Η βαρβαρότητα ως θέαμα
«Ο λόγος που τον σκότωσαν ήταν για να διασκεδάσουν σκοτώνοντάς τον και παρακολουθώντας τον να αργοπεθαίνει». Οταν ο Μπομπ Ντίλαν έγραψε την «Μπαλάντα του Εμετ Τιλ» (1962), το λιντσάρισμα των μαύρων στην Αμερική από ομάδες που έπαιρναν το νόμο στα χέρια τους είχε σταματήσει από το 1940.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Αλλά στην πραγματικότητα συνεχιζόταν σε εξατομικευμένη μορφή, όπως μαρτυρεί η
δολοφονία του δεκατετράχρονου Εμετ Τιλ από τους αδελφούς Μπράιαντ και Μίλαμ στο
Μισισιπή, οι οποίοι υποστήριξαν ότι το θύμα είχε σφυρίξει πονηρά στη γυναίκα του
πρώτου. Οταν η μητέρα του παιδιού άνοιξε το φέρετρό του στο Σικάγο, χιλιάδες
άνθρωποι αντίκρισαν ένα αγνώριστο από τα βασανιστήρια πρόσωπο και ένα σώμα
διάτρητο από σφαίρες. Παρ' όλη την κατακραυγή, οι δράστες αθωώθηκαν από ενόρκους
που ήταν παρόντες και απολάμβαναν τη δολοφονία. Το λιντσάρισμα ήταν ανέκαθεν
θέαμα!
Τις ρίζες, τα αίτια και τις επιπτώσεις αυτού του «θεάματος» εξετάζει η Εϊμι
Λουίζ Γουντ, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι, στο βιβλίο
«Λιντσάρισμα και Θέαμα» (εκδ. Πανεπιστήμιο Βόρειας Καρολίνας).
Από το 1880 καταγράφτηκαν 3.200 λιντσαρίσματα μαύρων στο Νότο, και δη στο
«βαθύ Νότο», Τέξας, Γεωργία και Μισισιπή. Αν συνυπολογίσει κανείς τα
λιντσαρίσματα των μαύρων που δεν καταγράφτηκαν πουθενά επειδή γίνονταν στην
ύπαιθρο ή κρυφά, καθώς κι εκείνα ιθαγενών Αμερικάνων, Μεξικάνων, Κινέζων και
λευκών μεταναστών, ο τελικός αριθμός είναι υπερδιπλάσιος. Συνήθως, τα θύματα
πλήρωναν για εγκλήματα που είχαν διαπράξει άλλοι. Ακόμα κι αν είχε επιληφθεί η
Δικαιοσύνη, οι κατηγορούμενοι αρπάζονταν βίαια από δικαστήρια, κρατητήρια ή
φυλακές και «εκτελούνταν» δημόσια από τον όχλο.
Βασανισμός live
Σε μια εποχή που εκβιομηχάνιση και εκσυγχρονισμός διαφοροποιούσαν τις αξίες
της παλαιάς τάξης πραγμάτων -πατριαρχία, Εκκλησία, αγροτική ελίτ- το λιντσάρισμα
επιβεβαίωνε τη λευκή ανωτερότητα και την αρσενική κυριαρχία έναντι της
κατωτερότητας των μαύρων, με την πολιτιστική δύναμη του θεάματος που προέρχεται
από παραδόσεις δημοσίων εκτελέσεων και θρησκευτικών τελετουργιών. «Οι
Ευαγγελιστές πίστευαν ότι ο Θεός τιμωρούσε την αμαρτωλή συμπεριφορά με τόσο
εκδικητική οργή επειδή αντιπροσώπευε την ανθρώπινη άρνηση της ισχύος και της
αγάπης του», γράφει η συγγραφέας.
Το θέαμα περιελάμβανε την προετοιμασία, το λιντσάρισμα και τη «μεθεόρτια»
προβολή του. Ανθρωποι από τα πέριξ πεζή ή με άλογα, αλλά και από μακριά με
αυτοκίνητα και τρένα, προσέτρεχαν για να παρακολουθήσουν «live» το βασανισμό,
τις προσευχές, τον ακρωτηριασμό και τη θανάτωση στην αγχόνη ή την πυρά του
«νέγρου εγκληματία», σε πλατείες ή προαύλια εκκλησιών. Δέκα χιλιάδες άτομα στη
μία πόλη, 6.000 στην άλλη, ανεβασμένοι σε πεζούλια, δέντρα και ταράτσες σπιτιών,
με μικρά παιδιά στους ώμους. «Τα πλήθη επευφημούσαν, αποδοκίμαζαν,
χειροκροτούσαν, άρπαζαν σουβενίρ και, μερικές φορές, συμμετείχαν. Το λιντσάρισμα
δεν πρόσφερε μόνο οπτική αίσθηση, αλλά ερέθιζε και άλλες αισθήσεις. Οι θεατές
άκουγαν τις ομιλίες του όχλου των αυτουργών, τις φωνές του πλήθους, τις
ομολογίες του θύματος και, πάνω απ' όλα, τις επιθανάτιες κραυγές του. Στις
περιπτώσεις που το θύμα καιγόταν, το να παρακολουθείς ένα λιντσάρισμα σήμαινε
και να το οσφραίνεσαι», αναφέρει η συγγραφέας που έχει μελετήσει τις εφημερίδες
της εποχής.
Γύρω-γύρω, μικροπωλητές με παγωτά, αναψυκτικά, φρούτα και ξηρούς καρπούς,
δημοσιογράφοι και φωτογράφοι που πουλούσαν φωτογραφίες από το λιντσάρισμα. Οι
πιο «τυχεροί» έπαιρναν ένα κομματάκι από το σκοινί ή την αλυσίδα, ακόμα κι από
τα κόκαλα ή τις τρίχες του νεκρού, για σουβενίρ! Οσοι έφταναν τις επόμενες μέρες
έβλεπαν τον νεκρό (ή ό,τι είχε απομείνει) αιωρούμενο από κάποιο δέντρο ή
τηλεγραφόξυλο και άκουγαν ιστορίες στα μπαρ ή τραγούδια που αναφέρονταν σε
λιντσαρίσματα.
Με την πρόοδο του χρόνου, αυτές οι περιζήτητες φωτογραφίες που καθιστούσαν το
γεγονός αναμφισβήτητο, άρχισαν να προκαλούν αντίθετα αποτελέσματα. Η Εθνική
Ενωση για την Προαγωγή των Εγχρώμων Ανθρώπων (NAACP) αποδείκνυε ότι αυτή η
εικόνα της Αμερικής ήταν ντροπιαστική, αντίθετη στο νόμο και τη δημοκρατία. Η
καταγγελία του φαινομένου ως ρατσιστικού ακόμα δεν συγκινούσε. Οι πρώτες ταινίες
που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την παναμερικανική ευαισθητοποίηση και την
εξάλειψη του λιντσαρίσματος, έχουν ως θύματα λευκούς, υπονοούν απαγχονισμούς και
πυρές και δεν αναφέρονται καν στο Νότο, παρά μόνο πλαγίως. Οχι μόνο εξαιτίας
πιθανών διαμαρτυριών, αλλά και γιατί ο κινηματογράφος, πέρα από τον αυτοέλεγχο
του Χόλιγουντ (MPPDA), υφίσταται πολλαπλή αυστηρότατη λογοκρισία σε επίπεδο
ομοσπονδιακό (PCA, 1934), πολιτειακό και τοπικό με αναρίθμητες επιτροπές
λογοκρισίας, που απαγορεύουν την απεικόνιση του λιντσαρίσματος.''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου