Κ.Καλλωνιάτης: Kούρεμα χρέους με βαθύ ξύρισμα κοινωνίας /αυγη

Κ.Καλλωνιάτης: Kούρεμα χρέους με βαθύ ξύρισμα κοινωνίας

 

Ημερομηνία δημοσίευσης: 30/10/2011

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

Βράδυ Τετάρτης και οι πληροφορίες μιλάνε για 50% κούρεμα σε εθελοντική βάση του ελληνικού χρέους που κατέχουν ιδιώτες πιστωτές και μείωση του επιτοκίου. Μολονότι δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες ας δεχθούμε την πληροφορία αυτή ως βάση προκειμένου να δούμε τι σημαίνει για την ελληνική οικονομία, τις εγχώριες τράπεζες και τους εργαζόμενους.

Πρώτα απ’ όλα αφού το κούρεμα αφορά το 50% του ιδιωτικού χρέους και είναι εθελοντικό (α) δεν συνιστά πιστωτικό γεγονός ώστε να ενεργοποιηθούν τα ασφάλιστρα πιστωτικού κινδύνου και να αποζημιωθούν μερικώς όσες τράπεζες είχαν ασφαλιστεί (β) καλύπτει περίπου το 25% μόνο του συνολικού κρατικού χρέους και αυτό στην καλύτερη περίπτωση που οι τράπεζες θα ανταποκριθούν κατά 85-90% στο κούρεμα (πράγμα αβέβαιο με κριτήριο τη στάση τους στη συμφωνία του Ιουλίου για κούρεμα 21%) διαφορετικά μπορεί να πέσει και στο 20% μόνον.

Από τα παραπάνω προκύπτει πως από το 160% του ΑΕΠ που είναι σήμερα το κρατικό χρέος και με την ελάφρυνση του κατά 1/4 θα πέσει στο 120%, επίπεδο που έχει εκτιμήσει για παρόμοιο μέγεθος κουρέματος και η τρόικα αλλά για το 2020. Γιατί τόσα χρόνια μετά όμως και όχι άμεσα; Η απάντηση βρίσκεται στις ευρύτερες επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και τη δυναμική της οικονομίας. Οι οποίες κάθε άλλο παρά ευνοϊκές θα είναι. Γιατί ναι μεν το νέο κούρεμα αποτελεί ένα βήμα μπροστά από την αποτυχημένη συμφωνία του Ιουλίου, όμως η ελάφρυνση από το βάρος του χρέους που προσφέρει στην οικονομία παραμένει εξαιρετικά μικρή συγκριτικά με την πραγματική ανάγκη (έχουμε εδώ και 1,5 χρόνο εξηγήσει πως χρειάζεται 60%-70% κούρεμα του συνολικού χρέους), ενώ συγχρόνως γονατίζει τις ελληνικές τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία παραλύοντας την επιχειρηματική δραστηριότητα και την πραγματική οικονομία. Ιδού γιατί:

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της Τράπεζας Ελλάδας (Αύγουστος 2011), ο εγχώριος χρηματοπιστωτικός τομέας έχει στην κατοχή του 51 δισ. ευρώ ελληνικών κρατικών ομολόγων τα οποία με ένα κούρεμα 50% θα διαγράψουν από τους ισολογισμούς τους 25 δισ. περίπου. Συγχρόνως, όμως, οι ελληνικές τράπεζες -όπως και οι ευρωπαϊκές- είναι υποχρεωμένες να εμφανίσουν ως τα τέλη του χρόνου την πραγματική κατάσταση του ενεργητικού τους και να βγάλουν στο φως τους ‘σκελετούς’ που έκρυβαν στα ντουλάπια τους τόσο καιρό, κάτω από την πίεση για διαφάνεια που επιβάλλει στα βιβλία τους η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω της BlackRock. Η αυστηρή επιθεώρηση της οποίας εκτιμάται πως θα υψώσει τον πήχη της επανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών πάνω από το επίπεδο των 25 δισ. που θα μπορούσε να περιμένει κανείς λόγω κουρέματος ομολόγων, προκειμένου να καλυφθούν οι απώλειες που αναμένεται να προκληθούν από τις επισφάλειες και την επιδεινούμενη κατάσταση των ελληνικών νοικοκυριών στα επόμενα χρόνια. Για τι ύψος, όμως, επισφαλειών μιλάμε;

Οι απαιτήσεις των ελληνικών τραπεζών από δάνεια που έχουν κάνει στο εσωτερικό της χώρας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά ανέρχονται σε 251 δισ. Σύμφωνα, δε, με τα στοιχεία της τελευταίας έκθεσης της ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία, τα δάνεια σε καθυστέρηση διπλασιάστηκαν από 5% του συνόλου το 2008 σε 10% τον Σεπτέμβριο 2010. Με τον ρυθμό αυτό φέτος πρέπει να έχουν ξεπεράσει το 15%, εκτίμηση που επιβεβαιώνουν ανεπισήμως έγκυροι τραπεζικοί κύκλοι. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι τράπεζες έχουν 40 δισ. περίπου σε δάνεια που είναι ουσιαστικά χαμένα και με προοπτική περαιτέρω διόγκωσης τους. Συνεπώς, αν στα 25 δισ. των χαμένων ομολόγων προσθέσουμε τα 40 δισ. των χαμένων δανείων, οι άμεσες ανάγκες των τραπεζών σε νέα κεφάλαια ανέρχονται σε 65 δισ.! Και αυτό χωρίς να υπολογίσουμε πρόσθετες επισφάλειες από τις επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης και τις έμμεσες επιπτώσεις που θα προκύψουν σε λειτουργικά σήμερα δάνεια από τη διακοπή των πιστώσεων και των αναχρηματοδοτήσεων λόγω κουρέματος και προσαρμογής των ισολογισμών τους.

Ούτε λίγο ούτε πολύ το κούρεμα σημαίνει δηλαδή πιστωτικό γεγονός ή κραχ για την ελληνική πραγματική οικονομία στον βαθμό που (α) η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών δεν πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από την πάντα απρόθυμη αγορά ή το υπερχρεωμένο κράτος και που ο ευρωπαϊκός μηχανισμός προβλέπει λιγότερα από 50 δισ. για όλες τις ευρωπαϊκές περιφερειακές χώρες και (β) η ανακεφαλαιοποίηση αυτή δεν περιλαμβάνει τα ασφαλιστικά ταμεία τα οποία με 50% κούρεμα θα απολέσουν 11 δισ. μόνον από τα κρατικά ομόλογα που έχουν στο χαρτοφυλάκιο τους (χωρίς να υπολογίσουμε τις άλλες ζημιές από μετοχές).

Πρακτικά η αδυναμία των τραπεζών να βρουν νέα κεφάλαια θα οδηγήσει σε δριμεία συρρίκνωση των ισολογισμών τους με πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων και περιορισμό των πιστώσεων με αποτέλεσμα να κλείσουν μία σειρά επιχειρήσεις και να εκτιναχθεί εκ νέου η ανεργία συμπιέζοντας τους μισθούς. Παράλληλα εξ ανάγκης θα αναθεωρηθεί πάλι το ασφαλιστικό σύστημα για να λειτουργήσουν τα ταμεία, ασχέτως της κάλυψης που θα έχουν από το κράτος (βλ. κυβερνητικές υποσχέσεις), γεγονός που θα προκαλέσει νέο ψαλίδισμα των συντάξεων. Εάν στα παραπάνω προσθέσουμε και τους νέους όρους δανεισμού της χώρας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ΔΝΤ, τότε καταλαβαίνουμε γιατί η οικονομική ύφεση θα είναι παρατεταμένη και βαθιά και γιατί η μείωση του λόγου χρέους/ΑΕΠ στο 120% δεν θα προκύψει άμεσα αλλά σε βάθος χρόνων.

Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι τόσο το ότι η άμεση και συστηματική εποπτεία της οικονομικής διαχείρισης θα περιέλθει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στους τεχνοκράτες των Βρυξελλών περιορίζοντας την όποια εναπομένουσα εθνική κυριαρχία και το ειδικό βάρος του ελληνικού κοινοβουλίου και της κυβέρνησης στη νομοθέτηση και λήψη των οικονομικών αποφάσεων. Το πρόβλημα είναι πως - εκτός και εάν υπάρξει και νέο κούρεμα στην πορεία, κάτι όχι απίθανο - η οικονομία θα παραμείνει σιδηροδέσμια του χρέους αδυνατώντας να ανακάμψει, την ίδια ώρα που ο αφελληνισμός των ελληνικών τραπεζών που αναπόφευκτα θα προκύψει - ενδεχομένως με τη μεταβατική κρατικοποίηση ορισμένων - εξαιτίας της αδυναμίας τους να ανακεφαλαιοποιηθούν θα οδηγήσει σε μία μεγάλη μεταβίβαση περιουσιών σε ξένα χέρια. Για παράδειγμα, μία πιθανή εξαγορά της Εθνικής Τράπεζας από τη Deutsche Bank σημαίνει πως η τεράστια ακίνητη περιουσία μαζί με τις καταθέσεις και το δανειστικό χαρτοφυλάκιο της τράπεζας περνάνε στην κατοχή της DB. To ίδιο θα ισχύσει και για τις άλλες τράπεζες.

Συνεπώς, παράλληλα με το όποιο σχέδιο ΕΥΡΗΚΑ ενεργοποιηθεί για την εκποίηση του δημόσιου πλούτου, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την εκποίηση και ιδιωτικών περιουσιών σε τιμές εξαιρετικά χαμηλές ελλείψει εγχώριας ζήτησης. Επιπλέον, αλλάζουν οι όροι συναλλαγής του αποδυναμωμένου ελληνικού κράτους στην εκμετάλλευση του αναξιοποίητου φυσικού πλούτου της χώρας. Γιατί ένα ισχυρό ελληνικό δημόσιο θα μπορούσε να υπογράψει συμβάσεις με τις ξένες πολυεθνικές ώστε να καρπούται το 35-50% των κερδών από μία π.χ. εξόρυξη πετρελαίου ή χρυσού στην ελληνική ΑΟΖ ή επικράτεια. Όμως, ένα καταχρεωμένο κράτος θα περιοριστεί πιθανά σε μία συμβολική προμήθεια της τάξης του 3-5% για όποια άδεια εκμετάλλευσης παραχωρήσει.

Όπως σωστά έχει ήδη παρατηρηθεί, η διατήρηση του χρέους στο 120% του ΑΕΠ με ορίζοντα το 2020 μας επαναφέρει στο σημείο εκκίνησης του 2009, τη στιγμή που είναι από ερευνητές κύρους γνωστό πως βιώσιμο χρέος πάνω από 90% δεν υπάρχει.

Συνεπώς, το κούρεμα είναι ουσιαστικά ήπιο και δεν μας λυτρώνει από την αρνητική δυναμική που επιφέρει το χρέος στην οικονομία, ενώ πρακτικά οδηγεί στην πλήρη εξαγορά της τα προσεχή χρόνια από το ευρωπαϊκό κεφάλαιο. Ο μηχανισμός του χρέους αποδεικνύεται πως, εάν δεν οδηγήσει στη διάλυση της Ευρωζώνης και την εξάρθρωση της παγκόσμιας οικονομίας λόγω της υπερχρέωσης όλου του πλανήτη, θα είναι ο καταλύτης της με βάναυσο τρόπο ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ενοποίησης. Δεν είναι αυτή η Ευρώπη των λαών, όπως δεν είναι αυτό το κούρεμα που προτείνει η αριστερά για να ανακάμψει η οικονομία.