Η αναπαράσταση του Πράγματος
Alenka Zupancic
Ο Λακάν εισάγει την συζήτηση για την αναπαράσταση του Πράγματος με ένα παράδειγμα παρμένο από την πιο πρωτόγονη από τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες, αυτό του αγγειοπλάστη. Αν ένα εκτενές απόσπασμα του σχολιασμού της Αντιγόνης σχετίζεται με τη θεμελιώδη τοπολογία του βάζου ως εμβληματική αναπαράσταση του Τίποτα, τότε ο σχολιασμός του "Ομήρου" (θεατρικού του Κλωντέλ) μπορεί τοπολογικά να σχετιστεί με μια άλλη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Αυτό που έχουμε στο μυαλό είναι η δουλειά του Rachel Whiteread ,η οποία αναμφισβήτητα θα προκαλούσε την προσοχή του Λακάν. Το έργο της είναι έργο αγγειοπλάστη που «σμιλεύει το Τίποτα» αλλά με ένα τρόπο και αποτέλεσμα που είναι αντίθετο από αυτό του παραδοσιακού αγγειοπλάστη. Στην περίπτωση του βάζου δεν έχουμε ένα «τίποτα» με κάτι γύρω του. Η υλική μορφή του βάζου δίνει μορφή στο τίποτα του κέντρου του. Αυτό το τίποτα δημιουργείται με τη δημιουργία του βάζου και αναπαρίσταται από αυτό. Αυτό σημαίνει ότι το κενό οφείλει την αντικειμενικότητά του σε αυτό που το περιβάλλει. Η Rachel Whiteread εκθέτει το κενό με την πιο κυριολεκτική σημασία. Παίρνει ένα δημιουργημένο αντικείμενο, για παράδειγμα μια ντουλάπα, ένα δωμάτιο ή ένα σπίτι, όλα εκείνα που δίνουν μορφή στο τίποτα του κέντρου τους. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αυτό με το οποίο ξεκινά δεν είναι άλλο από διαφορετικές αναπαραστάσεις του Πράγματος εξαιτίας της καθημερινής ενσωμάτωσής τους στην καθημερινή ζωή και ρουτίνα, έχουν χάσει τη δύναμή τους να μας συναρπάζουν ως τέτοια. Αυτό που κάνει μετά είναι να γεμίζει τον άδειο χώρο και μετά αφαιρεί αυτό το κάτι. Το πρώτο της έργο αυτού του τύπου είναι το Closet (Ντουλάπα) (1988), ένα γύψινο εκμαγείο του εσωτερικού μιας ντουλάπας. Αυτό που ήταν προηγουμένως ένα κενό που συγκροτήθηκε σε σχέση με το υλικό του πλαίσιο τώρα γίνεται ένα στερεό αντικείμενο. Κάνει το ίδιο στην περίπτωση του δωματίου. Παίρνουμε ένα μεγάλο γύψινο κύβο: το κενό έγινε συμπαγές και οι τοίχοι εξαφανίστηκαν. Η ντουλάπα, το δωμάτιο, το τραπέζι, η καρέκλα, το σπίτι, όλα αυτά με τα οποία ήμαστε εξοικειωμένοι γίνονται Πράγματα. Παρόλα αυτά, αυτή τη φορά το Πράγμα δεν είναι παρών εν τη απουσία του. Η απουσία του γίνεται η πιο υλική παρουσία ( κάποιος μάλιστα θα μπορούσε να πει ότι το Πράγμα είναι απών εν τη παρουσία του).
Τα γλυπτά της Whiteread προσφέρουν ένα πολύ καλό τοπολογικό παράδειγμα του τι σημαίνει η «συνειδητοποίηση της επιθυμίας» όταν δεν μπορεί να ακολουθήσει το μονοπάτι της αναπαράστασης- όταν το κενό (ως το πραγματικό αντικείμενο της επιθυμίας) δεν μπορεί να αναπαρασταθεί σε αρνητική μορφή. Στην περίπτωση της Σιν ντε Κουφονταίν όπως και στην περίπτωση του έργου της Whiteread , το κενό του Πράγματος συνειδητοποιείται με υλικό τρόπο: μια σάρκα που συσπάται , ή ένα ογκώδες τούβλο ύλης. Αυτό δεν σημαίνει ότι το τικ στο πρόσωπο της Σιν είναι ισοδύναμο με τα τούβλα ύλης, αλλά ότι το τικ της μας κάνει να συνειδητοποιούμε την παρουσία του σώματός της ως τούβλου ύλης που παραμένει εκεί ακόμη και όταν αποσύρεται η συμβολική του στήριξη. Και στις δύο περιπτώσεις,τοΠράγμα δεν εμφανίζεται ως κάτι πέραν της συμβολικής πραγματικότητας,ως κάτι που μπορεί να παρουσιαστεί στην πραγματικότητα μόνο με αρνητική μορφή. Το Πράγμα είναι το πράγμα εξαιτίας του οποίου η πραγματικότητα ποτέ δεν συμπίπτει με τον εαυτό της.
Θα καταλήξουμε με κάτι που δεν μπορεί να πάρει άλλη μορφή πέραν του υπαινιγμού. Το ερώτημα της σχέσης μεταξύ της επιθυμίας και της ηθικής μπορεί να προσεγγιστεί και από την οπτική της κωμωδίας. Κάποιος πρέπει να αναφέρει τις παρακάτω διαφορές μεταξύ της τραγωδίας και της κωμωδίας. Ενώ στην τραγωδία η αποτυχία είναι συνδεδεμένη με τη φιγούρα της έλλειψης στην κωμωδία η αποτυχία υλοποιείται με την μορφή ενός πλεονάσματος. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι στην κωμωδία ο Αχιλλέας δεν μπορεί να φτάσει τη χελώνα γιατί την προσπερνά με το πρώτο του βήμα.
πηγή : Στο ντιβάνι με το Λακάν
Ο Λακάν εισάγει την συζήτηση για την αναπαράσταση του Πράγματος με ένα παράδειγμα παρμένο από την πιο πρωτόγονη από τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες, αυτό του αγγειοπλάστη. Αν ένα εκτενές απόσπασμα του σχολιασμού της Αντιγόνης σχετίζεται με τη θεμελιώδη τοπολογία του βάζου ως εμβληματική αναπαράσταση του Τίποτα, τότε ο σχολιασμός του "Ομήρου" (θεατρικού του Κλωντέλ) μπορεί τοπολογικά να σχετιστεί με μια άλλη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Αυτό που έχουμε στο μυαλό είναι η δουλειά του Rachel Whiteread ,η οποία αναμφισβήτητα θα προκαλούσε την προσοχή του Λακάν. Το έργο της είναι έργο αγγειοπλάστη που «σμιλεύει το Τίποτα» αλλά με ένα τρόπο και αποτέλεσμα που είναι αντίθετο από αυτό του παραδοσιακού αγγειοπλάστη. Στην περίπτωση του βάζου δεν έχουμε ένα «τίποτα» με κάτι γύρω του. Η υλική μορφή του βάζου δίνει μορφή στο τίποτα του κέντρου του. Αυτό το τίποτα δημιουργείται με τη δημιουργία του βάζου και αναπαρίσταται από αυτό. Αυτό σημαίνει ότι το κενό οφείλει την αντικειμενικότητά του σε αυτό που το περιβάλλει. Η Rachel Whiteread εκθέτει το κενό με την πιο κυριολεκτική σημασία. Παίρνει ένα δημιουργημένο αντικείμενο, για παράδειγμα μια ντουλάπα, ένα δωμάτιο ή ένα σπίτι, όλα εκείνα που δίνουν μορφή στο τίποτα του κέντρου τους. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αυτό με το οποίο ξεκινά δεν είναι άλλο από διαφορετικές αναπαραστάσεις του Πράγματος εξαιτίας της καθημερινής ενσωμάτωσής τους στην καθημερινή ζωή και ρουτίνα, έχουν χάσει τη δύναμή τους να μας συναρπάζουν ως τέτοια. Αυτό που κάνει μετά είναι να γεμίζει τον άδειο χώρο και μετά αφαιρεί αυτό το κάτι. Το πρώτο της έργο αυτού του τύπου είναι το Closet (Ντουλάπα) (1988), ένα γύψινο εκμαγείο του εσωτερικού μιας ντουλάπας. Αυτό που ήταν προηγουμένως ένα κενό που συγκροτήθηκε σε σχέση με το υλικό του πλαίσιο τώρα γίνεται ένα στερεό αντικείμενο. Κάνει το ίδιο στην περίπτωση του δωματίου. Παίρνουμε ένα μεγάλο γύψινο κύβο: το κενό έγινε συμπαγές και οι τοίχοι εξαφανίστηκαν. Η ντουλάπα, το δωμάτιο, το τραπέζι, η καρέκλα, το σπίτι, όλα αυτά με τα οποία ήμαστε εξοικειωμένοι γίνονται Πράγματα. Παρόλα αυτά, αυτή τη φορά το Πράγμα δεν είναι παρών εν τη απουσία του. Η απουσία του γίνεται η πιο υλική παρουσία ( κάποιος μάλιστα θα μπορούσε να πει ότι το Πράγμα είναι απών εν τη παρουσία του).
Τα γλυπτά της Whiteread προσφέρουν ένα πολύ καλό τοπολογικό παράδειγμα του τι σημαίνει η «συνειδητοποίηση της επιθυμίας» όταν δεν μπορεί να ακολουθήσει το μονοπάτι της αναπαράστασης- όταν το κενό (ως το πραγματικό αντικείμενο της επιθυμίας) δεν μπορεί να αναπαρασταθεί σε αρνητική μορφή. Στην περίπτωση της Σιν ντε Κουφονταίν όπως και στην περίπτωση του έργου της Whiteread , το κενό του Πράγματος συνειδητοποιείται με υλικό τρόπο: μια σάρκα που συσπάται , ή ένα ογκώδες τούβλο ύλης. Αυτό δεν σημαίνει ότι το τικ στο πρόσωπο της Σιν είναι ισοδύναμο με τα τούβλα ύλης, αλλά ότι το τικ της μας κάνει να συνειδητοποιούμε την παρουσία του σώματός της ως τούβλου ύλης που παραμένει εκεί ακόμη και όταν αποσύρεται η συμβολική του στήριξη. Και στις δύο περιπτώσεις,τοΠράγμα δεν εμφανίζεται ως κάτι πέραν της συμβολικής πραγματικότητας,ως κάτι που μπορεί να παρουσιαστεί στην πραγματικότητα μόνο με αρνητική μορφή. Το Πράγμα είναι το πράγμα εξαιτίας του οποίου η πραγματικότητα ποτέ δεν συμπίπτει με τον εαυτό της.
Θα καταλήξουμε με κάτι που δεν μπορεί να πάρει άλλη μορφή πέραν του υπαινιγμού. Το ερώτημα της σχέσης μεταξύ της επιθυμίας και της ηθικής μπορεί να προσεγγιστεί και από την οπτική της κωμωδίας. Κάποιος πρέπει να αναφέρει τις παρακάτω διαφορές μεταξύ της τραγωδίας και της κωμωδίας. Ενώ στην τραγωδία η αποτυχία είναι συνδεδεμένη με τη φιγούρα της έλλειψης στην κωμωδία η αποτυχία υλοποιείται με την μορφή ενός πλεονάσματος. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι στην κωμωδία ο Αχιλλέας δεν μπορεί να φτάσει τη χελώνα γιατί την προσπερνά με το πρώτο του βήμα.
πηγή : Στο ντιβάνι με το Λακάν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου