Με αφορμή το θέμα Καρυπίδη www.efsyn.grΤου Νικόλα Σεβαστάκη*

Με αφορμή το θέμα Καρυπίδη

www.efsyn.grΤου Νικόλα Σεβαστάκη*  

10/02/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Με αφορμή το θέμα Καρυπίδη

     

Του Νικόλα Σεβαστάκη*

Ποια θέση έχουν σε ένα αριστερό κόμμα η εβραιοφοβία, ο συνωμοσιολογικός οίστρος, ο εθνικισμός; Προφανώς, καμία. Μα –θα πει κάποιος– τέτοιες ιδέες και συνοπτικές εξηγήσεις των κοινωνικών δεινών κυκλοφορούν ευρέως μέσα στον λαό. Αν, λοιπόν, ο ΣΥΡΙΖΑ, πρέπει να σκέφτεται και να δρα με όρους «κόμματος εξουσίας», μήπως αυτά τα ζητήματα πολιτικής κουλτούρας και αξιών είναι πολυτέλειες;

Το θέμα Καρυπίδη και ο σάλος που ξεσήκωσε αναδεικνύει, με πολύ καθαρό τρόπο, το παραπάνω πρόβλημα. Ας πάμε όμως πιο πίσω στον χρόνο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, στην πρώτη φάση της κρίσης, επιδίωξε να εκφράσει πολιτικά τον λαϊκό θυμό και το ρήγμα μεταξύ (μεγάλου) τμήματος της ελληνικής κοινωνίας με τις «μνημονιακές ελίτ». Το στοίχημα, λεγόταν και ακόμα λέγεται, είναι οι κοινωνικές ανάγκες και η αποκατάσταση της σχέσης μεταξύ της πολιτικής και των κοινωνικών διαθέσεων.

Το στοίχημα κερδήθηκε, σε πρώτη φάση, με τη μετατροπή του κόμματος της ελληνικής Ριζοσπαστικής Αριστεράς σε έναν διευρυμένο χώρο με προοπτική ανάληψης της κυβερνητικής εξουσίας. Στο μεταξύ, όμως, οι κοινωνικές διαθέσεις και τα ρεύματα γνώμης που διαμορφώθηκαν δεν «υπακούν» σε οικεία ιδεολογικά σύνορα. Η αντι-μνημονιακή γνώμη διαχύθηκε στις πιο διαφορετικές κατευθύνσεις: από τους μανιακούς με τη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ και τις αντιμασονικές «αναλύσεις» ώς τα σχέδια για αυτοδιαχείριση και μέχρι το «μην αγοράζετε γερμανικά προϊόντα». Οι ταυτότητες, επίσης, που φτιάχτηκαν στη δίνη της κρίσης συνδυάζουν αντι-ελίτ συναισθήματα, επιθυμίες τιμωρίας και προσωπικές αγωνίες, στοιχεία της παραδοσιακής ελληνικής ιδεολογίας και κάθε λογής φόβους.

Το πρόβλημα, όμως, του ΣΥΡΙΖΑ δεν βρίσκεται στην αφετηριακή επιλογή να αντιταχθεί στη λογική της ανταγωνιστικής λιτότητας αναδεικνύοντας το κοινωνικό ζήτημα και τις επιμέρους όψεις του. Μπορεί να σκεφτεί κανείς, εκ των υστέρων, ότι υποτιμήθηκαν οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι, τα προβλήματα του ελληνικού κράτους και των απαράδεκτων διανεμητικών του συμβιβασμών στα χρόνια της ανάπτυξης. Επρεπε όμως, παρ’ όλα αυτά, να υπάρξει ένας πολιτικός χώρος διαμεσολάβησης των τεράστιων εντάσεων και σχετικής εκλογίκευσης της αγανάκτησης.

Πώς φτάνουμε όμως σε κρούσματα τύπου Καρυπίδη; Σε επιλογές, δηλαδή, οι οποίες, ναι μεν προκαλούν αντιδράσεις, αλλά επιδοκιμάζονται από μεγάλο κομμάτι της βάσης του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης; Η εκτίμησή μου είναι ότι στη Ριζοσπαστική Αριστερά η πολιτική αντιπροσώπευση θεωρείται ταυτόσημη με την άμεση έκφραση της κοινωνίας ή των «από κάτω». Τόσο η αφηρημένη ταξική ανάλυση στον αριστερό ΣΥΡΙΖΑ όσο και η ιδέα ενός εθνικού-λαϊκού μετώπου σωτηρίας η οποία ελκύει τους «ρεαλιστές» του, έχουν ένα κοινό: αντιλαμβάνονται την πολιτική αντιπροσώπευση ως διαρκή μεταβίβαση των κοινωνικών διεργασιών στο πολιτικό επίπεδο. Υιοθετούν, δηλαδή, μόνο μια λαοκρατική και κινηματική εκδοχή της αντιπροσώπευσης, απορρίπτοντας, ουσιαστικά, τη «σχετική αυτονομία του πολιτικού».

Κάθε αντιπροσώπευση, ωστόσο, εμπεριέχει και τον αναστοχασμό και την κριτική απόσταση. Δεν μπορεί να ταυτίζεται με τη μυθική επίκληση ενός ενιαίου συμφέροντος των «από κάτω» ούτε με την προβολή εθνικο-μετωπικών σχημάτων που αδιαφορούν για βασικές πολιτικές αξίες και πολιτισμικά κεκτημένα. Στις σύγχρονες κοινωνίες και το «κάτω» και το «πάνω» δεν αποτελούν ενιαίες βουλήσεις και συνειδήσεις. Η ιδέα λοιπόν ότι ριζοσπαστική πολιτική είναι η άθροιση των «ώς εδώ» και των «φτάνει πια» που αναδύονται από την απηυδισμένη κοινωνία, οδηγεί, δυστυχώς, σε επιλογές τύπου Καρυπίδη. Διότι ούτε τα αναθέματα στη Μέρκελ και στους τοκογλύφους ούτε κάθε αντιτροϊκανό κρεσέντο είναι, κατ’ ανάγκην, προοδευτικά και αριστερά.

Επιστρέφω όμως στο αρχικό δίλημμα. Αν ο παραδοσιακός στόχος κάθε πολιτικού κόμματος είναι η νίκη, η εκλογική και πολιτική κατίσχυση, γιατί είναι λάθος μια επιλογή σαν αυτή της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας; Το θέμα όμως δεν είναι αυτό. Το ερώτημα που νομίζω ότι έχει μεγαλύτερη αξία για προβληματισμό είναι για ποιο λόγο κάτι τέτοιο έγινε δυνατό και γιατί παρόμοια ενδεχόμενα είναι, ανά πάσα στιγμή, πιθανά. Θα μπορούσα να επικαλεστώ εδώ κάτι που έχει γραφτεί για άλλες περιπτώσεις: ότι υπάρχουν νίκες που είναι ήττες ή επιτυχίες που προετοιμάζουν τη μεγαλύτερη αποτυχία.

Μια άλλη απάντηση μου φαίνεται πιο σωστή: ότι η συρρίκνωση της αριστερής πολιτικής σε μια στατική πολεμική απεικόνιση των δημόσιων προβλημάτων και των στόχων της πολιτικής, δημιουργεί πλέον ένα πολιτισμικό ζήτημα. Δεν είναι τυχαίο ότι γίνονται αντικείμενο συζήτησης και διαπραγμάτευσης πρόσωπα και καταστάσεις που κάποτε θα ήταν αδιανόητα πράγματα…

………………………………………………………………………………………………

* Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ