Εθνικός Διχασμός
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Εθνικός Διχασμός (1914-1917) υπήρξε μία σειρά γεγονότων που επικεντρώνονται στη διένεξη μεταξύ του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ελευθερίου Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ σχετικά με την είσοδο ή μη της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα κύρια γεγονότα της διένεξης αφορούν διαδοχικά την παραίτηση του
Βενιζέλου, τη δημιουργία ξεχωριστού κράτους με πρωτοβουλία του στην
Βόρεια Ελλάδα με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και την εκδίωξη του Κωνσταντίνου από την Ελλάδα μετά από παρέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ.
Η διένεξη αυτή χώρισε την χώρα σε δύο διαφορετικά στρατόπεδα και
προκάλεσε εξαιρετικά βαθύ χάσμα στην ελληνική κοινωνία. Οι επιπτώσεις
του χάσματος παρέμειναν ως το τέλος της δεκαετίας του '30. Ορισμένοι
ερευνητές υποστηρίζουν ότι και η Μικρασιατική καταστροφή μετέπειτα, ήταν σε μεγάλο βαθμό απόρροια του Εθνικού Διχασμού.
Πίνακας περιεχομένων |
Αίτια
Ως κύριο αίτιο του Εθνικού Διχασμού θεωρείται η διαμάχη μεταξύ Ε.
Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο Κωνσταντίνος, βάσει του
Συντάγματος, είχε δικαιοδοσίες εξαιρετικά περιορισμένες, όμως η επιρροή
του σε πολιτικούς της εποχής ήταν παραπάνω από έντονη. Ο αποτυχημένος
για την Ελλάδα ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897
χρεώθηκε στους λανθασμένους χειρισμούς φιλοβασιλικών κύκλων και των
εκτεταμένων επεμβάσεων στις ένοπλες δυνάμεις. Εξαιτίας αυτών
δημιουργήθηκε έντονη δυσαρέσκεια στις τάξεις του στρατού που εκδηλώθηκε
το 1909 με το κίνημα στο Γουδί, που απαιτούσε άμεσες ανακατατάξεις.
Στο πρόσωπο του Ε. Βενιζέλου, το στρατιωτικό κίνημα βρήκε τον κύριο
εκφραστή του, τον οποίο και κάλεσε από την Κρήτη για να αναλάβει την
πολιτική ηγεσία της χώρας.
Με το ξέσπασμα των Βαλκανικών Πολέμων,
ο Κωνσταντίνος τέθηκε επικεφαλής του στρατεύματος και φαίνονταν ως
κύριος υπεύθυνος των αλλεπάλληλων επιτυχιών των συγκρούσεων. Στα
παρασκήνια όμως, εκείνο το διάστημα δημιουργήθηκε το πρώτο χάσμα στις
σχέσεις Κωνσταντίνου-Βενιζέλου: χαρακτηριστική ήταν η διάσταση απόψεων
για την άμεση κατάληψη ή μη της Θεσσαλονίκης, την οποία ο Βενιζέλος
ήθελε να επιτύχει πάση θυσία, για την στρατηγική της σημασία και προς
αποφυγή κατάληψής της από τους Βουλγάρους (ο Κωνσταντίνος αντ' αυτού
επιθυμούσε προέλαση προς βόρεια και κατάληψη του Μοναστηρίου). Το
συγκεκριμένο γεγονός παρέμεινε γνωστό τότε μόνο σε περιορισμένους
πολιτικούς και στρατιωτικούς κύκλους.
Η αρχή της διένεξης
Ο Ε. Βενιζέλος επεδίωκε την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.
Οι Αγγλογάλλοι όμως απέβλεπαν στη συμμαχία ή ουδετερότητα της
Βουλγαρίας και της Τουρκίας και απέρριπταν, προς το παρόν, τις προτάσεις
του Βενιζέλου.
Η προσπάθεια της Αντάντ να συμφιλιώσει Σερβία, Βουλγαρία, Τουρκία και Ελλάδα και να δημιουργήσει ένα συνασπισμό στα Βαλκάνια
απέτυχε. Ο Βενιζέλος προς στιγμήν είχε συμφωνήσει να παραχωρηθούν εδάφη
της Ανατολικής Μακεδονίας στη Βουλγαρία σε ενδεχόμενη νίκη, με
αντάλλαγμα εδάφη στη Μικρά Ασία. Παρά ταύτα, οι Αγγλογάλλοι δεν
κατάφεραν να αποτρέψουν την είσοδο στον πόλεμο της Τουρκίας αρχικά και
της Βουλγαρίας αργότερα, στο πλευρό των Αυστρογερμανών.
Στη φιλοαντατική πολιτική του Βενιζέλου θα εναντιωθεί το Παλάτι, το
οποίο απέβλεπε στην ουδετερότητα, όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε να
συμμετάσχει η Ελλάδα στο πλευρό των Συμμάχων στην επιχείρηση των Δαρδανελίων
(Φεβρουάριος 1915). Μάλιστα, ο Κωνσταντίνος απέρριψε την προσφορά της
Κύπρου απο τη Βρετανία, με αντάλλαγμα τη συμπαράταξη της Ελλάδος με την
Αντάντ.
Η διαφωνία μεταξύ Βασιλιά και Πρωθυπουργού οδήγησε στην παραίτηση της
Κυβέρνησης Βενιζέλου την 21η Φεβρουαρίου 1915. Στις εκλογές του Μαΐου η
λαϊκή ετυμηγορία επανεκλέγει τον Βενιζέλο, ο οποίος με τη νέα εκλογή
του επαναλαμβάνει τη δέσμευση που είχε αναλάβει η Ελλάδα ως σύμμαχος
απέναντι στη Σερβία, εάν δεχθεί εκείνη επίθεση της Βουλγαρίας. Τα
Ανάκτορα ανένδοτα εμμένουν στις θέσεις τους, πράγμα που οδηγεί τον
Έλληνα Πρωθυπουργό σε νέα παραίτηση και αποχή του κόμματός του από τις
εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915.
Οι φιλοβασιλικές κυβερνήσεις που διορίζονται στη συνέχεια, συμβάλλουν
στην ένταση του κλίματος πόλωσης. Οι Έλληνες διχάζονται ανάμεσα σε δύο
παρατάξεις, - φιλοβασιλικών και φιλοβενιζελικών - κάτι που θα συντελέσει
στην άνδρωση του εθνικού διχασμού με όλα τα μεταγενέστερα επακόλουθά
του.
Το κίνημα Εθνικής Αμύνης
Στις 16 Αυγούστου 1916 γίνεται το κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη
που το υποστηρίζει ο συμμαχικός στρατός που έχει στο μεταξύ αποβιβαστεί
στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος αργεί αλλά τάσσεται με το κίνημα και στις
26 Σεπτεμβρίου μεταβαίνει στα Χανιά, όπου και σχηματίζει προσωρινή
κυβέρνηση με αρχικά μέλη την τριανδρία, αποτελούμενη από τον ίδιο, το
ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και το στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή
και από εκεί μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη. Στην απόφαση του Βενιζέλου
συνετέλεσε και η εισβολή των Γερμανοβουλγάρων στην Ανατολική Μακεδονία
και η αιχμαλωσία και μεταφορά στη Γερμανία του Δ΄ Σώματος Στρατού με την
ανοχή της φιλοβασιλικής κυβέρνησης.
Η πρώτη προκήρυξη της Επαναστατικής Κυβέρνησης δημοσιεύεται στο υπ'
αριθμό 1 φύλλο της Εφημερίδας της Προσωρινής Κυβερνήσεως που εκδόθηκε
στα Χανιά 15 Σεπτεμβρίου 1916 με το παρακάτω περιεχόμενο:
Το ποτήριον των πικριών, των εξευτελισμών και των ταπεινώσεων υπερεπληρώθη. Μια πολιτική της οποίας δεν θέλομε να εξετάσωμεν τα ελατήρια, απειργάσθη ενός και ημίσεως έτους τοιαύτας εθνικής συμφοράς, ώστε ο συγκρίνων την Ελλάδα της σήμερον προς την προ ενός και ημίσεως έτους Ελλάδα να αμφιβάλλη αν πρόκειται περί ενός και του αυτού κράτους. Το Στέμμα εισακούσαν εισηγήσεις κακών συμβούλων επεδίωξε την εφαρμογήν προσωπικής πολιτικής διά της οποίας η Ελλάς απομακρυνθείσα των κατά παράδοσιν φίλων της, επεζήτησε να προσεγγίση τους κληρονομικούς εχθρούς της.
Στις 24 Νοεμβρίου 1916 η ολοκληρωμένη Προσωρινή Κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις.
Η Ελλάδα το 1916 είχε κοπεί στα δύο: Από τη μια μεριά, το κράτος της Θεσσαλονίκης που περιλάμβανε τη Μακεδονία, την Κρήτη
και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, αποφάσιζε να διενεργηθεί
στρατολογία σε μεγάλη κλίμακα και οργάνωνε τη μεραρχία του Αρχιπελάγους
και κατόπιν τις μεραρχίες Κρήτης και Σερρών. Από την άλλη μεριά, η
κυβέρνηση των Αθηνών αντιπαρατασσόταν στους οπαδούς του Βενιζέλου με
τους απολυθέντες στρατευσίμους ("επιστράτους") που είχε οργανώσει ο
Ιωάννης Μεταξάς σε παρακρατικές ομάδες. Στην προσπάθεια των Συμμάχων να
θέσουν υπό τον έλεγχο τους τη νότια Ελλάδα, τα Γαλλικά θωρηκτά έμπαιναν
στον Πειραιά και αποβίβαζαν 3000 άνδρες, ενώ βομβάρδιζαν περιοχές της
Αθήνας γύρω από το Στάδιο και κοντά στα Ανάκτορα, σε μια σειρά
επεισοδίων γνωστών ως "Νοεμβριανά".
Η επέμβαση των γαλλικών δυνάμεων εξαγρίωσε τους αντιβενιζελικούς που
κατηγορούσαν τους αντιπάλους των ως προδότες και ο εθνικός διχασμός
έφθασε στο απόγειό του. "Ο φονεύων βενιζελικόν δεν φονεύει άνθρωπον",
διακήρυτταν.[εκκρεμεί παραπομπή]
Η επίσημη είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο (1917)
Μετά από τελεσίγραφο των συμμάχων ο βασιλιάς αποσύρεται από το θρόνο,
χωρίς να παραιτηθεί τυπικά, στις 15 Ιουνίου 1917, και φεύγει στην Ελβετία
αφήνοντας στη θέση του το δευτερότοκο γιο του, Αλέξανδρο. Ο Βενιζέλος
έρχεται στην Αθήνα και σχηματίζει κυβέρνηση στις 13 Ιουνίου. Στις 15
Ιουνίου κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις επισημοποιώντας την
ανάλογη πράξη της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης. Η εμπόλεμη
κατάσταση δεν επιτρέπει τη διενέργεια εκλογών και ο Βενιζέλος ανακαλεί
το διάταγμα της διάλυσης της Βουλής του 1915. Η ανασυσταθείσα Βουλή
ονομάζεται ειρωνικά "Βουλή των Λαζάρων". Η ενεργός συμμετοχή της Ελλάδας
στον πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα τη
θριαμβευτική νίκη κατά των Γερμανοβουλγάρων στα υψώματα του Σκρα Ντι Λέγκεν
στις 30 Μαΐου 1918 και τη συμμετοχή των ελληνικών δυνάμεων στην τελική
επίθεση και διάσπαση του μετώπου, το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.
Λίγες μέρες αργότερα, η Βουλγαρία θα συνθηκολογήσει και τον Οκτώβριο του ιδίου έτους η Τουρκία θα συνάψει ανακωχή στον Μούδρο.
Ο Φρανσαί ντ' Εσπερέ, αρχιστράτηγος του Βαλκανικού Μετώπου, με αφορμή
τον νικηφόρο αγώνα των Ελλήνων θα σημειώσει: "Ιδιαιτέρως διά τον
ελληνικόν στρατόν τονίζω τον ζήλον, την ανδρείαν και την παροιμιώδην
ορμήν, τα οποία επέδειξε κατά τον υπ' αυτού διαδραματισθέντα ένδοξον
ρόλον επί των οχθών του Στρυμώνος και του Αξιού".
Η συνθηκολόγηση, τέλος, της Γερμανίας στις 11 Νοεμβρίου 1918 βάζει
τέλος στον Μεγάλο Πόλεμο που διήρκεσε τέσσερα έτη και αιματοκύλησε την Ευρώπη.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Νίκος Νικητίδης (1992). "Από τον Εθνικό Διχασμό στην Μικρασιατική Καταστροφή τον Αύγουστο του 1922". περιοδικό ΕΝΑ. Ανακτήθηκε την 30/10/2008.
- "Τα κρίσιμα χρόνια του Εθνικού Διχασμού 1915 - 1917". Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. 1996. Ανακτήθηκε την 31/12/2009.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου