Για την Ανακωχή των χριστουγεννων του 1914 και ενα αξιοπροσεκτο και πάντα επικαιρο παλιοτερο αρθρο στην Αυγή του ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ * Χριστούγεννα 1914

πηγή:
http://www.paremvasis.gr/2005/po121205.htm
Για την ανακωχή των Χριστουγεννων

Χριστουγεννιάτικη εκεχειρία: μικρή ειρήνη στο μεγάλο πόλεμοΤο 1914, οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης ήρθαν αντιμέτωπες στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν περισσότερες πρώτες ύλες για τις βιομηχανίες τους και νέες αγορές. Οι μεγαλύτερες και ισχυρότερες χώρες της Ευρώπης (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία, Αυστρία) ενεπλάκησαν στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους ή να τραυματισθούν σοβαρά. Ο πόλεμος τελείωσε το 1918…
Στις 21 Νοέμβρη του 2005 πέθανε σε ηλικία 109 ετών ο πιο μακρόβιος γέροντας της Αγγλίας. Η ζωή του Άλφρεντ Άντερσον διέσχισε τρεις αιώνες: γεννήθηκε τον 19ο, έζησε τον 20ό, πέθανε τον 21ο αιώνα. Ήταν ο τελευταίος επιζών ενός περίφημου ποδοσφαιρικού αγώνα, που διεξήχθη τα Χριστούγεννα του 1914. Σ΄ αυτό τον αγώνα αντιμέτωποι βρέθηκαν οι Βρετανοί, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί στρατιώτες. Εμφανίστηκε μια μπάλα, κανείς δεν ξέρει από πού, και άρχισε να κυλά, κανείς δεν ξέρει πώς, ανάμεσα στα χαρακώματα. Τότε το πεδίο της μάχης μετατράπηκε σε χώρο παιχνιδιού, οι εχθροί πέταξαν στην άκρη τα όπλα τους και άρχισαν να διεκδικούν την μπάλα, όλοι με όλους και όλοι εναντίον όλων.
Πέρασαν σχεδόν 91 χρόνια από τότε, αλλά τα γεγονότα των εορτών εκείνης της χρονιάς εξακολουθούν να συγκινούν και να μαγεύουν σαν παραμύθι.

Το επεισόδιο ήταν γνωστό περισσότερο ως θρύλος: πάνω από ένα εκατομμύριο στρατιώτες της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας αψήφησαν τις εντολές των ανωτέρων τους («έγκλημα» που τιμωρείται με θάνατο σε καιρό πολέμου), βγήκαν από τα χαρακώματα ευχόμενοι ο ένας στον άλλο «Καλά Χριστούγεννα» και έπαιξαν ποδόσφαιρο στην πιο αυθόρμητη ανακωχή της παγκόσμιας Ιστορίας.
Οι περισσότερες μπάλες που χρησιμοποιήθηκαν για τους ποδοσφαιρικούς αγώνες ήταν αυτοσχέδιες, από άχυρο δεμένο με σπάγκο ή άδεια κονσερβοκούτια! Το ίδιο πρόχειρα ήταν και τα τέρματα, για τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ξύλα, χλαίνες και κράνη. Άλλα ματς διεξάγονταν με 50 παίκτες και άλλα με 10 και διαρκούσαν περίπου μία ώρα. Έπειτα, οι παίκτες, που για μέρες είχαν στερηθεί τον ύπνο, έπεφταν εξαντλημένοι στο παγωμένο έδαφος αναζητώντας λίγη ξεκούραση.
Ήταν μια εκεχειρία που ξεκίνησε πρόχειρα, από ένα σημείο, άγνωστο πού. Προτού περάσουν λίγες ώρες όμως, είχε επεκταθεί με ταχύτητα σε ολόκληρο το Δυτικό Μέτωπο.

Ο Κουρτ Τσέμις, ένας Γερμανός δάσκαλος που μιλούσε αγγλικά και γαλλικά, αφηγείται στις επιστολές του πως την παραμονή των Χριστουγέννων όλα τα πυρά ξαφνικά σταμάτησαν. Από το γερμανικό τάγμα ακούστηκε ένα σφύριγμα. Η απάντηση των Βρετανών ήταν άμεση. «Ο στρατιώτης Μέκελ από τον λόχο μου, ο οποίος είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Αγγλία, φώναξε στους Βρετανούς μιλώντας τους στα αγγλικά και σύντομα ξεκίνησε μια ζωηρή συζήτηση», έγραψε ο Τσέμις περιγράφοντας την πρώτη συνάντηση δύο αντίπαλων στρατιωτών που βγήκαν από τα χαρακώματα, έσφιξαν τα χέρια στην ουδέτερη ζώνη και αλληλοευχήθηκαν «Χαρούμενα Χριστούγεννα» μιλώντας ο καθένας στη γλώσσα του.
Συμφωνήθηκε ότι την επόμενη ημέρα, ανήμερα της σημαντικότερης γιορτής των Καθολικών χριστιανών, κανείς δεν θα πυροβολούσε. «Βάλαμε ακόμη περισσότερα κεριά αλλά και χριστουγεννιάτικα δένδρα στο χαράκωμά μας», συμπληρώνει ο Τσέμις στο ημερολόγιό του. «Οι Βρετανοί εξέφρασαν τη χαρά τους για τη φωταψία με σφυρίγματα και χειροκροτήματα. Πέρασα όλη τη νύκτα ξύπνιος, όπως και οι περισσότεροι. Αν και κάπως κρύα, η νύχτα εκείνη ήταν υπέροχη», κατέληξε ο Γερμανός δάσκαλος, ο οποίος έχασε τη ζωή του στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου είχε αιχμαλωτιστεί από Ρώσους στρατιώτες.
Η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία μάς δίνει μια ματιά του κόσμου όπως θα θέλαμε να είναι. Είναι σαν ν' ακούμε ότι οι πιο βαθιές μας επιθυμίες είναι πραγματικά αληθινές. Ο κόσμος θα μπορούσε πράγματι να είναι διαφορετικός.
Η «μικρή ειρήνη στο μεγάλο πόλεμο» έγινε πραγματικότητα επειδή πολλοί από τους Γερμανούς στρατιώτες μιλούσαν άπταιστα αγγλικά, καθώς εργάζονταν στη Βρετανία. Είχαν δουλέψει ως οδηγοί ταξί και κουρείς σε μέρη όπως το Μπράιτον, το Μπλάκπουλ και το Λονδίνο. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, τον Αύγουστο του 1914, υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στη Γερμανία. Μερικοί είχαν αφήσει ακόμη και οικογένειες πίσω στην Αγγλία και αυτό έκανε πολύ πιο εύκολη την πρώτη επαφή.
Ένας από τους τελευταίους επιζώντες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου ήταν ο Μπέρτι Φέλσταντ, ο οποίος μέχρι τις τελευταίες ημέρες της ζωής του, το φθινόπωρο του 2001, και σε ηλικία 106 ετών, θυμόταν με πολλές λεπτομέρειες την ιστορική ανακωχή: «Τα όπλα σίγησαν και οι στρατιώτες άρχισαν να βγαίνουν από τα χαρακώματά τους .Αφήσαμε και εμείς τα όπλα μας και συναντήσαμε τον εχθρό. Απ' όσο θυμάμαι, οι Γερμανοί βγήκαν πρώτοι και άρχισαν να έρχονται προς το μέρος μας. Τους αντιγράψαμε αυθόρμητα. Χαιρετηθήκαμε και αρκετοί από εμάς άρχισαν να παίζουν ποδόσφαιρο. Μην φαντάζεστε τίποτα οργανωμένο. Μια αυτοσχέδια μπάλα βρέθηκε από το πουθενά και περίπου 50 άτομα αλλάζαμε πάσες».
Όταν οι στρατιώτες των δύο πλευρών είχαν βγει από τα χαρακώματα, ένας Βρετανός εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και έστησε ένα αυτοσχέδιο κουρείο στην ουδέτερη ζώνη. Ο κουρέας «αδιαφορούσε πλήρως τι εθνικότητας ήταν οι πελάτες του, απλώς χρέωνε δύο τσιγάρα το κάθε κούρεμα», περιγράφει το γεγονός στο ημερολόγιό του ο Γερμανός στρατιώτης Γιόζεφ Σέμπαλντ. «Μπορεί να ήταν πόλεμος, ωστόσο δεν υπήρχε ούτε ένα ίχνος εχθρότητας ανάμεσα στους στρατιώτες, οι οποίοι έπαιζαν ποδόσφαιρο μέχρι τελικής πτώσεως», συμπληρώνει θυμίζοντας ότι το ποδόσφαιρο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι εκείνων των ιστορικών Χριστουγέννων του 1914.
Από τις βελγικές ακτές ως τα ελβετικά σύνορα όλοι γιόρτασαν εκείνα τα Χριστούγεννα. Εκτός από έναν Βρετανό ταγματάρχη, που υποστήριζε ότι «το Γερμανό πρέπει να τον σκοτώνεις και όχι να κάνεις φιλίες» διατάζοντας τους πάντες να επιστρέψουν στις θέσεις τους, αλλά και έναν Αυστριακό δεκανέα, σύμφωνα με τον οποίο «τέτοιες συνεννοήσεις μεταξύ απλών στρατιωτών θα έπρεπε να απαγορεύονται». Ο Βρετανός ταγματάρχης έμεινε για πάντα ανώνυμος. Ο Αυστριακός δεκανέας απέκτησε παγκόσμια... φήμη λίγα χρόνια αργότερα. Τον έλεγαν Αδόλφο Χίτλερ και προφανώς ούτε μπάλα ήξερε ούτε καλά Χριστούγεννα πέρασε...
Η εκεχειρία των Χριστουγέννων του 1914 επεκτάθηκε κατά μήκος των 800 χιλιομέτρων του Δυτικού Μετώπου, όπου στρατοπέδευαν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο στρατιώτες.
Κρύος ιδρώτας έλουσε τις διοικήσεις κι από τις δυο πλευρές. Εδώ φαινόταν μια καταστροφή: οι στρατιώτες διακήρυσσαν ότι είναι αδέλφια και αρνιόνταν να πολεμήσουν. Οι στρατηγοί και από τις δυο μεριές χαρακτήρισαν αυτή την αυθόρμητη ειρήνη ως προδοσία και όσους συμμετείχαν υπόλογους στο στρατοδικείο.

Μέχρι το Μάρτιο του 1915 αυτό το κίνημα της αδελφοποίησης είχε εξαλειφθεί και η μηχανή του θανάτου ήταν ξανά σε πλήρη λειτουργία.

Η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία ήταν μια σύντομη αλλά τόσο δυνατή έκρηξη αγάπης, ανθρωπιάς και ειρήνης στην καρδιά του Μεγάλου πολέμου. Εκεί όπου έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 9 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ τραυματίστηκαν 21 εκατομμύρια άλλοι.

δειτε και 

ενα αξιοπροσεκτο και πάντα επικαιρο παλιοτερο αρθρο στην Αυγή του ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ * Χριστούγεννα 1914 (αναδημοσιευση)

  

  Χριστούγεννα 1914 

Ημερομηνία δημοσίευσης: 25/12/2011

ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*

Πρόσφατα ξαναείδα το Καλά Χριστούγεννα (Joyeux Noël) του Christian Carion. Ένα αντιπολεμικό έργο, συγκινητικό, αλλά και λίγο μελό για τα γούστα μου -μια Amelie για τους πολιτικά ενταγμένους. Του λείπει η καυστική και αυστηρή ματιά του Στάνλεϊ Κιούμπρικ στο Paths of Glory (Σταυροί στο Μέτωπο) - από τα δύο-τρία καλύτερα αντιπολεμικά έργα όλων των εποχών. Ωστόσο, το Καλά Χριστούγεννα παρουσιάζει με επιτυχία τη βασική, και απίθανη, ιστορία μιας άτυπης εκεχειρίας μεταξύ στρατιωτών από τα αντίπαλα χαρακώματα κατά τη διάρκεια των πρώτων Χριστουγέννων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι στρατιώτες μοιράστηκαν φαγητά, εμπειρίες και κάλαντα, και σε μερικές περιπτώσεις έπαιξαν και ποδόσφαιρο. Δανείστηκαν εργαλεία ο ένας από τον άλλο για να επισκευάσουν τα χαρακώματά τους και είχαν την ευκαιρία να θάψουν τους νεκρούς.

Έχει ξεφυτρώσει, όπως ήταν αναμενόμενο, αρκετή μυθολογία γύρω από το επεισόδιο. Αλλά μερικά πράγματα μπορούμε να τα ισχυριστούμε με σχετική ασφάλεια. Το πρώτο είναι ότι η πρωτοβουλία ήρθε από τα κάτω, από απλούς φαντάρους δηλαδή. Το δεύτερο είναι ότι το φαινόμενο ήταν αρκετά γενικευμένο, με πολλές εστίες. Όταν κατάλαβαν τις διαστάσεις, οι αξιωματικοί αποφάσισαν είτε να κάνουν τα στραβά μάτια είτε να συμμετάσχουν. Επιπλέον, δεν τελείωσε απότομα. Σε πολλές περιπτώσεις, μας λέει ο Frank Richards (στο ιστορικό περιοδικό του BBC, το 2000), η εκεχειρία κράτησε μέχρι να αντικατασταθούν οι στρατιώτες για μερικές μέρες άδειας ή μέχρι να επαναληφθούν οι εχθροπραξίες με την προηγούμενη ένταση. Με λίγα λόγια, η εκεχειρία είχε τη δική της δυναμική: για να τελειώσει, χρειάστηκε αυταρχική παρέμβαση από τα πάνω.

Το επεισόδιο φέρνει πολλές σκέψεις για το πώς θα μπορούσε να ήταν αλλιώς ο κόσμος στο παρελθόν, αλλά και στο μέλλον. Μόλις τέσσερις μήνες πριν, τον Αύγουστο του 1914, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα είχαν ψηφίσει, στα αντίστοιχα κοινοβούλιά τους, τις στρατιωτικές δαπάνες για να ξεκινήσει μια αιματηρή σύγκρουση, που το μέγεθος της καταστροφής που θα επέφερε δεν ήταν ακόμη καθόλου σαφές εκείνα τα πρώτα Χριστούγεννα. Στο δίλημμα, αν είμαστε με την τάξη μας ή με το έθνος μας, η απόφαση ήταν συντριπτικά υπέρ της δεύτερης επιλογής. Μια ιστορική απόφαση που σημάδεψε όλη τη μετέπειτα ιστορία της αριστεράς. Και για τις ήττες της αριστεράς μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι έπαιξε σημαντικότερο ρόλο και από την καθίδρυση του σταλινισμού και από το γεγονός ότι η αριστερά δεν μπόρεσε να σταματήσει την άνοδο του φασισμού. Και σήμερα τίθεται αυτό το δίλημμα. Θα μπορέσει η αριστερά να προτάξει τον διεθνισμό σε αυτή την κρίση, να αναζητήσει υπερεθνικές λύσεις για υπερεθνικά προβλήματα; Να βρει τι ενώνει, για παράδειγμα, τον κόσμο της εργασίας στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Ιταλία, αλλά και στη Γερμανία;

Το επεισόδιο, επίσης, μας θυμίζει ότι οι στιγμές εκεχειρίας δεν κρατάνε πολύ και οι δυνάμεις του αυταρχισμού γρήγορα αντιδρούν για να αποκατασταθεί η προηγούμενη τάξη πραγμάτων. Θα επιτρέψουμε στη δική μας εποχή να εξαντληθούν -είτε από κόπωση είτε από απογοήτευση για το κατά πόσο η πολιτική μπορεί, εντέλει, να αλλάξει τα πράγματα- όλα τα θαυμάσια πειράματα αντίστασης, αλληλεγγύης και εναλλακτικού παραδείγματος που λαμβάνονται, όπως και το 1914, από τα κάτω;

Μετά το 2008, οι κυρίαρχες δυνάμεις έχουν να επιδείξουν εντυπωσιακή ενότητα στα βασικά. Μπορεί να διαφωνούν για το μέγεθος της «αναγκαίας» λιτότητας ή για το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις τράπεζες. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε να αντιμετωπίσουν με σθένος τον κόσμο της εργασίας και να αντισταθούν σε κάθε σκέψη για αλλαγή της πολιτική ατζέντας. Μέχρι στιγμής οι από κάτω δεν έχουν καταφέρει παρόμοια συσπείρωση δυνάμεων. Το 2012 ίσως αποτελέσει την πιο σημαντική χρονιά. Ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα είναι περισσότερο ενωμένες για τη διαμόρφωση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ατζέντας των επόμενων ετών; Από αυτό το ερώτημα πολλά θα κριθούν.

Και το κόστος της αποτυχίας θα είναι μεγάλο. Στο Σταυροί στο Μέτωπο, που επίσης βασίζεται σε μια πραγματική ιστορία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, φιλόδοξος Γάλλος στρατηγός διατάζει μια αυτοκτονική επίθεση και, μετά από την παταγώδη αποτυχία, επιλέγει τρεις (τυχαίους) στρατιώτες να πληρώσουν το μάρμαρο για δήθεν δειλία. Και επειδή το έργο δεν είναι Hollywood, ο ευσυνείδητος συνταγματάρχης (Kirk Douglas), παρά τις γενναίες προσπάθειές του, δεν καταφέρνει να αποτρέψει την εκτέλεση των στρατιωτών. Με λίγα λόγια, η άρχουσα τάξη, και στις πιο αποτυχημένες επιλογές της, ξέρει ότι το κόστος μπορεί να το πληρώσουν αυτοί που είναι από τα κάτω. Εκτός και αν την εμποδίσουμε…

*Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών