Ιδεολογικές μεταμορφώσεις του ΠΑΣΟΚ Του ΝΙΚΟΥ ΚΟΤΖΙΑ

Ιδεολογικές μεταμορφώσεις του ΠΑΣΟΚ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

Η αθηναϊκή δημοκρατία μας έχει κληροδοτήσει ως κύριο πλούτο την αντίληψη της αυτοθέσμισης. Οτι οι θεσμοί είναι έργο των πολιτών και όχι των θεών ή κάποιων διαμεσολαβητών στο όνομα των θεών. Αυτή η παραδοχή συνεπάγεται ότι οι άνθρωποι δικαιούνται και είναι ικανοί να αλλάζουν τους θεσμούς, αρκεί να διασφαλίζεται η όσο το δυνατό μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη διαχείριση των υποθέσεων του δημόσιου χώρου. Θα μπορούσε κανείς να αξιολογήσει ότι το ΠΑΣΟΚ της εποχής που διεκδικούσε τη διεύρυνση της συμμετοχής των πολιτών, αλλά και της αυτοδιαχείρισης και του δημοκρατικού προγραμματισμού, έξεφραζε σε ένα βαθμό «την αθηναϊκή λογική». Οχι τόσο από τη σκοπιά της άμεσης δημοκρατίας, όσο από τη σκοπιά της όσο το δυνατό ισχυρότερης προσέλκυσης των πολιτών στις κοινές υποθέσεις, στη δημόσια σφαίρα αποφάσεων. Μια σημαντική κριτική στο πρότυπο της αθηναϊκής δημοκρατίας έγινε από τη σκοπιά του ανερχόμενου φιλελευθερισμού στον 18ο και 19ο αιώνα. Ο φιλελευθερισμός θεωρούσε ότι η αθηναϊκή δημοκρατία υπέρεβαλε στο ρόλο του κράτους και στην αναγκαιότητα της συμμετοχής των πολιτών στις υποθέσεις του. Οτι το ίδιο το θεμέλιο αυτής της αντίληψης, της συνεχώς διευρυνόμενης συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, υπέσκαπτε τα ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες.
Οτι προσδιόριζε τη δημοκρατία και την ελευθερία περισσότερο από τη σκοπιά του δικαιώματος της συμμετοχής στα κοινά και καθόλου από τη σκοπιά των ατομικών δικαιωμάτων, ιδιαίτερα σε αναφορά προς την ιδιωτική σφαίρα ζωής. Από μια σκοπιά, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι διακηρυκτικά το ΠΑΣΟΚ της εποχής του εκσυγχρονισμού έξεφραζε μια τέτοια προσέγγιση. Ισως, μάλιστα, αυτή να αποτελούσε τη φιλοσοφική (έστω και ασυνείδητα) αιτιολόγηση ενός ισχυρού αντικρατισμού. Αυτός ο αντικρατισμός διαπερνούσε και τα σχήματα σκέψης πολλών που σήμερα κυβερνάνε τη χώρα, αν και στην εποχή της αντιπολίτευσης προβαλλόταν ισχυρά και το αίτημα της συμμετοχής.
Μια δεύτερη, διαφορετική, κριτική στην αθηναϊκή δημοκρατία στηριζόταν στο επιχείρημα ότι η άμεση δημοκρατία ήταν μια δημοκρατία του όχλου και μπορούσε να εξελιχθεί σε «δικτατορία της πλειοψηφίας». Στη βάση αυτής της κριτικής αναπτύχθηκε το σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αλλά υιοθετήθηκαν και οι λεγόμενες μεικτές μορφές πολιτεύματος, όπως αυτές είχαν αναδειχτεί στη Σπάρτη και με διαφορετικό τρόπο στη Ρώμη. Μορφές πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν αργότερα σειρά ομοσπονδιακών συστημάτων, όπως αυτό των ΗΠΑ, αλλά και η εισαγωγή δύο θεσμών κοινοβουλίου, όπως η Βουλή και η Γερουσία.''