Walter Benjamin - Πέντε κείμενα
Το νόημα του χρόνου στο σύμπαν της ηθικής / Το δικαίωμα στη χρήση βίας / Μοίρα και χαρακτήρας / Κόσμος και χρόνος / Ο καταστροφικός χαρακτήρας
Walter Benjamin
Το νόημα του χρόνου στο σύμπαν της ηθικής
Σπάραγμα του 1921· ανέκδοτο κατά την διάρκεια της ζωής του συγγραφέα
Μτφρ. Radical Desire

Αυτό το οποίο εκφράσαμε εδώ
μεταφορικά θα πρέπει να μπορεί να διατυπωθεί ξεκάθαρα και με σαφήνεια σε
εννοιολογική μορφή: το νόημα του χρόνου στην οικονομία του σύμπαντος
της ηθικής. Σ' αυτό, ο χρόνος δεν εξαλείφει απλώς τα ίχνη κάθε άδικης
πράξης αλλά επίσης --και λόγω της διάρκειάς του, πέρα από κάθε μνήμη και
κάθε λήθη-- βοηθά, με τρόπους ολότελα μυστήριους, να ολοκληρωθεί η
διαδικασία της συγχώρεσης, αν και ποτέ αυτή της συμφιλίωσης.
Walter Benjamin
Το δικαίωμα στη χρήση βίας (1920)*
Μτφρ.: Radical Desire
*Το κείμενο αποτελείται από
κριτικές σημειώσεις για το άρθρο του Herbert Vorwerk, "Das Recht zur
Gewaltanwendung" ("Το δικαίωμα στη χρήση βίας"), που δημοσιεύτηκε το
1920 στο Περιοδικό για τον θρησκευτικό σοσιαλισμό, έτος 1, τευχ. 4.
Σχετικά με το πρώτο τμήμα
1. "Το νομικό σύστημα τείνει να
αντιδρά σε απόπειρες καταστροφής του καταφεύγοντας στον εξαναγκασμό,
είτε με στόχο να εξαναγκάσει την διατήρηση είτε την αποκατάσταση της
ορθής τάξης."
Αυτή η πρόταση είναι σωστή η
ίδια, αλλά είναι λάθος να την εξηγούμε μέσω αναφοράς στην εγγενή τάση
του νόμου να εδραιώνει την εξουσία του. Αυτό το οποίο διακυβεύεται εδώ
είναι μια δευτερεύουσα πραγματικότητα στην οποία απευθείνεται ο νόμος.
Αυτό που διακευβεύεται εδώ είναι ο βίαιος ρυθμός της ανυπομονησίας στον
οποίο υφίσταται και βρίσκει την χρονική του τάξη ο νόμος, σε
αντιπαράθεση με τον αγαθό (;) ρυθμό της αναμονής στον οποίο
ξεδιπλώνονται τα μεσιανικά συμβάντα.
[...]
δεν μπορεί να διακριθεί αντίφαση
επί της αρχής ανάμεσα στη βία και την ηθική· από την άλλη [...] μια επί
της αρχής αντίφαση μπορεί όντως να γίνει αντιληπτή στην σχέση ηθικής και
κράτους (ή νόμου). Η έκθεση αυτής της οπτικής γωνίας είναι ένας από
τους στόχους της ηθικής μου φιλοσοφίας, και σ' αυτά τα συμφραζόμενα ο
όρος αναρχισμός μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει μια
θεωρία που αρνείται το ηθικό δικαίωμα όχι στην ίδια την βία αλλά σε κάθε
ανθρώπινο θεσμό, κοινότητα, ή ατομικότητα που είτε διεκδικεί μονοπώλιο
πάνω της, είτε με οποιονδήποτε τρόπο διεκδικεί αυτό το δικαίωμα για τον
εαυτό της από οποιαδήποτε οπτική γωνία**, ακόμα και ως απλή γενική αρχή,
αντί να το σέβεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ως δώρο που δίνεται από
μια θεία δύναμη, ωςαπόλυτη ισχύς.
[...]
Είναι τόσο εφικτό όσο και
απαραίτητο να φτάσουμε σε ένα οικουμενικά ισχύον συμπέρασμα για το
δικαίωμα στη χρήση βίας, γιατί η αλήθεια για την ηθική δεν σταματά στην
ψευδαίσθηση της ηθικής ελευθερίας. -Παρ' όλα αυτά, αν αφήσουμε στην άκρη
αυτό που ήδη υποστηρίξαμε και επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ενδώσει σε
επιχειρήματα ad hominem, θα μπορέσουμε να δούμε ότι δεν μπορούμε να
έχουμε μια υποκειμενική απόφαση υπέρ ή εναντίον της χρήσης βίας
αφηρημένα, διότι μια πραγματικά υποκειμενικήαπόφαση μάλλον είναι νοητή μόνο υπό το φως συγκεκριμένων στόχων και επιθυμιών.
** Πρβλ. Μονόδρομος, συγγ. 1923-26, δημ. 1928:
"Ο φόνος ενός εγκληματία μπορεί να είναι ηθικός· ποτέ όμως η νομιμοποίησή του."Selected Writings, τομ. 1, σ. 481.
Walter Benjamin
Μοίρα και χαρακτήρας (1919)
Μτφρ. Radical Desire

Walter Benjamin
Κόσμος και χρόνος
Σπάραγμα του 1919-20
Μτφρ.: Radical Desire
1. Κόσμος και χρόνος.

2. Καθολικισμός--η διαδικασία της ανάπτυξης της αναρχίας.
Το πρόβλημα του Καθολικισμού
είναι αυτό της (ψευδούς, κοσμικής) θεοκρατίας. Η βασική αρχή εδώ είναι: η
αυθεντική θεία δύναμη μπορεί να εκδηλωθεί μη καταστροφικάμόνο
στον κόσμο που θα έρθει (τον κόσμο της εκπλήρωσης). Αλλά εκεί όπου η
θεία δύναμη εισέρχεται στον κοσμικό κόσμο, ανασαίνει καταστροφή. Για
αυτό σε αυτόν κόσμο δεν μπορεί να βασιστεί στην θεία δύναμη τίποτε
μόνιμο και καμία μορφή οργάνωσης, πόσο μάλλον η επικυριαρχία ως ανώτατή
του αρχή. (Σύγκρινε επίσης τις σημειώσεις για την κριτική της
θεοκρατίας).
3α. Ο ορισμός μου για την πολιτική: Η εκπλήρωση μιας ανθρωπότητας που δεν έχει βελτιωθεί.
3β. Θα ήταν λάθος να μιλάμε για
μια άθρησκη νομοθεσία που επιτάσσει η θρησκεία αντί να μιλάμε για μια
[άθρησκη νομοθεσία] που η θρησκεία προαπαιτεί. Οι νόμοι του Μωυσή, και
αυτό μάλλον χωρίς εξαίρεση, δεν απαρτίζουν μέρος τέτοιας νομοθεσίας.
Αντίθετα, ανήκουν στην νομοθεσία που διέπει τη σφαίρα του σώματος με την
ευρύτερη έννοια (υποθετικά) και καταλαμβάνουν έναν πολύ ειδικό χώρο:
καθορίζουν την τοποθεσία και την μέθοδο της άμεσης θείας
παρέμβασης. Και εκεί ακριβώς που η τοποθεσία αυτή έχει τα σύνορά της,
εκεί όπου υποχωρεί, βρίσκουμε τη ζώνη της πολιτικής, του άθρησκου, ενός
σωματικού χώρου που είναι χωρίς νόμο με την θρησκευτική έννοια.
3γ. Το νόημα της αναρχίας για την
σφαίρα του άθρησκου θα πρέπει να καθοριστεί από τη θέση της ελευθερίας
στη φιλοσοφία της ιστορίας. (Πράγμα δύσκολο να αποδειχθεί: εδώ βρίσκουμε
το βασικό ερώτημα της σχέσης της ατομικότητας με το σώμα).
4. Στην παρούσα του κατάσταση, το
κοινωνικό είναι μια έκφανση φαντασματικών και δαιμονικών δυνάμεων,
συχνά, είναι η αλήθεια, σε κατάσταση μέγιστης έντασης με τον Θεό, στην
προσπάθειά τους να υπερβούν τον εαυτό τους. Το θείο επιδεικνύει τον
εαυτό του σ' αυτές μόνο μέσω της επαναστατικής ισχύος. Μόνο στην
κοινότητα, και πουθενά στην "κοινωνική οργάνωση" αποκαλύπτει τον εαυτό
του το θείο, είτε δια της ισχύος είτε όχι. (Σ' αυτόν τον κόσμο, η θεία
δύναμη είναι μεγαλύτερη από την θεία αδυναμία. Στον κόσμο που θα ρθει, η
θεία αδυναμία είναι μεγαλύτερη από τη θεία δύναμη). Τέτοιου είδους
εκφάνσεις πρέπει να γίνουν αντιληπτές όχι στη σφαίρα του κοινωνικού,
αλλά στην αντίληψη που έχει ως προσανατολσμό την αποκάλυψη και, πρώτα
από όλα, στη γλώσσα, και κυρίως στην ιερή γλώσσα.
5α. Αυτό το οποίο είναι το ζήτημα
εδώ δεν είναι η "πραγμάτωση" της θείας δύναμης. Από τη μία, αυτή η
διαδικασία είναι η ανώτατη πραγματικότητα. Από την άλλη, η θεία δύναμη
περιέχει αυτή την πραγματικότητα στον εαυτό της. (Προβληματική
ορολογία!)
5β. Το ζήτημα της "έκφανσης" είναι ουσιώδες.
5γ. Το "θρησκευτικό" είναι
ανοησία. Δεν υπάρχει ουσιώδης διάκριση ανάμεσα στην θρησκεία και την
θρησκευτική ομάδα όπου ανήκει κανείς [denomination], αλλά η δεύτερη
έννοια είναι στενότερη και στα περισσότερα πλαίσια αναφοράς,
περιφερειακής σημασίας.
Walter Benjamin
Ο καταστροφικός χαρακτήρας (1931)
Δημ. Frankfurter Zeitung
Μτφρ.: Radical Desire
[...] Ο καταστροφικός χαρακτήρας
γνωρίζει μόνον ένα σύνθημα: φτιάξε χώρο. Και μόνο μια δραστηριότητα:
καθάρισε τον τόπο. Η ανάγκη του για καθαρό αέρα και ανοιχτό χώρο είναι
δυνατότερη από κάθε μίσος.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας
εργάζεται πάντα ατάραχα. Η Φύση είναι αυτή που υπαγορεύει τους ρυθμούς
του, τουλάχιστον έμμεσα, διότι πρέπει να την προλάβει. Αλλιώς θα
αναλάβει αυτή την καταστροφή.
Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν
βλέπει καμία εικόνα να αιωρείται εμπρός του. Έχει λίγες ανάγκες, και η
μικρότερη από αυτές είναι το να ξέρει τι θα αντικαταστήσει ό,τι
καταστράφηκε. Πρώτα από όλα, τουλάχιστον για μια στιγμή, ο άδειος χώρος
-- ο χώρος όπου στεκόταν το πράγμα ή ζούσε το θύμα. Σίγουρα κάποιος θα
βρεθεί που να χρειάζεται τον χώρο αυτό χωρίς να τον καταλαμβάνει.
Ο καταστροφικός χαρακτήρας κάνει
τη δουλειά του· η μόνη δουλειά που αποφεύγει είναι η δημιουργική. Όπως ο
δημιουργός αναζητά την μοναξιά, έτσι και ο καταστροφέας πρέπει να
περιβάλλεται διαρκώς από ανθρώπους, μάρτυρες της επάρκειάς του.
[...]
Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν
ενδιαφέρεται να γίνει κατανοητός. Οι απόπειρες σε αυτή την κατεύθυνση
τού φαίνονται επιπόλαιες. Το να παρεξηγείται δεν του κάνει κακό.
Αντιθέτως, το προκαλεί, όπως το προκαλούσαν τα μαντεία, αυτοί οι
καταστροφικοί θεσμοί του κράτους. Το πιο μικροαστικό από όλα τα
φαινόμενα, το κουτσομπολιό, ανακύπτει μόνο επειδή οι άνθρωποι δεν θέλουν
να παρεξηγούνται. Ο καταστροφικός χαρακτήρας ανέχεται την παρεξήγηση·
δεν προωθεί το κουτσομπολιό.
[...] Ο καταστροφικός χαρακτήρας εξαλείφει ακόμα και τα ίχνη της καταστροφής.
Ο καταστροφικός χαρακτήρας
στέκεται μπροστά από την εμπροσθοφυλακή των παραδοσιακών. Μερικοί
άνθρωποι κληροδοτούν πράγματα στις μετέπειτα γενιές, καθιστώντας τα
ανέγγιχτα και έτσι συντηρώντας τα· άλλοι κληροδοτούν καταστάσεις,
καθιστώντας τις δεκτικές πρακτικής υλοποίησης, και έτσι εξαλείφοντάς
τις. Οι δεύτεροι αποκαλούνται καταστροφικοί.
Ο καταστροφικός χαρακτήρας έχει
την συνείδηση του ιστορικού ανθρώπου, του οποίου το βαθύτερο συναίσθημα
είναι μια αξεπέραστη καχυποψία για την πορεία των πραγμάτων και μια
ετοιμότητα ανά πάσα στιγμή να αναγνωρίσει ότι τα πάντα μπορούν να πάνε
στραβά. Για αυτό τον λόγο, ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι η ίδια η
φερεγγυότητα.
Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν
βλέπει τίποτε ως μόνιμο. Αλλά για αυτόν ακριβώς τον λόγο διακρίνει
δρόμους παντού. Εκεί που οι άλλοι βλέπουν τοίχους ή βουνά, εκεί επίσης
βλέπει έναν δρόμο. Αλλά επειδή διακρίνει δρόμους παντού, πρέπει να τους
καθαρίσει από εμπόδια παντού. Όχι πάντα με την ωμή βία· μερικές φορές με
την πιο εκλεπτυσμένη. Επειδή βλέπει παντού δρόμους, στέκεται πάντοτε
στο σταυροδρόμι. Καμία στιγμή δεν μπορεί να γνωρίζει τι φέρνει η
επόμενη. Αυτό που υπάρχει το κάνει συντρίμμια -- όχι για χάρη των
συντριμμιών, αλλά για χάρη του δρόμου που περνά ανάμεσά τους.
Ο καταστροφικός χαρακτήρας ζει όχι εξαιτίας του συναισθήματος ότι αξίζει να ζεις, αλλά ότι δεν αξίζει τον κόπο η αυτοκτονία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου