Ο
λαός που γίνεται θρησκεία και ιδεολογική σημαία ευκαιρίας για να
απογοητεύσει τους πιστούς του και να εξοργίσει άλλους.. Ο λαός-φάντασμα
της ελληνικής ζωής...
Ο
λαός της κρίσης δεν ταυτίστηκε τελικά με τους ρόλους που του αναθέσανε
διανοούμενοι, ακτιβιστές και καλλιτέχνες. Έκανε διάφορα, θύμωσε, άλλαξε
μια και δυο κομματικές προτιμήσεις, βγήκε στους δρόμους και ύστερα
ξανακλείστηκε σπίτι.
lifo.gr
7.10.2015 | 10:28
Φαντάσματα του λαού
Ο λαός της κρίσης δεν ταυτίστηκε τελικά με τους ρόλους που του αναθέσανε
διανοούμενοι, ακτιβιστές και καλλιτέχνες. Έκανε διάφορα, θύμωσε, άλλαξε
μια και δυο κομματικές προτιμήσεις, βγήκε στους δρόμους και ύστερα
ξανακλείστηκε σπίτι.
ΣΧΟΛΙΑ (4)
179
Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε
πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου
διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε
και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά
απέναντι στους εχθρούς του. Φωτο: Aris Oikonomou/ SOOC
Δείτε το slideshow 2 Φωτογραφίες
Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε
πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου
διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε
και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά
απέναντι στους εχθρούς του. Φωτο: Aris Oikonomou/ SOOC
Aπό τον
ΝΙΚΟΛΑ
ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ
Κάποια στιγμή, στους πρώτους μήνες της μνημονιακής περιόδου, ο λαός
ξανάγινε της μόδας. Ο λαός ως φορέας κάποιων αδικαίωτων ονείρων, o πάντα
προδομένος και εξαπατημένος «γίγαντας». Πολιτικοί, καλλιτέχνες,
αυτοσχέδιοι ρήτορες στις πραγματικές και ψηφιακές πλατείες, σάλπισαν την
επιστροφή του λαού στο προσκήνιο.
Στις νεότερες εποχές των δημοκρατικών μαζικών κοινωνιών, όταν λέμε
«λαός» μιλάμε κυρίως για τις κατώτερες τάξεις και μαζί για ένα μεγάλο
μέρος της μεσαίας τάξης. Και η αστική τάξη συνυπολογίζεται, βέβαια, στον
λαό, αλλά στα όρια, σε άμεση επαφή με τους «κακούς», τους «εκτός λαού»:
τις ελίτ, τον κόσμο του χρήματος και της ισχύος.
Ο λαός, λοιπόν, ξανάγινε το θέμα στην Ελλάδα της χρεοκοπίας. Για
κάποιους, ήταν απλώς η υπενθύμιση ότι η πολιτική δεν τέλειωσε, ότι οι
κοινωνικές διαμάχες δεν πέθαναν και ότι η δύναμη των πολλών φτιάχνει
τελικά την Ιστορία.
Συνέβη, όμως, κάτι και στράβωσε η υπόθεση. Ο λαός της κρίσης δεν
ταυτίστηκε τελικά με τους ρόλους που του αναθέσανε διανοούμενοι,
ακτιβιστές και καλλιτέχνες. Έκανε διάφορα, θύμωσε, άλλαξε μια και δυο
κομματικές προτιμήσεις, βγήκε στους δρόμους και ύστερα ξανακλείστηκε
σπίτι. Διεκδίκησε λιγότερο πόνο ή και μια σταθεροποίηση των απωλειών
του. Αλλά δεν μας έκανε τη χάρη να φανερωθεί εκδικητής και τροπαιοφόρος,
ούτε έδειξε να θέλει ν' αλλάξει το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα.
Στις ωραιότερες στιγμές του δυτικού πολιτισμού ο λαός ήταν ένα
πολιτικό στοίχημα, μια ευγενής υπόσχεση: ότι οι καθημερινοί άνθρωποι
μπορεί να πετύχουν πράγματα, να σηκωθούν λίγο ψηλότερα, να ξεφύγουν από
την υλική και πνευματική μιζέρια.
Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε
πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου
διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε
και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά
απέναντι στους εχθρούς του.
Διότι, από μια άποψη, αυτός ο συγκεκριμένος λαός είχε πίσω του δεκαετίες
κοινωνικής ειρήνης και σχετικής ευημερίας. Δεν θέλησε έτσι να ξαναγίνει
διαμελισμένο σώμα σε έναν επινοημένο εμφύλιο, ούτε να ξεθάψει λάβαρα.
Η μίμηση του πολέμου, η ρητορική της μάχης, οι μεγάλες κουβέντες, ναι.
Όχι όμως το πέρασμα στην πράξη, ούτε η αποδοχή της ρήξης με τον σύγχρονο
κόσμο.
Και τώρα; Ο λαός συνηθίζει να απογοητεύει τους ριζοσπάστες γιατί είναι
πολύ φιλήσυχος για τα ανατρεπτικά όνειρα. Την ίδια στιγμή, η
ψευδοαποθέωση της αδούλωτης ελληνικής ψυχής για κάποια χρόνια γέννησε
αντιδράσεις σ' όσους ασφυκτιούν με τις σαθρές πλευρές της εθνικής
ιδεολογίας. Ο λαζοπούλειος ύμνος στη σοφή γριούλα θα έφερνε κάποτε
κορεσμό και αηδία.
Ο ηθικοπλαστικός λαϊκισμός συχνά διεγείρει τα αντίθετα, ολιγαρχικά
ένστικτα. Άνθρωποι που δεν υποφέρουν αισθητικά ή ιδεολογικά την κολακεία
του λαού ανακαλύπτουν ως ανάχωμα έναν ξινό αριστοκρατισμό της
απόστασης.
Μου είναι οικεία αυτή η αντίδραση. Γιατί, βέβαια, υπάρχουν πολλές όψεις
της ελληνικής ζωής που προκαλούν ασφυξία. Πονηριές και ψέματα που
καλύπτονται με πρόχειρα ιδεολογικά μπαλώματα. Και συχνά μια επιθετική
αγραμματοσύνη που δεν παραδέχεται το κενό της. Η ελληνική ζωή έχει ζώνες
αληθινής ασχήμιας.
Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής
όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε
στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Φωτο: Konstantinos Tsakalidis/ SOOC
Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής
όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε
στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Φωτο: Konstantinos Tsakalidis/ SOOC
Ποιος, ωστόσο, μπορεί να διεκδικεί έναν λαό απαλλαγμένο από αντιφάσεις;
Ο ριζοσπάστης λαϊκιστής θέλει, ας πούμε, τους απλούς ανθρώπους σε θέση
μάχης εναντίον των ελίτ, σε διαρκή πόλεμο με τους ισχυρούς. Αυτός,
λοιπόν, δεν υποφέρει τις ασυνεπείς, ελαφριές, αντιηρωικές πλευρές των
πραγματικών ανθρώπων.
Αλλά και ο εμπαθής αντιλαϊκιστής μοιάζει να νοσταλγεί εποχές πριν από
την καθολική ψηφοφορία και τη μαζική δημοφιλή κουλτούρα. Και αυτός, με
τον τρόπο του, ζητάει έναν λαό «στο ύψος των περιστάσεων».
Ίσως, όμως, ο λαός να βρίσκεται κάπου πέρα από αυτήν τη σκηνή όπου
δίνονται οι μάχες στο όνομά του. Έχει τα προβλήματά του, αλλά δεν είναι ο
σύγχρονος εσταυρωμένος. Η αγιοποίηση των λαϊκών ανθρώπων υπήρξε εξάλλου
η άλλη όψη της περιφρόνησης για έναν λαό γεμάτο ελαττώματα. Το
πραγματικό πρόβλημα είναι έτσι το εκκρεμές ανάμεσα σε μυθοποιήσεις και
κατεδαφίσεις του λαού. Το πέρασμα από την αγανάκτηση εναντίον των ελίτ
σε μια άσφαιρη δυσαρέσκεια που ψάχνει απλώς να ξεσπάσει.
Στις ωραιότερες στιγμές του δυτικού πολιτισμού ο λαός ήταν ένα πολιτικό
στοίχημα, μια ευγενής υπόσχεση: ότι οι καθημερινοί άνθρωποι μπορεί να
πετύχουν πράγματα, να σηκωθούν λίγο ψηλότερα, να ξεφύγουν από την υλική
και πνευματική μιζέρια. Ειλικρινά, δεν νομίζω ότι έχουμε βρει κάτι
καλύτερο από αυτή την «υπόσχεση για το καλύτερο», από την προσδοκία
βελτίωσης και εκπολιτισμού της ζωής.
Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής
όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε
στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Μοιάζουν με φαντάσματα που όποτε
επιστρέφουν στη σκηνή, η σκέψη μας γίνεται πιο φτωχή και η τέχνη μας
μάσκα ενός φανατισμού.
Τα φαντάσματα, φυσικά, δεν θα φύγουν ποτέ απ' τη σκηνή της Ιστορίας. Δεν
υπάρχει, όμως, κανένας λόγος να συνεχίσουμε είτε κολακεύοντας είτε
βρίζοντας τον λαό σαν πιστοί μιας θρησκείας που έχασε τη λάμψη της.
Οι πιστοί και οι αποστάτες μιας θρησκείας αναπαράγουν έναν ζήλο που
βγάζει λάθος απαντήσεις σε πραγματικά ερωτήματα. Και μάλλον ο λαός είναι
αίνιγμα και ερώτηση. Όχι απάντηση. Πηγή: www.lifo.gr
7.10.2015 | 10:28
Φαντάσματα του λαού
Ο λαός της κρίσης δεν ταυτίστηκε τελικά με τους ρόλους που του αναθέσανε
διανοούμενοι, ακτιβιστές και καλλιτέχνες. Έκανε διάφορα, θύμωσε, άλλαξε
μια και δυο κομματικές προτιμήσεις, βγήκε στους δρόμους και ύστερα
ξανακλείστηκε σπίτι.
ΣΧΟΛΙΑ (4)
179
Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε
πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου
διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε
και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά
απέναντι στους εχθρούς του. Φωτο: Aris Oikonomou/ SOOC
Δείτε το slideshow 2 Φωτογραφίες
Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε
πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου
διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε
και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά
απέναντι στους εχθρούς του. Φωτο: Aris Oikonomou/ SOOC
Aπό τον
ΝΙΚΟΛΑ
ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ
Κάποια στιγμή, στους πρώτους μήνες της μνημονιακής περιόδου, ο λαός
ξανάγινε της μόδας. Ο λαός ως φορέας κάποιων αδικαίωτων ονείρων, o πάντα
προδομένος και εξαπατημένος «γίγαντας». Πολιτικοί, καλλιτέχνες,
αυτοσχέδιοι ρήτορες στις πραγματικές και ψηφιακές πλατείες, σάλπισαν την
επιστροφή του λαού στο προσκήνιο.
Στις νεότερες εποχές των δημοκρατικών μαζικών κοινωνιών, όταν λέμε
«λαός» μιλάμε κυρίως για τις κατώτερες τάξεις και μαζί για ένα μεγάλο
μέρος της μεσαίας τάξης. Και η αστική τάξη συνυπολογίζεται, βέβαια, στον
λαό, αλλά στα όρια, σε άμεση επαφή με τους «κακούς», τους «εκτός λαού»:
τις ελίτ, τον κόσμο του χρήματος και της ισχύος.
Ο λαός, λοιπόν, ξανάγινε το θέμα στην Ελλάδα της χρεοκοπίας. Για
κάποιους, ήταν απλώς η υπενθύμιση ότι η πολιτική δεν τέλειωσε, ότι οι
κοινωνικές διαμάχες δεν πέθαναν και ότι η δύναμη των πολλών φτιάχνει
τελικά την Ιστορία.
Συνέβη, όμως, κάτι και στράβωσε η υπόθεση. Ο λαός της κρίσης δεν
ταυτίστηκε τελικά με τους ρόλους που του αναθέσανε διανοούμενοι,
ακτιβιστές και καλλιτέχνες. Έκανε διάφορα, θύμωσε, άλλαξε μια και δυο
κομματικές προτιμήσεις, βγήκε στους δρόμους και ύστερα ξανακλείστηκε
σπίτι. Διεκδίκησε λιγότερο πόνο ή και μια σταθεροποίηση των απωλειών
του. Αλλά δεν μας έκανε τη χάρη να φανερωθεί εκδικητής και τροπαιοφόρος,
ούτε έδειξε να θέλει ν' αλλάξει το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα.
Στις ωραιότερες στιγμές του δυτικού πολιτισμού ο λαός ήταν ένα
πολιτικό στοίχημα, μια ευγενής υπόσχεση: ότι οι καθημερινοί άνθρωποι
μπορεί να πετύχουν πράγματα, να σηκωθούν λίγο ψηλότερα, να ξεφύγουν από
την υλική και πνευματική μιζέρια.
Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε
πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου
διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε
και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά
απέναντι στους εχθρούς του.
Διότι, από μια άποψη, αυτός ο συγκεκριμένος λαός είχε πίσω του δεκαετίες
κοινωνικής ειρήνης και σχετικής ευημερίας. Δεν θέλησε έτσι να ξαναγίνει
διαμελισμένο σώμα σε έναν επινοημένο εμφύλιο, ούτε να ξεθάψει λάβαρα.
Η μίμηση του πολέμου, η ρητορική της μάχης, οι μεγάλες κουβέντες, ναι.
Όχι όμως το πέρασμα στην πράξη, ούτε η αποδοχή της ρήξης με τον σύγχρονο
κόσμο.
Και τώρα; Ο λαός συνηθίζει να απογοητεύει τους ριζοσπάστες γιατί είναι
πολύ φιλήσυχος για τα ανατρεπτικά όνειρα. Την ίδια στιγμή, η
ψευδοαποθέωση της αδούλωτης ελληνικής ψυχής για κάποια χρόνια γέννησε
αντιδράσεις σ' όσους ασφυκτιούν με τις σαθρές πλευρές της εθνικής
ιδεολογίας. Ο λαζοπούλειος ύμνος στη σοφή γριούλα θα έφερνε κάποτε
κορεσμό και αηδία.
Ο ηθικοπλαστικός λαϊκισμός συχνά διεγείρει τα αντίθετα, ολιγαρχικά
ένστικτα. Άνθρωποι που δεν υποφέρουν αισθητικά ή ιδεολογικά την κολακεία
του λαού ανακαλύπτουν ως ανάχωμα έναν ξινό αριστοκρατισμό της
απόστασης.
Μου είναι οικεία αυτή η αντίδραση. Γιατί, βέβαια, υπάρχουν πολλές όψεις
της ελληνικής ζωής που προκαλούν ασφυξία. Πονηριές και ψέματα που
καλύπτονται με πρόχειρα ιδεολογικά μπαλώματα. Και συχνά μια επιθετική
αγραμματοσύνη που δεν παραδέχεται το κενό της. Η ελληνική ζωή έχει ζώνες
αληθινής ασχήμιας.
Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής
όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε
στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Φωτο: Konstantinos Tsakalidis/ SOOC
Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής
όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε
στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Φωτο: Konstantinos Tsakalidis/ SOOC
Ποιος, ωστόσο, μπορεί να διεκδικεί έναν λαό απαλλαγμένο από αντιφάσεις;
Ο ριζοσπάστης λαϊκιστής θέλει, ας πούμε, τους απλούς ανθρώπους σε θέση
μάχης εναντίον των ελίτ, σε διαρκή πόλεμο με τους ισχυρούς. Αυτός,
λοιπόν, δεν υποφέρει τις ασυνεπείς, ελαφριές, αντιηρωικές πλευρές των
πραγματικών ανθρώπων.
Αλλά και ο εμπαθής αντιλαϊκιστής μοιάζει να νοσταλγεί εποχές πριν από
την καθολική ψηφοφορία και τη μαζική δημοφιλή κουλτούρα. Και αυτός, με
τον τρόπο του, ζητάει έναν λαό «στο ύψος των περιστάσεων».
Ίσως, όμως, ο λαός να βρίσκεται κάπου πέρα από αυτήν τη σκηνή όπου
δίνονται οι μάχες στο όνομά του. Έχει τα προβλήματά του, αλλά δεν είναι ο
σύγχρονος εσταυρωμένος. Η αγιοποίηση των λαϊκών ανθρώπων υπήρξε εξάλλου
η άλλη όψη της περιφρόνησης για έναν λαό γεμάτο ελαττώματα. Το
πραγματικό πρόβλημα είναι έτσι το εκκρεμές ανάμεσα σε μυθοποιήσεις και
κατεδαφίσεις του λαού. Το πέρασμα από την αγανάκτηση εναντίον των ελίτ
σε μια άσφαιρη δυσαρέσκεια που ψάχνει απλώς να ξεσπάσει.
Στις ωραιότερες στιγμές του δυτικού πολιτισμού ο λαός ήταν ένα πολιτικό
στοίχημα, μια ευγενής υπόσχεση: ότι οι καθημερινοί άνθρωποι μπορεί να
πετύχουν πράγματα, να σηκωθούν λίγο ψηλότερα, να ξεφύγουν από την υλική
και πνευματική μιζέρια. Ειλικρινά, δεν νομίζω ότι έχουμε βρει κάτι
καλύτερο από αυτή την «υπόσχεση για το καλύτερο», από την προσδοκία
βελτίωσης και εκπολιτισμού της ζωής.
Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής
όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε
στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Μοιάζουν με φαντάσματα που όποτε
επιστρέφουν στη σκηνή, η σκέψη μας γίνεται πιο φτωχή και η τέχνη μας
μάσκα ενός φανατισμού.
Τα φαντάσματα, φυσικά, δεν θα φύγουν ποτέ απ' τη σκηνή της Ιστορίας. Δεν
υπάρχει, όμως, κανένας λόγος να συνεχίσουμε είτε κολακεύοντας είτε
βρίζοντας τον λαό σαν πιστοί μιας θρησκείας που έχασε τη λάμψη της.
Οι πιστοί και οι αποστάτες μιας θρησκείας αναπαράγουν έναν ζήλο που
βγάζει λάθος απαντήσεις σε πραγματικά ερωτήματα. Και μάλλον ο λαός είναι
αίνιγμα και ερώτηση. Όχι απάντηση. Πηγή: www.lifo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου