Σημειώσεις για μια κοινωνική τυπολογία του γέλιου
Αναρχικό γέλιο: Το γέλιο ως όπλο
καταστροφής της λογικής της ειλημμένης πραγματικότητας και
απελευθέρωσης από τις νόρμες που αυτή επιβάλλει. Περιέχει απομαγευτικά
ψήγματα (βλ. παρακάτω), αλλά δεν εργαλειοποιεί την ιδεολογική κριτική ως
μέσο επίτευξης κάποιου καταφατικά εννοούμενου στόχου.
Κειμενικά παραδείγματα: Swift, πρώιμος Chaplin, αδελφοί Marx, Monty Python.
Σαδομαζοχιστική τροπικότητα.
Ανήμπορο γέλιο:
το γέλιο που προκαλεί μια πραγματικότητα που εμφανίζεται η ίδια ως καθ’
υπέρβαση του φυσικού ή λογικού. Ομοιοπαθητικό σε χαρακτήρα, αποκαθιστά
το γέλιο το οποίο λείπει από τον γελοίο χαρακτήρα της πραγματικότητας. Η
άλλη, ουσιαστικά, όψη της ήττας απ’ τα πράγματα. Σημαντικές συγγένειες
με το αναρχικό γέλιο αν ειδωθεί απομονωμένα. Η διαφοροποίησή του
έγκειται σε μεγάλο βαθμό στο ευρύτερο συγκείμενο.
Κειμενικό παράδειγμα: Kafka, Ionesco, Beckett.
Μαζοχιστική τροπικότητα.
Ανθρωπιστικό γέλιο:
το γέλιο της συναίσθησης της ανθρώπινης περατότητας, ματαιότητας ή
αδυναμίας. Οικουμενικού και “εγκάρδιου” χαρακτήρα, έχει απεμπολήσει την
οξύτητα και την καυστικότητα, δείχνει συμπόνοια και συμπάθεια προς τις
ιδιαιτερότητες της ανθρώπινης φύσης και της ανθρώπινης επιθυμίας.
Κειμενικό παράδειγμα: Erasmus, Rabelais, Cervantes, Tati.
Ουδέτερη τροπικότητα.
Αποδομητικό γέλιο:
Το γέλιο ως μέσο ενσυνείδητης κριτικής σε αυτόν που γελάει, και που,
γελώντας, αναπαράγει άκριτα την ήδη προβληματική κοινωνική “ομοφωνία”
περί του τι είναι φυσιολογικό ή αποδεκτό και τι όχι.
Κειμενικό παράδειγμα: Sascha Baron Cohen, Richard Pryor, Lenny Bruce.
Σαδιστική τροπικότητα.
Απομαγευτικό γέλιο:
το γέλιο ως μέσο διάτρησης του ιδεολογικού ψεύδους. Κληρονομιά του
διαφωτισμού. Δεν παραδίδεται ποτέ στην ευθυμία ως αυτοσκοπό, αλλά
αποτελεί εργαλειακό μέσο πολεμικής, μέσο περάσματος προς την
συνειδησιακή ωριμότητα.
Κειμενικό παράδειγμα: Marx, Zizek, στοιχεία του ύστερου Chaplin.
Σαδιστική τροπικότητα.
Κατασταλτικό γέλιο:
Το γέλιο ως μέσο στιγματισμού και περιθωριοποίησης αυτού που παραβιάζει
τις νόρμες, του περιθωριακού, του απροσάρμοστου. Βαθιά συντηρητικού
ιδεολογικού χαρακτήρα. Διατηρεί τον κυνισμό του απομαγευτικού γέλιου,
αλλά για να νομιμοποιήσει και όχι για να επερωτήσει “παραδοσιακές”
δομές.
Κειμενικό παράδειγμα: η ελληνική “κωμωδία” στην πλειοψηφία της. Αρκετές όψεις του Αριστοφάνη.
Σαδιστική τροπικότητα.
Ψυχαναγκαστικό γέλιο:
Το γέλιο ως σύμπτωμα. Διαφέρει από το νευρικό γέλιο γιατί δεν έχει
παροδικό χαρακτήρα, καθώς και από όλα τα προηγούμενα είδη γιατί δεν
προϋποθέτει το διαλεκτικό αντίβαρο της σοβαρότητας. Εδώ έχει εκλείψει
κάθε αυθεντική ευθυμία, αλλά και κάθε ενσυνείδητη και κριτική διάσταση.
Σαδομαζοχιστική τροπικότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου