ΤΩΡΑ που η οικονομική κρίση
καταδεικνύει τα δραματικά αδιέξοδα του καπιταλισμού που βασίζεται στην
«ευέλικτη» εργασία, είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή να εμπνευστούμε από το
παράδειγμα του Ηφαιστου, του μυθολογικού θεού που έκανε την εργασία του
τεχνίτη.
Ισως χρειάζεται δηλαδή να επανεκτιμήσουμε την αξία της εργασίας
που γίνεται με το χέρι και με το μυαλό και συνδυάζει μαστοριά και
δεξιοτεχνία, προκειμένου να αντλήσουμε διδάγματα από το παρελθόν και να
οικοδομήσουμε το μέλλον πάνω σε πιο στέρεες βάσεις. Αυτό είναι το μήνυμα
που μας στέλνει ο αμερικανός κοινωνιολόγος Ρίτσαρντ Σένετ με το βιβλίο
του «Ο τεχνίτης», που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στη γλώσσα μας (εκδόσεις
«Νησίδες», μετάφραση: Βασίλης Τομανάς). Το κείμενο που ακολουθεί είναι
απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε ο Σένετ στην ιταλική εφημερίδα «Il Sole
24 Ore».
- Καθηγητή Σένετ, ο τεχνίτης του βιβλίου σας είναι
εκείνος που κάνει καλά τη δουλειά του, που επενδύει σε αυτήν μιαν ισχυρή
προσωπική δέσμευση και είναι ικανοποιημένος και υπερήφανος για το έργο
του. Σήμερα πολλοί επαγγελματικοί ρόλοι απαιτούν δεξιότητες και
ικανότητα για ανάληψη πρωτοβουλίας. Αλλά η μεγάλη διαφορά μεταξύ
αυτόνομων εργαζομένων και μισθωτών εργαζομένων δεν είναι πλέον φανερή
στο πεδίο της προστασίας και της ασφάλειας, που ήδη μειώνονται όλο και
περισσότερο ακόμη και για τους δεύτερους. Η αληθινή διαχωριστική γραμμή
ανάμεσα στη μια και στην άλλη κατάσταση είναι το να είσαι κύριος της
εργασίας σου, να την αγαπάς και να αντλείς καθημερινά ικανοποίηση από
αυτήν. Πράγμα όμως που γίνεται όλο και πιο δύσκολο στις οργανώσεις,
κυρίως σε καιρούς ύφεσης...
«Το λάθος που πληρώνει το οικονομικό σύστημα είναι το ότι
βασίζεται σε μια βραχυπρόθεσμη θεώρηση και στο μοντέλο της οργανωτικής
ευελιξίας, της αστάθειας και της ταχύτητας για να προσαρμόζεται στις
αλλαγές. Το ίδιο έγινε και με τη διαχείριση του ανθρώπινου κεφαλαίου.
Δεν επένδυσαν στη γνώση και οι εργαζόμενοι, αυτά τα χρόνια, μπόρεσαν να
αποκτήσουν μόνον μιαν ατελή εμπειρία, εργαζόμενοι σε κατακερματισμένες
και ασταθείς επιχειρήσεις. Στο βιβλίο μου "Ο τεχνίτης" υπογράμμισα τη
διαφορά που υπάρχει ανάμεσα σε εκείνον που γνωρίζει να φτιάχνει ένα
πράγμα και αρκείται σε αυτή τη γνώση και σε εκείνον ο οποίος αντίθετα
είναι προικισμένος με την ικανότητα του τεχνίτη, που τον ωθεί σε μια
συνεχή βελτίωση. Σήμερα στις μεγάλες οργανώσεις αυτή η τελευταία
αντίληψη δεν βρίσκει θέση. Οι επιχειρήσεις δεν την ενθαρρύνουν.
Αντίθετα, αν χρειάζονται μιαν ειδική δεξιότητα που λείπει στο εσωτερικό
τους, αντί να εκπαιδεύσουν τα πρόσωπα που απασχολούν, την αναζητούν έξω
από την επιχείρηση, αναθέτοντας καθήκοντα σε κάποιον που πιθανότατα θα
κοστίζει και λιγότερο. Ακόμα και στην Κίνα. Το να είναι κανείς τεχνίτης,
όποια δουλειά και αν κάνει, σημαίνει να σκέφτεται το πόσο μπορεί να
εξελιχθεί βελτιώνοντας τις ικανότητές του και να έχει όλο το χρόνο που
χρειάζεται για να το κατορθώσει. Αυτό δεν εξαρτάται μόνον από τα
κίνητρα, που είναι σημαντικός αλλά όχι επαρκής παράγοντας, αλλά και από
το οργανωτικό πλαίσιο, που πρέπει να είναι ευνοϊκό και να προσδίδει αξία
στα πρόσωπα, επενδύοντας σε αυτά μακροπρόθεσμα. Αντίθετα, στις
επιχειρήσεις το ενδιαφέρον εστιάζεται στο βραχύ χρόνο. Το υπόδειγμα του
τεχνίτη του παρελθόντος μάς διδάσκει ένα σημαντικό πράγμα: την αίσθηση
του χρόνου. Στους παλιούς καιρούς, για να γίνει κανείς μάστορας
χρειαζόταν πολλά χρόνια».
- Μπορούμε όμως να το επιτρέψουμε αυτό; Οι τεχνολογίες
έχουν κονιορτοποιήσει το χρόνο και η ταχύτητα της αγοράς επιβάλλει τους
ρυθμούς της ακόμα και στην ανανέωση.
«Αυτό δεν είναι αληθινό. Ας εξετάσουμε την περίπτωση της Apple.
Στην αρχή θεωρήθηκε μια οργάνωση αργή σε σύγκριση με τη Microsoft και
επιπλέον απασχολούσε κατά κύριο λόγο σταθερή εργατική δύναμη.
Μακροπρόθεσμα, καταδείχθηκε ότι είναι εκείνη μεταξύ των δύο που είναι σε
θέση να επιβιώσει καλύτερα. Ενα άλλο σημαντικό στοιχείο που πρέπει να
μάθουμε είναι η συνεργασία. Η επαγγελματική κατάρτιση δεν είναι μια
απομονωμένη δραστηριότητα, απαιτεί μοίρασμα των γνώσεων, ανταλλαγή
αμοιβαίας κριτικής, συνεχή έλεγχο της προόδου. Στις τρέχουσες αξίες των
επιχειρήσεων, αντίθετα, η συνεργασία αντιμετωπίζεται σαν ένα κατάλοιπο
του παρελθόντος. Ναι, είναι αλήθεια, ο χρόνος και η συνεργασία είναι
παραδοσιακές αξίες, αλλά μακροπρόθεσμα παράγουν αποτελέσματα, ιδίως αν ο
στόχος που θέτουμε είναι η παραγωγή ποιοτικών αγαθών και υπηρεσιών, που
δεν κατασκευάζονται στα γρήγορα, αλλά βασιζόμαστε στην ανάπτυξη των
δεξιοτήτων».
- Ποιο είναι, επομένως, το εργαστήρι του σήμερα;
«Είναι η μικρή επιχείρηση, η οποία γι' αυτό πρέπει να
υποστηριχθεί ως μοντέλο και να υποβοηθηθεί ώστε να είναι σε θέση να
επενδύει στα πρόσωπα. Σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερο την ανάπτυξη και
όχι την ευελιξία».
- Η ευτυχία στην εργασία είναι ένας άπιαστος στόχος για τα άτομα στην τωρινή οικονομική κατάσταση;
«Η ευτυχία δεν ξέρω. Προτιμώ να μιλώ για παροχή κινήτρων, που
νομίζω γεννιούνται από το σεβασμό και, στα άτομα, από την επίγνωση της
αξίας της εργασίας τους. Τα πρόσωπα που είναι προσανατολισμένα στο να
αναπτύσσουν τις ικανότητές τους, ακόμα και όταν χάνουν τη θέση τους,
είναι πιο ασφαλή, πιο ισχυρά στην αυτοεκτίμησή τους και αυτό είναι ένα
πλεονέκτημα σε μια περίοδο που μειώνονται η προστασία της εργασίας και η
κοινωνική κινητικότητα».
- Είναι πιο σημαντικό το ταλέντο ή η τεχνική;
«Η τεχνική. Η ιδέα ότι λίγοι και εκλεκτοί είναι εξαιρετικά
προικισμένοι αποκλείει τα περισσότερα πρόσωπα που εργάζονται, και αυτό
είναι μια τρομερή σπατάλη ανθρώπινων πόρων (...)».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου