Αναγνώστες

Παρασκευή 30 Μαΐου 2014

Μωρίς Μπλανσό, η Στιγμή του Θανάτου Μου/ αναδημοσιευση κριτικής απο το ιστολογιο critique.gr

 

Τον Ιούνιο του 1944, ο Γάλλος συγγραφέας και δοκιμιογράφος Μωρίς Μπλανσό, ήρθε αντιμέτωπος με το εκτελεστικό απόσπασμα. Η στιγμή του θανάτου του, όμως, ματαιώθηκε. Έζησε (ή ίσως, επέζησε;) και προϊόν αυτής της εμπειρίας του είναι το σύντομο αφήγημα Η Στιγμή του Θανάτου Μου (L' instant de ma mort - στα ελληνικά σε μετάφραση Βαγγέλη Μπιτσώρη, εκδόσεις Άγρα, σειρά Ο Άτακτος Λαγός).
Η πιο κοντινή επαφή που μπορούμε να έχουμε με τον θάνατο, όσο είμαστε εν ζωή, είναι βέβαια ο θάνατος του άλλου. Άρα, πως μπορεί να γράψει κανείς για τον θάνατό του; Η εμπειρία του Μπλανσό, έχοντας υπάρξει μια ματαίωση του συμβάντος, αλλά όχι βέβαια ακύρωσή του, το διατηρεί σε μια διαρκή εκκρεμότητα: «δεν πέθανα τότε, αλλά θα πεθάνω σίγουρα αργότερα».
Το κείμενο εγείρει το ζήτημα του μάρτυρα-επιζώντα: εκείνου που είναι testis και superstes, που είναι μάρτυρας της επιβίωσής του. Για το θέμα αυτό είχε μιλήσει ο Ζακ Ντεριντά, στο κείμενο της ομιλίας του με θέμα «Μαρτυρία και Μετάφραση: Επιβιώνοντας Ποιητικά» (εκδόσεις Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, μετάφραση Βαγγέλη Μπιτσώρη, 1995) με αφορμή το έργο του ποιητή Πάουλ Τσέλαν «Του Κανενός το Ρόδο». Ο Τσέλαν, μην αντέχοντας ότι επιβίωσε του Ολοκαυτώματος, αυτοκτόνησε αρκετά χρόνια μετά (1970), αφήνοντάς πίσω του ένα πολύ σημαντικό έργο.
Στο δοκίμιό του, «Demeure: Μυθοπλασία και μαρτυρία» (συνοδεύει την αγγλική έκδοση του κειμένου του Μπλανσό, The instant of my death), ο Ντεριντά προσφέρει μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάγνωση του κειμένου, μιλώντας για την «αυτοθανατογραφία». Η γαλλική λέξη demeure, από το ρήμα demeurer που σημαίνει ταυτόχρονα ζω αλλά και παραμένω, προσφέρει την ιδανική περιγραφή αυτής της οριακής εμπειρίας. Εντούτοις, διαβάζουμε: «Θυμάμαι έναν νέο άνδρα – άνδρα ακόμη νέο- που τον εμπόδισε να πεθάνει ο ίδιος ο θάνατος—και ίσως το λάθος της αδικίας». Ποιος είναι αυτός που θυμάται, αυτό το «εγώ θυμάμαι»; Ο διπλός ρόλος του επιζώντα-μάρτυρα αποκτά εδώ όχι δύο ξέχωρες φωνές αλλά μία - κάτω από την αιγίδα της μυθοπλασίας.
Όταν η προσωπική μαρτυρία μετατρέπεται σε μυθοπλασία, ζημιώνεται κάποια από τις δύο; Όχι, μας απαντά ο Ντεριντά. Ουσιαστικά, αυτή που μαρτυρά είναι η αφήγηση για εκείνο που συνέβη μόνο μια φορά και είναι αναντικατάστατο. Ο Μπλανσό ίσως εδώ να μπορεί να κατηγορηθεί για «κατάχρηση της μυθοπλασίας», κατάχρηση του είδους όπου ο συγγραφέας είναι υπεύθυνος για αυτό που συμβαίνει στον αφηγητή ή στους χαρακτήρες της αφήγησης, χωρίς να λογοδοτεί για την αλήθεια των όσων λέει. Εδώ, όμως, πρόκειται για μαρτυρία και ως γνωστόν, όταν κάποιος είναι μάρτυρας σε ένα δικαστήριο, απαγορεύεται διά νόμου να πει ψέματα.
Αυτοί οι περιορισμοί δεν υπάρχουν στη μυθοπλασία. Εξάλλου, ο Μπλανσό δεν λέει ψέματα. Μιλά για ένα πραγματικό γεγονός, η εγκυρότητα του οποίου μπορεί να διασταυρωθεί ιστορικά. Απλώς επιλέγει να μιλήσει από τον ρόλο του αφηγητή ή και τον ρόλο του συγγραφέα. Ο Τσελάν είχε πει ότι «κανείς δεν μαρτυρεί για τον μάρτυρα», αλλά με αυτή του την κίνηση, ο Μπλανσό καθιστά τον αναγνώστη δικό του μάρτυρα, έναν τόπο όπου η αφήγησή του θα φιλοξενηθεί.
Πρόκειται για μια μεταστροφή - όχι διαστρέβλωση. Για ένα τέχνασμα που κάνει το κείμενο να μην είναι «ούτε καθαρή μυθοπλασία αλλά ούτε και καθαρή αυτοβιογραφική μαρτυρία», όπως υποστηρίζει ο μεταφραστής του κειμένου στα ελληνικά, Βαγγέλης Μπιτσώρης, στο επίμετρό του. Αν και ο τίτλος προετοιμάζει για την περιγραφή της -ουσιαστικά αδύνατης να υπάρξει- στιγμής του θανάτου του αφηγητή, ο αναγνώστης τελικά έρχεται αντιμέτωπος με την εμπειρία του θανάτου ενός άλλου, κάποιου που είναι στην ενθύμηση του αφηγητή, έως την τελευταία γραμμή: "Είμαι ζωντανός. Όχι, είσαι νεκρός", λέει ο Μπλανσό στον εαυτό του, ο αφηγητής στον ήρωά του, ο συγγραφέας στον αφηγητή του.
Πρόκειται για τη "μη βιωμένη εμπειρία" (unexperienced experience) στην οποία αναφέρεται ο Ντεριντά στο δοκίμιό του - ο ήρωας του Μπλανσό (ο ίδιος) διαπιστώνει ότι είναι ήδη νεκρός τη στιγμή που περιμένει να ακούσει το πυρ - η εκτέλεση που επίκειται, σαν δαμόκλειος σπάθη, και έρχεται, τον έχει ήδη αποκόψει από την πραγματική ζωή, ως εμπειρία και μόνο: "Εφεξής ήταν δεμένος με τον θάνατο, μέσω μιας υφέρπουσας φιλίας". Αυτή ακριβώς τη σχέση θέλει να αποτυπώσει με το αφήγημά του - ή μάλλον, ακριβώς την αδυναμία αυτής της σχέσης.
Ο Simon Critchley, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ και μελετητής του έργου του Μπλανσό, στο βιβλίο του Very little… almost nothing: Death, Philosophy, Literature (Ελάχιστο…σχεδόν τίποτα: Θάνατος, Φιλοσοφία, Λογοτεχνία) προσφέρει μια ιδιαίτερα οξυδερκή ανάγνωση αυτής της πλευράς του Μπλανσό και συγκεκριμένα, πραγματεύεται το κατά πόσο τελικά μπορεί να υπάρξει αυτοθανατογραφία. Ο Critchley υποστηρίζει ότι ο θάνατος αντιστέκεται στην αναπαράσταση και μιλά για το ρητορικό σχήμα της προσωποποιίας (όπως έχει εισαχθεί από τον Πολ ντε Μαν στο γνωστό κείμενό του Autobiography as De-facement από το The Rhetoric of Romanticism, 1984) το οποίο ως γλωσσικός τρόπος, δεν είναι "το πράγμα το ίδιο, αλλά η αναπαράστασή του" και άρα, επιτρέπει να φτάσει στα αυτιά μας μια φωνή "που έρχεται από τον τάφο".  Αυτό, σύμφωνα με τον Critchley, εξηγεί γιατί η αυτοθανατογραφία συνιστά σκάνδαλο και γιατί μια τέτοια διάθεση μπορεί να βρει έκφραση μόνο μέσα στη λογοτεχνία (που μπορεί να πει τα πάντα) και όχι στη φιλοσοφία, η οποία, όπως λέει, μπορεί να βοηθήσει στην αποδοχή του θανάτου.
Ίσως, λοιπόν, θα έπρεπε να δεχτούμε την άποψη του ντε Μαν που λέει ότι στον βαθμό που κάθε κείμενο είναι αυτοβιογραφικό, ως προς τον τρόπο με τον οποίο το κατανοούμε, και να δούμε το αφήγημα του Μπλανσό ως μια άσκηση μυθοπλασίας βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα.
Και να ακούσουμε τη φωνή του Ντεριντά, που έρχεται πλέον από τον τάφο, καθώς ασκούμαστε ο καθένας στη δική του μυθοπλασία: «Όχι, ποτέ δεν έμαθα-να-ζω. Καθόλου, εν τοιαύτη περιπτώσει! Μαθαίνεις να ζεις, αυτό θα έπρεπε να σημαίνει ότι μαθαίνεις να πεθάνεις, να λαμβάνεις υπ’ όψιν, για να την αποδεχθείς, την απόλυτη θνητότητα (χωρίς σωτηρία, ούτε ανάσταση, ούτε λύτρωση – ούτε για τον εαυτό σου ούτε για τον άλλον)».

Αρχοντή Κόρκα

arhondikorka@critique.gr
-------------------------------------------------------------------------

βλ και

  1. Αυτοθανατογραφία: με αφορμή τη Στιγμή του Θανάτου Μου

    www.critique.gr/index.php?&page...id... - Προσωρινά αποθηκευμένη
    Τον Ιούνιο του 1944, ο Γάλλος συγγραφέας και δοκιμιογράφος Μωρίς Μπλανσό, ήρθε αντιμέτωπος με το εκτελεστικό απόσπασμα. Η στιγμή του θανάτου του, ...
  2. ΜΩΡΙΣ ΜΠΛΑΝΣΟ Σιωπηλός και "άφαντος" έως τον θάνατο

    www.greek-language.gr/.../content.html?... - Προσωρινά αποθηκευμένη
    Ένας μεγάλος της γαλλικής λογοτεχνίας και κριτικής, ο Μωρίς Μπλανσό, ... Άγρα κυκλοφορούν στα ελληνικά τα βιβλία του "Η στιγμή του θανάτου μου" (2000, μτφ. ...
  3. Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΟΥ - ΜΟΡΙΣ ΜΠΛΑΝΣΟ, MAURICE ...

    www.promith.gr/.../product_info.php?... - Προσωρινά αποθηκευμένη
    12 Μάιος 2011 – ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ : Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΟΥ - ΜΟΡΙΣ ΜΠΛΑΝΣΟ, MAURICE BLANCHOT - Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΟΥ - ΜΟΡΙΣ ...
  4. Ενας άτακτος και βιβλιόφιλος λαγός | Νέες εκδόσεις | Agelioforos.gr

    www.agelioforos.gr/default.asp?pid... - Προσωρινά αποθηκευμένη
    28 Μάιος 2011 – Ο αναγνώστης μπορεί, λοιπόν, να διαβάσει τα «Η στιγμή του θανάτου μου» του Μορίς Μπλανσό (μετάφραση - επίμετρο: Βαγγέλης Μπιτσώρης), ...
  5. ΜΠΛΑΝΣΟ ΜΩΡΙΣ: Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΟΥ - IANOS Αλυσίδα Πολιτισμού

    www.ianos.gr/index.asp?park=bk... - Προσωρινά αποθηκευμένη
    IANOS Αλυσίδα Πολιτισμού. Ο ΙΑΝΟS είναι από τις πιο πρωτοποριακές και επιτυχημένες επιχειρήσεις στον χώρο του βιβλίου και του πολιτισμού γενικότερα.
  6. ΜΠΛΑΝΣΟ ΜΩΡΙΣ - Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΟΥ - 0 - plus4u

    www.plus4u.gr/showitem.php?ID...t... - Προσωρινά αποθηκευμένη
    ... και δη η πνευματική διαθήκη του συγγραφέα Μπλανσό εν είδει αυτοβιογραφίας. ... ΜΠΛΑΝΣΟ ΜΩΡΙΣ Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΟΥ, Διαγραφή από τη λίστα Last View ...

Άλις Τέρνερ, "Ιστορία της Κόλασης" (The History of Hell, 1993)εκδόσεις Φιλίστωρ, Βασίλη Αδραχτά. βιβλιοπαρουσιαση Φ. Καραμεσίνης Άρδην τ. 16 αναδημοσίευση

Ιστορία της Κόλασης

Συγγραφέας: 
Φ. Καραμεσίνης

Ένα από τα πιο έντονα και διαχρονικά στοιχεία όλων των πολιτισμών είναι δίχως αμφιβολία η στάση του ανθρώπου ενώπιον του θανάτου. Από τη στιγμή που συνειδητοποιούμε τον περιορισμένο χαρακτήρα του βίου μας, η σκέψη και η υπόμνηση του αναπόδραστου τέλους μας συντροφεύει όσο ζούμε.
Σ' όλη την ανθρώπινη ιστορία τόσο οι θρησκείες, όσο και διάφορα φιλοσοφικά συστήματα ή καλλιτεχνικά ρεύματα προσπάθησαν να δουν το φαινόμενο του θανάτου από διάφορες πλευρές και ιδιαίτερα στάθηκαν στον μετά θάνατον προορισμό του ανθρώπου ή της ψυχής, κάτι που στηρίχθηκε κυρίως στο γεγονός ότι για τους περισσότερους ανθρώπους -σ' όποιο πολιτισμό ή εποχή κι αν ανήκαν- η σκέψη του θανάτου, δεν καταργούσε την ελπίδα ή την πίστη σε μια μεταθανάτια μορφή ύπαρξης, με κάποιο τρόπο, σε κάποιο "τόπο", όπου ίσως ο καθένας θα κρινόταν για τις επιλογές του βίου του.
Η χριστιανική θρησκεία εδραίωσε αυτή την πίστη στη μεταθανάτια ζωή και ουσιαστικά προσδιόρισε τους δύο προορισμούς της ανθρώπινης ψυχής, δημιουργώντας μια "μεταφυσική γεωγραφία" που είχε σημαδέψει επί αιώνες τη ζωή των χριστιανών, σ' όλες τις εκφράσεις της -καθημερινότητα, ηθική, τέχνη, ποίηση, φιλοσοφία: Παράδεισος και Κόλαση. Κι αν ο Παράδεισος είναι ένα μέρος ιδανικό και ειδυλλιακό για να ταξιδέψει κανείς, δε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε το ίδιο για την Κόλαση.
Κι όμως η κατάδυση στις υποχθόνιες περιοχές της Κόλασης -ή του Άδη, της Χώρας των Νεκρών ανάλογα με την εποχή και τον πολιτισμό -είναι κάτι που δεσπόζει τόσο στα θρησκευτικά κείμενα, όσο και στην τέχνη όλων των εποχών, από το "Έπος του Γιλγαμές" μέχρι τον "Ορφέα" του Ζαν Κοκτώ και τις σύγχρονες ταινίες τρόμου, όπως το "Inferno" του Ντάριο Αρτζέντο.
Μια τέτοια περιήγηση στην εφιαλτική τοπογραφία της Κόλασης επιχειρεί η Άλις Τέρνερ, στο βιβλίο της με τίτλο "Ιστορία της Κόλασης" (The History of Hell, 1993) που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Φιλίστωρ, σε πολύ καλή μετάφραση του Βασίλη Αδραχτά.
Όπως εξηγεί η συγγραφέας στην εισαγωγή του βιβλίου, "η έρευνα αυτή είναι περισσότερο γεωγραφική παρά θεολογική η ψυχολογική". Αυτό που την ενδιαφέρει να δει είναι περισσότερο την έννοια της Κόλασης, τις μεταμορφώσεις και τις αλλαγές του τοπίου της διαμέσου των αιώνων. Έτσι, θα καταφύγει στους μύθους των αρχαίων λαών, που είναι γεμάτοι από ταξίδια στον Κάτω Κόσμο, στα θρησκευτικά κείμενα ιδιαίτερα του χριστιανισμού, στα μεγάλα λογοτεχνικά έργα αλλά και στα λιγότερο γνωστά, ανώνυμα κείμενα που συχνά παρουσιάζουν τις λαϊκές αντιλήψεις για την Κόλαση.
Ήδη, από τα πρώτα γνωστά κείμενα του ανθρώπινου πολιτισμού, παρουσιάζεται ο Κάτω Κόσμος ως ένα καταχθόνιο βασίλειο με φρικτή και απογοητευτική όψη, ένα εφιαλτικό τοπίο όπου όλοι "ζουν" ένα ζοφερό, άχαρο και απόλυτα εξομοιωμένο βίο.
Στο "Έπος του Γιλγαμές" που γράφτηκε δύο χιλιάδες χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού, συναντάμε αυτή ακριβώς την εικόνα του Κάτω Κόσμου και τους ήρωες σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από το φόβο του θανάτου. Συναντάμε επίσης στοιχεία που επανέρχονται με διάφορες μορφές στην Ιστορία της Κόλασης, όπως τα "νερά του θανάτου", η προσπάθεια να νικηθεί ο θάνατος, η αναζήτηση της αθανασίας.
Παρόμοια, πλούσια μυθολογικά μοτίβα βρίσκουμε στην αιγυπτιακή "Βίβλο των Νεκρών" και στην "Αβέστα", το ιερό βιβλίο του Ζωροαστρισμού, που άσκησε ιδιαίτερη επίδραση στον Χριστιανισμό και στις αντιλήψεις σχετικά με την Κόλαση, καθώς κυριαρχεί η σύγκρουση του Καλού με το Κακό και η καταμέτρηση των καλών και κακών πράξεων, η στιγμή που η Ψυχή δικάζεται και αναλόγως ακολουθεί το δρόμο για τον Οίκο του Άσματος, της Κόλασης ή της Λήθης.
Η Λήθη, η λησμονιά ως "τόπος" που ξεχνιούνται όλα τα ανθρώπινα πάθη και αδυναμίες, βρίσκεται μπροστά μας, ένας από τους παραποτάμους της Στυγός, απ' όπου οι νεκροί οδηγούνται στον Κάτω Κόσμο. Συμπληρώνει μαζί με τους άλλους παραποτάμους τη γεωγραφία του Άδη στην κλασική ελληνική αντίληψη που μεταφέρει ο Αχέροντας, το φλεγόμενο τοπίο του Φλεγέθοντα, οι οδυρμοί που ταιριάζουν στον Κωκυτό και το νεκρό τοπίο του ποταμού Άορνι (=χωρίς πουλιά), δικαιολογούν απόλυτα τη διάθεση του Αχιλλέα στο επεισόδιο από την περίφημη "Νέκυια" της Οδύσσειας, όπου ο νεκρός ήρωας δηλώνει στον Οδυσσέα πως θα προτιμούσε να είναι δούλος σ' ένα γεωργό -αλλά ζωντανός- παρά βασιλιάς στους "ανήμπορους νεκρούς".
Η συγγραφέας μας δίνει επίσης και τις άλλες όψεις του καταχθόνιου βασιλείου στην αρχαία Ελλάδα, τόσο αυτές που συνδέονται με την «Θεογονία» του Ησίοδου, όσο και τις τελετουργικές καθόδους στον Άδη, όπως αποκαλύπτονται μέσα από την αρχαία λατρεία: Δήμητρα και Περσεφόνη, η κάθοδος που συνδέεται με το μύθο της γονιμότητας, Ορφέας και Ευρυδίκη, η ορφική λατρεία που επηρέασε βαθύτατα την ελληνική και τη χριστιανική θρησκεία.
Κι ακόμη, η κωμική πλευρά του Κάτω Κόσμου, όπως την περιέγραψε αριστουργηματικά ο Αριστοφάνης, στους «Βατράχους» το 405 π.Χ. (το ταξίδι στον Άδη σε αναζήτηση των τραγικών ποιητών) αλλά και πολύ αργότερα ο Λουκιανός στους περίφημους «Νεκρικούς Διαλόγους» (2ος αι. μ.Χ.).
Στις κλασικές αντιλήψεις θα στηριχθούν τόσο ο Πλάτωνας, που οι απόψεις του για την κρίση των ψυχών θα επηρεάσουν ιδιαίτερα κάποιους Πατέρες της χριστιανικής εκκλησίας, όσο και ο Βιργίλιος, που στο δεύτερο μισό του 1ου αι. π.Χ. θα απεικονίσει μια καταπληκτική και μακάβρια Κόλαση στην «Αινειάδα» του, που όπως τονίζει η Άλις Τέρνερ άσκησε τεράστια επίδραση «όχι μόνο στους μεταγενέστερους ποιητές και παραμυθάδες, όπως ο Δάντης, ο οποίος θα τον επικαλεστεί ως οδηγό και μέντορα, αλλά και σε ανθρώπους που σφυρηλάτησαν τους πρώτους άξονες της χριστιανικής κοσμολογίας: τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα, τoν Ωριγένη, τον Τερτυλλιανό και ιδιαίτερα τον Άγιο Αυγουστίνο, ο οποίος και παρέπεμπε σ’ αυτόν συχνά» και φθάνοντας μέχρι την εποχή μας παραδέχεται ότι ακόμη και «το Χόλλυγουντ οφείλει πολλά στον Βιργίλιο».
Προσπερνώντας σύντομα τις ιουδαϊκές, τις γνωστικές και τις μανιχαϊκές αντιλήψεις για την Κόλαση, όπου εντοπίζει κανείς τις ελληνικές απόψεις να επιβιώνουν (π.χ. στην πίστη των Εσσαίων για την ψυχή και την ενάρετη ζωή, όπως τη σκιαγραφεί ο Ιουδαίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος) καθώς και το κλασικό δυϊστικό σχήμα της σύγκρουσης του Καλού με το Κακό (ο Θεός του Φωτός εναντίον του Βασιλιά του Σκότους, στον Μανιχαϊσμό), η συγγραφέας θα διεισδύσει στην Κόλαση του Χριστιανισμού, με τις ποικίλες μεταμορφώσεις της και τις αναπαραστάσεις της στη λογοτεχνία και την τέχνη πολλών αιώνων.
Αξίζει να σταθεί κανείς στην περίοδο του Μεσαίωνα και να δει τον τρόπο με τον οποίο «στήνεται» το σκηνικό της Κόλασης και συνάμα διαμορφώνεται από την επίσημη θεολογία του Σχολαστικισμού και πολύ περισσότερο από τη λεγόμενη «λαϊκή θεολογία». Αυτή συνίστατο σε μια προσπάθεια προσέγγισης του απλού λαού της Δύσης από την εκκλησία και επισήμανσης των συνεπειών της αμαρτίας, που γίνεται εκείνη την περίοδο με αρκετά έργα λαϊκού θεάτρου. Επίσης, ιδιαίτερα ανθεί μια παράδοση «οραματικής» γραμματείας, κειμένων που εξιστορούν «δοκιμασίες» ή οράματα επισκέψεων στην Κόλαση και μας μεταφέρουν με λεπτομέρειες τα εφιαλτικά υποχθόνια τοπία: παγωμένες κοιλάδες, πυρακτωμένες σκάλες, δάση με αγκάθια, καζάνια με πίσσα, φλογισμένες λίμνες, διάσημοι κολασμένοι σε αιώνια βασανιστήρια και ακόμη περιγραφές του Άρχοντα του Σκότους, του Εωσφόρου του εκπεσόντος Αγγέλου που κάποτε ήταν το πιο όμορφο πλάσμα που δημιούργησε ο Θεός.
Όπως αναφέρει η συγγραφέας είναι φανερό «ότι η εξάπλωση και η δημοτικότητα της οραματικής γραμματείας από τον τέταρτο μέχρι τον δέκατο τέταρτο αιώνα οφειλόταν στην ίδια δίψα που ζητά στις μέρες μας ταινίες τρόμου»
Κατά τον ύστερο, φεουδαρχικό μεσαίωνα, έχουμε παραστάσεις και λαϊκά δρώμενα με θέμα τους την Κόλαση ή την Έσχατη Κρίση καθώς και τα «θρησκευτικά δράματα», εξιστορήσεις της ανθρώπινης ιστορίας από τη Δημιουργία μέχρι την Έσχατη Κρίση. Είναι η εποχή που εμφανίζεται στην ευρωπαϊκή τέχνη -πλάι στη φιγούρα του Σατανά-Εωσφόρου- η μορφή του Θανάτου ως ένας έμψυχος σκελετός με σαρδόνιο μορφασμό, που συχνά χορεύει το μακάβριο χορό του, καγχάζοντας.
Την ίδια περίπου εποχή έχουμε και τις περίφημες απεικονίσεις της Κόλασης και της Έσχατης Κρίσης, από τους μεγάλους ευρωπαίους ζωγράφους. Ο Ιερώνυμος Μπος με την «Κόλαση» και τον «Κήπο των επίγειων απολαύσεων», ο Πέτερ Μπρέγκελ με την «Έσχατη Κρίση» και την «Πτώση των εξεγερθέντων αγγέλων» και βέβαια ο Μιχαήλ Άγγελος με την «Έσχατη Κρίση», με την οποία διακόσμησε την Καπέλα Σιξτίνα του Βατικανού, είναι τρεις από τις σημαντικότερες μορφές καλλιτεχνών που έδωσαν ανεπανάληπτες εικόνες στις οποίες κυριαρχούν εφιαλτικά οράματα, τερατόμορφες υπάρξεις, πλήθη αμαρτωλών και βέβαια πολλά μοτίβα ήδη γνωστά από την κληρονομημένη παράδοση λογοτεχνικής και εικαστικής αναπαράστασης της Κόλασης, στα οποία όμως οι μεγάλοι αυτοί ζωγράφοι έχουν προσθέσει τα δικά τους στοιχεία και τις καινοτομίες που τα έκαναν αθάνατα.
Αυτός όμως που συνδύασε τα παραδοσιακά στοιχεία με μία νέα αντίληψη για την Κόλαση, είναι πολύ πρωτύτερα ο Δάντης. Η Άλις Τέρνερ αφιερώνει ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στον ποιητή της «Θείας Κωμωδίας», επιμένοντας ιδιαίτερα στο γεγονός ότι συνταίριασε ριζοσπαστικά τον Άδη – που είχαν περιγράψει οι κλασικοί και ιδίως ο «δάσκαλός» του Βιργίλιος – με τη χριστιανική Κόλαση που περιέγραψαν τα κείμενα της οραματικής λογοτεχνίας και ακόμη ότι εικονογράφησε και χαρτογράφησε την Κόλασή του με μια εκπληκτική ακρίβεια, που τον καθιέρωσε ως τον μέγιστο αρχιτέκτονα του Κάτω Κόσμου. Όπως επισημαίνει η συγγραφέας «…με τον Δάντη η ιστορία της Κόλασης πέρασε σε μία άλλη φάση. Ξεκαθάρισε εντελώς την οραματική γραμματεία και την ίδια την έννοια της Κόλασης…και κάλεσε τους αναγνώστες να συντροφεύσουν τον ίδιο το Δάντη και τον Βιργίλιο σε μια ιστορία που κοιτάζει προς τα πίσω με μάτι επαινετικό αλλά και ταυτόχρονα κριτικό».
Η ιστορία της Κόλασης βέβαια δεν τελειώνει με τον Δάντη ή τους ζωγράφους του Μεσαίωνα. Η συγγραφέας παρουσιάζει με λεπτομέρειες όλες τις επόμενες φάσεις: την Κόλαση της Μεταρρύθμισης και των προτεσταντών, όπου κυριαρχεί η ιστορία του «Δόκτωρ Φάουστους», έργο του μεγάλου βλάσφημου συγγραφέα Κρίστοφερ Μάρλοου. Την Κόλαση του Μπαρόκ, όπου ο συνθέτης Κλαούντιο Μοντεβέρντι αντλεί από τον αρχετυπικό μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης και συνθέτει την πρώτη μεγάλη όπερα, «Ο Ορφέας στον Άδη». Την Κόλαση του ποιητή Τζον Μίλτον, όπως απεικονίζεται στο έργο του «Ο απολεσθείς Παράδεισος», τα οράματα του Σβέντεμποργκ και των ρομαντικών ποιητών (Μπλέηκ, Σέλλεϋ, Βύρων), την Κόλαση του Αρθούρου Ρεμπώ που ουσιαστικά είναι μια κόλαση προσωπική, ένα ταξίδι στην παραίσθηση που προκαλούν τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, ένα καταραμένο όραμα που φέρνει στο νου μας τα τοπία και την ατμόσφαιρα του Ιερώνυμου Μπος.
Συγχρόνως θα δούμε την αμφισβήτηση της Κόλασης την οποία προετοίμασε η Αναγέννηση με τις νέες επιστημονικές αντιλήψεις και την καινούρια ιδέα ενός μηχανικού σύμπαντος, αμφισβήτηση που εδραίωσε και ενίσχυσε ο Διαφωτισμός με την έντονη επίθεσή του στη Θρησκεία γενικά και ειδικότερα την προσπάθεια να αποκαλυφθεί η Κόλαση και οι φόβοι που γεννούσε ως ένας καταναγκαστικός μηχανισμός (Βολταίρος, Ντιντερό).
Φθάνοντας μέχρι την εποχή μας, η Άλις Τέρνερ θα περάσει ακόμη από τη Βικτοριανή Αγγλία, εκεί όπου κυριάρχησε η γοτθική ατμόσφαιρα που τόνωσε τη λαϊκή φαντασία και γέννησε νέους δαίμονες, οι οποίοι όμως έχουν ως πεδίο δράσης, όχι το υποχθόνιο βασίλειο, αλλά τον ανθρώπινο κόσμο, σε μια λογοτεχνική παράδοση που αντλεί τα θέματά της από τους λαϊκούς θρύλους («Δράκουλας» του Μπραμ Στόουκερ) ή την παλαιά φαντασίωση κυριάρχησης πάνω στη φύση με τη βοήθεια της επιστήμης («Φρανκενστάιν» της Μαίρη Σέλλεϋ) σε συνδυασμό με την αρρωστημένη έλξη που ασκούσε στη βικτοριανή κοινωνία η λατρεία του νεκρού σώματος, ο πνευματισμός, ο θεοσοφισμός και οι διηγήσεις ιστοριών με φαντάσματα και βρικόλακες. Είναι η εποχή που η εικόνα της χριστιανικής Κόλασης αρχίζει και εξαφανίζεται στη λαϊκή κουλτούρα μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, για να επανέλθει με διαφορετικό τρόπο στο προσκήνιο κατά τη διάρκεια του αιώνα μας, περισσότερο μέσα από τα έργα συγγραφέων και καλλιτεχνών που την χρησιμοποίησαν με πολλούς τρόπους και μεγάλη δόση φαντασίας. Χαρακτηριστικά θα μπορούσε κανείς να βρει την Κόλαση να απεικονίζεται στη ζωγραφική, στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στη λογοτεχνία, να παίρνει στοιχεία από την παράδοση και τη θρησκεία και να τα συνταιριάζει με τις όψεις της πραγματικότητας αυτού του αιώνα: οικολογική καταστροφή, πόλεμος, αλλοτρίωση, αδυναμία επικοινωνίας των ανθρώπων – η Κόλαση είναι οι άλλοι, γράφει ο Σαρτρ στο έργο του «Κεκλεισμένων των θυρών», το Τσερνομπίλ, η Χιροσίμα ή το Άουσβιτς – δηλαδή η ιστορία του αιώνα μας, ίσως είναι μορφές της Κόλασης που πραγματοποιείται στον ιστορικό χρόνο και όχι πια στον φαντασιακό χρόνο της λογοτεχνίας, της θρησκείας, των μύθων και των οραμάτων. Και είναι μορφές εφιαλτικές, που αναδίνουν οσμές και σκορπούν τον τρόμο περισσότερο ίσως από τους πίνακες του Μπος και τους στίχους της «Αποκάλυψης» και της «Θείας Κωμωδίας».

Πέμπτη 29 Μαΐου 2014

το φεγγαρι ειναι κοκκινο

ALAIN BASHUNG - LA NUIT JE MENS


υγρή Θεσσαλονίκη

κι ήταν η νύχτα τόσο αβασταχτα ομορφη και σαν να πετούσαν σμάρι πυγολαμπίδες πάνω από το κρεβάτι-βράδυ του  Μαίου από κείνα τα παραμυθένια σαν ένας πύργος από σοκολάτα-παγωτό να ξεφυτρώνει από το πουθενά και μια ανάμνηση φευγαλέα από κείνες πού αφήνουν μια μυρωδιά ανυπόφορης νοσταλγίας-και φυσικά η πόλη πού ποτέ δεν κοιμάται και σαν γυναίκα ανοίγει, τα καλοκαιρινα βράδια , υγρή Θεσσαλονίκη,

Η ΕΠΙΠΕΔΟΧΩΡΑ ΤΟΥ ΘΕΡΜΑΙΚΟΥ


Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ: Η Θεσσαλονίκη σήμερα

του Πετρου Θεοδωριδη( ΕΝΕΚΕΝ τ. 14)


αποσπασμα
Η Θεσσαλονίκη σήμερα θυμίζει τη Πενθεσίλεια εκείνη τη πόλη που περιγράφει ο Καλβίνο όπου «αν ρωτήσεις τους ανθρώπους που συναντάς ;«Για την Πενθεσίλεια;» κάνουν ένα νεύμα που δεν ξέρεις αν σημαίνει«Εδώ » ή αν ημαίνει «Παραπέρα», ή «κάπου εδώ γύρω » ή ακόμα «Από την Αντίθετη πλευρά»
«Η πόλη;» επιμένεις να ρωτάς
«Εδώ ερχόμαστε κάθε πρωί για να δουλέψουμε» σου απαντάνε μερικοί, ενώ κάποιοι άλλοι «Εδώ επιστρέφουμε για να κοιμηθούμε»
« Πρέπει να είναι» λένε από κει και μερικοί σηκώνουν το χέρι λοξά προς την κατεύθυνση κάποιων θαμπών πολύεδρων , στον ορίζοντα , ενώ άλλοι δείχνουν πίσω από την πλάτη σου το φάντασμα άλλωνο οξυκόρυφων σκεπών .
«Επομένως την πέρασα χωρίς να το καταλάβω »
«Όχι , προσπάθησε να προχωρήσεις κι άλλο »
Ετσι συνεχίζεις , περνώντας από το ένα προάστιο στο άλλο και έρχεται η ώρα να φυγεις από την Πενθεσιλεια»
Στην Θεσσαλονίκη , δεν θυμάσαι πια ποιος είναι ο Δημόσιος χώρος:οι πεζόδρομοι έχουν μεταβληθεί σε χώρο διέλευσης κάθε φύσεως τροχοφόρων, τα πάρκα και η παράλια σε πάρκινγκ αλλά και σε χώρους προς ενοικίαση σε κάθε λογής καφετερίες.
Ο Δημόσιος Χώρος γίνεται Ιδιωτικός και ο Ιδιωτικός, Δημόσιος: Ενώ τα δάση, πάρκα και πλατείες ιδιωτικοποιούνται ο ιδιωτικός τομέας σε προσκαλεί στο δικό του δημόσιο χώρο:στα πολυσινεμά, στα εμπορικά κέντρα:Αρκεί να καταναλώνεις
Η Θεσσαλονίκη θυμίζει σήμερα την Επιπεδοχώρας ,την ιδιομορφη χωρα που φαντάστηκε ο Εντουιν Αμποτ όπου «:όλα τα πράγματα της Επιπεδοχώρας ,έμψυχα και άψυχα ανεξάρτητα από το σχήμα τους .παρουσιάζουν στο βλέμμα μας την ίδια σχεδόν εμφάνιση, δηλαδή μιας ευθείας γραμμής»
Μιλώντας για την Αγλαύρα μία άλλη από τις παράξενες αλλά ανησυχητικά οικείες πόλεις που αναφέρονται στο (οι Αόρατες πόλεις) ,ο Μάρκο πόλο του Ιταλο Καλβίνο λέει ότι δεν θα μπορούσε να πει γι αυτήν τίποτε περισσότερο «πέρα από όσα οι ίδιοι οι κάτοικοι της επαναλάμβαναν από πάντα » ακόμα κι αν οι αφηγήσεις τους συγκρούονταν με τα όσα ο ίδιος νόμιζε ότι έβλεπε.
«Θέλεις να πεις τι είναι, αλλά όσα έχουν ειπωθεί για την Αγλαυρα φυλακίζουν τα λόγια και σε υποχρεώνουν να επαναλάβεις όχι να πεις».
Κι ετσι, κλεισμένοι με ασφάλεια πίσω από τείχη χτισμένα από αέναα επαναλαμβανόμενες αφήγηση, όπως οι προμαχώνες κάποιων πόλεων είναι χτισμένοι από πέτρα, οι κάτοικοι της Αγλαυρας «ζουν σε μια Αγλαυρα που μεγαλώνει με το όνομα Αγλάυρα και αγνοούν την Αγλαυρα που μεγαλώνει πάνω στη γη »
Και πώς θα μπορούσαν άραγε να κάνουν διαφορετικά, από τη στιγμή που «η πόλη για την οποία μιλούν διαθέτει πολλά από αυτά που απαιτούνται για την ύπαρξη της , ενώ η υπάρχουσα πόλη είναι λιγότερο υπαρκτή»
Η Θεσσαλονίκη ,σήμερα, νανουρίζεται -σαν την Αγλαυρα -από ίδια της τα λόγια
«Φαντάσου μια αρχαία πόλη που οι κάτοικοι της είχαν χτίσει γύρω της ένα ψηλό τείχος, για να την προστατεύει απ τους ατίθασους χείμαρρους ενός γειτονικού ποταμού. Έπειτα από αιώνες παρόλο που ο ποταμός έχει από καιρό ξεραθεί , η πόλη ακόμα επενδύει σημαντικά χρηματικά ποσά στη συντήρηση του τείχους»

Η Θεσσαλονίκη δεν παράγει πλέον πλούτο. Η πόλη ζει σχεδόν αποκλειστικά από υπηρεσίες .


«Το στένεμα των τοίχων κάνει την ατμόσφαιρα αποπνικτική κι όσο πασχίζουν οι άνθρωποι να αναπνεύσουν σ αυτες τις συνθήκες τόσο αποπνικτικότερος γίνεται ο αέρας»


Η πόλη ζει ανάμεσα στ τραπεζάκια των μπαρ και των καφετεριών και των γραφείων του Ο.Α.Ε.Δ με μια επιφανειακή δραστηριότητα που της προσφέρουν οι δεκάδες χιλιάδες φοιτητές, ο τοπικός Τύπος πνέει τα λοίσθια χωρίς προοπτική ανάκαμψης. Η παραγωγή ιδεών, βασική δραστηριότητα της πόλης από το 1900 έως τη δεκαετία του ‘8Ο , έχει δει τη θέση της σ’ αναπαραγωγή μύθων σχετικά με την πανθομολογούμενη αδυναμία της Θεσσαλονίκης να κρατήσει τα παιδια της….


Η Θεσσαλονίκη
Σήμερα…«Δυο ήδη φορτηγών φεύγουν καθημερινά από τα εργοστάσια-το ένα προς τις αποθήκες και τα πολυκαταστήματα και το άλλο προς τις χωματερές. ….Το δεύτερο το σκεφτόμαστε μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που η χιονοστιβάδα των σκουπιδιών κατρακυλά από τα βουνά και παρασύρει τους φράκτες που προστατεύουν τις αυλές μας….Απομακρύνουμε τα σκουπίδια με τον πιο ριζοσπαστικό και αποτελεσματικό τρόπο:τα καθιστούμε αόρατα με το να μην τα κοιτάζουμε και αδιανόητα με το να μην τα σκεφτόμαστε. Μας προξενούν ανησυχία μόνο όταν οι καθημερινές αυτοματικές μας άμυνες παραβιάζονται και οι προφυλάξεις μας αποτυγχάνουν –όταν η αναπαυτική υπνωτική απομόνωση της ζωνης του βιοκοσμου μας , την οποία υποτίθεται ότι προστατεύουν , βρίσκεται σε κίνδυνο»


(απο το Zygmunt Bauman , Σπαταλημένες Ζωές,Οι απόβλητοι της νεωτερικότητας )




Η Θεσσαλονίκη μοιάζει σήμερα με τη Λεονία μιας αλληςαπό τις Αόρατες Πόλεις του Καλβίνο
Οι κάτοικοι της Λεονίας, θα έλεγαν αν τους ρωτούσε κανείς , ότι το πάθος τους είναι «η απόλαυση νέων και διαφορετικών πραγμάτων»
Πράγματι , κάθε πρωί «φορούν ολοκαίνουργια ρούχα, παίρνουν κλειστές κονσέρβες από το τελευταίο μοντέλο ψυγείου τους και ακούν τα πιο πρόσφατα διαφημιστικά τραγουδάκια από το σύγχρονης τεχνολογίας ραδιόφωνο τους».
Αλλά και κάθε πρωί «τα απομεινάρια της χθεσινής Λεονίας περιμένουν το Σκουπιδιάρικο» ….. καθώς οι Λεονιανοι διαπρέπουν στο κυνήγι της καινοτομίας , «ένα φρούριο από άφθαρτα υπολείμματα » περιβάλλει την πόλη, κυκλώνοντας την από όλες τις πλευρές, σαν μια οροσειρά.Βλέπουν αυτά τα όρη οι Λεονιανοι; θα αναρωτηθείτε.Ίσως κάποτε να τα έβλεπαν, ιδιαίτερα αν κάποιο τυχαίο ρεύμα ανέμου έφερνε στα πεντακάθαρα σπίτια τους την δυσοσμία των σωρών των σκουπιδιών… Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα τους ήταν πια δύσκολο να αποστέρξουν τα μάτια. θα υποχρεώνονταν να κοιτάξουν τα βουνά ανήσυχοι, τρέμοντας από το φόβο-και θα έφριτταν με όσα έβλεπαν. Θα απεχθάνονταν την ασχήμια τους, θα τα σιχαίνονταν επειδή αμαύρωναν το τοπίο- επειδή ήταν βρωμερά, σκοτεινά σκανδαλώδη και προσβλητικά, επειδή έκρυβαν κινδύνους γνωστούς και κινδύνους που δεν είχαν συναντήσει ποτέ , κινδύνους ορατούς και κινδύνους που ούτε καν μπορούσαν να φανταστούν »


Η Θεσσαλονίκη του σήμερα μοιάζει και με την Βαλδραδα την δίδυμη πόλη-Νάρκισσο που περιγράφει ο Μαρκο Πόλο στις Αόρατες Πόλεις του Ιταλο Καλβίνο «Οι Αρχαίοι έχτισαν την Βαλδραδα στις ακτές μιας λίμνης .



'' ,…ετσι φτάνοντας ο επισκέπτης βλέπει δυο πόλεις : μια όρθια πάνω από τη λίμνη και μια αναποδογυρισμένη που καθρεφτίζεται σε αυτή. Δεν υπάρχει ή δεν συμβαίνει τίποτε στη μια Βαλδραδα που να μην επαναλαμβάνεται στην άλλη Βαλδραβα αφού η πόλη χτίσθηκε ετσι ώστε το κάθε της σημείο να αντανακλάται στον καθρέφτη της … ο καθρέπτης άλλοτε μεγαλώνει την αξία των πραγμάτων και άλλοτε την αρνείται. Όσα πράγματα μοιάζουν να αξίζουν πάνω από τον καθρέφτη δεν έχουν πάντα την ίδια αξία στο καθρέφτισμα τους (…) Οι δυο Βαλδραδες ζουν η μια για την άλλη. κοιτάζοντας η μια την άλλη συνεχώς στα μάτια αλλά χωρίς να αγαπιούνται »



Σαν άλλη Βαλδραδα σήμερα η Θεσσαλονίκη πνίγεται μες το καθρέφτη της , που βλέπει διαρκώς το χάσμα με την Αθήνα να μεγαλώνει που οδηγείται σε μνησίκακα συναισθήματα......

Katia Guerreiro _Live At the Olympia _ Amor de Mel, Amor de Fel


αφιερωμένο απο τον Βασιλη εκ Γαλλιας

Τετάρτη 28 Μαΐου 2014

ENA ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΆ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ Α. ΛΙΑκΟΥ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΕΙ ΤΟ ΜΕΤΕΚΛΟΓΙΚΟ ΑΓΡΙΟΤΟΠΟ . ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ Α. ΛΙΑΚΟΣ: Οι εκλογές του 2014 έκλεισαν ένα κύκλο. Πώς θα ανοίξει ο επόμενος είναι ζητούμενο -... www.chronosmag.eu



www.chronosmag.eu

Οι εκλογές του 2014 έκλεισαν ένα κύκλο. Πώς θα ανοίξει ο επόμενος, είναι ζητούμενο


Ήρθε ο καιρός η αριστερά να αναθεωρήσει τις στρατηγικές και τις μορφές αντιπαράθεσης της εποχής της κρίσης, καθώς και να δημιουργήσει εναλλακτικά κέντρα σύνθετης ισχύος

Αντώνης Λιάκος

Η εικόνα των τριών νέων ανθρώπων, του Αλέξη, της Ρένας και του Γαβριήλ, να γιορτάζουν τη βραδιά των εκλογών μπροστά στα Προπύλαια, πέραν της φρεσκάδας και της ομορφιάς, ασυνήθιστη για τη γκριζαδούρα των Ελλήνων πολιτικών, απέπνεε αισιοδοξία και εμπιστοσύνη. Μια πολιτική ηγεσία με διαφορετική ποιότητα, σε σύγκριση με την εικόνα του Σαμαρά, την ίδια βραδιά, ως φανατικού κομματάρχη που μετράει κερδισμένα και χαμένα χωριά, και βεβαίως του εμμονικού Βενιζέλου, που γνωρίζοντας πως είναι αντιπαθής, προσπαθεί να γίνει αντιπαθέστερος. Τέτοιες εικόνες λένε περισσότερα από τις αναλύσεις. Κι ακόμη αν προβάλεις την Ελλάδα στον ευρωπαϊκό χάρτη θα διαπιστώσεις πως στη γενική άνοδο της Δεξιάς και του ευρω-αρνητισμού, επιλέγει να αναδείξει ως πρώτο κόμμα την Αριστερά. Πράγματι η Αριστερά κατόρθωσε να σταθεροποιήσει τα ερείσματά της στο σεισμό των εκλογών του 2012 που άλλαξαν το πολιτικό τοπίο στη χώρα, και ακόμη να ξετινάξει από πάνω της τις κατηγορίες που εκτόξευαν με επιμονή οι αντίπαλοί της για άκρο, για αντι-ευρωπαϊσμό, για λαϊκισμό και τόσα άλλα. Δεν μπορεί κανείς να υποτιμά το γεγονός πως όλα αυτά τα κέρδισε απέναντι σε ένα συμπαγές επιθετικό μέτωπο που αποτελούνταν από τα κυβερνητικά κόμματα, τα ΜΜΕ, διανοούμενους υπηρεσίας, αλλά και ξένες κυβερνήσεις και οίκους αξιολόγησης κ.λπ. Της άξιζε επομένως να γιορτάσει το βράδυ των ευρωεκλογών στα προπύλαια.
Ώς εδώ τα καλά και ευχάριστα νέα. Τα δυσάρεστα δεν αρχίζουν μόνο με την ανάδειξη της Χρυσής Αυγής σε τρίτη δύναμη. Ούτε με τον καταποντισμό της ΔΗΜΑΡ, δυνάμει σύμμαχο σε μια μετατόπιση του πολιτικού άξονα αριστερότερα. Τα δυσάρεστα αφορούν το γεγονός ότι η Αριστερά μπορεί να γιορτάζει για πρώτη φορά την ανάδειξή της στο μεγαλύτερο ελληνικό κόμμα, αλλά αυτό δεν συνέβη επειδή αύξησε τη δύναμή της από το 2012, αλλά επειδή έχασαν δύναμη οι αντίπαλοί της. Έχασαν περίπου το ένα τρίτο της επιρροής τους Ν.Δ. και ΠΑ.ΣΟΚ. Γιατί όμως, παρά τη φοβερή αυτή κρίση, δεν αυξήθηκε η επιρροή της Αριστεράς; Είναι πράγματι αυτή η οροφή της; Αυτό είναι το ένα θέμα που θα πρέπει να μας απασχολήσει. Το άλλο είναι ότι και με τη δημιουργία του Ποταμιού, το μπλοκ εξουσίας φαίνεται να θωρακίζεται κλείνοντας τον δρόμο στην Αριστερά.
Τι σημαίνουν αυτές οι δύο παρατηρήσεις; Μήπως ότι το ελληνικό κατεστημένο μπόρεσε να ξεπεράσει την κρίση με ασφάλεια; Μήπως ότι χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία της Αριστεράς να επανατοποθετήσει τη χώρα σε μια νέα τροχιά μετά την κρίση; Κοιτώντας ιστορικά τις μεγάλες κοινωνικές κρίσεις, βλέπουμε ότι δεν έχουν πάντοτε ομότροπο αποτέλεσμα. Και η κρίση της σημερινής Ευρώπης δείχνει μεγαλύτερη ενίσχυση της Ακραίας Δεξιάς παρά της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Η υπαρκτή ενίσχυση της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ισπανία, αλλά και σε άλλες χώρες, είναι ασύμμετρη ως προς το βάθος και τις επιπτώσεις της κρίσης.
Η αντίληψη που θεωρεί πως η κρίση είναι μια στιγμή στην οποία όλα παίζονται, δημιουργεί και μια αντίληψη επέλασης προς την εξουσία. Να καταλαβαίνουμε την κρίση ως μια στιγμή που όλα παίζονται, είναι σωστή και ανταποκρίνεται στην ετυμολογία και στην εννοιολογική ιστορία της λέξης. Αλλά με την έννοια αυτή η στιγμή της κρίσης πέρασε. Η κρίση κρίθηκε και παγιώθηκε σε ένα καθεστώς κρίσης. Αυτό είναι το καθεστώς της βίαιης συμπίεσης του βιοτικού επιπέδου, της απογύμνωσης της εργασίας από κάθε θεσμική πλαισίωση, της ανεργίας και της ανασφάλειας, της ιδιωτικοποίησης των κοινών, της κατεδάφισης των κοινωνικών υπηρεσιών, της μεγάλης κοινωνικής διαφοροποίησης, της απίσχνανσης της δημοκρατίας. Αυτό είναι το καθεστώς που παγίωσε την κρίση. Η κρίση δεν εκκαθάρισε το έδαφος ώστε να δημιουργήσει ένα πεδίο στο οποίο παρατάσσεται ένας στρατός φτωχών, απέναντι σε ένα φρούριο πλουσίων. Δεν δημιούργησε ένα γυμνό πεδίο όπου είναι δυνατή μια κοινωνική επέλαση. Εφόσον η κρίση παγιώθηκε, πάνω στο έδαφος που εκκαθάρισε, φύτρωσε ένα καινούριο δάσος. Ένα δάσος της κρίσης. Η κρίση αποτέλεσε ένα περιβάλλον στο οποίο αναπτύχθηκε μια νέα χλωρίδα και μια νέα πανίδα. Να το πούμε ένα δάσος άγριου καπιταλισμού; Όταν παγιώνεται μια κατάσταση, αναπαράγεται. Η κρίση ήταν ένα εργαλείο για να αλλάξει η κοινωνία. Είναι μάταιο και αναποτελεσματικό να θεωρούμε ότι το πρωτογενές πλεόνασμα, η έξοδος στις αγορές και η εμπιστοσύνη των οίκων αξιολόγησης δεν σηματοδοτούν την έξοδο από την κρίση. Αυτή είναι η έξοδος, αυτή την έξοδο επιδίωκαν όσοι διαχειρίστηκαν την κρίση, αυτή είναι η επιτυχία των περίφημων δομικών μεταρρυθμίσεων. Σύντομα θα το καταλάβουμε ότι η κρίση θα έχει ξεπεραστεί για τις νέες ομάδες που θα αναδειχτούν μέσα από μια γιγαντιαία μεταβίβαση πόρων, περιουσιών, και κύρους, ενώ θα αποτελεί την επισφαλή πραγματικότητα όλων των άλλων. Η κρίση αναπαράγεται γιατί δημιουργεί ένα νέο κοινωνικό παιχνίδι, έναν νέο κοινωνικό ορίζοντα στον οποίο συνωστίζονται οι προσδοκίες και αποκτούν συνείδηση νέες ομάδες. Η Αριστερά κερδίζει όταν αυτές οι προσδοκίες ξεπερνούν τον ορίζοντα αυτόν, επομένως θέτουν ζήτημα αλλαγής του. Χάνει όμως όταν οι προσδοκίες παραμένουν εγκλωβισμένες μέσα στον ορίζοντα αυτόν.
Οι μεγάλες σαρωτικές επαναστάσεις των δύο περασμένων αιώνων συνέβησαν όταν τα διλήμματα που αντιμετώπιζαν σύνθετες κοινωνίες μπορούσαν να απλοποιηθούν σε ένα και μοναδικό. Αυτό μπορούσε να συμβεί, και πράγματι επιχειρήθηκε να συμβεί στην Ελλάδα με το δίλημμα μνημόνιο-αντιμνημόνιο. Το momentum όμως αυτού του διλήμματος χάθηκε. Όχι μόνο γιατί το μνημόνιο ως πολιτική αλλαγών πέρασε, αλλά και γιατί τα στρατόπεδα δεν ήταν συμπαγή. Και αν το στρατόπεδο του μνημονίου αποδείχτηκε περισσότερο συμπαγές καθώς πολλοί φιλελεύθεροι θυσίασαν τις αρχές τους σε μια συμμαχία με την Ακραία Δεξιά που συσπείρωσε ο Σαμαράς, το στρατόπεδο του αντιμνημονίου χωριζόταν από τη βαθιά και αγεφύρωτη τομή φασισμού-αντιφασισμού. Το momentum χάθηκε αλλά η πολιτική αντιπαράθεση συνέχιζε να στοιχίζεται σε αυτή την αντίθεση, με τις ρόδες να γυρίζουν στο κενό. Και αυτό το διαπιστώσαμε κυρίως στις δημοτικές εκλογές, όπου εκτός από την Αθήνα και την Αττική όπου προβλήθηκαν χαρισματικές προσωπικότητες, στην υπόλοιπη Ελλάδα οδήγησε σε αδικαιολόγητες αποτυχίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα όπου η Αριστερά βγήκε από τον πρώτο γύρο εκτός παιχνιδιού ήταν η Θεσσαλονίκη και η κεντρική Μακεδονία.
Τα δείγματα της νέας εποχής είναι ο Πειραιάς και ο Βόλος. Αυτά τα δύο λιμάνια κατέχουν πια μια νέα στρατηγική θέση στη γεωγραφία της παγκοσμιοποίησης γιατί είναι οι πύλες των μεταφορών από την Ασία στην Ευρώπη. Καταλαβαίνει κανείς ότι η ιδιωτικοποίηση του λιμανιού, η παρουσία της COSCO, η τύχη της παρακείμενης αδιάθετης γης, η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, δεν είναι πια τοπικής, ούτε εθνικής, αλλά παγκόσμιας σημασίας διακυβεύματα. Εκεί λοιπόν η παράγκα με τους μπράβους, τον εκφοβισμό και την εξαγορά αντί να στήνει παιχνίδια και στοιχήματα εισέβαλε στα δημαρχιακά μέγαρα για να διαχειριστεί τις προσόδους, τα ΕΣΠΑ, τη γη, τις εγκαταστάσεις, την απασχόληση. Αν σηκώσουμε λίγο τον μπερντέ θα δούμε το νέο οικοσύστημα που δημιούργησε η κρίση. Δεν μας είναι ένα άγνωστο. Η λέξη ολιγάρχες που χρησιμοποιούμε για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, σε μόνιμη κρίση εδώ και δεκαετίες, δείχνει πώς μπορεί να διαμορφωθεί και το δικό μας μετά-την-κρίση πολιτικό μέλλον. Εδώ διαμορφώνονται τα νέα κέντρα σύνθετης ισχύος που υπερβαίνουν τις παλιές διαχωριστικές γραμμές και ενσωματώνουν πλέμπα με αφεντικά της μέρας ή της νύχτας, νόμιμη και παράνομη παραγωγή χρήματος, εφοπλιστές, διυλιστήρια και φοροδιαφυγή καυσίμων, εκκλησία, πασόκους, νεοδημοκράτες και χρυσαυγίτες.
Αν λοιπόν πρέπει να παραδεχτούμε ότι η κρίση ως στιγμή διακύβευσης πέρασε, αφήνοντάς μας σε μια νέα κατάσταση μόνιμης κρίσης που αναπαράγεται, τότε είναι καιρός αναθεώρησης των στρατηγικών και των μορφών αντιπαράθεσης της εποχής της κρίσης. Ως επίκεντρο πλέον πρέπει να τεθεί ο τρόπος με τον οποίο θα δομηθεί η καινούρια μετά την κρίση εποχή. Αυτό δεν δημιουργεί, όπως ίσως νομίσουν μερικοί, ένα τετελεσμένο, μια αναγνώριση, έναν συμβιβασμό με τα αποτελέσματα της κρίσης. Κάθε άλλο. Οι εποχές στις οποίες διακυβεύονται τα πάντα, όπου ο κύκλος είναι καθοδικός, η κατάθλιψη, ο φόβος, ο κίνδυνος λειτουργούσαν παραλυτικά. Στην ανοδική πορεία του κύκλου, ακόμη και αν η κοινωνική κατάσταση είναι πολύ κακή, η ελπίδα ισχυροποιεί το αίσθημα ανάληψης ρίσκου. Χρειάζονται όμως άλλες μορφές αντίληψης της πολιτικής αντιπαράθεσης και αναμέτρησης. Σύνθετες στρατηγικές. Η στρατηγική θα πρέπει να μοιάζει σαν την κοίτη ενός ποταμού η οποία μπορεί να συγκρατεί πολλά ρεύματα. Από τη σχέση ανάμεσα στο σύνθετο και το συνεκτικό θα εξαρτηθεί η δύναμή της. Από την ικανότητα να δημιουργηθούν εναλλακτικά κέντρα σύνθετης ισχύος.
Η Αριστερά του 2014 μπορεί να αναλάβει μια σύνθετη στρατηγική; Ασφαλώς, γιατί δεν είναι η νεοπαγής Αριστερά του 2012 που η συνοχή της εξαρτάται από τη σύγκρουση. Τώρα το μέγα ζήτημα είναι με ποιες συμμαχίες θα προχωρήσει. Πού θα τις βρει. Με ποιους θα γίνει μια κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α.; Το ζήτημα εξαρτάται και από το ίδιο το προσωπικό της Αριστεράς, αν μπορεί να καλλιεργήσει αίσθημα εμπιστοσύνης. Εδώ τα μηνύματα είναι μεικτά. Η σύνθεση λ.χ. της ομάδας που θα πάει στο Ευρωκοινοβούλιο για να αμφισβητήσει τις επικρατούσε πολιτικές, εκπέμπει ασφαλώς ένα ισχυρό συμβολικό μήνυμα ως προς την εκλογή του Γλέζου και της Κούνεβα. Προβληματίζει όμως ως προς την υπόλοιπη σύνθεση, η οποία δύσκολα μπορεί να εκφράζει τις επεξεργασίες και το πνεύμα της ηγεσίας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., πόσο μάλλον να το εκφράσει στην Ευρώπη. Βεβαίως, όπως άλλωστε σε όλα τα μεγάλα κόμματα, συγκλίνουν, ασύμπτωτα επίπεδα, και κυρίως ασύμπτωτες αντιλήψεις του είναι και του πράττειν.
Συμπερασματικά, οι εκλογές του 2014 έκλεισαν έναν κύκλο. Πώς θα ανοίξει ο επόμενος, είναι ζητούμενο.
 Ας κρατήσουμε όμως από τις εκλογές αυτές τη νίκη της Δούρου, μια ευκαιρία να γίνει η Αττική εργαστήρι του buon governo, και την ανάδειξη του Γαβριήλ Σακελλαρίδη στον Δήμο της Αθήνας, ως παραδείγματος ήθους και ύφους μιας νέας πολιτικής. Η εικόνα των τριών το βράδυ των εκλογών στα Προπύλαια είναι μια εικόνα αισιοδοξίας.
(Δείτε τη φωτογραφία εδώ)

ποτέ απ΄την πόρτα ikta.wordpress.com

ποτέ απ΄την πόρτα
ikta.wordpress.com

ποτέ απ΄την πόρτα


να σου θυμίσω
να με ξεχνάς…
η ανία που βρέχει τα πόδια σου
είναι και δική μου
φεύγω συστηματικά
η παράγκα μου, φορητή
ο κόσμος περιστροφικός
με χάνει
μπουκάρω
απ΄ τα παράθυρα
όπως οι αδέσποτες μυρωδιές
ποτέ
απ΄ την πόρτα
η ανία σου
είναι και δική μου
δεν είναι η ιδέα σου αυτή
θα βρεθούμε
στο λάθος της
μη σταματάς να με ξεχνάς
λίγο αν με λατρεύεις

Τρίτη 27 Μαΐου 2014

σαν ματωμένο ρόδι

τι ειναι αυτό που μόλις ανοιξε;


σαν ενα τραυμα στο λαιμό

η σαν φιλί

η σαν

λυγμός της Άνοιξης εν μεσω του χειμώνα

σαν ματωμένο ρόδι

σαν μια ημιτελής χειρονομια

σαν ενα βημα που στεκει μετεωρο, σαν το πουλί που δεν αντεχει αλλο να πετα κι αυτοκτονει στα συννεφα

σαν το νεκρό χελιδόνι

σαν την αγάπη μεσα στη χωρα μας ,σαν την αγάπη που λιμναζει ,που κρυβεται που τρεμει

Μεσα στο κρυο
σ’ αυτον, και παλι, τον Δεκεμβρη









Σχόλιο από Nοσφερατος
Δεκεμβρίου 10, 2009


για τη ΒΕΒΉΛΩΣΗ και το ΣΩΜΑ




''Το διπλό αντιφατικό νοημα που φαίνεται να έχει στα λατινικά το ρήμα βεβηλώνω (profanare(από τη μια πλευρά , καθιστώ βέβηλο , μιαίνω, από την άλλη θυσιάζω ). Προκειται για μια αμφισημία η οποία φαίνεται να συμφυεται στο λεξιλόγιο του ιερού ως τέτοιου: Το επίθετο sacer ,θα σήμαινε ετσι τόσο τον «σεπτό,τον καθαγιασμένο, τον αφιερωμένο στους θεούς » οσο και τον «καταραμένο , τον αποσυνάγωγο» ''

Giοrgio Agamben , Βεβηλώσεις , μτφ Παναγιωτης Τσιαμουρας , Αγρα 2006

''Η Μαρίνα Αμβραμοβιτς ειναι μια από τις καλλιτέχνιδες που δουλεύουν με το σώμα .Το 1974,σε μια παράσταση είχε καθίσει δίπλα σε ένα τραπέζι, προσφέροντας το σώμα της στους θεατ΄ς για να το κανουν ο,τι ηθελαν με διαφορα αντικειμενα που βρισκονταν πάνω σε εκείνο το τραπέζι :ένα πριονι , ένα πηρουνι ,ένα δικρανι , ένα τσεκούρι, ένα κραγιόν , ένα μπουκάλι άρωμα , ένα κερί σπίρτα , σταφύλι μελι ψαλίδια .Στο τελος η Μαρινα μένει ολογυμνη . Οι θεατες της εχουν ξεσχίσει τα ρούχα κι εχουν χρησιμοποιησει στο σωμα της όλα τα αντικειμενα για να την πληγωσουν , να τη στολίσουν , να την χρωματίσουν . Ενας από τους θεατες της βαζει στο προσωπο ένα πιστόλι.. Η καλλιτέχνιδα είχε καταφέρει να διεγείρει τα επιθετικά ένστικτα των εατων , την κρυφή βιαιότητα τους , τις σεξουαλικές επιθυμίες τον φόβο και την ενοχή. Το σωμα της λειτουργησε ως καταλύτης''

(Τα Νεα ,24-7-2006- , στηλη Δρομοι , του Ρουσσου Βρανα )
''Το κομμάτι της πραγματικότητας που βρίσκεται πίσω από όλα αυτά κα το αρνούμαστε ευχαρίστως είναι ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα πράο ,αξιαγάπητο πλάσμα , που το πολύ πολύ να αμυνθεί όταν το επιτεθούν , αλλά ότι στον ορμικό εφοδιασμό του περιλαμβάνει και μια σημαντική ποσότητα επιθετικής τάσης
Γι αυτόν ο πλησίον του δεν είναι μόνο πιθανός βοηθός και σεξουαλικό ααντικείμενο , αλλα και πειρασμός για να ικανοποιησει πάνω ου την επιθετικότητα του , να εκμεταλλευτεί την εργασία του χωρίς αμοιβή , να τον μεταχειρισθεί σεξουαλικά , να τον ταπεινώσει ,να τον βασανίσει , να τον σκοτώσει...Homo hominis Lupus*Πλαυτος Asinaria ii,4,88]
Σιγκμουντ Φρουντ Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας μτφ Γιωργος Βαμβαλής , Επικουρος , Αθηνα Γ εκδοση 2005 ......

Δευτέρα 26 Μαΐου 2014

τρία υπέροχα ποιήματα της Κατερίνας Καραγιάννη. Απο την συλλογή ΖΟΥΜ


λάθως
σε περιμένω στη γωνία
(μη πάει ο νους στο κακό)
θα αγκαλιαστούν οι γλώσσες μας
με τα χέρια στο λάθως
θα χαμηλώσουμε βαθιά
μέσα στο στόμα θα μονάσουμε
μέσα στο στόμα θα μονιάσουμε
στον λυτρωτικό θάλαμο επαφής
μαγικοί-μαγεμένοι στο τύλιγμα
μόνοι-μοναδικοί στο γλίστρημα
ζωγραφιά στο βελούδο που δουλεύει
σε περιμένω να μη μιλήσουμε ποτέ
  
*

κίνδυνος
οι δρόμοι γαζώνουν τα πόδια
ο αέρας χρεώνει το δικαίωμα
ο θώρακας κάθε που τελειώνει, πετάει,
το μέχρι, με το όσο, παίζουν στην αλάνα
παράλληλα όλα στη θέση τους
τα φεγγάρια δεν ψοφούν
σκάβουν τον εγκέφαλο
βρίσκουν τον θησαυρό στο μέσα του κόκκινου
εγώ στομάχι – καρδιά
εσύ θανάτου – θάλασσα
πες το μου
το πιο πιστό ψέμα, ήδη υπάρχει
δεν διστάζω να μπλέξω
έχεις τα ωραιότερα μάτια στον μεταξύ μας κίνδυνο
*

Ορθογραφία
οι αισθήσεις γράφονται ξεβράκωτες
τρυφερές πουτάνες της καρδιάς μας
με αθώο το έγκλημα



Τετάρτη 21 Μαΐου 2014

Γη και ελευθερια

  1. Γη και ελευθερια μερος 1ο

  2. 2 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 2ο

  3. 3 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 3ο

  4. 4 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 4ο

  5. 5 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερια μερος 5ο

  6. 6 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 6ο

  7. 7 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 7ο

  8. 8 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 8ο

  9. 9 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερια μερος 9ο

  10. Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 10ο

  11. 11 Μικρογραφία

    Γη και ελευθερία μερος 11ο

Maurizio Lazzarato-Η κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου (η έννοια του χρέους στους Deleuze-Guattari) .ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ


Κεφάλαιο 2ο
Deleuze-Guattari:Μικρή ιστορία του χρέους(σελ 94-104)

Σημείωση από ταξικές μηχανές: το παρακάτω απόσπασμα, μιλώντας για μια ''μη οικονομίστικη ανάλυση της οικονομίας'', του χρέους και του χρήματος, μοιάζει να συγκρούεται με τη θεωρία της αξίας του Μarx. Και αυτό γιατί τονίζεται από τον Lazarrato πως, σε αντίθεση με ό,τι ισχυρίζεται ο Marx, το χρήμα δεν μπορεί να συναχθεί από τις εμπορευματικές-ανταλλακτικές σχέσεις και την εργασία. Παρ'όλα αυτά, η σύγκρουση αυτή της θέσης των Deleuze-Guattari και του Lazarrato με την μαρξική θεωρία της αξίας και της γένεσης του χρήματος, δεν είναι τόσο σφοδρή όσο φαίνεται. Ο Lazarrato υπερβάλλει τονίζοντας την αντίθεση των D-G με τον Marx. Εκτός από ευθείες αναφορές των D-G στη μαρξική αξία, στις οποίες θα έπρεπε να ανατρέξουμε για να σχηματίσουμε σφαιρικότερη αντίληψη, υπάρχουν αναφορές τους και στο ρόλο της ''αφηρημένης εργασίας'' στα Χίλια Επίπεδα. Η θέση μας λοιπόν, όσον αφορά το παρακάτω κείμενο, είναι πως η σχέση των D-G με τον Μάρξ και το ''Κεφάλαιο'' είναι πολύ πιο σύνθετη-ούτως ή άλλως, αποτελεί ήδη σύνθετο ζήτημα η σχέση οικονομίας, ταξικού συσχετισμού δυνάμεων και κράτους στον κλασικό μαρξισμό.
[...].Ουσιαστικά το χρέος επανέρχεται στο γύρισμα της δεκαετίας του '70 στη δουλειά των Ντελέζ-Γκουταρί ως κλειδί ανάλυσης του σύγχρονου καπιταλισμού.Συνδυάζοντας τη θεωρία του Νίτσε για την πίστωση στις αρχαικές κοινωνίες και τη θεωρία του Μαρξ για το χρήμα στον καπιταλισμό,σκιαγραφούν μια μικρή ιστορία του χρέους που μας καλεί σε μια μη οικονομίστικη ανάγνωση της οικονομίας ,στα θεμέλια της οποίας δεν βρίσκεται η ανταλλαγή,αλλά μια ασύμμετρη σχέση εξουσίας μεταξύ πιστωτή και οφειλέτη.Μια μη οικονομίστικη ανάγνωση της οικονομίας σημαίνει,απ'τη μια,ότι η οικονομική παραγωγή είναι αδιαχώριστη από την παραγωγή και τον έλεγχο της υποκειμενικότητας και των μορφών ύπαρξής της,ότι το χρήμα,πριν επιτελέσει τις οικονομικές του λειτουργίες ως μέτρου,μέσου ανταλλαγής,πλληρωμής και αποθησαύρισης,είναι έκφραση μιας εξουσίας που επιτάσσει και κατανέμει θέσεις και καθήκοντα στους κυβερνώμενους.
Στα μαθήματα που έκανε το 1971,το 1972,και το 1973 στο Πανεπιστήμιο της Βενσέν,ο Ντελέζ επανέρχεται στις σκέψεις που είχε αναπτύξει με τον Γκουαταρί στον Αντι-Οιδίποδα σχετικά με την θεωρία του Μαρξ για το χρήμα.Ξαναδιαβάζοντας τη με αφετηρία την ασυμμετρία της πιστωτικής σχέσης,δηλαδή της οικονομίας του χρέους,οι δύο συγγραφείς θέτους τις βάσεις μιας κατανόησης του χρήματος όπου οι οικονομικές και οι πολιτικές λειτουργίες δεν διακρίνονται μεταξύ τους[...].
Ο Αντι-Οιδίποδας και τα μαθήματα αυτά,που γράφτηκαν και σχεδιάστηκαν πολύ πριν εδραιωθούν οι νεο-φιλελεύθερες πολιτικές,μας βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί το χρέος και το χρηματοπιστωτικό σύστημα,όχι μόνο δεν είναι παθολογίες του καπιταλισμού,όχι μόνο δεν εκφράζουν την απληστία και την πλεονεξία κάποιων ανθρώπων,αλλά συνιστούν ''στρατηγικούς μηχανισμούς'' που προσανατολίζουν τις επενδύσεις και καθορίζουν έτσι τους τρόπους ''καταστροφής'' της παλιάς και ''δημιουργίας'' μιας νέας παγκόσμιας καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων.Τα χρηματοπιστωτικά και τραπεζικά συστήματα βρίσκονται στον πυρήνα μιας καταστροφικής/δημιουργικής πολιτικής όπου το οικονομικό και το πολιτικό αλληλεπικαλύπτονται[...].
Στα μαθήματα του Ντελέζ,η κριτική επικεντρώνεται στις διαφορές δύναμης που εκφράζει το χρήμα,τις ποίες δυσκολεύονται να αντιληφθούν οι οικονομολόγοι.Ο καπιταλισμός συγκαλύπτει αντικειμενικά το γεγονός ότι το χρήμα λειτουργεί με δύο θεμελιακά διαφορετικούς τρόπους:ως εισόδημα και ως κεφάλαιο.Στην πρώτη περίπτωση το χρήμα είναι ένα μέσο πληρωμής(μισθός και εισόδημα)που αγοράζει μια ποσότητα ήδη υπαρχόντων αγαθών,επιβεβλημένων απ'την καπιταλιστική παραγωγή,και περιορίζεται να αναπαράγει τις σχέσεις εξουσίας και τις μορφές καθυπόταξης που εγκαθιδρύει και χρειάζεται αυτή η παραγωγή.Στη δεύτερη περίπτωση το χρήμα λειτουργεί ως δομή χρηματοδότησης(πιστωτικό χρήμα και οιονεί χρήμα του χρηματοπιστωτικού συστήματος),έχει δηλαδή τη δυνατότητα να επιλέγει και να αποφασίζει για μελλοντικές παραγωγές και εμπορεύματα,και άρα για τις σχέσεις εξουσίας και τις μορφές καθυπόταξης που θα το υποστηρίξουν.Το χρήμα ως κεφάλαιο προεξοφλεί το μέλλον.
Το χρήμα-εισόδημα αναπαράγει απλώς τις σχέσεις εξουσίας,τον καταμερισμό της εργασίας και τις αναθέσεις εδραιωμένων λειτουργιών και ρόλων.Το χρήμα ως κεφάλαιο,από την άλλη,έχει την ικανότητα να τα αναδιαμορώνει όλα αυτά.Πράγμα που συνέβει κατά υποδειγματικό τρόπο με τον νεο-φιλελευθερισμό.Το χρήμα-χρέος αποτέλεσε στρατηγικό όπλο καταστροφ΄ής του φορντισμού και δημιουργίας του πλαισίου μιας νέα παγκόσμιας καπιταλιστικής τάξης[...].
Η θέση του Ντελέζ προεκτείνει τη θεωρία του Μαρξ απαλάσσοντάς την από πολλές αμφισημίες:είναι αδύνατο να θεωρήσουμε μια εμπορευματική οικονομία από μόνη της αφού ανάγεται και υπάγεται πάντα στη χρηματική οικονομία και στην οικονομία του χρέους,που κατανέμουν τις σχέσεις εξουσίας,καθυπόταξης και κυριαρχίας,αδύνατο να συναγάγουμε το χρήμα από το εμπόρευμα,αλλά και από την εργασία,αφού προηγείται θεωρητικά και πρακτικά της εργασίας,του εμπορεύματος και της ανταλλαγής.Εξασφαλίζει τη διευθέτηση και τον έλεγχό τους,οργανώνει την κατανομή τους.Η ασυμμετρία της εξουσίας,οι διαφορισμοί εξουσίας που εκφράζονται στο χρήμα-χρέος ισχύουν για όλες τις κοινωνίες:την αρχαική,την αρχαία,τη φεουδαρχική,τον καπιταλισμό.Αυτό που διαπερνά και διέπει μια κοινωνία δεν είναι ποτέ ένα κύκλωμα ανταλλαγής,είναι ένα εντελώς διαφορετικό κύκλωμα που δεν παραπέμπει στην αριθμητική.Δεν πρόκειται για ίσες ή άνισες ποσότητες που θα εισέρχονταν σε μια σχέση ανταλλαγής,πρόκειται για διαφορετικές ποσότητες δύναμης,''ποσότητες δύναμης με τη μαθηματική έννοια του όρου δύναμη,διαφορετικές δυνητικότητες''.
Η ανταλλαγή δεν είναι ποτέ πρώτη.Έτσι καμιά οικονομία δεν λειτουργεί με βάση την οικονομική ανταλλαγή,καμιά κοινωνία δεν λειτουργεί με βάση τη συμβολική ανταλλαγή.Τόσο η οικονομία όσο και οι κοινωνίες είναι οργανωμένες με βάση διαφορισμόύς εξουσίας,μια ανισορροπία δυνητικοτήτων.Αυτό δεν σημαίνει-πρέπει να τονίσουμε ξανά-ότι η ανταλλαγή δεν υπάρχει,αλλά ότι λειτουργεί με βάση μια λογική που δεν είναι εκείνη της ισότητας,αλλά της ανισορροπίας,της διαφοράς.Στις αρχαικές κοινωνίες 

''δεν υπάρχουν μορφές ανταλλαγής,δεν υπάρχουν μορφές ισοδυναμίας [...],υπάρχει ένα σύστημα χρέους,και το χρέος επηρεάζεται θεμελιωδώς από μια λειτουργική ανισορροπία [...].Για παράδειγμα,η ανισορροπία στο δούναι και λαβείν αντικειμένων κατανάλωσης δεν εξισοροοπείται για λειτουργικούς λόγους,η ανισορροπία είναι θεμελιώδης και διαρκής,το σύστημα δουλεύει μόνο σε ανισορροπία''(Deleuze,Μάθημα της 7ης Μαρτίου 1973)

Αυτό ακριβώς είναι το βασικό αντικείμενο της πολεμικής ανάμεσα στον Λητς και τον Λεβί-Στρως,όπου ο Λητς ισχυρίζεται ότι η ανισορροπία είναι θεμελιώδες στοιχείο του συστήματος,μέρος της λειτουργίας του,ενώ για τον Λεβί-Στρως πρόκειται για παθολογική συνέπεια του συστήματος
''Ο Λητς έχει δίκιο:στο επίπεδο κάθε ροής,κάθε ροής που εισέρχεται σε ένα σύνθετο προιόν,υπάρχει μια θεμελιώδης ανισορροπία σχετική με τις εν λόγω ροές.Αυτή η ανισορροπία ανακτάται διαρκώς με μια παρακράτηση που γίνεται σε μια άλλη ροή,σε μια ροή διαφορετικά προσδιορισμένη.Για πράδειγμα,η ανισσοροπία ανάμεσα σ'εκείνον που διανέμει τα αντικείμενα κατανάλωσης κι εκείνον που τα δέχεται θα αντισταθμισθεί σε μια εντελώς διαφορετική ροή,τη ροή του γοήτρου,όπου εκείνος που διανέμει αποδέχεται κάποιο γόητρο[...].Θα έλεγα ότι η οικονομική μονάδα στις λεγόμενες πρωτόγονες κοινωνίες συνίσταται θεμελιωδώς σε πεπερασμένους συνδυασμούς που αφήνουν να παρεμβαίνουν εντός του,και εντός της ανισόρροπης λειτουργίας τους,όλες οι ροές που προσδιορίζονται με διαφορετικό τρόπο,και υπάρχει ένα ολόκληρο κύκλωμα του χρέους που σχηματίζεται με αφετηρία τις περιφερόμενες πεπερασμένες συνιστώσες του.Είναι το καθεστώς του πεπερασμένου χρέους,και το καθεστώς των συγγενειακών δεσμών διαγράφει ακριβώς το κύκλωμα του πεπερασμένου χρέους.''(Deleuze,Μάθημα της 7ης Μαρτίου 1973)


ΤΟ ΑΠΕΙΡΟ ΧΡΕΟΣ
Η μετάβαση από το ''πεπερασμένο'' στο ''άπειρο χρέος'' κατά την έξοδο από τις αρχαικές κοινωνίες αποτελεί ένα συμβάν του οποίου οι συνέπειες είναι ακόμη αισθητές σήμερα,καθώς ο καπιταλισμός ιδιοποιήθηκε αυτή τη μετάβαση εν όψει της παραγωγής του χρεωμένου ανθρώπου που δεν θα πάψει ποτέ να εξοφλεί.Πράγματι,με τις μεγάλες αυτοκρατορίες που,συγκεντροποιώντας και συγκεντρώνοντας την εξουσίας σε ''κρατικές μορφές'',σηματοδοτούν το τέλος των αρχαικών κοινωνιών,και με την έλευση των μονοθειστικών θρησκειών που συγκεντροποιούν και συγκεντρώνουν την ''πνευματική εξουσία'',το χρέος δεν μπορεί πια να εξαγοραστεί:το σύστημα πεπερασμένων και ευέλικτων συνδυασμών (''σου φτιάχνω μια πεπερασμένη ομάδα δεσμών και συγγένειας'') των αρχαικών κοινωνιών, αντικαθίσταται από ένα καθεστώς άπειρου χρέους.Ο χριστιανισμός ''μας φόρτωσε το άπειρο'',όπερ σημαίνει ότι ζούμε σε ένα κοινωνικό καθεστώς όπου δεν ξεμπερδεύουμε με τίποτα,όπου η χρέωση είναι εφ'όρου ζωής.
''Το χρέος γίνεται η σχέση ενός οφειλέτη που δεν θ απάψει να πληρώνει κι ενός πιστωτή που δεν θα πάψει να απομυζεί τους τόκους του χρέους:χρέους προς τη θεότητα,χρέος προς την κοινωνία,χρέος προς το κράτος''.Μεγάλη έκλαμψη του χριστιανισμού,αφού η ''αγία τριάδα'' συμπεριλαμβάνει εντός της τον πιστωτή και τον οφειλέτη.''(Ντελέζ-Ο Νίτσε και η φιλοσοφία,σελ163)
Ο Θεός που θυσιάζεται ο ίδιος για να πληρώσει το χρέος του ανθρώπου ,ο Θεός που πληρώνεται ο ίδιος από τον εαυτό του,ο Θεός ως μόνος ικανός να εξοφλήσει για λογαριασμό του ανθρώπου αυτό που ο άνθρωπος έχει γίνει ανίκανος να εξοφλήσει για λογαριασμό του-ο πιστωτής που θυσιάζεται για τον οφειλέτη του,από αγάπη(μπορεί να το πιστέψει κανείς;).Από αγάπη για τον οφειλέτη του!(Νίτσε,Η γενεαλογία της ηθικής,σελ151)

Eισάγοντας το άπειρο,ο χριστιανισμός επινόησε εκ νέου και εις βάθος το καθεστώς του χρέους,μια ανανέωση την οποία κληρονόμησε στη συνέχεια ο καπιταλισμός.Στους αυτοκρατορικούς σχηματισμούς πριν από τον χριστιανισμό,το χρέος ήταν βέβαια άπειρο,καθώς,λόγω της ''κρατικής'' λειτουργίας τους,αντίθετα απ'ότι στις αρχαικές κοινωνίες,δεν ήταν δυνατή η εξόφλησή του,δεν ήταν πια δυνατή η εξισορρόπηση των διαφορισμών εξουσίας που καθόριζε,η πάντα άνιση,ανταλλαγή.Όμως,παρέμενε ακόμη ''εξωτερικό'' προς το άτομο και τη συνείδησή του.Η ιδιαιτερότητα του χριστιανισμού συνίσταται στο γεγονός ότι μας θέτει όχι μόνο υπό το καθεστώς του χρέους,αλλά και υπό το καθεστώς του ''εσωτερικευμένου'' χρέους.''Η οδύνη του οφειλέτη εσωτερικεύεται,η ευθύνη του χρέους γίνεται ένα αίσθημα ενοχής''.
Σ΄αυτή τη μικρή ιστορία του χρέους που στήνει στα γρήγορα ο Ντελέζ,σημειώνει και μια άλλη θεμελιώδη μετάβαση:ενώ το ''εσωτερικευμένο χρέος'' της χριστιανικής θρησκέιας έχει ακόμη μια υπερβατική φύση ,στον καπιταλισμό παρουσιάζει μια ''εμμενή ύπαρξη''.Το άπειρο που εισάγει ο χριστιανισμός στην θρησκεία,ο καπιταλισμός το επινοεί εκ νέου στο οικονομικό επίπεδο:κίνηση του κεφαλαίου ως αυτοκίνηση της αξίας,του χρήματος που γεννά χρήμα και που,χάρη στο χρέος,διευρύνει τα όριά του.Με τον καπιταλισμό,η καπιταλιστική αξιοποίηση και το χρέος γίνονται άπειρες διαδικασίες που τρέφονται η μία από την άλλη.Ο Μαρξ επιμένει σ'αυτή την εκβλάστηση με την οποία το χρήμα παράγει περισσότερο χρήμα,με την οποία εκδηλώνεται ως αυτοκίνηση που αναπτύσσεται αφ'εαυτής και της οποίας τα όρια διαρκώς ξεπερνιούνται.Το κεφάλαιο έχει εμμενή όρια,τα οποία όμως αναπαράγει σε μια ολοένα και διευρυνόμενη κλίμακα.
Πριν περάσουμε στον καθαυτό καπιταλισμό,ας κάνουμε μια παράκαμψη μέσω της αρχαίας Ελλάδας και του Μεσαίωνα για να επαληθεύσουμε την ιστορική συνέχεια της σχέσης χρέους-εξουσίας-μέτρου που συναντήσαμε στην Γενεαλογία της ηθικής.Την ίδια περίοδο που γράφεται ο Αντι-Οιδίποδας,ο Μισέλ Φουκώ αναπτύσσει μια θεώρηση του χρήματος η οποία,όπως και στους Ντελέζ και Γκουαταρί,αντιτίθεται στην παραδοσιακή ερμηνεία που το θέλει να γεννιέται από μια εμπορευματική οικονομία.Το χρήμα προέρχεται κατευθείαν από την άσκηση εξουσίας επί του χρέους και της ιδιοκτησίας,και όχι από την εμπορευματική ανταλλαγή.''Η εμφάνιση του χρήματος συνδέεται με τη συγκρότηση ενός νέου τύπου εξουσίας,μιας εξουσίας που έχει ως λόγο ύπαρξης να παρεμβαίνει στο καθεστώς της ιδιοκτησίας,στο παιχνίδι των χρεών και των εξοφλήσεων''.
Η ερμηνεία της εμπορευματικής προέλευσης του χρήματος που το περιορίζει σε λειτουργίες αντιπροσώπευης αξιών και χρησιμοτήτων κατά την ανταλλαγή,''εκλαμβάνοντας το σημείο ως το ίδιο το πράγμα,συνιστά ένα είδος πρώτης και ριζικής φιλοσοφικής πλάνης''.Η θέσπιση του μέτρου,του οποίου το χρήμα είναι μια έκφανση,δεν είναι ''οικονομικής'' προέλευσης.
Ξαναβρίσκουμε σ'αυτό το μάθημα του 1971 τη σχέση μέτρου-χρέους που όρισε ο Νίτσε,μέγας εμπνευστής της φουκωικής θεωρίας της εξουσίας:
''Εισαγωγή του μέτρου,η οποία βλέπουμε ξεκάθαρα πώς συνδέεται με ένα ολόκληρο πρόβλημα χρέωσης των αγροτών,μεταφοράς αγροτικών περιουσιών,εξόφλησης πιστώσεων,ισοδυναμίας μεταξύ αγροτικών προιόντων ή κατασκευασμένων αντικειμένων,αστικοποίησης και εγκαθίδρυσης της κρατικής μορφής.Στον πυρήνα αυτής της πρακτικής του μέτρου εμφανίζεται η θέσπιση του χρήματος.''

Απ'αυτό το πλέγμα σχέσεων εξουσίας,οι οικονομολόγοι εξάγουν το εμπόριο και το καθιστούν,μαζί με τη χρησιμότητα,απαρχή της κοινωνίας και του ανθρώπου.Ένα είδος ''αγγλικής'' υποκρισίας,θα'λεγε και ο Νίτσε.
Η μέτρηση,η αξιολόγηση,η αποτίμηση είναι πάντα ζήτημα εξουσίας,πριν γίνουν οικονομικό ζήτημα.Η προέλευση της αποτίμησης,της αξιολόγησης,της μέτρησης είναι ταυτόχρονα θρησκευτική και πολιτική:''Είτε τύραννος,είτε νομοθέτης,αυτός που κατέχει την εξουσία είναι ο επιμετρητής της πόλης:ο μετρητής των γιαών,των πραγμάτων,του πλούτου,των δικαιωμάτων των εξουσιών και των ανθρώπων''.
ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΙΚΕΣ ΡΟΕΣ
Χάρη σ'έναν λαμπρό σχολιασμό του Ντελέζ για το βιβλίο του Ζωρζ Ντυμπί ''Πολεμιστές και αγρότες'' μπορούμε να εμβαθύνουμε στην φύση των διαφόρων ροών,αξεδιάλυτα οικονομικών και εξουσιαστικών,που διασχίζουν και οργανώνουν την οικονομία και την κοινωνία.Οι ''οικονομικές''λειτουργίες του χρήματος(μέτρηση,αποθησαύριση,γενικό ισοδύναμο,μέσο πληρωμής)εξαρτώνται από μια ροή άλλης φύσεως,δηλαδή άλλης ισχύος.Αν το χρήμα δεν υποστηρίζεται από μια ροή εξουσίας,καταρρέει,και οι οικονομικές λειτουργίες του μέτρου,ως μέσου πληρωμής,καταρρέουν μαζί του.Αυτό συνέβη στην ευρωπαική οικονομία μετά την πτώση της αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου,όταν έλειψε η ροή της αυτοκρατορικής εξουσίας.Η ευρωπαική οικονομία μπόρεσε να ανακάμψει μόνο με μια ροή καταστροφής/δημιουργίας,δηλαδή με μια ''βαρβαρική'' εξουσία απεδαφικοποίησης που έκανε να ξαναγεννηθούν κυριολεκτικά η ανταλλαγή και οι διάφορες λειτουργίες του χρήματος.Η εμπορευματική οικονομία δεν έχει καμία αυτονομία,καμία δυνατότητα αυτόνομης ύπαρξης,ανεξάρτητα από μια ροή εξουσίας,από μια ισχύ απεδαφικοποίησης.
Από την περιφέρεια της αυτοκρατορίας.οι Βίκινγκς με τα πλοία τους,και οι Ούγγροι με τα άλογά τους (ροή κινητικότητας,ροή μετανάστευσης,νομαδικές ροές,πολεμικές ροές ανώτερης ισχύος από την αγροτική κινητικότητα) εισέβαλλαν στην Αυτοκρατορία, λεηλατούσαν τα χωριά,τους τάφους και τα μοναστήρια.
''Προκαλούν ένα είδος εκφόρτισης,μια απελευθέρωση χρήματος σ'ολή την Ευρώπη,που θα επανεισαγάγει στην οικονομία μια χρηματική ισχύ την οποία το νόμισμα,έχοντας περιοριστεί στην αγοραστική του δύναμη ή στην ανταλλακτική του αξία,έχει χάσει παντελώς. Προκαλούν μια οικονομική επένδυση μέσω καταστροφής.''(G.Deleuze,Μάθημα της 4ης Ιουνίου 1973)
Η λιγότερο κινητική ροή (οι αγρότες) υποτάχθηκε στη νομαδική και κινητική ροή( τους βάρβαρους πολεμιστές). Οι ''βαρβαρικές''ροές είναι ροές απεδαφικοποιημένες αλλά και απεδαφικοποιητικές [...].
 

Από το Μοντέρνο στο Μεταμοντερνο -Στη τέχνη και στη Κοινωνία. Πέτρος Θεοδωρίδης

  Πέτρος Θεοδωρίδης (τμήμα κινηματογράφου Α.Π.Θ ) Από το Μοντέρνο στο Μεταμοντερνο Στη τέχνη και στη Κοινωνία   Α. :Μοντερνισμός   ...