Το Αόρατο Χέρι των Γονιδίων
Μόλις προχτές, στην προηγούμενη δηλαδή ανάρτηση, γράφαμε για την ιστορική εξάρτηση των θεωριών, για το πώς δηλαδή οι κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες υπεισέρχονται στον τρόπο δόμησής τους και στο είδος των ερωτημάτων που διατυπώνουν. Οι θεωρίες, παρά το γεγονός ότι επιδιώκουν την αχρονικότητα και την αντικειμενικότητα, στην πραγματικότητα φέρουν, άλλες πολύ άλλες λίγο, την σφραγίδα της εποχής τους.
Με βάση λοιπόν τα προηγούμενα, δεν θα μπορούσα να βρω αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα από τις θεωρίες των εξελικτικών ψυχολόγων για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Βασικός ισχυρισμός τους είναι ότι οι κοινωνικές σχέσεις απορρέουν από γενετικούς υπολογισμούς, δηλαδή από ασύνειδες συμπεριφορές και «υπολογισμούς» των γονιδίων με σκοπό τη μεγιστοποίηση της ατομικής γενετικής αποσκευής, ανάγοντας τις κοινωνικές σχέσεις σε προϊόν ιδιωφελούς ανταγωνισμού μεταξύ των ατόμων. Τα άτομα αυτά ή τα γονίδιά τους, σύμφωνα με τη θεωρία, υπολογίζουν τα συμφέροντά τους με βάση μια λογική οφέλους-κόστους, που σκοπό έχει τη διάδοση του γενετικού υλικού στις επόμενες γενιές μέσα από τη φυσική επιλογή.
Προφανώς δεν χρειάζεται πολύ σκέψη για να καταλάβουμε ότι η αντίληψη αυτή του γενετικού ατομικισμού στηρίζεται ρητά ή υπόρρητα στις πολιτισμικές αξίες της νεοφιλελεύθερης οικονομικής θεωρίας, βάσει της οποίας οι κοινωνικές σχέσεις μπορούν να αναχθούν στις σχέσεις αγοράς.
Αυτό που κάνει εντύπωση είναι ο, με κραυγαλέο τρόπο, εμποτισμός των βασικών υποθέσεων της ψυχολογικής αυτής θεωρίας, που θέλει να δρέψει μάλιστα και δάφνες αντικειμενικότητας, από το κυρίαρχο πνεύμα της εποχής. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, ώστε παρά τις εμφανείς της αδυναμίες στο να εξηγήσει τις περίπλοκες μορφές κοινωνικότητας στους διάφορους πολιτισμούς, αντί να αναρωτηθεί για τις υποθέσεις της και να τις αναθεωρήσει, προτιμά να προβεί ως και σε επινοήσεις πληθώρας φανταστικών γονιδίων, όπως γονίδιο για την συζυγική πίστη, γονίδιο για τον αλτρουισμό, γονίδιο για την υποταγή, γονίδιο για τη γκρίζα λογιστική, γονίδιο που οδηγεί το χιμπατζή να δώσει μισό κιλό κρέας στον αδελφό του, γονίδιο που συνιστά στους πιθήκους να αγαπούν τους άλλους πιθήκους που έχουν θηλάσει από το στήθος της μητέρας τους, και τέλος πάντων έως και γονίδιο για το μουνί της Χάιδως, και να απαλείψει το ρόλο του πολιτισμού και της μάθησης.
Θα ξέφευγα από τον σκοπό μου, αν παρουσίαζα λεπτομερέστερα τις προκείμενες και τις τρύπες της θεωρίας αυτής. Αυτό, για όσους ενδιαφέρονται, γίνεται με πολύ τεκμηριωμένο τρόπο στο βιβλίο της Susan MacKinnon «Νεοφιλελεύθερη γενετική», εκδ. Του Εικοστού Πρώτου.
Με βάση λοιπόν τα προηγούμενα, δεν θα μπορούσα να βρω αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα από τις θεωρίες των εξελικτικών ψυχολόγων για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Βασικός ισχυρισμός τους είναι ότι οι κοινωνικές σχέσεις απορρέουν από γενετικούς υπολογισμούς, δηλαδή από ασύνειδες συμπεριφορές και «υπολογισμούς» των γονιδίων με σκοπό τη μεγιστοποίηση της ατομικής γενετικής αποσκευής, ανάγοντας τις κοινωνικές σχέσεις σε προϊόν ιδιωφελούς ανταγωνισμού μεταξύ των ατόμων. Τα άτομα αυτά ή τα γονίδιά τους, σύμφωνα με τη θεωρία, υπολογίζουν τα συμφέροντά τους με βάση μια λογική οφέλους-κόστους, που σκοπό έχει τη διάδοση του γενετικού υλικού στις επόμενες γενιές μέσα από τη φυσική επιλογή.
Προφανώς δεν χρειάζεται πολύ σκέψη για να καταλάβουμε ότι η αντίληψη αυτή του γενετικού ατομικισμού στηρίζεται ρητά ή υπόρρητα στις πολιτισμικές αξίες της νεοφιλελεύθερης οικονομικής θεωρίας, βάσει της οποίας οι κοινωνικές σχέσεις μπορούν να αναχθούν στις σχέσεις αγοράς.
Αυτό που κάνει εντύπωση είναι ο, με κραυγαλέο τρόπο, εμποτισμός των βασικών υποθέσεων της ψυχολογικής αυτής θεωρίας, που θέλει να δρέψει μάλιστα και δάφνες αντικειμενικότητας, από το κυρίαρχο πνεύμα της εποχής. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, ώστε παρά τις εμφανείς της αδυναμίες στο να εξηγήσει τις περίπλοκες μορφές κοινωνικότητας στους διάφορους πολιτισμούς, αντί να αναρωτηθεί για τις υποθέσεις της και να τις αναθεωρήσει, προτιμά να προβεί ως και σε επινοήσεις πληθώρας φανταστικών γονιδίων, όπως γονίδιο για την συζυγική πίστη, γονίδιο για τον αλτρουισμό, γονίδιο για την υποταγή, γονίδιο για τη γκρίζα λογιστική, γονίδιο που οδηγεί το χιμπατζή να δώσει μισό κιλό κρέας στον αδελφό του, γονίδιο που συνιστά στους πιθήκους να αγαπούν τους άλλους πιθήκους που έχουν θηλάσει από το στήθος της μητέρας τους, και τέλος πάντων έως και γονίδιο για το μουνί της Χάιδως, και να απαλείψει το ρόλο του πολιτισμού και της μάθησης.
Θα ξέφευγα από τον σκοπό μου, αν παρουσίαζα λεπτομερέστερα τις προκείμενες και τις τρύπες της θεωρίας αυτής. Αυτό, για όσους ενδιαφέρονται, γίνεται με πολύ τεκμηριωμένο τρόπο στο βιβλίο της Susan MacKinnon «Νεοφιλελεύθερη γενετική», εκδ. Του Εικοστού Πρώτου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου