Οι εκλογές του 1958 και το σπάσιμο της τρομοκρατίας/αναδημοσιευση απο τα ΕΝΘΕΜΑΤΑ της ΑΥΓΗΣ

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

1 Ιουλίου 2012

Οι εκλογές του 1958 και το σπάσιμο της τρομοκρατίας

του Μάνου Ιωαννίδη

Σκίτσο από το πρωτοσέλιδο της «Αυγής», 11.5.1958

Τι μέρες και εκείνες της δεκαετίας του ’50 που μου θύμισε το σημείωμα του Στρ. Μπουρνάζου για την Αυγή των βουλευτικών εκλογών της 11ης Μαΐου 1958 (Αυγή, 17.6.12)! Με τις εαμικές δυνάμεις και γενικά την Αριστερά πληγωμένη, καταματωμένη, αποδεκατισμένη, τρομοκρατημένη από τον Εμφύλιο, με τις διώξεις, τις εξορίες, τις φυλακίσεις και τις εκτελέσεις –νόμιμες και παράνομες– να συνεχίζονται, με τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων και τις απολύσεις από τις δουλειές. Με μεταμφιεσμένες τις παρακρατικές συμμορίες σε ΜΑΥ (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου), ΜΑΔ (Μονάδες Αποσπασμάτων Διώξεως), ΤΕΑ (Τάγματα Εθνικής Ασφαλείας) ή ΜΕΑ (Μονάδες Εθνικής Ασφαλείας). Με παράνομες τις οργανώσεις του ΚΚΕ, τους ασυρμάτους, τις κρύπτες, τις γιάφκες υποδοχής των αποστελλόμενων από το εξωτερικό στελεχών και τον Ραδιοφωνικό Σταθμό από το Βουκουρέστι να προσπαθεί να καθοδηγήσει και να ποδηγετήσει ό,τι του είχε απομείνει στην Ελλάδα.

Ήταν η εποχή του Ν. Μπελογιάννη, του Ν. Πλουμπίδη, του Ν. Βαβούδη, του Στ. Κασιμάτη, αλλά και του νεαρού Νίκου Νικηφορίδη από το Παγκράτι που βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη αγωνιζόμενος για την ειρήνη και εκτελέστηκε στις 5 Μάρτη 1951 στο Γεντί Κουλέ. Ακόμη, του τελευταίου εαμικού αγωνιστή της αιματηρής σειράς των εκτελεσμένων αυτών των χρόνων, του δάσκαλου από την Κομοτηνή, στελέχους του ΚΚΕ και του ΔΣΕ Χρήστου Καράνταη: σταλμένος από την Αν. Γερμανία στην Κομοτηνή για οργανωτική δουλειά, συλλαμβάνεται στις 12.9.1952, καταδικάζεται σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο Καβάλας και εκτελείται τη 1η Μάη 1955 στις φυλακές Αλικαρνασσού. Και με όσους βρίσκονταν, μέσα και έξω από φυλακές και εξορίες, να προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν την Αριστερά και να τη βάλουν σε νόμιμα καλούπια.

Καρπός αυτός των προσπαθειών θα είναι η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, η οποία αρχίζει να σηκώνει σιγά-σιγά κεφάλι και να δίνει τις πρώτες ελπίδες πολιτικής ανασυγκρότησης του αριστερού κινήματος. Κορύφωση αυτών των ελπίδων ήταν οι εκλογές της 11ης Μαΐου 1958, οι οποίες θα γίνονταν με ένα εκλογικό σύστημα, ενισχυμένης αναλογικής. Θεσπίστηκε με στόχο να συνενωθούν η Δεξιά και το Κέντρο, που ήταν διασπασμένα σε διάφορες πολιτικές ομάδες, σε ένα κόμμα η κάθε παράταξη, ώστε αυτά τα δύο κόμματα να μπουν στη δεύτερη κατανομή. Οι εκλογομάγειροι έβαλαν κάτω τις σοφές κεφαλές τους και κατέληξαν ότι έτσι θα υποχρέωναν κυρίως το Κέντρο να ενωθεί σε ενιαίο κόμμα ώστε να έλθει δεύτερο. Για την ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή (παρά την αποχώρηση στελεχών όπως ο Γ. Ράλλης, ο Π. Παπαληγούρας κ.ά.) ήταν εξασφαλισμένη η πρωτιά. Παρά τις προσδοκίες όμως των εκλογομάγειρων, από το Κέντρο ενώθηκαν στο Κόμμα των Φιλελευθέρων μόνο ο Σ. Βενιζέλος και ο Γ. Παπανδρέου. Την ΕΔΑ, με τη βοήθεια της τρομοκρατίας που θα εντεινόταν μέχρι τις εκλογές, θα την περιόριζαν σε ποσοστό μικρότερο από τις προηγούμενες εκλογές και μόνο στις έδρες της πρώτης κατανομής που κατανέμονταν με την απλή αναλογική.

 Η ΕΔΑ όμως με τον Γ. Πασαλίδη, τον Η. Ηλιού, τον Μ. Δρακόπουλο και άλλα στελέχη έπιασε όχι μόνο το νόημα της προσπάθειας των αντιπάλων, αλλά και τον τρόπο της αντιμετώπισής της. Έπρεπε όλοι να ψηφίσουν, βγαίνοντας από το καβούκι της προστασίας τους στις πόλεις και τις κωμοπόλεις όπου τους είχε σπρώξει ο Εμφύλιος και οι διώξεις, και να πάνε να ψηφίσουν στους τόπους τους, στους εκλογικούς καταλόγους των οποίων ήταν εγγεγραμμένοι. Δεν έπρεπε να χαθεί ούτε μία ψήφος, τόσο από αυτούς τους φυγάδες, όσο και από όσους μέχρι τώρα τρομοκρατημένοι έδιναν την ψήφο τους στη Δεξιά ή το Κέντρο. Και ρίχνει τα συνθήματα: «Όλοι στα χωριά μας να ψηφίσουμε», «Καμιά ψήφος μας δεν πρέπει να πάει χαμένη» «Εμπρός για τη Β΄ κατανομή», «Εμπρός να τελειώνουμε πια με την τρομοκρατία». Έγινε καλή δουλειά στις εθνικοτοπικές και στα στέκια των αστικών κέντρων όπου σύχναζαν αυτοί οι φυγάδες.

 Εκατοντάδες πούλμαν ξεχύθηκαν προς την περιφέρεια, με πανώ, μεγάφωνα, τραγούδια, συνθήματα και προκηρύξεις που σκόρπαγαν στο διάβα τους. Η Αριστερά είχε ξαναζωντανέψει. Κράτος και παρακράτος αιφνιδιάστηκαν. Και έγινε το ακατόρθωτο! Αντί του Κέντρου, έρχεται η ΕΔΑ δεύτερο κόμμα και μπαίνει στη δεύτερη κατανομή, με ποσοστό περίπου 25% και 79 έδρες. Και γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση! Το Κόμμα των Φιλελευθέρων, έρχεται τρίτο –καλή ώρα σαν το ΠΑΣΟΚ σήμερα– με 20% και 36 έδρες. Η ΕΡΕ βέβαια θριάμβευσε με 41% και 173 έδρες.

 Αξίζει να αναφέρω πώς έγιναν οι εκλογές σε ένα ξεχασμένο χωριό, στο βάθος του κάμπου της Νεμέας, τον Άγιο Νικόλα0, όπου είχα διοριστεί δικαστικός αντιπρόσωπος. Όσες φορές είχα διοριστεί δικαστικός αντιπρόσωπος, πάντοτε επεδίωκα –και το πετύχαινα– να κάνω τίμιες εκλογές στο τμήμα μου. Δεν μπορούσα βέβαια να μη δίνω θάρρος στους υποψήφιους και τους αντιπρόσωπους της Αριστεράς, στο πλαίσιο όμως των νόμιμων δικαιωμάτων μου, που δεν εννοούσα να τα παραμερίσω, που πάντοτε λειτουργούσαν υπέρ εκείνων.

 Στο χωριό ήλθε από την Αθήνα την παραμονή των εκλογών, σαν αντιπρόσωπος της ΕΔΑ αλλά και για να ψηφίσει, ένας παλιός νεαρός αντάρτης του Δημοκρατικού Στρατού, με φυλακές και εξορίες στην πλάτη του. Το χωριό είχε να τον δει από τότε που κατατάχτηκε στο ΔΣΕ. Πρωτάκουστο και παράτολμο για τα μέχρι τότε δεδομένα του χωριού. Οι παρακρατικοί και τα ΤΕΑ (τυπικά αφοπλισμένα εκείνες τις μέρες) δεν τόλμησαν να τον πειράξουν. Όταν όμως πήγε στο καφενείο για να σπάσει την τρομοκρατία με την εμφάνισή του αλλά και για να δει κανένα φίλο, του άρπαξαν, ο διμοιρίτης των ΤΕΑ του χωριού και η παρέα του, το πάκο με τα ψηφοδέλτια της ΕΔΑ που έφερνε από την Αθήνα.

 Μου ήλθε καθυστερημένος και μουδιασμένος το πρωί των εκλογών στο σχολείο όπου ήταν το εκλογικό κέντρο, όταν πια είχα μοιράσει τις αρμοδιότητες των μελών της εφορευτικής επιτροπής, που ο καθένας τους ήταν και αντιπρόσωπος ενός από τους υποψηφίους της ΕΡΕ (ένας από αυτούς μάλιστα ήταν και ο διμοιρίτης των ΤΕΑ !). Στο μεταξύ είχα μάθει από αυτούς –που πανηγύριζαν– την περιπέτεια του Εδαΐτη στο καφενείο. Για να του δώσω θάρρος, τον διόρισα και βοηθό μου. Σε λίγο μου ζητά μερικά ψηφοδέλτια της ΕΔΑ, να πάει στο χωριό να τα μοιράσει. Οι άλλοι της επιτροπής έβαλαν τις φωνές. «Γιατί τον φοβόσαστε;» τους ρωτώ. «Λέτε ότι το χωριό σας δεν θα βγάλει ούτε ένα ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ, γιατί δεν υπάρχει πια κανείς κομμουνιστής. Ας τα μοιράσει λοιπόν, να δείτε αν έχετε κάνει καλά τη δουλειά σας». Τα πήρε και έφυγε. Κάποια στιγμή που βρεθήκαμε μόνοι στο εκλογικό κέντρο, τον ρωτώ τι ελπίζει. «19 το λιγότερο», μου λέει με ένα χαμόγελο ικανοποίησης. Ε, λοιπόν στα 270 περίπου ψηφοδέλτια που βγήκαν από την κάλπη, δύο μόνο ήταν της ΕΔΑ! Το δικό του και το δικό μου! Η τρομοκρατία είχε κάνει πράγματι καλά τη δουλειά της. Ωστόσο, η ψήφος του τολμηρού παλιού αντάρτη του ΔΣΕ ήταν ένα από τα λιθαράκια που έφεραν την ΕΔΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση.

 Την άλλη μέρα που πήγα στο κοντινό χωριό, το παλιό ανταρτοχώρι Σκοτεινή, δεν πρόλαβα το μοναδικό λεωφορείο της ημέρας για το Άργος και πήρα ένα μουλάρι. Στο δρόμο, ο μουλαράς μου λέει ότι στον Άγιο Νικόλαο ψάχνουν ακόμη να βρουν ποιανού ήταν το δεύτερο ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ. Είχαν βουίξει τα τηλέφωνα! Δεν πίστευαν ότι μπορούσε να ήταν του δικαστικού αντιπροσώπου, γιατί σαν φορείς εξουσίας μας έβλεπαν δεξιούς ή το λιγότερο κεντρώους. «Πες τους», του λέω, «ότι είναι δικό μου, να μην ψάχνουν να κάψουν κανένα χωριανό τους». Έμεινε για ώρα να με κοιτάζει άφωνος. Κι αφού αποκαλύφθηκα, του έκανα και τη σχετική προπαγάνδα. Ήταν χήρος, με τέσσερα παιδιά, με μοναδική περιουσία τέσσερα στέμματα χωραφιών και το μουλάρι, και καμάρωνε που ψήφιζε ΕΡΕ! Τον έφτασα να μου υποσχεθεί ότι από εδώ και πέρα θα ψηφίζει Αριστερά. Μάλιστα, στο επόμενο χωριό με πήγε στο καφενείο ενός «πολύ κομμουνιστή που μόλις βγήκε από φυλακή», όπως μου τον σύστησε. Απογοητεύτηκε όμως. Ο άνθρωπος είχε φάει το ξύλο της χρονιάς του από τους τραμπούκους του χωριού το βράδυ της παραμονής και είχε υποχρεωθεί να ψηφίσει ΕΡΕ με σημαδεμένο ψηφοδέλτιο! Οι μελανιές και οι καρούμπαλοι φαίνονταν ακόμη στο σώμα και το κεφάλι του.

Σ’ αυτές τις συνθήκες, ήταν πραγματικός άθλος αυτό που πέτυχε η ΕΔΑ: να σηκώσει επιτέλους κεφάλι η Αριστερά και ν’ αρχίσει να μπαίνει στο πολιτικό παιχνίδι με τις πραγματικές δυνάμεις της. Η ανησυχία Αμερικανών και Κ. Καραμανλή ήταν μεγάλη, γιατί έβλεπαν ότι αν συνεχιζόταν η άνοδος της Αριστεράς θα μπορούσε ίσως να διεκδικήσει κοινοβουλευτικά και την εξουσία. Έτσι ο Κ. Καραμανλής περνάει νέο εκλογικό νόμο για να βοηθήσει περισσότερο τη συνένωση των κεντρώων δυνάμεων. Όμως, η νοθεία και η αφάνταστη τρομοκρατία που εξαπέλυσε ο κρατικός και ο παρακρατικός μηχανισμός στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, ευνόησε μόνο την ΕΡΕ (έπιασε τώρα 50,77% και 176 έδρες). Έπληξε όχι μόνο την ΕΔΑ, αλλά και την Ένωση Κέντρου, με αποτέλεσμα να μείνουν στην Ιστορία οι εκλογές αυτές ως «εκλογές της βίας και της νοθείας». Και να ξεκινήσει ο περιβόητος Ανένδοτος Αγώνας του Γ. Παπανδρέου, που βασικά διεξήχθη με τους Εδαΐτες και τους Λαμπράκηδες στους δρόμους της Αθήνας.

Ο Μ. Ιωαννίδης είναι συνταξιούχος δικηγόρος. Στην Κατοχή ήταν καπετάνιος του λόχου ΕΛΑΣ Βύρωνα Αθηνών, φοίτησε στη Σχολή Αξιωματικών του ΓΣ του ΕΛΑΣ στο Βουνό, ονομάστηκε Ανθυπολοχαγός και στη συνέχεια τοποθετήθηκε Επιτελής του Προτύπου Τάγματος της Α΄ Ταξιαρχίας Αθηνών που έδρευε στην Καισαριανή.- Eίναι συγγραφέας του βιβλίου «Φάκελος Νο 9745/Β. Στα χρόνια του Μεγάλου Αγώνα» (εκδ. Μέδουσα).