Οι Νέοι Οθωμανοί της ευρωζώνης: Του Ευκλείδη Τσακαλώτου...ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ RED NOTEBOOK

Οι Νέοι Οθωμανοί της ευρωζώνης

Του Ευκλείδη Τσακαλώτου

Επαναλαμβάνω ότι η έκτακτη εισφορά πάνω στις καταθέσεις αποτελεί ένα εφάπαξ μέτρο Jeroen Dijsselbloem, πρόεδρος Εurogroup (18/3/2013) Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μακρόχρονη ήταν και αποτέλεσμα πολλών αιτιών. Παρά την άποψη που κυριαρχεί στην Ελλάδα, και βεβαίως με περιόδους έξαρσης, ο αυταρχισμός, συγκριτικά με τη μεσαιωνική Ευρώπη τουλάχιστον, δεν αποτέλεσε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτή της Αυτοκρατορίας. Μπροστά στην Ισπανία της Ισαβέλλας και του Φερδινάνδου, μάλλον μιλάμε για υπόδειγμα ανεκτικότητας και κοινωνικής ευαισθησίας. Αλλά κυρίαρχο στοιχείο στη μεγαλύτερη διάρκεια της ιστορίας της ήταν η αυθαιρεσία. Η έλλειψη ενός σταθερού συστήματος διοίκησης, και προπαντός, ενός σταθερού συστήματος φορολογίας. Για να είμαστε πιο ακριβείς, ο τρόπος είσπραξης των φόρων στα εδάφη της Αυτοκρατορίας ήταν πολλές φορές αυθαίρετος. Κανένα αδύνατο σημείο του οποιοδήποτε συστήματος δεν αποβαίνει αναγκαστικά και μοιραίο. Πάντα παίζουν ρόλο και οι μηχανισμοί ανάδρασης πληροφοριών, η ετοιμότητα να ενσωματωθούν αιτήματα από τα κάτω, και βεβαίως η ικανότητα να προωθούνται μεταρρυθμίσεις. Εν προκειμένω, μέχρι το τέλος σχεδόν, οι Οθωμανοί απέφυγαν συνολικές λύσεις για συνολικά προβλήματα. Αντιθέτως, είχαν την τάση να αντιμετωπίζουν την διαχείριση κρίσεων αποσπασματικά, και σε κάθε επαρχία ξεχωριστά. Όταν αποφάσισαν υπέρ πιο συνολικών λύσεων, ήταν πλέον αργά. Οι ομοιότητες με τη σημερινή «διακυβέρνηση» της ευρωζώνης είναι εμφανείς. Από την πρώτη στιγμή οι ηγέτες της δεν διάβασαν καλά την κρίση. Έκριναν ότι η Ελλάδα αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση. Ότι καμία άλλη «επαρχία» δεν θα χρειαστεί διάσωση. Συνέχισαν στον ίδιο σκοπό και μετά τα προγράμματα της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας. Όταν το προηγούμενο καλοκαίρι διαφάνηκαν πιο συνολικές λύσεις, για μια ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση για παράδειγμα, υπονομεύτηκαν από την Γερμανία σχεδόν από την πρώτη στιγμή. Γιατί η Γερμανία πήγε πίσω από τη θέση ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δεν θα βάραινε το χρέος των κρατών-μελών. Με την απόφαση του Εurogroup για την Κύπρο, αυτή η υπονόμευση ολοκληρώνεται. Αντί για μια ευρωπαϊκή εγγύηση για τις καταθέσεις, τώρα ξέρουμε ότι δεν θα υπάρχει εγγύηση ούτε στο εθνικό ούτε στο υπερεθνικό επίπεδο. Η υπόσχεση του Jeroen Dijsselbloem είναι εντελώς αναξιόπιστη. Δεν πείθει κανέναν. Και το γεγονός ακόμα ότι την εκφώνησε, δείχνει το διαζύγιο με την πραγματικότητα που έχουν πάρει οι ηγέτες της Ευρώπης. Αλλά οι ομοιότητες δεν εξαντλούνται εδώ. Το αποτέλεσμα της αυθαιρεσίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν η έλλειψη εμπιστοσύνης και αίσθησης ασφάλειας που επικρατούσε. Σε αυτές τις συνθήκες τα άτομα δεν έπαιρναν ρίσκο, δεν οικοδομούσαν μακροπρόθεσμες σχέσεις εμπιστοσύνης, και απέφευγαν όσο μπορούσαν να πληρώσουν φόρους. Και επρόκειτο για μια ορθολογική αντιμετώπιση, όσο το περιβάλλον ήταν ρευστό και οι απαιτήσεις των αρχών μπορούσαν να αλλάξουν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση. Ακόμα και οι σχέσεις που μπορούσε να είχε κανείς για να «ξεπεραστούν» κάποια εμπόδια, ήταν προσωρινές - το «βύσμα» σήμερα το είχες, αύριο το έχανες. Η τελευταία απόφαση του Εurogroup λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Από τη μια μεριά, θα υποσκάψει τις προσπάθειες για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της ρευστότητας. Γιατί να βάλει κανείς τα χρήματά του στην τράπεζα; Γιατί όχι κάτω από το στρώμα; Η σε λιγότερες παραγωγικές επενδύσεις, σε ακίνητα ή σε χρυσό; Οι καταθέσεις μετατρέπονται έν δυνάμει σε επενδύσεις. Ο χρυσός όχι. Έτσι βλέπουμε πως η απόφαση χτυπά στην καρδιά της διαμεσολάβησης του τραπεζικού συστήματος (από τους καταθέτες στους επενδυτές). Και όλα αυτά, με την ευλογία της ΕΚΤ! Και να ήταν μόνο θέμα ρευστότητας… Αν οι πολίτες αποφασίσουν να κρατάνε στο εξής τον όποιο πλούτο τους σε χρυσό, σε κοσμήματα κ.ο.κ., αυτά δεν μετριούνται από τις κυβερνήσεις και άρα θίγεται η δυνατότητα των κυβερνήσεων να μαζέψουν φόρους. Η αβεβαιότητα δημιουργεί αμυντικές στάσεις - κρατάς αυτά που έχεις γιατί δεν ξέρεις πώς θα ξημερώσει αύριο. Ό,τι χειρότερο στην παρούσα συγκυρία, δηλαδή. Τέλος η Ευρωζώνη συνεχίζει να μη δίνει συνολικές λύσεις, να αντιμετωπίζει κάθε χώρα ξεχωριστά. Φαίνεται πια ότι μόνο οι λαοί του Νότου, σε μια πρώτη φάση τουλάχιστον, μπορούν να επιβάλουν μια συνολική λύση. Οι Οθωμανοί, βλέπετε, έχουν το άλλοθι ότι δρούσαν στην εποχή πριν εγκατασταθεί η δημοκρατία με τη σύγχρονη της μορφή της. Εμείς όχι.