Ο κομμουνισμός ως Τραγωδία

Enzo Traverso

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΠΕΔΙΟ ΜΑΧΗΣ

ερμηνεύοντας τις βιαιότητες του 20ού αιώνα

Μετάφραση: Νίκος Κούρκουλος

21ος παράλληλος

ΕΚΔΟΣΕΙΣ του ΕΙΚΟΣΤΟΥ

67

Σελ 67 

Ο Χόμπσμπαουμ έγραψε μια τραγωδία. 

Η απελευθερωτική ελπίδα που ενσαρκώθηκε στον κομμουνισμό διάσχισε τον αιώνα σαν μετεωρίτης. 

Σκοπός του δεν ήταν η καταστροφή της δημο κρατίας αλλά η επικράτηση της ισότητας, η ανατροπή της κοινω- νικής πυραμίδας, το να πάρουν στα χέρια τους τη μοίρα τους εκείνοι που ήταν πάντα υποταγμένοι και καταπιεσμένοι. 

Η οκτωμβριανή επανάσταση –ένα όνειρο που «ζει ακόμα μέσα μου», βε- βαιώνει στην αυτοβιογραφία του- μεταμόρφωσε αυτή την απε- λευθερωτική ελπίδα σε «συγκεκριμένη ουτοπία». Ενσαρκωμένη στο σοβιετικό κράτος, γνώρισε αρχικά μια θεαματική άνοδο και μετά μια μακρά παρακμή, όταν η προωθητική του δύναμη εξα ντλήθηκε, ως την τελική πτώση. 

Ο σοβιετικός σοσιαλισμός ήταν τρομαχτικός, ο Χόμπσμπαουμ το αναγνωρίζει χωρίς δισταγμούς, αλλά δεν υπήρχε εναλλακτική. «Η τραγωδία της οκτωβριανής επανάστασης – γράφει έγκειται ακριβώς στο ότι το μόνο που μπορούσε να γεννήσει ήταν το δικό της είδος αυταρχικού, αδυ σώπητου και βάναυσου σοσιαλισμού», ο Ασφαλώς, η αποτυχία της ήταν εγγεγραμμένη στις προκείμενές της, όμως η διαπίστω ση αυτή δεν τη μετατρέπει σε μια ανωμαλία της ιστορίας. 

Ο Χόμπσμπαουμ δεν συμμερίζεται την άποψη του Φυρέ, σύμφωνα με τον οποίο η οκτωβριανή επανάσταση, όπως κι η Γαλλική Επανά σταση, ήταν ένας εκτροχιασμός που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.

 Ο κομμουνισμός δεν μπορούσε παρά να αποτύχει, εκ- πλήρωσε όμως μιαν αναγκαία λειτουργία. 

Η κλίση του ήταν θυσιαστική. «Το πιο διαρκές αποτέλεσμα της οκτωβριανής επανά- στασης, στόχος της οποίας ήταν η ανατροπή του καπιταλισμού σε παγκόσμια κλίμακα – γράφει στην Εποχή των άκρων- ήταν ότι έσωσε τον αντίπαλό της, στον πόλεμο όπως και στην ειρήνη, παρακινώντας τον, από φόβο, μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, να μεταρρυθμιστεί 

62. Eric Hobsbawm, Interesting Times. A Twentieth-Century Life. Allen Lane, Λονδίνο, 2002, σελ. 56 (ελλ. μτφ. Σταματίνα Μανδηλαρά, Συναρπαστικά χρόνια. Μια ζωή στον 20ο αιώνα, Θεμέλιο, 2003).

63. Eric Hobsbawm, L'Age des extrêmes, ό.π., σελ. 642.