχή και στην πηγή: στον θάνατο, στο παράδοξο «στην πραγματική δουλεία που είναι η σκέψη ότι η ζωή μπορεί να συνεχίζεται για πάντα».

Τα τελευταία λεπτά, η διαφωνία ανάμεσα στον Ζιντάνσκι και τον Κρίτσλεϊ για την Ευρώπη φουντώνει. Η φράση του πρώτου «στην Ευρώπη σεβόμαστε τον άνθρωπο», προκαλεί την έκρηξη του δεύτερου: «Η Ευρώπη είναι μια μηχανή εκμετάλλευσης, μια μηχανή που στραγγίζει τον μη Ευρωπαίο. Η ιστορία της Ευρώπης είναι η ιστορία της εξολόθρευσης των μη Ευρωπαίων».

Η συνάντηση δεν ήταν παρά μια μικρή πρόγευση των αθηναϊκών διαλόγων.