αποσπασματα
''
Η περίοδος του ελληνικού οικονομικού θαύματος (1950-1974)
Η Ελλάδα μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο και τον ένοπλο εμφύλιο σπαραγμό, ήταν μια κατεστραμμένη χώρα. Δεν είχε κεφάλαια, υποδομές και μηχανολογικό εξοπλισμό. Η Ελλάδα βρισκόταν σε μια άθλια κατάσταση παντελούς ισοπέδωσης. Ο αγροτικός τομέας παρήγαγε κάτω από το μισό της προπολεμικής περιόδου, υπήρχε υπερπληθωρισμός και τεράστιες υποτιμήσεις της δραχμής. Κάτω από αυτές τις συνθήκες έγιναν σύμφωνα με το "Δόγμα Τρούμαν" (Μάρτιος 1947) και το "Σχέδιο Μάρσαλ" μαζικές επενδύσεις στη χώρα μας από κεφάλαια των ΗΠΑ. Γύρω από το 1950 οι επενδύσεις αυτές άρχισαν να αποδίδουν και η παραγωγή έφτασε στα προ του Β' παγκοσμίου πολέμου επίπεδα αλλά με τον πληθωρισμό ακόμη κοντά στο 10% και το έλλειμμα στο 25%.
Από το 1950 και μετά- με τον Μαρκεζίνη στον τιμόνι της οικονομίας- η Ελλάδα άρχισε να ανακάμπτει τάχιστα. Μετά την μεγάλη υποτίμηση του 1953 η οποία έγινε για αναπτυξιακούς λόγους, ο Μαρκεζίνης ακολούθησε μια φιλελεύθερη οικονομική πολιτική ελευθερώνοντας κάπως το διεθνές εμπόριο ενώ λόγω της οικονομικής σταθερότητας οι Έλληνες καθώς και άλλοι άρχισαν να εμπιστεύονται την δραχμή και να αποταμιεύουν σε δραχμές αντί σε χρυσό που ήταν μέχρι τότε γενικός κανόνας.Αυτό αύξησε την αποταμίευση της οικονομίας βάζοντας τα θεμέλια για τη συνέχισης της οικονομικής προόδου, ενώ παράλληλα συνέβαλε στην μείωση του πληθωρισμού καθώς η αποταμίευση μείωσε την ποσότητα χρήματος με φυσικό τρόπο.
Αυτά όλα οδήγησαν στο συγκλονιστικό οικονομικό αποτέλεσμα ενός πραγματικού θαύματος. Η κατεστραμμένη Ελλάδα του 1948 άρχισε την δεκαετία του 1950 και 1960 να αναπτύσσεται με ρυθμούς που βλέπουμε σήμερα μόνο στην Κίνα, δηλαδή ρυθμούς γύρω από το 10% κάθε χρόνο. Κάποιες χρονιές η Ελλάδα είχε την ταχύτερη ανάπτυξη (μαζί με την Ιαπωνία) σε όλο τον κόσμο. Κατά μέσο όρο η ανάπτυξη μας από το 1950-1967 αυξανόταν κάθε χρόνο πάνω από 7%.
Η Ελλάδα με πρωθυπουργό τον Κων/νο Καραμανλή υπέγραψε τελωνειακή ένωση με την Ευρωπαική Κοινότητα το Νοέμβριου του 1962. Η Ελλάδα του 1960 γνώρισε μια τρομακτική ανάπτυξη, νέα κτίρια, νέοι δρόμοι, νέα εργοστάσια, φτηνό εργατικό δυναμικό, μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας, μεγάλες εγχώριες επενδύσεις από τις αποταμιεύσεις που είχαν αρχίσει από το 1953. Ο παράδεισος του κάθε επιχειρηματία και των επιχειρήσεων. Οι μετανάστες έστελναν πίσω στην πατρίδα πολλά χρήματα (όπως κάνουν σήμερα οι αλλοδαποί) ενώ και ο τουρισμός είχε δειλά, δειλά ξεκινήσει. Μια εντυπωσιακή οικονομική πρόοδος που βασίστηκε στις τεράστιες εισοδηματικές ανισότητες.
Κατά την περίοδο της δικτατορίας ο πληθωρισμός αυξήθηκε, το δημόσιο χρέος τριπλασιάστηκε, η ανάπτυξη προσγειώθηκε απότομα και η διαφθορά του κράτους έβαλε φραγμό στις Ευρωπαικές μας φιλοδοξίες. Η ελληνική ανάπτυξη σημείωσε μεγάλη αύξηση αλλά όμως την ίδια περίοδο ο μέσος όρος των άλλων αναπτυσσόμενων χωρών πήγαν πολύ καλύτερα από εμάς. Κάτι απαράδεκτο δεδομένων των νέων υποχρεώσεων λόγω μόχλευσης της οικονομίας και αύξησης του δημοσίου χρέους. Η ελληνική οικονομία υπέστη ζημιά αυτή την περίοδο παρόλο το ότι ευνόησε με διεφθαρμένο τρόπο κάποιους υποστηρικτές της. Η ακύρωση των αγροτικών χρεών το 1968 έγινε με κονδύλι που είχε ήδη φτιαχτεί και αποταμιευτεί από τα προηγούμενα χρόνια, κονδύλι που η χούντα απλά μείωσε. Συνεπώς η στρεβλή αίσθηση που υπάρχει για το ότι η χούντα είχε θετικά αποτελέσματα στην οικονομία είναι ένας μύθος.
Η μεταπολιτευτική περίοδος 1974-1990
Η μεταπολίτευση βρήκε την ελληνική οικονομία σε στασιμότητα και τη διεθνή οικονομία να ταλανίζεται. Ο Καραμανλής ακολούθησε σφιχτή οικονομική πολιτική χωρίς παροχές, μείωσε λίγο τον πληθωρισμό και άρχισε και πάλι να αυξάνεται η ανάπτυξη και το εθνικό προϊόν κατά σημαντικά ποσοστά (3%-4% ανά έτος). Μην ξεχνάμε ότι η δεκαετία του 1970 ήταν μια δεκαετία πετρελαϊκών κρίσεων και κλυδωνισμών του κευνσιανού μοντέλου διεθνώς. Η Ελλάδα είχε ακόμη αρκετά περιθώρια ανάπτυξης αλλά οι διεθνείς αυτές συνθήκες δεν επέτρεψαν - παρά την καλυτέρευση της οικονομίας μας- να επανέλθουμε σε επίπεδα του 1960. Παρόλα αυτά η Ελλάδα γίνεται μέλος της ΕΟΚ και η οικονομία μας αργά αλλά σταθερά αντιμετωπίζει τις διεθνείς δυσκολίες. Εκείνη την περίοδο η Ιρλανδία ήταν εμφανώς πιο φτωχή χώρα από την Ελλάδα ενώ το δημόσιο χρέος μας ήταν στα επίπεδα του 28% του ΑΕΠ.
Τα επόμενα περίπου 10 χρόνια η χώρα θα βυθιστεί σε ένα οικονομικό τέλμα και θα έρθει μπροστά σε τεράστια αδιέξοδα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου θα κερδίσει τις εκλογές φέρνοντας στην επιφάνεια τις οικονομικές ανισότητες. Ιδρύονται αμέτρητοι δημόσιοι οργανισμοί οι οποίοι δεν λειτουργούν με βάση τα έσοδα-έξοδα αλλά όταν "μπαίνουν μέσα" βαφτίζονται ως "προβληματικοί οργανισμοί" και συνεχίζουν κανονικά τη λειτουργία τους (!), τιμαριθμοποιείται η μισθολογική κλίμακα, γίνονται μεγάλες δημόσιες καταναλωτικές δαπάνες υπο τη μορφή μαζικών προσλήψεων στο δημόσιο, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα, κοινωνικών παροχών, συντάξεων κτλ. Οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις τελειώνουν το 1982 αλλά στην Ελλάδα ο πληθωρισμός μόλις τότε αρχίζει να ανεβαίνει ανεξέλεγκτα φτάνοντας στα επίπεδα του 20%+, το δημόσιο χρέος εκτοξεύεται μέχρι στο 1989-1990 στο 100%+ του ΑΕΠ ενώ οι κρατικές δαπάνες δεν έχουν κανένα αναπτυξιακό όραμα και τα ελλείμματα φτάνουν επίσης το 20%.
Λίγο μετά τις εκλογές του 1985 ο τότε διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος (ο Χαλκιάς νομίζω) είχε τηλεφωνήσει στον Ανδρέας Παπανδρέου για να του ανακοινώσει ότι η Ελλάδα θα χρεωκοπήσει. Εκείνη τη στιγμή η Ελλάδα είχε πληθωρισμό 25% και εκρηκτικό πρόβλημα με τα επιτόκια και τα ελλείμματα. Έτσι, μετά τις εκλογές του 1985 ο Παπανδρέου τοποθετεί τον Σημίτη υπεύθυνο της οικονομικής σταθεροποίησης. Ο Σημίτης σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα πετυχαίνει πολύ εντυπωσιακά οικονομικά αποτελέσματα αλλά σύντομα αντικαθίσταται από τον Τσοβόλα και η χώρα οδηγείται και πάλι στα προβλήματα.
Από τα περίπου 680 δις δρχ χρέους το 1980 φτάσαμε το 1990 στα περίπου 11 τρις δρχ. Για να το καταλάβουμε αυτό το νούμερο- εννοιολογικά - θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα 11 τρις που χρωστούσαμε το 1990 είναι σαν να λέμε σήμερα 32 δις ευρώ. Δηλαδή αν αφαιρέσουμε πληθωρισμό, ανάπτυξη, ΑΕΠ κτλ το χρέος από το 1990 μέχρι σήμερα υπερ10πλασιάστηκε σε απόλυτους αριθμούς. Το λέω αυτό ενδεικτικά καθώς το χρέος πάντοτε πρέπει να μετριέται σε σχέση με το ΑΕΠ (έτσι το μετράει και η συνθήκη του Μάαστριχ). Οπότε από το 1980 έως σήμερα το χρέος αυξήθηκε κατά 200 φορές φτάνοντας σήμερα τα περίπου 350 δις ευρώ , μένει να δούμε πόσο αυξήθηκαν αθροιστικά τα άλλα στοιχεία που το επηρεάζουν.
Επίσης, την δεκαετία του 1980 η παραγωγικότητα της εργασίας κατέρρευσε, οι επιχειρήσεις αντιμετώπιζαν εντελώς ασταθές οικονομικό περιβάλλον ενώ είχαν επιπλέον να αντιμετωπίσουν πανίσχυρα συνδικάτα, αντιπαραγωγική εργασιακή κουλτούρα, μεγάλες αυξήσεις μισθών και περιορισμούς στις αυξήσεις των τιμών των προιόντων τους. Η δεκαετία του 1980 αποδιάρθρωσε όλη την εγχώρια παραγωγή η οποία πλέον στήριξε την επιβίωσή της στο ρουσφέτι, την διαπλοκή και τις ελάχιστες ή μηδενικές επενδύσεις. Η δεκαετία του 1980 αποτέλεσε πρακτικά μια επιχειρηματική κόλαση. Από εκεί μας έμεινε το παρατσούκλι "η τελευταία σοβιετικού τύπου οικονομία".
Παρόλο που κάποιες χρονιές το ΑΕΠ μειώθηκε και η ανεργία αυξήθηκε από το 2,4% το 1980 στο 6,4% το 1990, η δεκαετία του 1980 μείωσε τις εισοδηματικές διαφορές. Το δε εξωτερικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε παρόλο που το συνολικό δημόσιο χρέος εκτοξεύτηκε.
Η περίοδος 1990-2002, η νεοφιλελεύθερη εποχή
Παρά την άσκηση σφιχτής οικονομικής πολιτικής η οικονομία δεν μπόρεσε να επανέλθει σε ανταγωνιστική τροχιά στα 3+ χρόνια διακυβέρνησης Μητσοτάκη. Ο πληθωρισμός και το έλλειμμα μειώθηκαν μεν αλλά όχι όσο θα φανταζόταν κάποιος. Το δημόσιο χρέος είχε ήδη μια ανεξέλεγκτη ανοδική τροχιά και έτσι αυξήθηκε περισσότερο ενώ το ΑΕΠ έμεινε στάσιμο λόγω της πολύ περιοριστικής πολιτικής. Άρχισαν να γίνονται οι πρώτες ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων οργανισμών.
Στην συνέχεια, από το 1994-1996 ο Παπανδρέου ακολούθησε και αυτός μια πιο σφιχτή οικονομική πολιτική και τοποθέτησε υπουργό εθνικής οικονομίας τον Παπαντωνίου ο οποίος εφάρμοσε αυτή την πολιτική. Τότε ήταν που πρώτη φορά το ΠΑΣΟΚ ήρθε σε ρίξη με τον προηγούμενο εαυτό του της δεκαετίας του 1980. Ίσως έπαιξε σε αυτό έναν ρόλο η τραγική κατάσταση που είχε περιέλθει η ελληνική οικονομία και το ότι διεθνώς οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές φαινόταν απόλυτα επιτυχημένες μετά και την πτώση το 1989 του ανατολικού μπλόκ.
Το μεγάλο όμως θαύμα της ελληνικής οικονομίας, στα πρότυπα του 1960, έγινε από τότε που την διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε ο Κώστας Σημίτης το 1996. Ήδη από το 1985 είχε δείξει τις διαχειριστικές του ικανότητες. Μέσα σε λίγα χρόνια τα ελλείμματα αποκλιμακώθηκαν ραγδαία, ο πληθωρισμός επανήλθε σε μονοψήφιο αριθμό μετά από περίπου 20 χρόνια και ο Παπαντωνίου επιχείρησε περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις από οποιονδήποτε άλλο υπουργό οικονομικών σε ολόκληρο τον κόσμο. Μετά από αυτή την προσπάθεια, αντί η Ελλάδα να κάνει πίσω, όπως είχε κάνει το 1987, ο Σημίτης έβαλε ψηλότερα τον πήχυ με την επέκταση της προσπάθειάς μας για να εισαχθεί η Ελλάδα στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση.
Έτσι, τον Μάρτιο του 1998 η δραχμή υποτιμάται και η δραχμή "δένεται" στον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών με ισοτιμία 353,109 δραχμές ανά ευρώ. Ενώ το 2001 η Ελλάδα συμμετέχει στην ΟΝΕ κάνοντας την πρώτη ανατίμηση της δραχμής στην ιστορία της (συμβολικό γεγονός) αφού από 353,109 η ισοτιμία διαμορφώθηκε στις 340,75. Την περίοδο αυτή συντελείται ένα οικονομικό θαύμα ανάλογο του 1960. Η ανάπτυξη εκτοξεύεται μετά από πολλά χρόνια σε επίπεδα της τάξης του 4%, οι επενδύσεις αυξάνονται, η παραγωγικότητα της εργασίας αυξάνεται, η ανεργία μειώνεται, ο πληθωρισμός εκμηδενίζεται και η χώρα εξαφανίζει τα ελλείμματά της. Το δημόσιο χρέος συνεχίζει να αυξάνεται αλλά πλέον δεν αποτελεί πρόβλημα γιατί αυξάνεται παράλληλα και το ΑΕΠ της χώρας με πολύ ταχείς ρυθμούς.
Περίοδος 2002-2010 η Ελλάδα στο χείλος της καταστροφής
Το κύριο στοιχείο της περιόδου αυτής, στοιχείο που δεν μπορέσαμε να διαχειριστούμε, είναι τα χαμηλά επιτόκια. Με την είσοδο της Ελλάδος στην ΟΝΕ τα επιτόκια που δανείζονται οι πολίτες και το κράτος πέφτουν δραματικά. Ήδη από το 1997 ο πολύς κόσμος έχει αρχίσει να αυξάνει το δανεισμό του από τις τράπεζες. Από το 2001 και μετά ο Σημίτης θεώρησε ότι πέτυχε το στόχο του και θέλησε να κάνει κάποιες κοινωνικές παροχές, παράλληλα αναλάβαμε την ολυμπιάδα του 2004 μαζί με μεγάλες οικονομικές υποχρεώσεις. Έτσι σύντομα το κράτος άρχισε να δανείζεται (ήδη από τα τελευταία δύο χρόνια της εποχής Σημίτη) μεγάλα ποσά κυρίως από το εξωτερικό. Ποσά που προστίθενται σε ένα μεγάλο δημόσιο χρέος.
Κανείς δεν ανησυχεί καθώς η Ελλάδα νιώθει τρομερή αυτοπεποίθηση, λες και έχει κερδίσει κάποιον πόλεμο θριαμβευτικά. Η είσοδός μας στην ΟΝΕ αποτέλεσε τη διόρθωση των οικονομικών σφαλμάτων του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1980. Παράλληλα, η επιτυχής διοργάνωση των ολυμπιακών αγώνων και η ολοκλήρωση κάποιων μεγάλων έργων κάνουν τη χώρα να πετάει στα σύννεφα ξεχνώντας το πρόσφατο παρελθόν της.
Σε αυτό το περιβάλλον ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας το 2004 ο Καραμανλής. Η αλήθεια είναι ότι επειδή η χώρα μπήκε στην ΟΝΕ και ο Σημίτης πέτυχε κάποια εντυπωσιακά οικονομικά αποτελέσματα, δεν σημαίνει ότι λύσαμε και όλα μας τα προβλήματα. Έτσι, τώρα φάνηκαν τα διαρθρωτικά προβλήματα και ανισορροπίες που είχε η χώρα σε σχέση με τον διεθνή ανταγωνισμό. Παρά τις μεγάλες ιδιωτικοποιήσεις, ο στενός δημόσιος τομέας συνέχιζε και λειτουργούσε αναποτελεσματικά ενώ η διαφθορά ήταν ο τρόπος που γίνονται οι business στην Ελλάδα. Ο Σημίτης έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε στο πλαίσιο που είχε μπροστά του. Ασφαλώς δεν θα μπορούσε να "φτιάξει" μέσα σε 8 χρόνια ανισορροπίες 40 ετών.
Ξαφνικά όμως μετά από τους ολυμπιακούς αγώνες και μετά από 2-3 χρόνια επεκτατικής και "κοινωνικής" οικονομικής πολιτικής (2001-2004), άρχισαν να φαίνονται τα διαρθρωτικά μας προβλήματα. Η ανταγωνιστικότητα της εργασίας άρχισε να πέφτει, η ανάπτυξη άρχισε να μειώνεται, τα ελλείμματα να αυξάνονται και το δημόσιο χρέος να διογκώνεται. Και όσο αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχιζόταν τόσο το δημόσιο δανειζόταν για να χορηγεί "κοινωνικές" παροχές με σκοπό να αναπληρώσει την αγοραστική δύναμη που χανόταν λόγω της έλλειψης ανταγωνιστικότητας.
Άλλωστε οι διεθνείς συνθήκες μετά το 2001 είχαν αρχίσει να αλλάζουν. Η ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας μας φρέναρε αρχικώς. Μετά από το 2003 που η ανάπτυξη επανήλθε διεθνώς οι δικές μας αδυναμίες άρχισαν να βαραίνουν στις πλάτες μας.
Συνεπώς, αργά και σταθερά η έλλειψη ανταγωνιστικότητας, το αυξημένο δημόσιο χρέος, η μειωμένη παραγωγικότητα σε σχέση με τον διεθνή ανταγωνισμό, τα μεγάλα ελλείμματα λόγω "κοινωνικών" παροχών και ολυμπιακών αγώνων, η νέα οικονομική κρίση που άρχισε να φαίνεται από το 2007 συν η γενικευμένη αδράνεια της ΝΔ και της κυβέρνησης Καραμανλή έφεραν την οικονομία σε νέο γκρεμό.
Τι κάνει ο Παπανδρέου τώρα (2009- )
Από το ξεκίνημα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 1997 και μετά οι μηχανισμοί των αγορών είδαν αμέσως την αχείλλιο πτέρνα της ελληνικής οικονομίας, τα δυσανάλογα χαμηλά επιτόκια και το τεράστιο πλέον δημόσιο χρέος. Τα spreads άρχισαν να ανεβαίνουν, κάτι που θα οδηγούσε με μαθηματική βεβαιότητα σε παύση πληρωμών, αδυναμία πληρωμής ομολόγων αν συνεχιζόταν. Αυτό φάνηκε στον ορίζοντα από τον Οκτ του 2008 όταν κυβερνούσε ο Καραμανλής. Ο Καραμανλής τότε βρέθηκε σε μια πρωτοφανή κατάσταση όπου αισθανόταν ότι είχε μια βόμβα στα χέρια του έτοιμη να σκάσει.
Ο Παπανδρέου είναι προφανές ότι δεν αισθάνεται άνετα όταν μιλάει μπροστά σε κομματικό κοινό ή μπροστά στην τηλεόραση. Εγώ προσωπικά όμως δεν θεωρώ ότι είναι βλάκας, κάθε άλλο θα έλεγα. Ίσως να είναι πιο έξυπνος και από τον Σημίτη. Νομίζω ότι όταν κατάλαβε (με καθυστέρηση;) ότι τα πράγματα είναι πιο άσχημα από όσο αρχικά νόμιζε, και έχοντας ένα 10%+ από τις εκλογές νωπό, θεώρησε χρήσιμο να κάνει περισσότερα από όσα προέβλεπαν οι συνθήκες. Θα μπορούσε να πάρει κάποια σκληρά μέτρα από την αρχή και να κατευνάσει τις αγορές. Αντί όμως αυτής της προσωρινής λύσης επιχειρεί να λύσει όλα τα οικονομικά προβλήματα της χώρας, κάτι που βεβαίως θα χρειαζόταν υπερκομματική συμφωνία.
Αντί όμως να πάει σε μια ενιαία οικουμενική κυβέρνηση άφησε τις συνθήκες να μας πιέσουν αφόρητα δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερες συνθήκες εκτάκτου ανάγκης, και στις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης είναι γνωστό ότι όλα μπορούν να γίνουν. Έτσι φτάσαμε στο σημείο όλοι να παρακαλάνε τον Παπανδρέου να πάρει σκληρά οικονομικά μέτρα και αυτός να δείχνει ότι αντιστέκεται ή ότι διστάζει να τα πάρει. Και όταν είδε την συναίνεση αυτή παράλληλα με την αύξηση τις πίεσης των διεθνών αγορών, θέτει την Ελλάδα υπό διεθνή (γραφειοκρατική) οικονομική κηδεμονία όπου μάλλον θα ακολουθήσουν πολύ σκληρότερα μέτρα.
Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα εξαρτάται από την παγκόσμια οικονομία. Με τα περιοριστικά μέτρα που θα παρθούν από την ΕΕ και το ΔΝΤ αν η διεθνής οικονομία πάει καλά και ανακάμψει (όπως λένε όλοι...) τότε και η Ελλάδα θα ανακάμψει γρήγορα και μάλιστα μεταμορφωμένη (ίσως σε 2-3 χρόνια). Αυτό το σενάριο όμως, έχει πιθανότητα να συμβεί μόνο 20%, και αν συμβεί θα είναι μόνο για λίγο, δεν ξέρω αν θα προλάβουμε να συμμετέχουμε και εμείς σε ένα τέτοιο σύντομο διεθνές οικονομικό ράλι.
Αν όμως η διεθνής οικονομία πάει μέτρια ή τέλος πάντων δεν πάει τόσο καλά όσο όλοι λένε (κάτι που είναι για μένα το επικρατέστερο σενάριο με ποσοστό άνω του 60%) τότε θα βιώσουμε μια παρατεταμένη περίοδο ύφεσης και στασιμότητας. Οι κρίσιμοι οικονομικοί δείκτες μπορεί να βελτιωθούν αλλά αν η πτώση του ΑΕΠ είναι μεγάλη και για πολλά χρόνια τότε θα είμαστε για πολύ καιρό πάνω στη λεπτή γραμμή της χρεωκοπίας παρόλο που θα παίρνουμε δύσκολα μέτρα.
Αν όμως η διεθνής οικονομία καταρρεύσει και πάλι όπως κατέρρευσε το 2008 τότε θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε βαθιά φτώχεια. Ο κόσμος θα γυρίσει ταχέως στο επίπεδο ζωής που είχε το 1970... Αυτό το σενάριο έχει πιθανότητα να συμβεί 20%.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου