Από τον Μπακούνιν στο Λακάν
Saul Newman
Ο μετα-αναρχισμός του Saul Newman
Το κείμενο αυτό αποτελεί μια
εκτεταμένη περίληψη του βιβλίου του Newman, From Bakunin to Lacan
:Anti-authoritarianism and the dislocation of power (2001). Αποτελεί
κυρίως μια καταγραφή σημειώσεων και όχι ένα πλήρως συγκροτημένο άρθρο.
Αντικατοπτρίζει μια υποκειμενική πρόσληψη. Η αναφορά σε κάθε κεφάλαιο δεν είναι
εξαντλητική και πολλές φορές η έκταση που αφιερώνεται σε ένα θέμα δεν είναι
αντίστοιχη με εκείνη που αφιερώνει ο συγγραφέας.
Ο Saul Newman υποστηρίζει ένα είδος
ατομικιστικού αναρχισμού τον οποίο συνδέει με τον αναρχισμό του Μαξ Στίρνερ
και με τον μεταστρουκτουραλισμό. Η κύρια
αναφορά του Newman στον
μεταστρουκτουραλισμό αφορά την λακανική ψυχανάλυση αλλά ταυτόχρονα διαπραγματεύεται
έννοιες του Ντελέζ, του Ντεριντά, του Φουκώ και άλλων. Ο Μετα-αναρχισμός που
θεμελιώνει ο Newman
βασίζεται σε μια κριτική του αναρχισμού βασισμένος στις λακανικές έννοιες του
Πραγματικού και της έλλειψης. Ο κλασικός αναρχισμός βασίζεται σε μια κριτική
της χομπσιανής πολιτικής θεωρίας. Σύμφωνα με τον Χομπς η φυσική κατάσταση του
ανθρώπου είναι αυτή της διαρκούς σύγκρουσης, ενός πολέμου δίχως τέλους με στόχο
της επιβολή της βούλησης του καθενός. Ο άνθρωπος έχει φύση εγωιστική και κακή,
ενδιαφέρεται μόνο για να επιβληθεί στους άλλους και να αυξήσει την δύναμή του.
Έτσι σύμφωνα με τον Χομπς η δημιουργία της οργανωμένης κοινωνίας βασίζεται στο
πέρασμα από αυτή τη φυσική κατάσταση όπου ο κάθε άνθρωπος αποτελεί λύκο για τον
άλλο σε μια κατάσταση ειρηνικής συμβίωσης. Αυτό είναι δυνατό μέσα από ένα
κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των ανθρώπων σύμφωνα με το οποίο οι άνθρωποι
παραχωρούν μέρος της εξουσίας τους στο κράτος με την προϋπόθεση ότι όλοι θα
συναινέσουν σε αυτή την παραχώρηση. Διαφορετικά το σπάσιμο του κοινωνικού
συμβολαίου σημαίνει επιστροφή στην κατάσταση όλοι εναντίων όλων. Το κράτος
είναι απαραίτητο για να διασφαλίζει την αρμονική και ειρηνική διαβίωση και
παρεμβαίνει όταν αυτή τίθεται σε κίνδυνο. Σε αυτή την χομπσιανή αντίληψη της
ανθρώπινης φύσης και του ρόλου του κράτους αντιτίθεται πλήρως ο αναρχισμός. Ο
αναρχισμός απηχεί μια αισιόδοξη αντίληψη για την ανθρώπινη φύση, η οποία
θεωρείται εγγενώς καλή. Η ανθρώπινη φύση οδηγεί σε μια κοινωνία συγκροτημένη με
βάση τις αρχές της αλληλοβοήθειας, της αλληλεγγύης κτλ. Το κράτος είναι αυτό
που μέσα από την αναπαραγωγή της εξουσίας διαστρέφει αυτή την εγγενώς θετική
ανθρώπινη φύση και για αυτό πρέπει να καταλυθεί. Η ανθρωπολογική θέση του
αναρχισμού σχετικά με την ανθρώπινη φύση αποτελεί μια ακριβής αντιστροφή της
χομπσιανής θέσης. Σύμφωνα με τον Newman ο κλασικός αναρχισμός αναπαράγει
την χριστιανική έννοια του ανθρώπου, του καλού, του λόγου κτλ και βασίζεται σε
μια έννοια που πηγάζει από τον διαφωτισμό. Ο διαφωτιστικός ανθρωπισμός
αναγνωρίζει σε κάθε άνθρωπο μια κοινή ουσία, προσεγγίζει τον άνθρωπο υπό την
οπτική του καθολικού. Ο Newman θεωρεί ότι ο ανθρωπισμός δημιουργεί και αναπαράγει έννοιες
κυριαρχίας και αυθεντίας εφόσον αποκλείει την ιδιαιτερότητα και την
διαφορετικότητα. Ο ανθρωπισμός του αναρχισμού βασίζεται στην αναγνώριση κάποιας
βαθύτερης ουσίας του ανθρώπου δηλαδή σε μια ουσιοκρατία την οποία ο Neuman θεωρεί επικίνδυνη και αντιτιθέμενη στο
πρόταγμα του αναρχισμού.
Στίρνερ
Ο Στίρνερ αποτελεί την μία βασική
συνιστώσα της σκέψης του Newman.
Ο Στίρνερ εκκινεί με μια κριτική στον Φόυερμπαχ σύμφωνα με τον οποίο ο θεός
αποτελεί μια αντανάκλαση, ένα καθρέφτισμα του ανθρώπου. Για τον Στίρνερ ο
Φόυερμπαχ η ταύτιση του ανθρώπου με τον θεό απηχεί συγκεκριμένες απόψεις για
την ανθρώπινη ουσία, αναπαράγει δηλαδή έναν χριστιανικό ανθρωπισμό. Η θρησκεία
είναι μια αλλοτρίωση του ανθρώπου αλλά σύμφωνα με τον Στίρνερ η νέα θρησκεία, ο
ανθρωπισμός δεν αποτελεί παρά μια νέα μεταμόρφωση της χριστιανικής θρησκείας. Ο
Στίρνερ υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει ουσιακή ανθρώπινη φύση αλλά ο άνθρωπος
κατασκευάζει την φύση του. Ο άνθρωπος για τον Στίρνερ είναι μια θρησκευτική
ιδέα, μια ιδεολογική κατασκευή που περιορίζει την ατομικότητα, είναι μια έννοια
που κατασκευάζει το Εγώ. Η έννοια του ανθρώπου για τον Στίρνερ πρέπει να αντικατασταθεί
από την έννοια του μη ανθρώπου. Ο μη άνθρωπος αποτελεί την αντίσταση στην
διαφωτιστική έννοια του ανθρώπου και την υποκειμενοποιητική του δύναμη. Ο μη
άνθρωπος αντιστοιχεί σε μια ρευστή και βραχύβια ταυτότητα. Η ταυτότητα για τον
Στίρνερ όπως και για τον μεταστρουκτουραλισμό αποτελεί μια εγγενώς μη
σταθεροποιήσιμη έννοια. Ο αναρχισμός αποτελεί για τον Στίρνερ την πιο
ριζοσπαστική μορφή του ανθρωπισμού και η επίθεση του σε αυτόν είναι για
αποκαλυφθεί η ουσιοκρατική του θεμελίωση. Ο Στίρνερ περιγράφει μια διαδικασία
υποκειμενοποίησης στην οποία η εξουσία δεν καταπιέζει τον άνθρωπο αλλά τον
δομεί ως πολιτικό υποκείμενο και άρχει μέσω αυτού. Αυτό ακριβώς είναι η
αμφισβήτηση του της ανθρωπιστικής οντολογίας του Διαφωτισμού. Η ανθρώπινη ουσία
δεν είναι ένας υπερβατικός τόπος που δημιουργείται από τους φυσικούς νόμους και
στην συνέχεια η εξουσία έρχεται να καταπιέσει αλλά αποτελεί έναν λόγο που
στοχεύει στην διατήρηση της εξουσίας. Ο Στίρνερ σύμφωνα με τον Newman στοχεύει
στο να δείξει ότι η μανιχαϊστική πολιτική του αναρχισμού η οποία θεωρεί ότι
υπάρχει ένας τόπος αντίστασης έξω από την εξουσία αποτυγχάνει να αντιληφθεί μια
λειτουργία της εξουσίας: την κυριαρχία μέσω της υποκειμενοποίησης και όχι μέσω
της καταπίεσης. Η κοινωνία για τον Στίρνερ
αποτελεί μια ιδεολογική κατασκευή που στόχο έχει όπως και το κράτος να
εγκλωβίσει το άτομο μέσα σε μια καταπιεστική συλλογικότητα. Δεν υπάρχει
κοινωνική ουσία, η κοινωνία έχει αντικατασταθεί στον Στίρνερ από ένα μοντέλο
πολέμου. Η κοινωνία αποτελεί πεδίο αγώνων και τυχαιότητας.
Φουκώ
Ο Newman πέρα από τον Στίρνερ χρησιμοποιεί
και την φουκωική κριτική της εξουσίας. Ο Φουκώ συμφωνεί με τον αναρχισμό στο ότι
ο μαρξισμός αποτελεί απλά μια επιβεβαίωση του τόπου της εξουσίας. Επίσης ασκεί
κριτική στον οικονομικό αναγωγισμό του. Επίσης υποστηρίζει ότι μια επανάσταση
μπορεί να αφήσει τον τόπο της εξουσίας ανέπαφο. Ωστόσο στη συνέχεια επικρίνει
τον αναρχισμό στο ότι έχει την ίδια αντίληψη με τον μαρξισμό για την εξουσία
και ότι αποτελούν τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Έτσι ο Φουκώ προχωρά σε
μια κριτική της εξουσίας βασισμένη στην εξουσία όχι ως κάτι που κατέχεται ή όχι
αλλά ως κάτι που διαπερνά όλα τα κοινωνικά δίκτυα , διαχέεται. Η εξουσία είναι
παντού γιατί προέρχεται από παντού. Η εξουσία επιμερίζεται σε στρατηγικές και
τακτικές που βρίσκονται διαρκώς υπό διαμόρφωση. Το κράτος δεν είναι αυτό από το
οποίο προέρχεται η εξουσία αλλά απορρέει από την εξουσία όπως όλοι οι θεσμοί.
Ενώ οι αναρχικοί βλέπουν την εξουσία να πηγάζει από τους θεσμούς ο Φουκώ
υποστηρίζει ότι οι θεσμοί απορρέουν από
την εξουσία. Ο Φουκώ συνεχίζει το πολεμικό μοντέλο του Χομπς και Στίρνερ για
την κοινωνία και υποστηρίζει ότι είναι το μοναδικό μοντέλο που ξεπερνά τον
κίνδυνο της ουσιοκρατίας. Ο Φουκώ αντιστρέφει τη ρύση του Κλαούσεβιτς ότι ο
πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, υποστηρίζοντας ότι η
πολιτική είναι πόλεμος που συνεχίζεται με άλλα μέσα. Αυτός ο πόλεμος είναι
διαρκής και δεν καταλήγει όπως στον αναρχισμό σε μια τελική κατάσταση ειρήνης.
Η γενεαλογική μέθοδος του Φουκώ στοχεύει στο να αποκαλύπτει συνέχεια την
απόκρυψη του διαρκούς ανταγωνισμού, ενός μη τόπου. Η εξουσία για τον Φουκώ δεν
βρίσκεται ούτε στο κράτος, ούτε στην μπουρζουαζία, ούτε στον νόμο. Η εξουσία
αποτελεί έναν μη τόπο, εξαιτίας της μεταβλητότητάς της, της επανεγγραφής και
επανερμηνείας της. Η κριτική του Φουκώ απορρίπτει την εξουσία ως καταπίεση και
αντιτείνει μια άλλη προσέγγισή της, της εξουσία ως παραγωγική. Η εξουσία
παράγει το υποκείμενο. Για τον Φουκώ όπως και τον Στίρνερ η ανθρώπινη ουσία δεν
αποτελεί απλά αποτέλεσμα της κυριαρχίας αλλά είναι και μέσο για την άσκησή της.
Η αντίσταση για τον Φουκώ αποτελεί μαζί με την εξουσία μια σχέση αγωνισμού.
Ωστόσο το ερώτημα κατά πόσο είναι δυνατή η αντίσταση σύμφωνα με τον Φουκώ
φαίνεται να μην απαντάται πλήρως και με συνέπεια σύμφωνα με τον Newman. O Φουκώ
προτείνει ότι μέσω της άσκησης μπορεί κάποιος να αυξήσει την δύναμη που ασκεί
στον αυτό του. Αυτό αποτελεί και τον θεμελιώδη όρο για την ελευθερία.
9 σχόλια:
- Ο Φουκώ δεν ξεφεύγει από την ουσιοκρατία ιδίως όταν περιγράφει τον αυτόνομο άνθρωπο που παραδίδεται στις ηδονές και στις απολαύσεις του σώματος. Επίσης η εξουσία ως κάτι που διαποτίζει τα πάντα είναι προβληματική εφόσον μάλιστα ο Φουκώ δεν αναπτύσσει ικανοποιητικά κάποια θεωρία αντίστασης πέρα από τον άνθρωπο που κατασκευάζει τον εαυτό του ως έργο τέχνης. Ο Newman όπως θα φανεί στις επόμενες αναρτήσεις ασκεί έντονη κριτική στο φουκωικό μοντέλο από μια λακανική αντι- ουσικρατική σκοπιά βασισμένη στην έννοια του Πραγματικού.Απάντηση
- Η αναφορά του Μπακούνιν και του Κροπότκιν σε φυσικές τάσεις και νόμους οι οποίοι διέπουν κάθε χαρακτηριστικό του ανθρώπου, στοιχειοθετούν μια ουσιοκρατική προσέγγιση σύμφυτη με κάθε ιδεολογία του διαφωτισμού, υποστηρίζει ο Newman. Η αναγνώριση μιας καθολικής ουσίας στον άνθρωπο (ανθρωπισμός) αναπαράγει την κυριαρχία.Απάντηση
Ο Μπακούνιν υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος κυριαρχείται από τους φυσικούς νόμους χωρίς την θέλησή του. Ωστόσο αυτό δεν συνιστά σκλαβιά αφού οι φυσικοί νόμοι είναι αυτοί που συγκροτούν τον άνθρωπο. Οι φυσικοί νόμοι δεν είναι εξωτερικοί αλλά βρίσκονται εσωτερικευμένοι στον άνθρωπο. Συγκροτούν την φύση μας, την ύπαρξή μας , τη φυσική, διανοητική και ηθική. Η ανθρώπινη φύση σχετίζεται με την ικανότητα σκέψης, την παρόρμηση για επανάσταση και την ελεύθερη βούληση. Η ιδέα της δικαιοσύνης και του καλού έχει ρίζες στη ζωώτητα του ανθρώπου. Η φυσική ανθρώπινη ηθική βασίζεται στον ανθρώπινο σεβασμό δηλαδή στα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι κυβερνήσεις από την άλλη είναι τεχνητές και μηχανικές, δεν εκπηγάζουν από τη φύση.
Ο Κροπότκιν υποστηρίζει ότι η αλληλοβοήθεια είναι το κυρίαρχο γεγονός στη φύση. Η αλληλοβοήθεια δεν έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της αυτοσυντήρησης αλλά το αντίθετο, αποτελεί το πιο αποτελεσματικό της όπλο. Η αλληλοβοήθεια είναι βασική αρχή της ανθρώπινης κοινωνίας. Η φύση αποτελεί τον πρώτο δάσκαλο ηθικής του ανθρώπου. Το ηθικό ένστικτο εσωτερικό στον άνθρωπο και στα κοινωνικά ζώα έχουν την προέλευσή τους στη φύση.
Ο Μπακούκιν δεν δέχεται τη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου. Μάλιστα βλέπει αντιφάσεις σε αυτή. Αναρωτιέται αφού οι άνθρωποι ζούσαν σε μια άγρια κατάσταση πώς είναι δυνατό να προσέγγισαν ο ένας τον άλλο και να συμφώνησαν στη βάση ενός κοινωνικού συμβολαίου. Επίσης αναρωτιέται πως είναι δυνατός ο σχηματισμός του κοινωνικού συμβολαίου αν δεν υπάρχει ένας κοινός δεσμός, μια κοινή ουσία μεταξύ των ανθρώπων.
Ο Κροπότκιν υποστηρίζει ότι η κοινωνία αποτελεί έναν φυσικό τρόπο ύπαρξης των ανθρώπινων κολλεκτίβων και είναι ανεξάρτητη από κάθε συμβόλαιο. Οι νόμοι που κυβερνούν την κοινωνία είναι οι φυσικοί νόμοι που είναι εγγενής στην κοινωνία. - αντιγράφω το σχόλιο του opyrgos στα παραπάνω από το filosofia.gr ,το οποίο θεωρώ πολύ περιεκτικό:Απάντηση
Οι όροι λοιπόν με τους οποίους προσεγγίζει η αναρχική παράδοση τον άνθρωπο και την κοινωνία είναι όροι φυσικότητας και όχι όροι ηθικότητας (καλού-κακού).
Και όχι μόνο αυτό αλλά επίσης εκδηλωνόταν απ' τους περισσότερους αναρχικούς θεωρητικούς και μια πίστη στη επιστήμη.
Είναι πράγματι όροι που έλκουν την καταγωγή τους από το Διαφωτισμό και πώς αλλιώς αφού τότε είχε γίνει μια σοβαρή προσπάθεια να συγκροτηθεί η αναρχική παράδοση σε μια συνεκτική θεωρία.
H αναρχία όμως ανθίσταται σε κάθε τέτοια προσπάθεια, γιατί ακριβώς η αναρχία δεν είναι θεωρία. Η θεωρία γεννιέται πάντοτε από τη ζωή αλλά ποτέ δεν την δημιουργεί.
Η γνώμη μου λοιπόν είναι ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για αναρχισμό γενικά, αλλά για τον αναρχισμό του Α, του Β ή του Γ.
Η διαφωνία είναι στο ότι ο Bakunin δεν δέχεται τη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου.
Πράγματι, δεν την δέχεται. Κανείς δεν είπε ότι την δέχεται. Αυτό που ειπώθη είναι ότι ο Bakunin δέχεται μιας κάποιας μορφής ύπαρξης κοινωνικού συμβολαίου,
δηλ. ότι ακριβώς επειδή ο άνθρωπος είχε κάτι το οποίο τον έκανε διαφορετικό από όλα τα άλλα είδη της φύσης, τη δυνατότητα δηλ. της ελεύθερης επιλογής, αυτή η δυνατότητα ήταν που τον έβγαλε έξω από τη άγρια κατάσταση και τον έκανε να συγκροτηθεί σε κοινωνία και να διασφαλίσει μέσα σ' αυτήν τον πολιτισμό, την καλλιέργεια του πνεύματος, εν τέλει την ίδια την ελευθερία. Η ελευθερία στον Bakunin είναι κατ' εξοχήν κοινωνικό. Δεν μπορεί να υπάρξει εκτός κοινωνίας.
O άνθρωπος φτάνει στην πραγματοποίηση της προσωπικής του ελευθερίας ή της προσωπικότητάς του αλληλοσυμπληρωνόμενος με τα άλλα άτομα που τον περιβάλλουν και μόνο χάρη στην εργασία και τη συλλογική δύναμη της κοινωνίας, "έξω από την οποία θάταν το πιο ηλίθιο και μίζερο απ' όλα τα άγρια κτήνη που υπάρχουν στη γη".
Δεν μπορεί να γίνει και αλλιώς δηλ. αφού αυτό είναι το θεωρητικό περιβάλλον μέσα στο οποίο γράφει και τα θεωρητικά εργαλεία τα οποία έχει στη διάθεσή του.
Όσον αφορά τον Stirner, ο Stirner μπορεί να θεωρηθεί αναρχικός όσο μπορεί να θεωρηθεί και ο Nietzsche.
Η δε προσπάθεια του Newman να συμφιλιώσει τον αναρχισμό με τον μεταστρουκτουραλισμό είναι κάτι που περισσότερο έχει να κάνει με μια μόδα που επικρατεί στους ακαδημαικούς κύκλους και που θέλουν να την εξαπλώσουν σε κάθε ερευνητικό πεδίο πάρα μια ουσιαστική προσπάθεια που μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη απ' τους αναρχικούς. Φαίνεται άλλωστε ποιοι προσπαθούν να εντάξουν στο αναρχικό κίνημα αυτές τις θεωρίες! Άσε που ο αναρχισμός, όπως έχω ξαναπει, δεν έχει καμία σχέση με τα ακαδημαικά έδρανα.
Εκτός αυτού, τέτοιες μεταμοντέρνες προσπάθειες (που υποθάλπονται απ' την κυριαρχία) κινούνται αντίθετα προς το αναρχικό πρόταγμα και περισσότερο το χαώνουν παρά το διασαφηνίζουν. Είναι περισσότερο μια συντηρητική, όπως και ο ίδιος ο μεταστρουκτουραλισμός, που καθιστά τα όρια της όποιας αποτελεσματικής πολιτικής δράσης πολύ περιορισμένα, παρά μια εξεγερτική/απελευθερωτική προοπτική. - Πύργε,Απάντηση
Νομίζω ότι συμφωνείς λοιπόν ότι ο άνθρωπος όπως περιγράφεται από τον Μπακούνιν και τον Κροπότκιν παραπέμπει στην ουσιοκρατία και συμπληρώνεις ότι η αναρχία ανθίσταται σε κάθε τέτοια προσπάθεια απόδοσης ουσίας . Αυτός είναι και ο κεντρικός πυρήνας του μετα- αναρχισμού, η καταπολέμηση της ουσιοκρατίας, με σύμμαχο τον μεταδομισμό. Η εκκίνηση από παραδοχές του μεταδομισμού δεν γίνεται από μια διάθεση υποταγής σε μια διανοητική μόδα του μεταμοντέρνου αλλά γιατί έτσι μπορεί έτσι να ασκηθεί κριτική στην ουσιοκρατία που διέπει την εννοιολόγηση του υποκειμένου.
Ένα άλλο πρόβλημα που διαβλέπει ο μετα- αναρχισμός στον αναρχισμό είναι ότι η δυνατότητα αντίστασης στην εξουσία προϋποθέτει την ύπαρξη ενός καταστατικού έξωθεν αυτής . Η εξουσία καταπολεμείται μέσα από ένα εξωτερικό σημείο προς αυτή. Αυτό το εξωτερικό σημείο κινδυνεύει να εκπέσει πάλι στην ουσιοκρατία, να αποτελέσει ένα τόπο. Με άλλη διατύπωση ο αναρχισμός κινδυνεύει να επιβεβαιώσει την κυριαρχία ενάντια της οποίας καταφέρεται. Με πιο απλά λόγια πώς αντιμετωπίζει κανείς την εξουσία όταν βρίσκεται έξω από αυτή; Πώς αντιστέκεται στην εξουσία χωρίς αποτελέσει μέρος της εξουσίας; Υπάρχει επιθυμία αντίστασης/εξέγερσης; Αυτό δεν συνιστά αποδοχή μιας ουσίας;
Η αποδοχή ότι η αναρχία δεν είναι θεωρία δεν αποτελεί μια αντι-διανοητική τάση που υποσκάπτει την προσπάθεια ορθολογικής θεμελίωσής του από τους ίδιους τους υποστηρικτές του(Μπακούκιν, Κροπότκιν κτλ); Αν η αναρχία είναι μια γενική στάση ζωής, αυτή δεν επιδέχεται θεμελίωσης; Αν κάποιος ισχυριστεί ότι πρόκειται για αυθόρμητη τάση του ανθρώπου, αυτό δεν συνιστά ήδη θεωρία; Η ανθρωπολογική του τεκμηρίωση με την αναφορά στον άνθρωπο στη φυσική του κατάσταση δεν είναι θεωρία; Αν η αναρχία δεν τεκμηριώνεται με θεωρητικά επιχειρήματα τότε καθίσταται επιρρεπής στην αποδοχή μεταφυσικών δοξασιών (βουδισμός, new age κτλ).
Όσον αφορά τον Στίρνερ , ο Newman αναγνωρίζει σε αυτόν μια αντι- ουσιοκρατική προσέγγιση του υποκειμένου. Το υποκείμενο αποτελεί μια εγγενώς ασταθή ταυτότητα. Επίσης ο Newman βασίζεται στο στιρνερικό εγώ γιατί εκκινεί από μια ατομικιστική αναρχική παράδοση. Σε αντίθεση με τον Newman, o Todd May εκκινεί από την παράδοση του κολλεκτιβιστικού αναρχισμού.
Ο μετα-αναρχισμός δεν έχει συντηρητικές καταβολές, εκκινεί από τον αναρχισμό. Ο Newman στο νεώτερο έργο του μιλά για το συμβάν, επηρεασμένος βέβαια από τον Μπαντιού. Ο μετα- αναρχισμός δεν είναι ούτε σχέδιο διαχείρισης του καπιταλισμού, ούτε απόπειρα θεμελίωσης μιας σολσιαλδημοκρατικής συναίνεσης. Είναι κατάφαση σε μια εξεγερτική/ απελευθερωτική προοπτική. - γράφει ο πύργος:Απάντηση
kraftwerk
Φυσικά και συμφωνώ στο ότι ο άνθρωπος όπως περιγράφεται από τον Μπακούνιν και τον Κροπότκιν παραπέμπει στην ουσιοκρατία. Διαφώνησα στο ότι ο προσδιορισμός του ανθρώπου απ' τον αναρχισμό γίνεται με όρους ηθικότητας (καλό-κακό).
Τα εργαλεία άλλωστε που είχαν στην εποχή τους ο Bakunin και ο Kropotkin ήταν τα εργαλεία που πρότασσαν ο Διαφωτισμός και η ανάπτυξη των επιστημών. Δεν μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Και είναι λογικό. Είναι σαν να λέμε ότι ο Πλάτωνας π.χ. μπορεί να σκεφτεί με όρους... ψυχανάλυσης!
Κι εγώ αν γράψω κάτι σήμερα ως αναρχικός ή οποιοσδήποτε άλλος αναρχικός, θα είμαι επηρεασμένος σε μεγάλο βαθμό απ' τον μεταμοντερνισμό. Μπορεί όμως στο μέλλον να πει κανείς ότι ο αναρχισμός γενικά σήμερα ήταν μεταμοντερνικός;
Η αναρχία δεν είπα ότι ανθίσταται σε κάθε προσπάθεια απόδοσης ουσίας αλλά ανθίσταται σε κάθε προσπάθεια να συγκροτηθεί ως θεωρία. Δεν είναι τυχαίο ότι απ' όλους τους αναρχικούς, μόνο ο Kropotkin επιχείρησε να δώσει επιστημονική βάση στον αναρχισμό (αν και ατυχώς κατά τη γνώμη μου) κι αυτό όχι τυχαία αφού το έκανε περισσότερο ως απάντηση στις παρερμηνείες του δαρβινισμού της εποχής του, που δικαιολογούσαν τον ανταγωνιστικό καπιταλισμό. Δεν ξεκίνησε δηλ. ένα πρωί λέγοντας "τώρα θα γράψω θεωρία". Γιατί οι αναρχικοί δεν είχαν καμιά τέτοια πρόθεση. Όλα τα έργα του Bakunin π.χ. είναι ανολοκλήρωτα γιατί και αυτός δεν έγραφε γι' αυτό το λόγο αλλά περισσότερο από εσωτερική ανάγκη.
"...καμμιά θεωρία, κανένα σύστημα, κανένα βιβλίο που έχει γραφτεί ποτέ δε θα σώσει τον κόσμο" έγραφε.
Θα το κάνουμε λοιπόν εμείς; Ή ο Newman; Ας το προσπαθήσει!
Είναι σαν να προσπαθείς να μαζέψεις το νερό που έχει χυθεί στο χώμα για να το βάλεις σε έναν κουβά!
Η ανθρωπότητα είναι διαποτισμένη απ' τις αναρχικές προσδοκίες απ' την αρχή της ιστορίας της.
Οπότε είναι λίγο αυθαίρετο να λες ότι ο αναρχισμός γενικά είναι έτσι, του αποδίδω αυτές τις ιδιότητες και ασκώ ύστερα κριτική σ' αυτές.
Γιατί αν μια βαθύτερη ουσία του ανθρώπου παρακίνησε τις εξεγέρσεις των δούλων στην αρχαιότητα και των χωρικών της μεσαιωνικής Ευρώπης, τις διεκδικήσεις των Σκαφτιάδων στην αγγλική επανάσταση, τις γαλλικές επαναστάσεις του 1789 και του 1848 και την Παρισινή Κομμούνα του 1871, τη Ρωσική και την Ισπανική Επανάσταση κτλ. κτλ. τότε καλώς την έχει. Δεν βλέπω λοιπόν γιατί είναι κακό αυτό, ειδικά αν ο σύμμαχος στην προσπάθεια να το ανατρέψουμε αυτό είναι ο μεταδομισμός.
Και ας μην κρυβόμαστε πίσω απ' το δάχτυλό μας. Ο μεταδομισμός είναι μια διανοητική μόδα όπως τη δεκαετία του '60 ήταν ο μαρξισμός.
Ο μετα-αναρχισμός μάλλον δεν έχει καταλάβει καλά τις προθέσεις του αναρχισμού. Το θέμα δεν είναι η αντίσταση στην εξουσία γενικά, ειδικότερα αν αυτή προσδιορίζεται φουκωικά, χωρίς προοπτική. Το θέμα είναι η καταστροφή εκείνου όπου αυτή η εξουσία εκπροσωπείται, εξασφαλίζεται και προστατεύεται. Δηλ. του κράτους. - (συνέχεια από το πάνω)Απάντηση
Λες επίσης ότι η αποδοχή ότι η αναρχία δεν είναι θεωρία αποτελεί μια αντι-διανοητική τάση που υποσκάπτει την προσπάθεια ορθολογικής θεμελίωσής της από τους ίδιους τους υποστηρικτές της. Πράγματι την υποσκάπτει. Γιατί όπως έγραψα και παραπάνω εκτός από τον Kropotkin κανείς δεν ενδιαφερόταν ούτε είχε την πρόθεση να κάνει κάτι τέτοιο.
Όπως έλεγε ο Henry σε ένα γράμμα του στον διευθυντή της Κονσιερζερί,
"μη νομίσετε ότι ο αναρχισμός είναι ένα δόγμα, μια θεωρία που δεν μπορεί να προσβληθεί, αδιαμφισβήτητη, σεβαστή απ' τους οπαδούς της όπως είναι το Κοράνι απ' τους Μουσουλμάνους. Όχι, η απόλυτη ελευθερία που επικαλούμαστε διευρύνει αδιάκοπα τις ιδέες μας, τις ανοίγει σε νέους ορίζοντες (ακολουθώντας τις επιθυμίες διαφορετικών ατόμων) και τις βγάζει απ' τα αυστηρά πλαίσια της πειθαρχίας και της κωδικοποίησης. Δεν είμαστε "πιστοί·" δεν υποκλινόμαστε μπροστά στον Ρεκλύ ή τον Κροπότκιν. Συζητάμε τις ιδέες τους, τις αποδεχόμαστε όταν αναπτύσσουν συμπαθητικές εντυπώσεις στο μυαλό μας, αλλά τις απορρίπτουμε όταν δε χτυπούν καμμιά χορδή μέσα μας."
Λες αν η αναρχία είναι μια γενική στάση ζωής, αυτή γιατί να μην επιδέχεται θεμελίωσης. Αυτό ρωτάω κι εγώ. Γιατί να επιδεχτεί θεμελίωση;
Για όλα πρέπει να υπάρχει ένας ικανοποιητικός λόγος. Ο λόγος εδώ ποιός είναι; Και ποιούς εξυπηρετεί;
Επίσης, αν κάποιος ισχυριστεί ότι πρόκειται για αυθόρμητη τάση του ανθρώπου, αυτό όχι, δεν συνιστά ήδη θεωρία. Το αυθόρμητο δεν συνιστά θεωρία. Θεωρία είναι οι συστηματικά οργανωμένες και διατυπωμένες αρχές που αποτελούν ένα ολοκληρωμένο σύστημα κατανόησης και ερμηνείας κάποιου πράγματος.
Αν η αναρχία δεν τεκμηριώνεται με θεωρητικά επιχειρήματα τότε πράγματι καθίσταται επιρρεπής στην αποδοχή μεταφυσικών δοξασιών (βουδισμός, new age κτλ). Συμφωνώ σ' αυτό. Η αναρχία τεκμηριώνεται με επιχειρήματα. Αλλά τα επιχειρήματά της είναι περισσότερο εμπειρικά επιχειρήματα παρά θεωρητικά.
πχ. το επιχείρημα ότι το κράτος χρησιμεύει για την προάσπιση μιας τάξης πραγμάτων, είναι περισσότερο ένα εμπειρικό επιχείρημα παρά θεωρητικό.
Ο Newman μπορεί να αναγνωρίζει ό,τι θέλει στον Στίρνερ. Ο Στίρνερ όμως είναι αναρχικός όσο είναι και ο Nietzsche.
Ο μετα-αναρχισμός απ' ό,τι έχω διαπιστώσει εκκινεί περισσότερο από το μεταδομισμό παρά απ' τον αναρχισμό. Μα τα ίδια τα επιχειρήματά του άλλωστε είναι μεταδομιστικά. Και ο μεταδομισμός είναι αδιαμφισβήτητα συντηρητικός. - ΠϋργεΑπάντηση
Χαίρομαι που συμφωνούμε ότι ο Μπακούνιν και ο Κροπότκιν εκφράζουν μια ουσιοκρατική θέση η οποία εκπηγάζει από το ανθρωπιστικό πνεύμα του Διαφωτισμού. Επίσης συμφωνώ ότι η αναρχία δεν αποτελεί σταθερό σώμα γνώσης αλλά πάντα εκπορεύεται από συγκεκριμένες κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες με βάση τις οποίες πρέπει να την προσεγγίζουμε. Συμφωνούμε επίσης στο ότι είναι λάθος να ακολουθήσουμε μια νεοθετικιστική παράδοση που θα προσπαθήσει να θεμελιώσει την αναρχία ή τον μαρξισμό ως επιστήμη. Τώρα θα επιμείνω ότι ο αναρχισμός αποτελεί κοινωνική θεωρία που ερμηνεύει το κράτος, την εξουσία, την καταπίεση, τον κοινωνικό μετασχηματισμό με συγκεκριμένο τρόπο. Αν τονίζοντας ότι ο αναρχισμός δεν είναι θεωρία εννοείς ότι δεν είναι δόγμα ή ότι δεν φιλοδοξεί να ερμηνεύσει τα πάντα με πληρότητα θα συμφωνήσω και το βρίσκω θετικό να αντιλαμβάνεται κανείς έτσι τον αναρχισμό ή και οποιαδήποτε θεωρία. Πάντως για μένα είναι προφανές ότι θεμελιώνεται σε βασικές θεωρητικές παραδοχές όπως ο καταπιεστικός ρόλος του κράτους, η εξιδανίκευση του αυθόρμητου κτλ. Όταν μάλιστα υποστηρίζεις ότι η εμπειρία είναι η βάση για τη θεμελίωση κάποιων παραδοχών του αναρχισμού, δεν κάνεις τίποτα άλλο από το να ονομάζεις τα επιστημολογικά θεμέλιά του, δηλαδή έναν αφελή εμπειρισμό. Η αντι-διανοητική στάση του αναρχισμού του αφαιρεί απαραίτητα εργαλεία κοινωνικής ανάλυσης ή τον οδηγεί στην υιοθέτηση μαρξικών κατηγοριών κάποιες φορές. Δεν μπορώ να αντισταθώ στην αναφορά της πρόταξης της πράξης στον φασισμό. Ο φασισμός αποτελεί μια πλήρως αντι-διανοητική ιδεολογία όπου η θεωρία ταυτίζεται με τη μαλθακότητα και την παθητικότητα. Να διευκρινίσω ότι δεν ταυτίζω σε καμιά περίπτωση τον φασισμό με τον αναρχισμό απλά θεωρώ ότι είναι τελείως αρνητικό στοιχείο το ότι ο αναρχισμός μένει προσκολλημένος σε ένα θεωρητικό πρωτογονισμό στην καλύτερη περίπτωση ή μια πλήρη απόρριψη της θεωρίας. Το κυριότερο για μένα είναι ότι πολλές φορές αποτυγχάνει να προσεγγίσει αποτελεσματικά το ίδιο το φαινόμενο της εξουσίας.
Μία βασική κριτική του μετα- αναρχσμού στον αναρχισμό είναι ότι εκλαμβάνει την εξουσία και κυριαρχία ως έκφραση του κράτους και όχι το κράτος ως έκφραση της εξουσίας. Έτσι οδηγείται σε μια φαντασίωση πληρότητας , ευταξίας και συμφιλίωσης με επίκεντρο την αταξική κοινωνία. Η αρμονική κοινωνία όπου κυριαρχούν η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια είναι φαντασίωση που καλύπτει έναν ριζικό ανταγωνισμό που διαπερνά το κοινωνικό. Με τα λόγια του μεταμαρξιστή Λακλό η κοινωνία (ως πληρότητα) δεν υπάρχει. Ο ανταγωνισμός δεν μπορεί να αρθεί ποτέ αποτελεί εγγενές οντολογικό χαρακτηριστικό της κοινωνίας (ο μεταδομισμός θεωρεί το κοινωνικό ως μια δομή ανοιχτή. Ο ανταγωνισμός είναι αυτός που εμποδίζει το κλείσιμο). Εκτός αυτού η ουσιοκρατική εννοιολόγηση της εξουσίας δεν μπορεί να διακρίνει τρόπους ανατροπής, αντίστασης στο κράτος παρά μόνον επιβεβαιώνοντας τον τόπο της εξουσίας. Ο αναρχισμός πέφτει θύμα της ίδιας της εξουσίας αφού η δράση του δεν διαγράφεται παρά μόνον εντός αυτής. Ο μετα- αναρχισμός επιδιώκει να περιγράψει ένα πρότυπο αντίστασης που αποτελεί εξωτερικό στοιχείο της εξουσίας αλλά ταυτόχρονα δεν αποτελεί κάποιο ουσιακό κέντρο. - (συνέχεια από πάνω)
Όσον αφορά το σχόλιό σου για ότι ο μεταδομισμός είναι αδιαμφισβήτητα συντηρητικός αυτό θα ήθελε σίγουρα δικαιολόγηση. Ο μεταδομισμός εισήγαγε την ιδέα ενός αποκεντρωμένου υποκειμένου και επιδίωξε να αποφύγει στην παγίδα που υπέπεσε ο δομισμός δηλαδή στην ταύτιση της δομής με την ουσία. Νομίζω ότι αυτά τα χαρακτηριστικά βοήθησαν τη φιλοσοφική σκέψη να απαγκιστρωθεί από τον ανθρωπισμό και την ουσιοκρατία και παράλληλα δόθηκε έμφαση στην ανοιχτότητα της δομής (και τον μετασχηματισμό της ) όσο και την ελευθερία του υποκειμένου η οποία δεν θεωρείται πλέον απλά αποτέλεσμα της δομής. Ιδίως η κριτική της ουσιοκρατίας σχετίζεται με την κριτική της έννοιας της κυριαρχίας. Οπότε κάθε άλλο παρά αδιαμφισβήτητα συντηρητικός είναι ο μεταδομισμός. Βέβαια δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω ότι ορισμένες εκδοχές του μπορούν να είναι συμβατές με τη λογική του ύστερου καπιταλισμού, με τον ατομικισμό, με την παράδοση στις ηδονές, με τον αναρχοκαπιταλισμό. Βέβαια ο αναρχοκαπιταλισμός είναι συντηρητικός αυτό σημαίνει ότι πρέπει να θεωρήσουμε όλο τον αναρχισμό ως τέτοιο; Για αυτό ο μεταδομισμός και η κριτική του στην ουσιοκρατία δεν πρέπει συλλήβδην να απορριφθεί ως συντηρητικός.Από τον Μπακούνιν στο Λακάν (ΙΙ)
Ντελέζ και Γκουατταρί
Η αναφορά του Φουκώ σε παραδείγματα αντίστασης (όπως για παράδειγμα στα σώματα και τις απολαύσεις) πέφτουν σε αυτό που ήθελε να αποφύγει, την ουσιοκρατία και τον θεμελιωτισμό. Ο Ντελέζ και Γκουατταρί αναλαμβάνουν να συνεχίσουν την συζήτηση από εκεί που την άφησε ο Φουκώ. Ωστόσο με την έμφασή τους στην επιθυμία ως πρότυπο αντίστασης εκλαμβάνουν την επιθυμία ως εξωτερική της εξουσίας. Έτσι επιβεβαιώνουν την ουσιοκρατία που ήθελαν να καταρρίψουν. Σύμφωνα με τους Ντελέζ και Γκουατταρί το κράτος θεωρείται μια αφηρημένη μορφή, μια αφηρημένη μηχανή η οποία οργανώνει τις οικονομικές ροές σε έναν τρόπο παραγωγής. Έτσι θεωρούν ότι το κράτος είναι αυτό που οργανώνει τον τρόπο παραγωγής και όχι το αντίθετο όπως υποστηρίζουν οι μαρξιστές. Η επιθυμία δεν καταπιέζεται πάντα από το κράτος αλλά πολλές φορές χρησιμοποιείται από αυτό. Οι άνθρωποι μπορούν να επιθυμούν την καταδυνάστευσή τους ή μπορούν να επιθυμούν την ελευθερία τους. Το να επιθυμεί κάποιος την καταδυνάστευση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πέφτει θύμα κάποιας ιδεολογικής παγίδας ή ότι υποφέρει από ψευδή συνείδηση. Η υποδούλωση και η καταπίεση είναι μέρος της επιθυμίας μας. Έτσι η πολιτική πράξη εναντίον του κράτους σημαίνει να ξεφορτωθούμε την επιθυμία μας για υποδούλωση και καταπίεση, διαφορετικά η αντίσταση θα έχει ως αποτέλεσμα να επανα-επιβεβαιώνει τον τόπο της εξουσίας.Για τους Ντελέζ και Γκουατταρί η επιθυμία καναλιζάρεται προς το κράτος μέσα από την αυτόβουλη καθυπόταξη στην οιδιπόδεια αναπαράσταση και την ψυχανάλυση. Ο Οιδίποδας έχει μετατραπεί στην καινούργια αφηρημένη μηχανή του κράτους. Η ψυχανάλυση θεωρείται ως η νέα εκκλησία στην οποία πρέπει να θυσιάσουμε τους εαυτούς μας όχι πια στον θεό αλλά στον Οιδίποδα. Οι ψυχαναλυτές είναι οι τελευταίοι παπάδες και η ψυχανάλυση δηλητηριάζει την μοντέρνα συνείδηση, καθορίζοντας την επιθυμία μέσα από τον λόγο του Οιδίποδα. Η οιδιπόδεια αναπαράσταση δεν καταπιέζει την επιθυμία αλλά την δομεί με τέτοιον τρόπο ώστε αυτή να θεωρείται καταπιεσμένη, ή προϊόν κάποιας αρνητικότητας, ενοχής ή έλλειψης. Για τον Ντελέζ και Γκουατταρί η επιθυμία δεν έχει να κάνει με την έλλειψη όπως στον Λακάν αλλά είναι παραγωγική και θετική. Η έλλειψη είναι το αποτέλεσμα της επιθυμίας και όχι η αιτία της. Η επιθυμία πρέπει να εξεταστεί στα πλαίσια της παραγωγής, αυτό που ονομάζουν παραγωγή της επιθυμίας. Η επιθυμία παράγει το κοινωνικό. Η ψυχανάλυση είναι αντιπαραγωγική , επιδιώκει τον έλεγχο της παραγωγής κάτω από το κράτος. Η επιθυμία θεωρείται επαναστατική επειδή απαιτεί συνεχώς νέες συνδέσεις και συναρμογές με άλλες επιθυμίες, με το κοινωνικό. Ο Οιδίποδας κόβει όλες τις πιθανές διασυνδέσεις εγκλωβίζοντας το υποκείμενο. Η υποκειμενικότητα για τον Ντελέζ και Γκουατταρί δεν είναι τόπος αλλά διαδικασία, το να γίνεις. Το να γίνεις είναι μια διαδικασία μεταξύ δύο οντοτήτων , μια διαδικασία συναρμογής και σύνδεσης. Η αντίσταση στο κράτος σημαίνει να αρνηθούμε το ποιοι είμαστε και να γίνουμε άλλοι. Η έννοια του υποκειμένου ως το να γίνεις είναι παρόμοια με την έννοια του εγώ του Στίρνερ. Για τον Στίρνερ το εγώ είναι ένα ριζικό κενό που βρίσκεται σε μια συνεχής διαδικασία αλλαγής. Δεν αποτελεί μια αναγνωρίσιμη ενότητα ή τόπο αλλά είναι μη τόπος, πολλαπλότητα ή διαδικασία. Αυτό ο Ντελέζ το ονομάζει σώμα χωρίς όργανα. Αυτή η ανάλυση της υποκειμενικότητας αντιτίθεται στην ιδέα της αντίστασης ως τόπου. Δεν μπορεί να υπάρξει τόπος αντίστασης όπως πίστευαν οι αναρχικοί επειδή είναι θεμελιωδώς ασταθής και επειδή μπορεί να δημιουργήσει σχέσεις κυριαρχίας εκτός από αντίστασης. Έτσι δεν υπάρχει η μανιχαϊκή, αναρχική διάκριση μεταξύ αντίστασης και κράτους. Το ρίζωμα αποτελεί ένα είδος μοντέλου που αναφέρεται στην πολλαπλότητα των συνδέσεων, αποκεντρωμένο και πλουραλιστικό. Χαρακτηρίζεται από μια ριζική ανοιχτότητα, σε ένα έξω. Έχει 4 χαρακτηριστικά: σύνδεση, πολλαπλότητα, ετερογένεια και τομή.Το ρίζωμα είναι ένα μοντέλο που απορρίπτει δυαδικούς διαχωρισμούς και ιεραρχίες. Η μηχανή πολέμου αποτελεί για τον Ντελέζ μια απόλυτη εξωτερικότητα χωρίς όμως να οδηγεί στην ουσιοκρατία. Η μηχανή πολέμου είναι μια εικόνα της σκέψης, μια ιδέα χωρίς αντικείμενο. Αποτελεί έναν μη τόπο που δημιουργείται από την έλλειψη ουσίας και για αυτό διαφεύγει του κράτους. Το κράτος λειτουργεί μέσα από δυαδικές μηχανές ενώ η πολεμική μηχανή είναι μια έννοια που είναι εξωτερική του κράτους. Το κράτος και η πολεμική μηχανή αντιτίθενται αλλά όχι διαλεκτικά. Η πολεμική μηχανή αποτελεί το εξωτερικό του κράτους δηλαδή αυτό που διαφεύγει της σύλληψης του κράτους. Ο Ντελέζ γράφει « όπως ο Χομπς είδε καθαρά ότι το κράτος είναι εναντίον του πολέμου έτσι και ο πόλεμος είναι εναντίον του κράτους και το καθιστά αδύνατο. Η αντίσταση πλέον γίνεται κατανοητή με όρους πολέμου: πεδίο πολλαπλών αγώνων, στρατηγικών, τοπικών τακτικών, ένας διαρκής ανταγωνισμός χωρίς την υπόσχεση της τελικής νίκης. Ωστόσο η πολεμική μηχανή των Ντελέζ- Γκουαταρί έρχεται σε αντίθεση με την έννοια της επιθυμίας. Ενώ η πολεμική μηχανή απορρίπτει την ουσία, η επιθυμία φαίνεται να έχει ουσιοκρατική ή μεταφυσική σημασία. Η επιθυμία είναι επαναστατική και καταπιέζεται από το κράτος. Έτσι όμως καταλήγουν σε μια μανιχαϊστική αντίληψη παρόμοια με αυτή του αναρχισμού. Η έννοια της επιθυμίας είναι μεταφυσική επειδή αυτή θεωρείται εγγενώς επαναστατική, ότι έχει μια θεμελιώδη φύση, ουσία ή προθετικότητα. Η επιθυμία παρουσιάζεται ως παραγωγική και δημιουργική και όχι καταπιεσμένη και χειραγωγημένη. Αυτό που αναζητείται είναι μια μη ουσιοκρατική προσέγγιση της αντίστασης. Στον Στίρνερ, Φουκώ, Ντελέζ και Γκουατταρί η ουσιοκρατία εισβάλει ως το Εξωτερικό στην θεωρία τους.10 σχόλια:
- Έχω την αίσθηση ότι οι D+G μιλούν για desiring machines με αντιουσιοκρατικό τρόπο. Η επιθυμία καθορίζεται ιστορικοκοινωνικά. Παράλληλα, η επιθυμητική μηχανή δεν περιορίζεται στον άνθρωπο και τα απριόρι γνωρίσματά του, αλλά αφορά τα πάντα, κάθε οντότητα, ώστε να μη μπορούμε να μιλούμε για ουσία. Παντού βλέπουν πολλαπλότητεςΑπάντηση
- Οι D-G δέχονται μια θετική-παραγωγική επιθυμία που μέσα από την πολεμική μηχανή οδηγεί στην διάλυση του κράτους και την επικράτηση της απόλυτης διαφοράς/πολλαπλότητας. Έτσι παγιδεύονται και αυτοί στην ουσιοκρατία. Ανάγουν την καθαρή διαφορά σε ουσία της κοινωνίας.Απάντηση
- Όταν για πχ λένε ότι η επανάσταση είναι διακοπή (της συμμετρίας), ή την παρουσιάζουν ως διαρκή με την έννοια της αιώνιας επιστροφής, τότε αυτό το βλέπω όχι ως καθαρή διαφορά αλλά ως ατέρμονη διαδικασία απογειοποίησης - αναγειοποίησης. Πού υπάρχει χώρος σε ένα τέτοιο σχήμα για την καθαρή διαφορά;Απάντηση
- Στους D-G συνυπάρχουν αντιφατικά στοιχεία, ουσιοκρατικά και αντι-ουσιοκρατικά. Εσύ σωστά παρατηρείς τα μη ουσιοκρατικά στοιχεία τους, εγώ αναφερόμουν στα σημεία που φαίνεται να πέφτουν τελικά θύματα αυτού που επιδιώκουν να αποβάλουν από την θεωρία τους, της ουσιοκρατίας. Η βασική μεταφυσική και ουσιοκρατική παραδοχή των D-G e είναι η ύπαρξη μιας θετικής επαναστατικής επιθυμίας η οποία αντιτίθεται στην καταπιεστική επιθυμία του Οιδίποδα. Η οιδιπόδεια καταπιεστική επιθυμία περιορίζει την ατομική διαφορά και εμποδίζει τις δυνατότητες του να γίνεις. Η επαναστατική επιθυμία θεωρείται η πραγματική επιθυμία που καταπιέζεται και καλύπτεται από την κατασκευασμένη οιδιπόδεια επιθυμία. Η έννοια της επιθυμίας στον D-G είναι υπεριστορική και καθολική. Έτσι εδώ συναντάμε την μανιχαϊκή αντίθεση της αληθινής επιθυμίας (ουσίας)και της τεχνητής επιθυμίας. Το κράτος, η ψυχανάλυση δρουν ως αντιπαραγωγή, εναντίων της παραγωγικής επιθυμίας. Η επικράτηση της αληθινής επιθυμίας σημαίνει την κατάφαση στη διαφορά, στο να γίνεις, στον πλουραλισμό, στη ροή. Η διαφορά και ο πλουραλισμός αντιμετωπίζονται ως έλλειψη του όμοιου. Έτσι η τρέλα προσεγγίζεται ως έλλειψη ορθολογισμού, η εγκληματικότητα ως παρέκκλιση ή έλλειψη του κανόνα. Οι D-G επικρίνουν τη δυαδική λογική των αντιθέσεων σωστό/λάθος, αρσενικό/ θηλυκό κτλ γιατί καταπιέζει τη διαφορά.Απάντηση
Βέβαια εδώ κάποιος θα μπορούσε να αντιτάξει ότι ο D-G δεν εννοούν σε καμία περίπτωση την επικράτηση της αληθινής επιθυμίας αφού αποδέχονται την ύπαρξη μιας ριζικής εξωτερικότητας – της πολεμικής μηχανής που είναι μη αναγώγιμη στη μορφή κράτος, δηλαδή δέχονται ένα μοντέλο διαρκούς ανταγωνισμού όπου η πολεμική μηχανή δεν συνιστά τόπο αλλά είναι αυτό που απειλεί διαρκώς την σταθερή ταυτότητα. Με βάση αυτή την οπτική θα έλεγε κανείς ότι προτείνουν μια ατέρμονη διαδικασία συνάρθρωσης και εξάρθρωσης του κοινωνικού, πρόκειται δηλαδή για διαδικασία που δεν αναγνωρίζει κάποιο ουσιακό πυρήνα. Πρόκειται για την αντίφαση που διαπερνά το έργο τους. Από τη μια επιδιώκουν να σχηματοποιήσουν μια εναλλακτική τύπου αντίσταση που συνιστά μη τόπο και διαφεύγει της ουσιοκρατίας και από την άλλη δέχονται την επαναστατική επιθυμία που καταφάσκει στη διαφορά. Ο Newman υιοθετεί την έννοια της πολεμικής μηχανής ως μη διαλεκτικού ανταγωνισμού, ταυτόχρονα όμως κριτικάρει τη ντελεζιανή επιθυμία ως ουσιοκρατική. - Μια στιγμή, λες : "Ωστόσο με την έμφασή τους στην επιθυμία ως πρότυπο αντίστασης εκλαμβάνουν την επιθυμία ως εξωτερική της εξουσίας."Απάντηση
και μετά:
"Η οιδιπόδεια αναπαράσταση δεν καταπιέζει την επιθυμία αλλά την δομεί με τέτοιον τρόπο ώστε αυτή να θεωρείται καταπιεσμένη, ή προϊόν κάποιας αρνητικότητας, ενοχής ή έλλειψης."
Η έμφαση στο πρώτο, παρουσιάζει την επιθυμία ως υπεριστορική. Η έμφαση στο δεύτερο, παρουσιάζει την επιθυμία ως ιστορική, γιατί αν η οιδιπόδεια αναπαράσταση τη δομεί ως καταπιεσμένη, τότε και η επανάσταση είναι προϊόν της ίδιας αναπαράστασης, άρα σε ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο και όχι υπεριστορικό. Επομένως, υπάρχει αντίφαση στο ίδιο το κείμενο.
Επίσης, η κριτική είναι από, όπως καταλαβαίνω, λακανική οπτική. Χρησιμοποιείται το οπλοστάσιο της οντολογικής έλλειψης για να κριτικάρει την παραγωγική ντελεζιανή μορφή επιθυμίας.
Οι Ντ-Γκ ακριβώς όμως αυτό είναι που κριτικάρουν με το σπινοζισμό-νιτσεϊσμό τους, δηλ. τις θεωρίες της απριορικής οντολογικής έλλειψης, όπως είναι πχ θεωρίες του Φρόυντ, λεβινάς, Ντεριντά, Πλάτωνα, Αυγουστίνο, Χέγκελ, Καντ, Χάιντεγκερ, όπου το αντικείμενο της επιθυμίας είναι υπερβατικό,ο Θεός, ο Άλλος, ο ηθικός Νόμος, η Δικαιοσύνη, το Εν, το Αγαθόν. Ομοίως, αυτό που κριτικάρει στον Λακάν είναι ότι η θεωρία του εν τέλει είναι μιας οντολογίας της έλλειψης τού Είναι, ήτοι, η επιθυμία που επιδιώκει τη jouissance είναι παγιδευμένη ολοκληρωτικά στο πλαίσιο της υπερβατικότητας. Δηλ. μία κριτική ουσιοκρατική/υπερβατική(όπως του λακανικού Νιούμαν) δρα για να κριτικάρει ως ουσιοκρατία την αντιουσιοκρατία του Ντ-Γκ που ήδη χτυπά στον αντι-οιδίποδα τις ψυχαναλυτικές ουσιοκρατικές οντολογίες. 
Νομίζω ότι ο Λακάν είπε κάποτε στον Ντελέζ ότι θα ήθελε να έχει μαθητές σαν αυτόν. Υπάρχουν δυο τουλάχιστον διαστάσεις στη διαφωνία τους (σας;) - η μία αφορά την παραδοχή περί του οντολογικού στάτους της επιθυμίας, κατά πόσον συνιστά δηλαδή αυτή έλλειψη ή αντίθετα ενέχει μια πρωτογενώς θετική και παραγωγική διάσταση. Παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον μια τέτοια συζήτηση, μολονότι μου φαίνεται δύσκολο να συνεννοηθούν οι δυο αντίθετες θέσεις. Η δεύτερη διάσταση ανακύπτει από τις όποιες πολιτικές συνέπειες θεωρεί ο καθένας ότι μπορεί να εντοπίσει σε αυτές τις οντολογικές αποφάνσεις. Αν θεωρούμε ότι θεμελιώδης ιδεολογική συνθήκη του "νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού" είναι η ενίσχυση και απελευθέρωση της επιθυμητικής παραγωγής, μέσω του ανεξέλεγκτου δανεισμού και καταναλωτισμού, τότε οι Ντελέζ- Γκουατταρί μπορούν να καταλήξουν άθελα τους οι ιδεολογικοί απολογητές ή εκφραστές της κυρίαρχης συστημικής τάσης, με τον ίδιο περίπου τρόπο που λένε ορισμένοι ότι ο ατομικισμός του Μάη βρήκε την πραγμάτωση του στην ανάδυση και επικράτηση των ρητορειών εναντίον του γραφειοκρατικού, παρεμβατικού κράτους.Απάντηση- RakiΑπάντηση
Στο κείμενο διαφαίνεται η αντίφαση του Ντελέζ- Γκουατταρί, από τη μια να υποστηρίζουν την ύπαρξη μιας ιστορικά διαμορφωμένης επιθυμίας καταπίεσης από τη μορφή κράτος και από την άλλη μια υπεριστορική επαναστατική επιθυμία. Η επανάσταση δεν είναι προϊόν της ίδιας αναπαράστασης όπως γράφεις. Η επαναστατική επιθυμία, είναι η «πραγματική» επιθυμία που καταπιέζεται από την οιδιπόδεια επιθυμία η οποία είναι ψευδής. Έχουμε την αντίθεση μιας υπεριστορικής και αληθούς επιθυμίας με μια κατασκευασμένη, ψευδή, ιστορική επιθυμία.
Η κριτική του Ντ-Γκ είναι όπως ακριβώς λες, εναντίον μιας λακανικής οπτικής. Ο Ντ-Γκ όταν μιλούσαν για την απελευθέρωση από τον Οιδίποδα είχαν στο μυαλό τους τη λακανική εκδοχή της επιθυμίας και της ψυχανάλυσης. Νομίζω ότι η επιθυμία ως έλλειψη, χωρίς αντικείμενο ξεφεύγει της ουσιοκρατίας, αντιθέτως η επιθυμία στον Ντ-Γκ έχει αντικείμενο , η διαφορά, η ετερογένεια, η συνεχής ροή, ο πλουραλισμός γενικά η επανάσταση αποτελούν τα αντικείμενά της. Ο Ντ και Γκ απλά αντιστρέφουν τη λακανική οπτική. Ο Λακάν υποστηρίζει ότι η επιθυμία δημιουργείται από την έλλειψη, ενώ ο Ντ-Γκ υποστηρίζουν ότι η επιθυμία δημιουργεί την έλλειψη. Η επιθυμία για τους Ντ- Γκ έχει αντικείμενο, άρα είναι ουσιοκρατική. Η λακανική επιθυμία είναι χωρίς αντικείμενο, συγκροτείται γύρω από την έλλειψη. Τυχαία αντικείμενα μπορούν πρόσκαιρα να καλύψουν την έλλειψη ωστόσο απλά καταλαμβάνουν τη θέση του κενού, δεν συνιστούν αντικείμενα που θα πληρώσουν για πάντα την έλλειψη. Έτσι με βάση την έλλειψη, η λακανική επιθυμία θεμελιώνεται μη ουσιοκρατικά.
Weltschmerz K.
Το ερώτημα όντως είναι για το οντολογικό στάτους την επιθυμίας και του υποκειμένου θα πρόσθετα, αν ανάγεται σε μια αρνητικότητα ή μια θετικότητα. Η παραδοχή μιας οντολογικής έλλειψης πιστεύω ότι απομακρύνει από τον κίνδυνο της ουσιοκρατίας. Ωστόσο πρέπει να διευκρινίσω ότι η αρνητικότητα αποτελεί ταυτόχρονα τον απαραίτητο όρο για την δημιουργία , εκκενώνει συνεχώς το συμβολικό ώστε να επιτρέψει μια νέα δημιουργία (αυτή τουλάχιστον είναι η θέση του Ζίζεκ). Η παραδοχή ύπαρξης μιας θετικής και παραγωγικής επιθυμίας οδηγεί στην ουσικοκρατία. Επίσης η αποδοχή μιας θετικότητας βρίσκεται συνδεδεμένη με την αρχή της ευχαρίστησης. Έτσι χάνεται μια βασική διάσταση του υποκειμένου, η αρχή πέραν της ευχαρίστησης, αυτή της ενόρμησης θανάτου.
Περνάω στο δεύτερο σκέλος της παρατήρησής σου σχετικά με το κατά πόσο μια θετική- παραγωγική επιθυμία μπορεί να είναι συμβατή με τον καταναλωτισμό , τον ανεξέλεγκτο δανεισμό του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Σίγουρα μπορεί να είναι συμβατή μια παραγωγική επιθυμία με τον καπιταλισμό εφόσον συνδέεται με την αρχή της ευχαρίστησης και απωθεί την ενόρμηση θανάτου (η οποία συνδέεται με την διαρκή κίνηση της ενόρμησης γύρω από μια τρύπα). Βέβαια νομίζω ότι πιο συμβατή με τον καπιταλισμό είναι η φουκωική έννοια της μέριμνας για τον εαυτό, της απόλαυσης των σωμάτων, της χρήσης των ηδονών κτλ. Η επιθυμία των Ντ- Γκ φροντίζει να πάρει αποστάσεις από αυτή την οπτική αλλά τελικά δεν διαφεύγει της ουσιοκρατίας. - Jouissance vs Pouissance ;Απάντηση
Η λακανική έλλειψη δεν παύει να είναι ουσιοκρατική, κι ας μην έχει αντικείμενο. Πες το αθεολογία, αρνητική οντολογία, δεν παύει να είναι μία απριορική ουσία. Επίσης, δεν παύει να είναι μία αριστοκρατική επιστήμη με μέθοδο που καθυποτάσσει στις προθέσεις της το υποκείμενο για να του εξασφαλίσει τη λύση, ακόμη και λακανική. Δηλ. τι κάνει ένας με το εργαλείο της ψυχανάλυσης; κατηγορεί για κρατική βία τους άλλους ενώ ο ίδιος είναι ο κατεξοχήν χρήστης της. Ως υπερβατική οντολογία δεν παύει να προτείνει το "τι πρέπει να κάνω".
Αντίθετα, η οντολογία της εμμένειας στον Ντελέζ, ο νομαδισμός του, προκρίνει το "τι μπορώ να κάνω". Στις υπερβατικές φιλοσοφίες, υπάτχει ένας συντηρητισμός που λέει και ο φίλος opyrgos, με την έννοια ότι εξ αρχής καταδικάζει κάθε προσπάθεια.
Κάθε υπερβατική οντολογία κριτικάρει τις φιλοσοφίες της εμμένειας με ηθικές κρίσεις, με το τι πρέπει να κάνει. Επομένως, το πρόβλημα είναι στην πλευρά που ισχυρίζεται ότι είναι στη σωστή πλευρά.
- Πράγματι. Μην ξεχνάμε ότι η θεωρητική αντιπαράθεση με το Λακάν σχετίζεται με άμεσα πρακτικά επίδικα. Εχθρός των Ντελέζ - Γκουατταρί είναι πρώτα απ' όλα η άποψη ότι οι μάζες ξεγελιούνται, ελέγχονται ή καθοδηγούνται, ότι δεν ξέρουν τι θέλουν, ότι οι εξεγερμένοι επιθυμούν πραγματικά τη διεκδίκηση της εξουσίας του φαλλού, του πατέρα ή δεν ξέρω ποιου άλλου, ότι χρειάζονται κάποιον να τους υποδεικνύει συνεχώς τι κατά βάθος επιθυμούν ή θα έπρεπε να επιθυμούν κλπ. Τον εχθρό αποτελούν δηλαδή οι συντηρητικές εκφάνσεις του ψυχαναλυτικού ή μαρξιστικού λόγου. Γι' αυτό ανακινούν το ερώτημα του Ράιχ (γιατί οι μάζες επεθύμησαν το φασισμό;) απομακρύνοντας κάθε έννοια ιδεολογικής εξαπάτησης.
- Ωραία ανάρτηση και ενδιαφέρουσα κουβέντα. Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω είναι γιατί μια καθαρή αρνητικότητα, μια έλλειψη, δεν μετατρέπεται σε θετικότητα η ίδια, υποστασιοποιούμενη, όντας το θεμέλιο και το αξίωμα ενός ολόκληρου ερμηνευτικού σχήματος το οποίο στην πραγματικότητα έχει, όπως τα περισσότερα αν όχι το καθένα, οντολογικές αξιώσεις. Νομίζω ισχύει η κριτική των Ντ και Γκ ότι η έλλειψη παραπέμπει σε ένα όλον που λείπει. Και αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ουσιοκρατία. Όσον αφορά για τις πολιτικές προεκτάσεις, νομίζω ότι όπως τα περί επιθυμίας είναι γραμμένα στην προμετωπίδα του καπιταλισμού, άλλο τόσο είναι τα περί αιώνιας έλλειψης η οποία διαιωνίζεται και δεν πληρούται με τίποτα.
Από τον Μπακούνιν στο Λακάν (ΙΙΙ)
αν μείνουμε στο "όλα είναι εξουσία" του Φουκώ, δεν έχουμε μία ουσιοκρατία πάλι; Όσο κι αν διατείνεται ότι η εξουσία είναι μη-τόπος η εξουσία είναι εξουσία, τη βλέπει υπεριστορικά, ή τέλος πάντων δεν ξεφεύγει ξεκάθαρα από την ουσιοκρατία. Άρα κάθε θέση που στηρίζεται στον Φουκώ, ειδικά σε αυτό, έχει πρόβλημα κατά τη γνώμη μου.
Τι λες;