βιβλιοκριτική απο τον Φ.Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/02/2002
αποσπασμα :''Θα διακινδύνευα την εκτίμηση πως στο διαρκώς αυξανόμενο όγκο των σκουπιδιών των τελευταίων δεκαετιών, τα οποία φέρουν την παραπλανητική ονομασία «λογοτεχνία», ένα από τα λιγοστά διαμάντια, που τα σκουπίδια δεν παρασύρουν, είναι το βιβλίο Δούναβης του καθηγητή της γερμανικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο της Τεργέστης, ειδικευμένου στη μακρά περίοδο των Αψβούργων, Κλαούντιο Μάγκρις. Η αξία αυτού του έργου έγγειται στο γεγονός πως συμπυκνώνει μέσα από τα μεγάλα και τα παραλειπόμενα της Ιστορίας, της λογοτεχνίας, των ηθών και των κοινωνικών εξελίξεων και εκφράσεων, τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε και διαμόρφωσε εν πολλοίς την Ευρώπη χάρη στην παρουσία του Δούναβη. Για να αποτυπωθούν όλες οι πλευρές της σχέσης του ποταμού με τους χώρους που διασχίζει, με τους λαούς που έδρασαν ένθεν κακείθεν των όχθεών του, με τα αποτελέσματα και τις συνέπειες αυτών των επί αιώνες δράσεων στην ύπαρξη και την επιβίωση εθνών και εθνοτήτων, χρειάζεται να έχει κανείς παιδεία αναγεννησιακού άνδρα και μια αίσθηση οικουμενικότητας για να είναι σε θέση να τιθασεύσει το διαθέσιμο υλικό ώστε να αντλήσει την πεμπτουσία του. Αυτές τις ιδιότητες, ο Κλαούντιο Μάγκρις τις έχει χωρίς εκζήτηση και ως προίκα.
Ο αναγνώστης έχει λοιπόν την εντύπωση πως ακολουθεί τη ροή του ποταμού, πως λικνίζεται επί των υδάτων του, πως όλα συνδέονται με τέτοιο μάλιστα τρόπο ώστε δημιουργείται η εντύπωση πως αν ο Δούναβης δεν υπήρχε, η Ευρώπη ως σύνολο δεν θα υπήρχε. Με άλλα λόγια, πως αν ο Δούναβης δεν υπήρχε, θα έπρεπε να τον εφεύρουμε για να έχει έννοια η γεωγραφική ενότητα από τα Ουράλια ώς τη Μάγχη και από τη Βόρεια Θάλασσα ώς τη Μεσόγειο, που διαμόρφωσε και ανέπτυξε την Ευρώπη.Εχουμε εξοικειωθεί με την προσέγγιση του Φερνάν Μπροντέλ ώστε να θεωρούμε πως τα αρχεία, η μικροϊστορία, τα χρονικά, τα λογής δημόσια έγγραφα είναι πηγές αστείρευτες της κατανόησης των ιστορικών φαινομένων.
Ο Κλαούντιο Μάγκρις, δίχως να επεκτείνεται στην εξάντληση της επιχειρηματολογίας για την παρουσίαση των απόψεών του, έχει το προσόν να εμφανίζει περιορισμένα στοιχεία, τόσο καίρια όμως, ώστε να μην αφήνει περιθώρια για αντιρρήσεις. Στοιχεία που εντυπωσιάζουν, καθώς αναπηδούν με φυσικότητα, συγκεντρώνονται σε παραποτάμους, που όλοι χύνονται στο Δούναβη, σε αυτή την προσωπικότητα, η οποία παραμένει σταθερή επί αιώνες και κυρίαρχη, μια και οι ανθρώπινες προσωπικότητες είναι περαστικές και συνεπώς ευάλωτες.
Αυτή η εξουσία του Δούναβη ενισχύεται και από μια υπερφυσική διάσταση αφού, κατά τον Κλαούντιο Μάγκρις, η πηγή του ποταμού δεν είναι συμφωνημένο πού βρίσκεται, χωρίς να αποκλείεται να είναι το απλό ρομπινέτο μιας βρύσης εκεί όπου υποτίθεται πως το νερό του γεννιέται.Τον αναγεννησιακό χαρακτήρα αυτού του βιβλίου ενισχύει η χειροπιαστή επαφή του συγγραφέα με το αντικείμενό του: ο Κλαούντιο Μάγκρις περπάτησε, με την πραγματική έννοια, κατά μήκος του Δούναβη, έψαυσε όλα για όσα κάνει λόγο, έζησε τον Δούναβη σαν να είχε να κάνει με ανθρώπινο ήρωα.
Αυτή η επαφή εξάλλου εμποδίζει να χαρακτηρίσει κανείς το έργο του δοκίμιο, μυθιστορία, εντυπώσεις, ημερολόγιο. Ισως αυτό το έργο είναι το πετυχημένο δείγμα ενός είδους λόγου που θα ονομάζαμε «ολιστικό», με την έννοια ότι περικλείει τα πάντα και προτείνει το «όλον» του επιστητού και εκφραζόμενου διά των λέξεων.
Πρόκειται, άλλη μια φορά, για αναγεννησιακή συγκρότηση: δεν είναι το είδος που έχει σημασία, αλλά ο λόγος ως στοιχείο επικοινωνίας, συνομιλίας, μάθησης, στοχασμού, στερέωσης της πραγματικότητας. Ο αναγνώστης το κατανοεί μεμιάς: ζώντας όλο και περισσότερο σε μια εικονική πραγματικότητα, νιώθει να επιστρέφει στη φύση (και όχι στο «περιβάλλον»), στη σχέση με το νερό, χωρίς το οποίο η ζωή (πάει να πει το σύνολο της πραγματικότητας) είναι αδιανόητη.
Αυτή η αίσθηση είναι έντονη, επειδή ο Κλαούντιο Μάγκρις κατέρχεται το Δούναβη, έτσι που προσφέρει την νεότητα του ποταμού ώς το Ουλμ, απ' όπου καθίσταται πλωτός, την άνδρωσή του μέσα από την άπλα (και την απλοχεριά) ώς τις Σιδηρές Πύλες, την εκβολή του, πλατιά, πλούσια και ήρεμη, όμοια με διαθήκη και κληρονομιά, στη Μαύρη Θάλασσα. Σε αυτό το μήκος, η Ιστορία πείθει πως κυλάει με ορμή, το τοπίο πείθει πως είναι γέννημα του ποταμού, οι άνθρωποι πείθουν πως τσαλαβουτούν, χαριεντίζονται, υποφέρουν, υφίστανται τις συνέπειες της τόλμης, του παραλογισμού, της βλακείας τους ενώπιον του νερού!
Επιβεβαιώνεται έτσι η θεωρία του βυζαντινολόγου (και νυν υπουργού Πολιτισμού της Ρουμανίας) Ρεζβάν Τεοντορέσκου πως η δουνάβια περιοχή αποτελεί «διάδρομο πολιτισμού», πάει να πει διαρκές πέρασμα εμπλουτιζόμενο αδιάκοπα από τις συμβολές των επώνυμων και ανώνυμων, μικρών και μεγάλων ιχνών της επίμονης συνέχειας των ανθρώπινων πράξεων.Για να αποδώσει αυτή την πολλαπλότητα, ο Κλαούντιο Μάγκρις έχει αφεθεί σε ένα ύφος που ποιητικίζει, σε ένα λεξιλόγιο που φιλοσοφεί, σε μια παράθεση δεδομένων που χρωματίζει, σε μια νωχέλεια που υπνωτίζει, σε μια αφήγηση που τελειωμό δεν έχει. ...''
βλ και
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου