Tου Λουκα Tσουκαλη*
Η κρίση που περνάει η Ευρώπη πάει πολύ βαθιά. Δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με μια ακόμη τραπεζική φούσκα που έσκασε, όπως συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν. Σίγουρα, αυτή τη φορά η φούσκα ήταν πολύ μεγάλη γιατί οι χρηματοπιστωτικές αγορές είχαν μετατραπεί για περισσότερο από δύο δεκαετίες σε ένα ανεξέλεγκτο καζίνο. Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο γιατί η Ευρώπη έχει ένα κοινό νόμισμα, χωρίς όμως τους οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς που απαιτούνται. Και δεν είναι μόνον αυτό. Οι παραγωγικές δομές στις ευρωπαϊκές οικονομίες υφίστανται το σοκ της παγκοσμιοποίησης και οι πιο πολλές δυσκολεύονται να προσαρμοστούν, καθώς εκατομμύρια θέσεις εργασίας μεταφέρονται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το κοινωνικό κράτος δέχεται τεράστια πίεση και οι νεότερες γενιές δεν φαίνονται διόλου πρόθυμες να πληρώσουν τον λογαριασμό που τους αφήνουν οι προηγούμενοι. Ταυτόχρονα, η μεταναστευτική πίεση αυξάνεται ολοένα. Για τους απόκληρους της Ασίας και της Αφρικής, η Ευρώπη παραμένει, παρά τα προβλήματά της, μια όαση ευημερίας. Πλέον, ακόμη και οι πολιτικά αφελείς, ή καλοπροαίρετοι, αντιλαμβάνονται ότι κάθε κοινωνία έχει ένα όριο για το πόσους και ποιους μπορεί να ενσωματώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και αν το όριο αυτό ξεπεραστεί, οι κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες μπορεί να γίνουν εξαιρετικά δυσάρεστες. Το βλέπουμε ήδη σε αρκετές χώρες. Από αυτήν την κρίση, η Ευρώπη θα βγει πολύ διαφορετική. Δεν ξέρουμε ακόμη πώς, αλλά η Ιστορία διδάσκει ότι οι αλλαγές μετά από μια μεγάλη κρίση δεν είναι πάντα προς το καλύτερο.
Η Ελλάδα είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο της Ευρώπης – και το πιο ευάλωτο. Η διεθνής και ευρωπαϊκή κρίση αποκάλυψε στους πολλούς (οι λίγοι το ξέραν ήδη) ένα ολόκληρο σύστημα που καταρρέει κάτω από το βάρος της κακοδιοίκησης, της διαφθοράς και ενός βιοτικού επιπέδου πολύ πάνω από τις παραγωγικές ικανότητες της οικονομίας εδώ και χρόνια. Αφότου η κρίση έγινε και ελληνική, αγωνιζόμαστε να κρατήσουμε το δικό μας φυλάκιο εντός των ευρωπαϊκών συνόρων, αναζητώντας απεγνωσμένα βοήθεια από τους άλλους Ευρωπαίους. Η βοήθεια φτάνει με καθυστέρηση, είναι συνήθως ανεπαρκής και όχι πάντα αυτή που πραγματικά χρειαζόμαστε. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και το ευρωπαϊκό μοντέλο συνεργασίας δοκιμάζονται στα χρόνια της κρίσης. Αλλά και οι δικοί μας φρουροί, όσοι απέμειναν, δείχνουν πολύ κουρασμένοι και μάλλον άσχετοι με τα σύγχρονα όπλα. Δική τους στρατηγική άμυνας δεν διαθέτουν. Την περιμένουν να έρθει απέξω και μετά να την εφαρμόσουν όπως εκείνοι καταλαβαίνουν. Και ο πολύς κόσμος πίσω από το ελληνικό φυλάκιο είναι τρομοκρατημένος, ολοένα και περισσότερο σε απόγνωση, έτοιμος να αρπαχτεί από οτιδήποτε, ακόμη και να καταφύγει σε ξόρκια και μαγγανείες. Οι νέοι δεν ακούνε πλέον τους παλιούς, δεν τους εμπιστεύονται. Εχουν πειστεί ότι τους έχουν κλέψει το μέλλον – και δεν έχουν πολύ άδικο. Εγραφα πριν από λίγα χρόνια στην «Κ» ότι όταν οι νέοι μας καταλάβουν ποια Ελλάδα τους αφήνουμε θα μας πάρουν με τις πέτρες. Αντε τώρα να τους εξηγήσεις ότι οι πέτρες μάλλον θα καταστρέψουν και ό,τι λίγο έχει απομείνει από το φυλάκιο και τα σπίτια πίσω.
Στις εκλογές της 6ης Μαΐου τιμωρήθηκαν τα πρώην μεγάλα κόμματα. Φούντωσαν οι φωνές διαμαρτυρίας, δυνάμωσαν τα άκρα. Δεν με τρομάζει διόλου η κάθαρση, αρκεί να γίνεται σε δημοκρατικά πλαίσια. Αυτό που με απελπίζει όμως είναι η έλλειψη φρέσκων ιδεών και προτάσεων για την αναγέννηση της χώρας. Στις πολιτικά ανερχόμενες δυνάμεις κυριαρχούν η άρνηση της πραγματικότητας, ιδέες ξεθαμμένες από παμπάλαια σεντούκια, κομμουνιστικός και κρατικίστικος παλαιοημερολογητισμός, όταν δεν πρόκειται απλώς για τη διακίνηση συνωμοτικών θεωριών.
Ο κίνδυνος να πέσει το δικό μας φυλάκιο είναι ορατός. Μερικοί φαίνονται έτοιμοι να το παραδώσουν, περιμένοντας ίσως οφέλη στη συνέχεια. Αλλοι μπορεί να το παραδώσουν από άγνοια ή και βλακεία. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας συζητούν πλέον ανοικτά αυτό το ενδεχόμενο, μερικοί μάλλον έχουν πειστεί ότι θα ήταν καλύτερα να το εγκαταλείψουν και στη συνέχεια να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους για να προστατεύσουν πιο αποτελεσματικά την υπόλοιπη περιφέρεια και την ενδοχώρα. Θα ήταν τραγική ειρωνεία της τύχης και της ιστορίας αν η πτώση του δικού μας, ελληνικού φυλακίου συμβάλει καθοριστικά για να σωθεί η υπόλοιπη Ευρώπη με νέα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Τι θα πούμε μετά από χρόνια στα παιδιά μας, όταν θα έχουν πάψει πια να πετάνε πέτρες γιατί θα έχουν φύγει από τη χώρα;
* Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου