Zίζεκ: «H Eλλάδα είναι το πειραματόζωο του καπιταλισμού»
Ο φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ για τις «ψευδείς αφηγήσεις» και τις «αηδιαστικές συμπάθειες»
Για την Ελλάδα της κρίσης, την ψευδή εικόνα της στο εξωτερικό αλλά και την «αηδιαστική αφήγηση» των Ευρωπαίων που θέλουν να βοηθήσουν σα να πρόκειται για καταστροφή ενώ είναι κρίση του συστήματος, μιλά σε συνέντευξη του στο περιοδικό «Επίκαιρα» ο Σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ. Προβλέπει ότι ένα κύκλος καπιταλισμού φτάνει στο τέλος του και δηλώνει αισιόδοξος.
Το απόσπασμα της συνέντευξης στο οποίο ο Ζίζεκ αναφέρεται στην Ελλάδα:
«Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει, πρέπει να κοιτάξουμε τις αφηγήσεις που κυριαρχούν. Η πρώτη αφήγηση επικρατεί στη Γαλλία και τη Γερμανία, αλλά κυρίως στη δεύτερη. Παρουσιάζει τους Γερμανούς ως σκληρά εργαζόμενους, τεχνοκράτες και μετριοπαθείς, ενώ τους Έλληνες να μην πληρώνουν φόρους και να αποτελούν μια μεγάλη “μαύρη τρύπα”, στην οποία εξαφανίζονται χρήματα. Πρόκειται, φυσικά, για μια ψευδή αφήγηση.
Δεν θέλω να εξιδανικεύσω την Ελλάδα, αλλά θα σας πω μια σοκαριστική ιστορία που έλεγε ο αγαπημένος μου Ζακ Λακάν και νομίζω πως είναι αληθινή: Ας υποθέσουμε ότι έχουμε έναν παθολογικά ζηλιάρη σύζυγο, ο οποίος υποπτεύεται πως η γυναίκα του ξενοκοιμάται όλη την ώρα. Ακόμη κι αν όλες οι υποψίες του ήταν βάσιμες και η γυναίκα πράγματι κοιμόταν κάθε απόγευμα με άλλους τρεις άνδρες, η ζήλια του θα εξακολουθούσε να είναι παθολογική.
Γιατί; Διότι το νόημα της παθολογίας δεν εντοπίζεται στο αν κάτι είναι αληθές ή όχι, αλλά στο ότι ο σύζυγος χρειάζεται αυτή την έμμονη ιδέα της ζήλιας για να κρατά το μυαλό του σε λειτουργία. Το ίδιο ισχύει, λόγου χάρη, με το ρατσισμό και τον αντισημιτισμό. Το νόημα δεν είναι αν οι Εβραίοι ή οι Άραβες είναι πραγματικά όπως τους παρουσιάζουν.
Σημασία έχει να δούμε γιατί ο ρατσιστής χρειάζεται τη μορφή του φυλετικού εχθρού για να λειτουργήσει. Το ίδιο, λοιπόν, ισχύει για τους Έλληνες. Δεν χρειάζεται να αποδείξετε ότι δεν είστε τεμπέληδες. Ίσως να είστε, ίσως και να μην είστε Εγώ αμφιβάλλω πως είστε, βλέποντας τα φτωχά χωριά στην Πελοπόννησο ή στη Βόρεια Ελλάδα – όπως ήταν τουλάχιστον-, τα οποία δεν είναι μέρη όπου ζουν τεμπέληδες. Σημασία έχει το εξής: Γιατί η Δύση, η Γερμανία και οι άλλες χώρες, ήταν έτοιμη να σας δώσει τόσα πολλά χρήματα για να καταναλώνετε; Είναι σαφές το γιατί: Για να διατηρήσει τη δική της παραγωγή.
Η δεύτερη κυρίαρχη αφήγηση είναι επίσης ψευδής: Δεν μου αρέσει η ελληνική αντίδραση που λέει ότι οι κινήσεις των Βρυξελλών αποτελούν επανάληψη της γερμανικής Κατοχής του ΄41-΄44. Όχι, δεν πρέπει να πέσετε στο απλουστευτικό σχήμα “καλοί Έλληνες, κακοί Γερμανοί”. Απέναντί μας έχουμε μια παγκόσμια κρίση, ένα πρόβλημα, δηλαδή, του ίδιου του συστήματος, το οποίο πιέζει κάποια τμήματά του να παίξουν συγκεκριμένους ρόλους.
Αντί, λοιπόν να λέτε: “Εμείς οι περήφανοι Έλληνες δεν θα αφήσουμε τη Γερμανία να μας κατακτήσει και πάλι”, θα πρέπει να καταλάβετε ότι η χώρα σας έχει μετατραπεί σε πεδίο δοκιμών. Αυτό δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα. Πρόκειται για παγκόσμια παθολογία. Η φαινομενική σταθερότητα στην οποία ζούσαμε τα τελευταία τριάντα χρόνια ήταν μια φενάκη. Αυτός ο κύκλος πλησιάζει στο τέλος του και τώρα ο καπιταλισμός προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει νέα μοντέλα για να επιβιώσει. Κι εσείς είστε το πειραματόζωο
Υπάρχει, όμως, και μια τρίτη αφήγηση στην Ευρώπη, που λέει ότι πρέπει να βοηθήσουμε τους Έλληνες, οι οποίοι κινδυνεύουν.
«Αυτή, κατά τη γνώμη μου, είναι η πιο αηδιαστική αφήγηση. Στηρίζεται στην ψεύτικη συμπάθεια και συνοψίζεται στη φράση: “Οι καημένοι οι Έλληνες λιμοκτονούν, οι μητέρες δεν έχουν χρήματα να θρέψουν τα παιδιά τους κ.ο.κ.”. Φυσικά, αυτή η περιγραφή είναι αληθινή. Όταν, όμως, παρουσιάζεται με το συγκεκριμένο τρόπο, μετατρέπει την οικονομική κρίση σε ένα είδος φυσικής καταστροφής. Όπως οι Ιάπωνες έχουν τη Φουκουσίμα, φαίνεται πως κι εσείς έχετε την οικονομική κρίση.
Επαναλαμβάνω, σας έχουν μετατρέψει σε πειραματόζωα για ολόκληρη την Ευρώπη. Σας επέβαλαν δοκιμαστικά μια νέα αυταρχική μορφή διακυβέρνησης, η οποία μόνο επιφανειακά παραμένει δημοκρατική. Το ίδιο έγινε και στην Ιταλία και νομίζω πως θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες. Επομένως, δεν πρέπει να λέμε: “Εμείς οι χοντροί Ευρωπαίοι, που ακόμη τα πάμε σχετικά καλά, πρέπει να βοηθήσουμε τα Ελληνόπουλα που λιμοκτονούν”. Δεν είστε μια νέα Σομαλία. Δεν είστε θύματα – δηλαδή είστε, αλλά υπό διαφορετική έννοια. Εσείς βασικά αγωνίζεστε!».<
Αυτός ο αγώνας είναι εθνικός ή ευρωπαϊκός. «Πρέπει να είναι ένας κοινός ευρωπαϊκός αγώνας. Η δυτικοευρωπαϊκή Αριστερά πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι στην Ελλάδα βλέπει το μέλλον της. Όλοι πρέπει να συμπαραταχθούμε στον αγώνα σας, όχι λόγω μιας ανόητης αλληλεγγύης ή κάποιου είδους χριστιανικής αγάπης για το φτωχό μας γείτονα, αλλά διότι διακυβεύεται και η δική μας μοίρα.
Σε αυτό το σημείο είμαι πεσιμιστής και για τον ίδιο λόγο αισιόδοξος. Ένας κύκλος του καπιταλισμού, που ξεκίνησε πριν από σαράντα χρόνια, όταν εγκαταλείφθηκε ο Κανόνας του Χρυσού, φτάνει στο τέλος του. Δεν είμαι οικονομολόγος, δεν ξέρω τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε. Ωστόσο, σε αυτές τις περίπλοκες καταστάσεις πρέπει να θυμόμαστε πως ούτε εκείνοι που έχουν την εξουσία γνωρίζουν τι να κάνουν. Είναι μεγάλο πρόβλημα η αυξανόμενη, εμφανής ανικανότητα της άρχουσας τάξης, υπό την έννοια της πολιτικής ελίτ, να κάνει τη δουλειά της.
Υπάρχει, ξέρετε, μια παλιά μαρξιστική παράνοια, ότι κάπου ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και τη Wall Street βρίσκεται κάποιο μυστηριώδες κέντρο όπου λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις. Όταν, όμως, δεις τους ηλίθιους που μας κυβερνούν, σχεδόν ονειρεύεσαι κάτι τέτοιο: Να υπήρχε έστω ένα αποτελεσματικό κέντρο των ελίτ! Κάποιες φορές, βέβαια, η κατάσταση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Μπορεί να δημιουργηθούν τάσεις ολοκληρωτισμού ή εθνικιστική βία. Υπάρχει, ωστόσο, και η ελπίδα. Κάτι νέο πάντα γεννιέται σε αυτές τις καταστάσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου