Αγχος κατά Σαρτρ

 

Διάλεξη του 1946 

Σαρτρ 

Τι είναι ο Υπαρξισμός 

Μεταφραση Κώστα Σταματίου 

Πρώτα - πρῶτα, τί ἐννοοῦμε μι λώντας για ἄγχος;

Ὁ ὑπαρξιστής φιλόσοφος διακηρύσσει πώς 

ὁ ἄνθρωπος ἴσον ἄγ.χος. 

Να τι σημαίνει αὐτός ὁ ἄν-θρωπος πού ἐκλέγει και δεσμεύει και πού ἔχει τη συναίσθηση πώς δὲν εἶναι μόνο αὐτό πού διάλεξε νὰ εἶναι· ἀλλά κι' ἕνας νομνοθέτης πού ἐκλέγει ταυτόχρο να γιά τόν ἑαυτό του καί τήν ἀνθρωποτητα ὁλόκληρη. δὲν εἶναι δυνατό να ξεφύγει απ' το συναίσθημα τῆς πλήρους και βαθειάς του εὐθύνης.

Βέβαια, πολλοί ἄνθρωποι δὲν εἶναι καθόλου άγχώδεις ισχυριζόμαστε. ὅμως, πώς ἀπλούστατα κρύβουν τὸ ἄγχος τους ἀπ' τόν ἑαυτό τους, προσπαθοῦν νὰ τοῦ ξεφύγουν 

βέβαια πολλοί πιστεύουν πώς, ἐνεργώντας, δέν δεσμεύουν παρά τόν ἑαυτό τους κι᾿ ὅταν τούς λέει κανείς: μὰ ἄν ὅλος ὁ κόσμος ἔκανε τὸ ἴδιο; σηκώνουν τούς ὤμους καί ἀπαντοῦν: ὅλος ὁ κόσμος δέν κάνει το ίδιο. Ωστόσο, πρέπει πραγματικά ν' ἀναρωτιέται κανείς: τι θα συνέβαινε ἄν ὅλος ὁ κόσμος του

Μιά φορά, ήταν μια τρελλή πού είχε φαντασιώσεις:

 τῆς μιλοῦσαν ἀπ' τὸ τηλέφωνο και τις ἔδιναν διάφορες προσταγές. 

Ο γιατρός τη ρώτησε:

«Μα ποιός είν αὐτὸς ποὺ σᾶς μιλάει;» 

Κι' ἐκεί νη απάντησε: «Λέει. πώς είναι ὁ Θεός!» Τι ὅμως, τῆς ἀπόδειχνε πώς ήταν πράγματι ὁ Θεός; "Ας υποθέσουμε πώς μοῦ πα-ρουσιάζεται ένας ἄγγελος'

 τί ά ποδείχνει πρῶτα - πρώτα πώς είναι ἄγγελος: Κι' ἄν μοῦ συμβαίνει ν' ακούω φωνές· 

τί μοῦ ἀποδείχνει πώς προέρχονται ἀπ' τὸν οὐρανό κι' ὄχι ἀπ' την κόλαση ἢ ἀπό κάποιο υποσυνείδητο. ἢ ἀπό μια παθολογική κατάσταση; Τι ἀποδείχνει πώς απευθύνονται σε μένα; 

Τί ἀποδείχνει πώς είμαι ὁ «προκαθορισμένος» για να ἐπιβάλω τὴν ἀντίληψή μου για τὸν ἄνθρωπο και την εκλογή μου στήν άνθρωπότητα;

Δέν θα βρῶ ποτέ καμμίαν από δειξη, κανένα

 σημάδι για να πεισθω

. "Αν μια φωνή απευθύνεται σε μένα, ἐγώ πάντα θ' άποφασίσω ἂν ἡ φωνή αὐτή εἶναι φω νὴ ἀγγέλου᾽ 

ἂν θεωρώ πώς ή δείνα πράξη είναι καλή εγώ δια λέγω νὰ πῶ πώς αὐτή ἡ πράξη είναι μάλλον καλή παρά κακή,

 Τίποτα δεν με προκαθορίζει να γίνω ᾿Αβραάμ. κι' ωστόσο είμαι ὑποχρεωμένος να κάνω κάθε στιγμή υποδειγματικές πράξεις.

 "Όλα συμβαίνουν σαν ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα να είχε στραμμένα τα βλέμματά της πάνω στον κά- θε άνθρωπο. σ' αὐτό πού κάνει σαν να κανόνιζε τη θέση της άνάλογα με ὅτι κάνει ὁ καθένας.

 Καὶ κάθε ἄνθρωπος πρέπει ν' αναρωτιέται: είμαι τάχα αὐτός πού ἔχει το δικαίωμα να ένερ γεί κατά τέτοιο τρόπο. που ή ἀνθρωπότητα να ευθυγραμμίζε ται στις πράξεις μου;

 "Αν αὐτό δὲν τὸ ἀναρωτιέται· τότε σημαί νει πώς κρύβει το ἄγχος του ἀπ' τὸν ἑαυτό του.

Το ἄγχος ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ δὲν ὁδηγεῖ στὴν ἐφησύχαση, στην άπραξία. Πρόκειται για ένα «άπλό» ἄγχος, που γνωρίζουν όλοι   όσοι ἔτυχε ν' ἀναλάβουν εὐθύνε ς στη ζωή τους. Όταν, για παράδειγμα, ένας στρατιωτικός ἠγέτης αναλαμβάνει τὴν εὐθύνη μιας επίθεσης και στέλνει έναν ορισμένο αριθμό ἀνδρῶν στο θάνατο. διαλέγει να το κάνει και στο βάθος διαλέγει μόνος. 

Αναμφισβήτητα, οι διαταγές προέρχονται απο  τα πάνω, άλλά είναι υπερβολικά εὑρεῖες κι' έπι βάλλεται μια έρμηνεία, που θα δώσει αὐτός ὁ ἴδιος' κι' ἀπ' αὐ τη την ερμηνεία ἐξαρτᾶται ή ζωή δέκα ή δεκατεσσάρων ἢ εἴ κοσι άνθρώπων.

Δὲν μπορεῖ δὲν γίνεται να μή νοιώθει, καθώς παίρνει τὴν ἀπό φαση ἕνα κάποιο άγχος. 

"Όλοι οι ηγέτες, γνωρίζουν αὐτό το ἄγχος.

 Κι΄ ὠστόσο, δὲν τοὺς ἐμποδίζει να ἐνεργοῦν, τὸ ἀντίθε το εἶναι αὐτή ἡ ίδια ή προϋπό θεση τῆς δράσης τους γιατί ύποτίθεται πώς αντιμετωπίζουν πολλαπλές δυνατότητες και δ ταν διαλέγουν την μιάν ἀπ' αὐ τές, καταλαβαίνουν πώς δέν ἔν χει αξία παρά μόνο γιατί διαλέχτηκε.

ΣΑΡΤΡ

Ο ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Κ.ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ

θ. Καλαγάνης 81

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΑΡΣΕΝΙΔΗΣ

32