Αναγνώστες

Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2012

Περι Αντισημιτισμού Ρατσισμου και εξουσιας/ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ βιβλιογραφικο δοκιμιο του Πετρου Θεοδωριδη με τιτλο ''Το αινιγμα της Τελικής Λύσης '' που δημοσιευτηκε στο περιοδικο ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ




ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ  ΑΠΟ
βιβλιογραφικο δοκιμιο του Πετρου Θεοδωριδη  με τιτλο ''Το αινιγμα της Τελικής Λύσης '' που δημοσιευτηκε στο περιοδικο ΕΠΣΙΤΗΜΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

1 Max Horkheimer, Οι Εβραίοι και η Ευρώπη, Εισαγωγή ΄Μτφρ Φώτη Τερζάκη, Επίμετρο Στέφανου Ροζάνη, Χριστόφορου Αργυρόπουλου ,εκδ Έρασμος (οι ιδέες ) 13 (α ΄έκδοση 1980 ) 2006
2 Michel Foucault,Για την υπεράσπιση της κοινωνίας(Παραδόσεις 1976) Μτφ Τιτίκα Δημητρούλια ,Πρόλογος Στέφανος Ροζάνης, Εκδόσεις Ψυχογιός Αθήνα 2002
Προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε το αίνιγμα της «Τελικής Λύσης» δηλαδή της απόλυτης φρίκης του Ολοκαυτώματος, μπορούμε να καταφύγουμε -μεταξύ άλλων- σε βιβλία, γραμμένα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και μεταφρασμένα ,σχετικά πρόσφατα, στα ελληνικά:

1.Το πρώτο είναι το άρθρο του Max Horkheimer Οι Εβραίοι και η Ευρώπη, που γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 1939 και δημοσιεύτηκε την ίδια χρονιά στο περιοδικό του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας το Zeitschrift Fur Sozialforschung,που ο εξόριστος τότε στη Νέα Υόρκη κύκλος της Φραγκφούρτης, συνέχιζε να εκδίδει στα γερμανικά. Σύμφωνα με την εισαγωγή του μεταφραστή (Φ.Τερζάκης),στον κύκλο του Ινστιτούτου της Φραγκφούρτης, εμφανίζονται τότε δυο αντιτιθέμενες αναλύσεις γα τον φασισμό:Ο νομικός Franz Neumann και οι μαρξιστές της προηγούμενης γενιάς A.R.l Gurland και Otto Kirchheimer θεωρούσαν ότι ο φασισμός είναι η μορφή της πολιτικής οργάνωσης που ιδιάζει στο ιμπεριαλιστικό στάδιο του καπιταλισμού, με την απορύθμιση όλων των ορθολογικών διαμεσολαβήσεων που χαρακτήριζαν τη φιλελεύθερη πολιτική σφαίρα. Ο εσωτερικός όμως πυρήνας του Ινστιτούτου, με πρώτο τον Φρήντριχ Πόλλοκ, τον οποίο ακολούθησαν οι Χορκχάϊμερ και Αντόρνο, διείδε ότι το γνώρισμα το φασισμού δεν ήταν ένα έλλειμμα ορθολογικότητας αλλά μάλλον η υπερβολή του εργαλειακού ορθολογισμού που χαρακτήριζε ανέκαθεν την κεφαλαιοκρατική οικονομία και την αστική κοινωνία ως κοινωνία της αγοράς.
Για τον Horkheimer, ο νεωτερικός αντισημιτισμός υπήρξε ο προάγγελος της ολοκληρωτικής τάξης πραγμάτων που αναδύθηκε μες από τη φιλελεύθερη Ευρώπη. Το ολοκληρωτικό καθεστώς δεν είναι παρά το προηγούμενο αστικό καθεστώς, χωρίς τις αναστολές του. Ο φασισμός ,είναι η αλήθεια της σύγχρονης κοινωνίας ,που «στερεοποιεί»τις ακραίες ταξικές διακρίσεις που παράγει αναπότρεπτα ο νόμος της υπεραξίας. Η «ίση και δίκαιη ανταλλαγή »οδηγήθηκε ως τον παραλογισμό, δηλαδή στο ολοκληρωτικό καθεστώς. Ετσι ,ακόμα κι η βιτρίνα της οικονομίας της αγοράς προδίδει την χρεοκοπία της. Οι διαφημιστικές ταμπέλες σ όλες τις χώρες είναι τα λαμπρά της μνημεία:Τα πλήθη ,σαν τα παιδιά, ξεγελιούνται ,πιστεύουν ότι, σαν ανεξάρτητα υποκείμενα, έχουν την ελευθερία να διαλέξουν ο,τι οι ίδιοι θέλουν. Αλλά η εκλογή τους είναι, ήδη ,σε μεγάλο βαθμό υπαγορευμένη. Καθώς ο αγοραστής έχει ήδη μάθει να ερμηνεύει τη διαφήμιση ως γενικά συνθήματα στα οποία δεν πρέπει κάποιος να τους εναντιώνεται ,εθίζεται στην .πειθαρχία

Για τον Horkheimer, η διαφήμιση βρίσκει το αληθινό της πρόσωπο στις φασιστικές χώρες. Στις αφίσες οι άνθρωποι ανακαλύπτουν τι πραγματικά είναι: «Στρατιώτες ».Ετσι η διακυβέρνηση αποκτά ένα νέο νόημα:Αντί για υπάλληλους ρουτίνας, χρειάζονται οργανωτές με φαντασία και ανελέητους επόπτες.«Στον όψιμο καπιταλισμό -λέει ο Horkheimer- όλοι μεταμορφώνονται πρώτα σε αποδέκτες κοινωνικών παροχών και ύστερα σε πειθαρχημένους οπαδούς» Η επιδίωξη του κέρδους καταλήγει σε αυτό που ανέκαθεν ήταν: επιδίωξη κοινωνικής ισχύος. Η αληθινή ταυτότητα του νόμιμου ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής, αντανακλάται στο πρόσωπο του φασίστα αρχηγού των ταγμάτων εργασίας.Στις φασιστικές χώρες, ο οικονομικός συγκεντρωτισμός προχωρά ταχύτατα και ενσωματώνεται στην πρακτική μας μεθοδικής βίας. Η οικονομία εκχωρεί τη δύναμη ης στους οικονομικά ισχυρούς. Με την εξάλειψη της ανεργίας δεν διαλύθηκε η απομόνωση των ανθρώπινων πλασμάτων ,καθώς «ο φόβος της ανεργίας έχει μεταμορφωθεί σε φόβο του κράτους».Ετσι τα εθνικιστικά ξεσπάσματα έγιναν το επιτρεπόμενο υποκατάστατο της επανάστασης. Για τον Horkheimer του 1939, ο πιο βασικός λόγος της απάθειας με την οποία ανέχονται οι μάζες τον φασισμό ,είναι η κυνική ελπίδα ότι μπορεί αυτός να αποσπάσει κάτι από τα γύρω ανίσχυρα κράτη. , κάτι από το οποίο θα μπορούσε να επωφεληθεί ακόμα και ο ασήμαντος ανθρωπάκος. Ετσι η σύγκρουση ανάμεσα στο φιλελεύθερο και στο ολοκληρωτικό κράτος δεν εκτυλισσόταν πλέον-μόνο- κατά μήκος των εθνικών συνόρων:«Ο φασισμός επιτίθεται ταυτόχρονα προς τα μέσα και προς τα έξω.» .
Για τον Horkheimer οι Εβραίοι χύνουν πολλά δάκρυα για το παρελθόν. Το ότι η ζωή τους ήταν καλύτερη στον φιλελευθερισμό ,δεν εγγυάται τίποτε για την δικαιοσύνη του τελευταίου. Πολιτική ελευθερία γι όλους, η ισότητα για τους Εβραίους όπως και όλες οι άλλες ανθρωπιστικές θεσμίσεις, έγιναν δεκτές ως μέσα παραγωγικής αξιοποίησης του πλούτου. Με την αλλαγή των συνθηκών, οι θεσμοί έχασαν τον ωφελιμιστικό τους χαρακτήρα στον οποίον όφειλαν την ύπαρξη τους. Η ηθική της οικονομικής ισχύος- ήταν εγγενής στην πραγματικότητα μέσα στην οποία ζούσαν τη ζωή τους οι Εβραίοι. Η ίδια η ορθολογικότητα του οικονομικού συμφέροντος ,σύμφωνα με την οποία οι ηττημένοι ανταγωνιστές βούλιαζαν στις τάξεις του προλεταριάτου και πλήρωναν την αδυναμία τους με τη ζωή τους, εξήγγειλε τώρα(εννοεί το 1939) την καταδίκη των Εβραίων.


Στο φασιστικό κράτος ,το ποιοι θα ζήσουν και το ποιοι είναι καταδικασμένοι να πεθάνουν, έχει αποφασισθεί εκ των πρότερων και φανερά .Οι Εβραίο έχουν χάσει την δύναμη τους ως παράγοντες της εμπορευματικής κυκλοφορίας ,επειδή η σύγχρονη(1939) δομή της οικονομίας θέτει εκτός παιχνιδιού ολόκληρη την εν λόγω σφαίρα. Είναι τα πρώτα θύματα των διαταγών των νέων εξουσιαστών, οι οποίοι αναλαμβάνουν να φέρουν μόνοι τους εις πέρας αυτή τη λειτουργία.
Ο κρατικός χειρισμός του χρήματος, μετατρέπεται σε ωμό χειρισμό των εκπροσώπων του
χρήματος Το σλόγκαν «ανοίξτε τον δρόμο γα τον ικανό» μπορεί κάλλιστα να το χρησιμοποιήσει για λογαριασμό του, ο νικητής. Από την στιγμή που οι Εβραίοι εξευτελιστούν θα χάσουν ακόμα και τα τελευταίο παροδικό αίσθημα αστικής ταξικής αλληλεγγύης:Θα νιώσουν «τον τρόμο οτι ούτε οι πλούσιοι δεν είναι πλέον ασφαλείς ».
Η ελπίδα των Εβραίων που εναποτίθεται στον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ,θεωρείται από τον Horkheimer του 1939, θλιβερή.
Όποια κι αν είναι η έκβαση ,ο συνεχόμενος μιλιταρισμός θα συνεχίσει να οδηγεί τον κόσμο σε αυταρχικές μορφές ζωής. Η γερμανική οικονομία στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο ήταν ο προάγγελος των σύγχρονων μακρόπνοων προγραμμάτων:η υποχρεωτική στρατολόγηση στη διάρκεια εκείνου του πολέμου συνιστά- το 1939-κεφαλαιώδες μέρος της ολοκληρωτικής τεχνικής. Για τις στρατιές των εργαζόμενων στην πολεμική βιομηχανία ,στην κατασκευή οδικών δικτύων, υπόγειων σιδηρόδρομων και δημόσιων κτηρίων ,η κινητοποίηση δεν προοιωνίζεται τίποτα νέο εκτός από έναν μαζικό τάφο. Η συνεχής εκσκαφή της γης σε καιρό ειρήνης, ένα ήδη ένας πόλεμος χαρακωμάτων. Το αν βρισκόμαστε σε πόλεμο ή όχι παραμένει ασαφές ακόμα και στους ίδιους τους μαχητές. Οι έννοιες δεν είναι πλέον διακριτές με την σαφήνεια που ήταν στον δέκατο ένατο αιώνα. Ίσως –έλεγε ο Horkheimer -μέσα στον τελικό πανικό οι Εβραίοι διαφύγουν απαρατήρητοι, μακροπρόθεσμα όμως πρέπει να τρέμουν όπως όλος ο κόσμος μπροστά σε αυτό που απλώνεται σε ολόκληρη τη γη. Ίσως μετά από έναν μεγάλο πόλεμο να δούμε να αποκαθίστανται σε ορισμένες περιοχές οι παλαιές οικονομικές συνθήκες γα μια σύντομη περίοδο. Αλλά τότε θα ξαναρχίσει η ίδια διαδικασία. Μετά την κατάρρευση της φιλελεύθερης οικονομίας οι άνθρωποι βρέθηκαν μια για πάντα μπροστά στο δίλημμα:ελευθερία η φασιστική δικτατορία.;
Το μίσος προς τους εβραίους ανήκει –κατά Horkheimer -στην περίοδο ανόδου του φασισμού. Στη Γερμανία, ο αντισημιτισμός υπήρξε μια βαλβίδα ασφαλείας για τα νεαρά μέλη των S. A
Χρησίμευε για να τρομοκρατεί τον πληθυσμό δείχνοντας ότι το σύστημα δεν ορρωδεί προ ουδενός. Τα πογκρόμ είχαν από πολιτική άποψη στόχο περισσότερο τους θεατές παρά ΄τους ίδιους τους Εβραίους.«Σε ηπείρους από των οποίων την παραγωγή θα μπορούσε να ζήσει ολόκληρη η ανθρωπότητα, ο κάθε ζητιάνος φοβάται ότι ο εβραίος πρόσφυγας θα του πάρει το ψωμί.» Εφεδρικές στρατιές ανέργων και μικροαστοί σε ολόκληρο τον κόσμο,- έγραφε ο Horkheimer --αγαπούν τον Χίτλερ για τον αντισημιτισμό του ,και ο πυρήνας της άρχουσας τάξης συμμερίζεται αυτή την αγάπη. «
Όταν η απανθρωπιά αυξάνεται πέραν κάθε λογικού ορίου, οι τρόμοι που την ακολουθούν καταπραΰνονται »
Για τον Horkheimer όποιος συμμετέχει σε μια υπό όρους ανθρώπινη τάξη ,δεν πρέπει να εκπλήσσεται όταν τύχει κάποια στιγμή να πέσει και ο ίδιος θύμα των όρων της:Ετσι, κάποιος ο οποίος δεν ανήκει πουθενά ο οποιος δεν προστατεύεται απ τις συνθήκες που δεν υποστηρίζεται από καμία δύναμη ,ένας ξένος, ένα απλό ανθρώπινο ον ,είναι απολύτως εγκαταλελειμμένος
«Υπάρχουν περίοδοι που το υπάρχον με όλη του την ισχύ και την αποτελεσματικότητα του είναι το ίδιο το κακό» .Οι Εβραίοι κάποτε ήταν υπερήφανοι για τον αφηρημένο τους μονοθεϊσμό, την απόρριψη των ειδώλων και την άρνηση τους να απολυτοποίησουν οτιδήποτε το πεπερασμένο.Η σημερινή τους αγωνία (του 1939)τους ξαναδείχνει τον δρόμο:« Η άρνηση να λατρέψει κάποιος οτιδήποτε το φθαρτό που έχει υπερυψωθεί σε θέση θεού, ακόμα και σε μια Ευρώπη κάτω από τη σιδερένια μπότα είναι η θρησκεία όσων αποδέχονται να αφιερώσουν τη ζωή τους στην προετοιμασία ενός καλύτερου μέλλοντος .»
Οι Εβραίοι, καταλήγει ο Horkheimer «δεν θα μπορέσουν να ζήσουν σαν άνθρωποι ,έως ότου οι άνθρωποι δώσουν οριστικά τέλος στην προϊστορία


2. Το δεύτερο βιβλίο «Για την υπεράσπιση της Κοινωνίας» περιλαμβάνει παραδόσεις του Μισέλ Φουκώ στο College de France, όπου κατείχε από το 1970 την έδρα της Ιστορίας των Συστημάτων της Σκέψης. Πρόκειται για τις 12 παραδόσεις που έγιναν κατά το διάστημα από 7/1/1976 μέχρι 17/3/1976 και εκδόθηκαν το 1977 από τους εκδοτικούς οίκους Gallimard/Le Seuil
Στόχος μας είναι-λέει ο Φουκώ- να προσδιορίσουμε διαμέσου των μηχανισμών, και των σχέσεών τους, τα διάφορα συστήματα εξουσίας, «Για να αναλύσουμε συγκεκριμένα τις σχέσεις εξουσίας θα πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος το νομικό μοντέλο της κυριαρχίας το οποίο προϋποθέτει το άτομο ως υποκείμενο φυσικών δικαιωμάτων. Θα πρέπει να μελετήσουμε την εξουσία με βάση την ίδια την σχέση(..).τον τρόπο με τον οποίο οι σχέσεις καθυπόταξης κατασκευάζουν υπηκόους».Ετσι ο Foucault σημειώνει ότι «Με την εξέλιξη των κρατών από τις αρχές του Μεσαίωνα και εξής οι πόλεμοι έχουν την τάση να συγκεντρωθούν σε μια κεντρική εξουσία καταλήγουν σιγά σιγά να γίνουν προνόμιο του κράτους:Η κοινωνία ετσι [...]αντικαταστάθηκε σταδιακά από ένα κράτος με στρατιωτικούς θεσμούς στη διάθεση του .Δημιουργήθηκε λοιπόν ένας λόγος σχετικά με τις σχέσεις κοινωνίας και πόλεμου» Ο πολεμικός λόγος στον οποίο αναφέρεται ο Φουκώ είναι ένας λόγος ιστορικό πολιτικός –πολύ διαφορετικός από τον φιλοσοφικονομικό λόγο. Σε αυτό το συγκεκριμένο σχήμα ανάλυσης -μας λέει ο Foucault -το ομιλούν υποκείμενο βρίσκεται εντός της μάχης, έχει αντιπάλους, πολεμά για τη νίκη. Επιδιώκει να επιβάλλει ένα δίκαιο ,πρόκειται όμως για το δικό του δίκαιο, με τη σφραγίδα της κατάκτησης,:είναι το φυλετικό δικαίωμα ,των εισβολών ή των κατακτήσεων«Πρόκειται για ένα λόγο που αντίστρεφε τις παραδοσιακές αξίες κατανόησης. και ερμηνείας της ιστορίας:Ως αρχή αποκωδικοποίησης θα πρέπει να προβληθεί η σύγχυση της βίας, των παθών, του μίσους και της αντεκδίκησης.»Αυτός ο λόγος περί πολέμου αναπτύσσεται κυρίως κατά τον 17ο αιώνα στην αρχή στην Αγγλία, στην αντιπολίτευση των κοινοβουλευτικών και στους πουριτανούς, με τη ιδέα ότι η αγγλική κοινωνία είναι από τον 9ο αιώνα και εξής μια κοινωνία κατάκτησης:η μοναρχία και η αριστοκρατία, με τους δικούς τους θεσμούς είναι νορμανδικής προέλευσης ενώ ο σαξονικός λαός έχει διατηρήσει με πολύ κόπο ορισμένα στοιχεία από τις πρωταρχικές το ελευθερίες. Ανάλογη ανάλυση συναντάμε στους αριστοκρατικούς κύκλους της Γαλλίας στα τέλη της βασιλείας του Λουδοβίκου IΔ ( με τον Boulainvilliers,) αυτή τη φορά όμως η αφήγηση της ιστορίας και η διεκδίκηση των δικαιωμάτων αφορά τους νικητές:η γαλλική αριστοκρατία προβάλλοντας τη γερμανική της καταγωγή αποκτά ένα δικαίωμα κατάκτησης και απόλυτης επιβολής σε όλους τους κατοίκους, Γαλάτες και Ρωμαίους καθώς και προνόμια σε σχέση με τη βασιλική εξουσία.
Στην συνέχεια των παραδόσεων του ο Foucault διευκρινίζει την αντίληψη του για την ανάλυση της εξουσίας η εξουσία ,πρέπει να αναλύεται ως κάτι που λειτουργεί μόνο αλυσσιδωτά. Η εξουσία ασκείται ως δίκτυο:τα άτομα μονίμως υφίστανται και την ίδια στιγμή ασκούν την εξουσία. Δεν αποτελούν ποτέ ένα ακίνητο στόχο της εξουσίας, αποτελούν μονίμως τους διαύλους της. Με άλλα λόγια, η εξουσία διαμετακομίζεται μέσω των ατόμων, δεν ασκείται επ ¨αυτών Το άτομο είναι ένα αποτέλεσμα της εξουσίας και επειδή ακριβώς συνιστά αποτέλεσμα της, είναι παράλληλα και δίαυλος της: η εξουσία διακινείται διαμέσου του ατόμου το οποίο έχει δημιουργήσει Για τον Foucault, κατά τον 19Οαιώνα συμβαίνει μια κρατικοποίηση τρόπο τινά της βιολογικής κατάστασης:Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα εμφανίζονται ορισμένες τεχνικές της εξουσίας που επικεντρώνονταν κυρίως στο σώμα του ατόμου: τεχνικές που αυξάνουν την δύναμη των σωμάτων αυτών με την άσκηση, την προπόνηση κ.λ.π που αποτελούσαν επίσης τεχνικές εξορθολογισμού και αυστηρής οικονομίας μιας εξουσίας που όφειλε να ασκεί με οικονομία ένα ολόκληρο σύστημα επιτήρησης , ιεραρχιών, εποπτειών, έγγραφων, σχέσεων:τεχνολογία που ονομάζει πειθαρχική τεχνολογία της εργασίας .Κατά το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα όμως, εμφανίζεται κάτι νέο, μια άλλη τεχνολογία της εξουσίας η οποία δεν είναι πειθαρχική, που εφαρμόζεται, όχι στο σώμα αλλά στη ζωή των ανθρώπων, δεν αφορά τον άνθρωπο σώμα αλλά τον ζώντα-άνθρωπο. Η πειθαρχία προσπαθεί να διευθύνει το πλήθος των ανθρώπων:το πλήθος αυτό μπορεί να αποδομηθεί σε σώματα ατόμων προς εκπαίδευση, επιτήρηση, χρήση, τιμωρία. Η δεύτερη εξουσία δεν εξατομικεύει αλλά μαζικοποιεί, δεν κινείται στην κατεύθυνση του ανθρώπου-σώματος αλλά του ανθρώπου –είδους. Μετά την ανατομικοπολιτική του ανθρώπινου σώματος που δημιουργείται στη διάρκεια του 18ου αιώνα εμφανίζεται στα τέλη του ίδιου αιώνα κάτι διαφορετικό η «βιοπολιτική »του ανθρώπινου είδους.με πρώτα αντικείμενα το ποσοστό γεννήσεων και θανάτων, τον ρυθμό αναπαραγωγής, τη γονιμότητα του πληθυσμού ,τις πρώτες δημογραφικές μετρήσεις, στατιστική μέτρηση ,βιοπολιτική που δεν ασχολείται μόνο με την γονιμότητα όσο και με τη νοσηρότητα, καθώς στα τέλη του 18ου αιώνα το ζήτημα δεν ήταν οι επιδημίες αλλά οι ενδημίες: η μορφή δηλαδή, η φύση η έκταση, η διάρκεια , η ένταση των κυρίαρχων σε ένα πληθυσμό ασθενειών. Αυτά τα φαινόμενα αρχίζουν να λαμβάνονται υπ ’όψη στα τέλη του 18ου αιώνα και οδηγούν στη θέσπιση μιας ιατρικής της οποίας σημαντικότερη λειτουργία θα είναι πια η δημόσια υγιεινή.
Κατά τον Foucault στην νέα βίο-τεχνολογία της εξουσίας δεν έχουμε να κάνουμε, ούτε με την κοινωνία, ούτε με το άτομο –σώμα αλλά με ένα νέο πολλαπλό σώμα:με την έννοια του πληθυσμού. Εμφανίζεται δηλαδή με την τεχνολογία της βιοπολιτικής, η τεχνολογία της εξουσίας επί του πληθυσμού αυτού καθ αυτόν, επί του ανθρώπου ως έμβιου όντος, ,η εξουσία του «διδόναι ζωή».
Η βιοπολιτική αυτή αναπτύσσεται παράλληλα με την σταδιακή απαξίωση του θανάτου: Η μεγαλοπρεπής ,τελετουργική ,δημόσια αναπαράσταση του θανάτου σταδιακά απαλείφθηκε από τα τέλη του 18ου αιώνα και ως τις μέρες μας. Σήμερα ο θάνατος έχει γίνει κάτι το «απόκρυφο, ιδιωτικό ,επαίσχυντο».Το γεγονός αυτό οφείλεται -κατά Foucault -σε μια μεταβολή των τεχνολογιών εξουσίας.Παλιά (και ως τα τέλη του 18ου αιώνα)ο θάνατος αποτελούσε την μετάβαση από την μια εξουσία στην άλλη, ,όπου η μία ήταν η εξουσία του ηγεμόνα επί της γης και η άλλη του ηγεμόνα εν τοις ουρανοίς. Ο θάνατος αποτελούσε επίσης τη μεταβίβαση της εξουσίας του θνήσκοντας, η οποία μεταβιβαζόταν στους επιζώντες :τα τελευταία λόγια, οι τελευταίες συστάσεις, οι τελευταίες επιθυμίες, οι διαθήκες κ.λ.π. Τώρα όμως, που η εξουσία παρεμβαίνει κυρίως για να παρατείνει τη ζωή, για να ελέγξει τα ατυχήματα ,τα απρόοπτα τις αναπηρίες , ο θάνατος ,ως πέρας του βίου γίνεται ξαφνικά το πέρας, το όριο, το τέλος της εξουσίας. Σε σχέση με την εξουσία, είναι ένα στοιχείο εξωτερικό:βρίσκεται εκτός του πεδίου της και η εξουσία μπορεί να το ελέγξει μόνο γενικά, σφαιρικά, στατιστικά. Η εξουσία δεν έχει επιρροή στο θάνατο αλλά στη θνησιμότητα. Επομένως ,ο θάνατος εμπίπτει πλέον ,στη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής, της απολύτως προσωπικής ιδιωτικής ζωής. Ετσι κατά τον Foucault από τον 18ο αιώνα και μετά έχουμε δυο τεχνολογίες της εξουσίας ,που δημιουργούνται με κάποια χρονική απόσταση μεταξύ τους και αλληλεπικαλύπτονται. Έχουμε μια πειθαρχική τεχνική: επικεντρώνεται στο σώμα:τα αποτελέσματα της είναι εξατομικευμένα, χειρίζεται το σώμα ως εστία δυνάμεων οι οποίες πρέπει να καταστούν χρήσιμες και μαζί ευπειθείς. Και έχουμε και μια διαφορετική τεχνολογία, η οποία δεν επικεντρώνεται πια στο σώμα αλλά στη ζωή:μια τεχνολογία που συγκεντρώνει τα μαζικά φαινόμενα, που έχει στόχο να ελέγξει τα συγκυριακά συμβάντα που δεν αποσκοπεί στην ατομική εκπαίδευση αλλά στη συνολική ισορροπία, στην ασφάλεια του συνόλου. Μια τεχνολογία η οποία είναι και στις δυο περιπτώσεις μια σωματική τεχνολογία, στην μια όμως το σώμα θεωρείται σε επίπεδο ατόμου, ως οργανισμός προικισμένος με ικανότητες, ενώ στην άλλη τα σώματα εντάσσονται σε συνολικές βιολογικές διαδικασίες
Ετσι έγιναν δυο προσαρμογές στην μηχανική της εξουσίας. Η πρώτη προσαρμογή έγινε για να μη διαφύγουν οι λεπτομέρειες:οι μηχανισμοί της εξουσίας προσαρμόστηκαν στο σώμα του ατόμου με την επιτήρηση και την εκπαίδευση – αυτή ήταν η πειθαρχία:. έγινε πολύ νωρίς στον 17ο και 18ο αιώνα ήδη στο σχολείο, το νοσοκομείο, το στρατόπεδα, Και στη συνέχεια, στα τέλη του 18ου αιώνα, έχουμε μια δεύτερη προσαρμογή, που αφορά τα συνολικά φαινόμενα σχετικά με τον πληθυσμό, με τις βιολογικές ή βιοικοινωνικές διεργασίες των ανθρώπινων μαζών.
Έχουμε λοιπόν δυο ακολουθίες:την ακολουθία σώμα- οργανισμός- πειθαρχία –θεσμοί και την ακολουθία πληθυσμός –βιολογικές διεργασίες –ρυθμιστικοί μηχανισμοί –κράτος:από την μια την οργανική πειθαρχία από την άλλη ένα βιολογικό και κρατικό σύνολο:την βίο-ρύθμιση από πλευράς κράτους
Σε αυτή τη τεχνολογία της εξουσίας υπεισέρχεται ,-σύμφωνα με τον Foucault- ο ρατσισμός. Ο ρατσισμός εντάχθηκε στους μηχανισμούς του κράτους με την ανάδυση της βιοεξουσιας, ως ένας τρόπος για να εισαχθεί επιτέλους στο πεδίο της ζωής, μια τομή ανάμεσα στα στοιχεία που πρέπει να ζήσουν και σε εκείνα που πρέπει να πεθάνουν:η εμφάνιση, η διάκριση, η ιεράρχηση των φυλών, ο χαρακτηρισμός ορισμένων φυλών ως καλών και ορισμένων άλλων ως κατώτερων είναι ένας τρόπος κατακερματισμού του βιολογικού πεδίου, διαχωρισμού της μιας από την άλλη ομάδα, δημιουργίας μιας διαχωριστικής γραμμής βιολογικού τύπου. Θα πρέπει να συμβάλλει στη δημιουργία μιας θετικής σχέσης«όσο πιο πολλούς αφήσεις να πεθάνουν, τόσο περισσότερο για το λόγο αυτό εσύ θα ζήσεις» Ο ρατσισμός ,ενεργοποιεί αυτή την πολεμικού τύπου σχέση «αν θες να ζήσεις ο άλλος πρέπει να πεθάνει» με ένα νέο τρόπο συμβατό προς την βιο εξουσία: με τον θάνατο του άλλου, το θάνατο της κακής φυλής (του εκφυλισμένου, η του μη φυσιολογικού) η ζωή θα γίνει πιο υγιής και πιο καθαρή. Η σχέση αυτή δεν είναι λοιπόν στρατιωτική, πολεμική ή πολιτική: είναι σχέση βιολογική. Οι αντίπαλοι είναι οι εξωτερικοί η εσωτερικοί κίνδυνοι σε σχέση με τον πληθυσμό ,η θανάτωση δεν είναι αποδεκτή στο σύστημα της βίο-εξουσίας παρά μόνο όταν κατατείνει όχι απλώς στη νίκη επί των πολιτικών αντιπάλων, αλλά στην εξόντωση του βιολογικού κίνδυνου και στην ενίσχυση του ίδιου του είδους ή της φυλής. Ο ρατσισμός είναι η προϋπόθεση για την αποδοχή της θανάτωσης σε μια κοινωνία τυποποίησης Μπορούμε να καταλάβουμε το δεσμό που πολύ γρήγορα δημιουργήθηκε ανάμεσα στη βιολογική θεωρία του 19ου αιώνα και στο λόγο της εξουσίας. Κατ ουσίαν η εξελικτική θεωρία υπό την ευρεία έννοια της -όχι τόσο η ίδια η θεωρία του Δαρβίνου αλλά η δέσμη των εννοιών της -(ιεραρχία των ειδών ,πάλη μεταξύ των ειδών για την επιβίωση, επιλογή που εξολοθρεύει τους λιγότερο προσαρμοσμένους) έγινε κατά τον 19ο αιώνα ένας τρόπος μεταγραφής του πολιτικού λόγου σε όρους βιολογικούς.
Στο εξής, ο πόλεμος θα έχει να κάνει με την καταστροφή του πολιτικού αντιπάλου αλλά και της αντίπαλης φυλής επίσης, που θεωρείται πλέον και ως βιολογικός κίνδυνος. Ακόμα περισσότερο όμως ο πόλεμος θα εμφανισθεί στα τέλη του 19ουαιώνα ως ένας τρόπος ενίσχυσης της ίδιας της(δικής μας) φυλής, ως ένας τρόπος ανανέωσης της. «Όσο πιο πολλοί από μας πεθάνουν, τόσο πιο καθαρή θα είναι η φυλή στη οποία ανήκουμε »
Η ιδιαιτερότητα του σύγχρονου ρατσισμού κατά τον Foucault αφορά την τεχνική της εξουσίας, τη λειτουργία του κράτους, το οποίο είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιεί τη φυλή, την εξόντωση των φυλών και την κάθαρση της φυλής. Σε τελική ανάλυση ο ναζισμός αποτελεί όντως την ανάπτυξη των νέων μηχανισμών εξουσίας. Στο ναζιστικό κράτος, το μόνο κράτος στο οποίο οι βιολογικές ρυθμίσεις λαμβάνονται τόσο επίμονα υπόψη: : (αναδοχή του βιολογικού στοιχείου της τεκνοποίησης , της κληρονομικότητας , της ασθένειας ,των ατυχημάτων )ο έλεγχος των απρόοπτων που χαρακτηρίζουν τις βιολογικές διαδικασίες ήταν ένας από τους άμεσους στόχους του καθεστώτος. Παράλληλα όμως με την καθολικά προστατευτική, ρυθμιστική και πειθαρχική κοινωνία έχουμε τη αποχαλίνωση της δολοφονικής εξουσίας, της εξουσίας της θανάτωσης που διατρέχει όλο το κοινωνικό σώμα της ναζιστικής κοινωνίας: δεν παρέχεται στο κράτος μόνο, αλλά σε μια σειρά ατόμων (τάγματα Εφόδου, Ες –Ες ).Στο ναζιστικό κράτος όλος ο κόσμος έχει δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω στο γείτονα του ,έστω και διάμεσου της κατάδοσης. Ο πόλεμος στο ναζισμό παρουσιάζεται ως η έσχατη και αποφασιστική φάση όλων των πολιτικών διαδικασιών:η πολιτική οφείλει να καταλήγει στον πόλεμο. Στόχος του ναζιστικού καθεστώτος δεν είναι απλώς η καταστροφή των άλλων φυλών ,αλλά και η έκθεση της ίδιας της φυλής στον απόλυτο και καθολικό κίνδυνο του θανάτου. Ο κίνδυνος του θανάτου εγγράφεται μεταξύ των θεμελιακών καθηκόντων της ναζιστικής υπακοής και μεταξύ των κυριοτέρων στόχων της πολιτικής του. Ο πληθυσμός ,μόνο αν εκτεθεί ,στο σύνολο του, καθολικά στο θάνατο, θα μπορέσει να γίνει μια ανώτερη φυλή να αναγεννηθεί έναντι των άλλων φυλών οι οποίες θα έχουν εξολοθρευτεί ολοκληρωτικά, ή θα έχουν τελεσίδικα υποδουλωθεί. Στους ναζί έχουμε ένα απολύτως ρατσιστικό κράτος ,δολοφονικό και αυτοκτονικό. χαρακτηριστικά που άλληλα επικαλύπτονται τόσο στη τελική λύση (η οποία είχε στόχο διάμεσου των Εβραίων να εξοντώσει όλες τις άλλες φυλές, σύμβολο και έκφραση των οποίων ήταν οι Εβραίοι)του 1942-1943. και στη συνέχεια στο τηλεγράφημα 71 με το οποίο ο Χίτλερ τον Απρίλιο του 1945 διάτασσε την καταστροφή των συνθηκών ζωής του ίδιου του γερμανικού Λαού .





Δεν υπάρχουν σχόλια:

Από το Μοντέρνο στο Μεταμοντερνο -Στη τέχνη και στη Κοινωνία. Πέτρος Θεοδωρίδης

  Πέτρος Θεοδωρίδης (τμήμα κινηματογράφου Α.Π.Θ ) Από το Μοντέρνο στο Μεταμοντερνο Στη τέχνη και στη Κοινωνία   Α. :Μοντερνισμός   ...