Walter Benjamin - Πέντε κείμενα Το νόημα του χρόνου στο σύμπαν της ηθικής / Το δικαίωμα στη χρήση βίας / Μοίρα και χαρακτήρας / Κόσμος και χρόνος / Ο καταστροφικός χαρακτήρας/ ΜΤΦ Radical Desire/από lenin reloaded και "ΚΟΙΝΑ κ ΑΔΙΑΙΡΕΤΑ"

Walter Benjamin - Πέντε κείμενα

Το νόημα του χρόνου στο σύμπαν της ηθικής / Το δικαίωμα στη χρήση βίας / Μοίρα και χαρακτήρας / Κόσμος και χρόνος / Ο καταστροφικός χαρακτήρας

Walter Benjamin

Το νόημα του χρόνου στο σύμπαν της ηθικής 

Σπάραγμα του 1921· ανέκδοτο κατά την διάρκεια της ζωής του συγγραφέα

Μτφρ. Radical Desire

Είναι σύνηθες να θεωρούμε τους νομικούς θεσμούς οι οποίοι μας επιτρέπουν να θεμελιώσουμε τα γεγονότα και τις κρίσεις που κυριαρχούσαν σε μακρινούς καιρούς ως τίποτε άλλο από τις παγιοποιημένες προθέσεις της ηθικής. Όμως αυτό το οποίο επενδύει τον νόμο με τούτο το ενδιαφέρον για το μακρινό παρελθόν και με αυτή την ισχύ επάνω του είναι κάτι πολύ διαφορετικό, πράγματι, από ότι η αναπαράσταση της παρουσίας της ηθικής στο παρελθόν. Είναι η τάση στην αντεκδίκηση. Στον σύγχρονο νόμο, η αντεκδίκηση περιορίζεται σε τριάντα χρόνια --μια γενιά-- ακόμα και στην ακραία περίπτωση του φόνου -- σαν να φοβόταν να ξεπεράσει το μήκος μιας ανθρώπινης ζωής. Κι όμως, γνωρίζουμε από παλαιότερες μορφές του νόμου ότι η ισχύς της αντεκδίκησης μπορούσε να επεκτείνεται σε διαδοχικές, όλο και πιο μακρινές στον χρόνο γενιές. Η αντεκδίκηση είναι ουσιαστικά αδιάφορη στο πέρασμα του χρόνου, εφόσον διατηρεί την ισχύ της ανέπαφη για αιώνες, και ακόμα και σήμερα υπάρχει μια κατά βάθος ειδωλολατρική αντίληψη που απεικονίζει ακόμα την Τελική Κρίση με τέτοιους όρους. Η Τελική Κρίση γίνεται αντιληπτή ως η μέρα όπου τελειώνουν όλες οι αναβολές και όπου δίνεται πλήρης ελευθερία στην αντεκδίκηση. Αυτή η ιδέα όμως, που σαρκάζει το μάταιο  κάθε καθυστέρησης, δεν μπορεί να κατανοήσει την απροσμέτρητη σημασία της Τελικής Κρίσης, αυτής της διαρκώς αναβαλόμενης ημέρας που ξεγλιστρά τόσο αποφασιστικά στο μέλλον μετά από κάθε διάπραξη αδικίας. Η σημασία αυτή αποκαλύπτεται όχι στον κόσμο του νόμου, όπου κυριαρχεί η αντεκδίκηση, αλλά μόνο σε ένα σύμπαν της ηθικής, όπου η συγχώρεση έρχεται να την συναντήσει. Για να αντιπαρέλθει την αντεκδίκηση, η συγχώρεση βρίσκει έναν ισχυρό σύμμαχο στον χρόνο. Διότι ο χρόνος, όπου η Άτις κυνηγά αυτόν που διέπραξε κακό, δεν είναι η μοναχική ηρεμία του φόβου αλλά η θυελλώδης καταιγίδα της συγχώρεσης, η οποία προηγείται της έλευσης της Τελικής Κρίσης και ενάντια στην οποία η Άτις δεν μπορεί να προχωρήσει. Η καταιγίδα αυτή δεν είναι απλώς η φωνή μέσα στην οποία πνίγεται η κραυγή τρόμου αυτού που διέπραξε κακό· είναι επίσης το χέρι που εξαλείφει τα ίχνη του κακού που διαπράχθηκε, ακόμα και αν για να το πετύχει αυτό χρειαστεί πρώτα να ερειπώσει τον κόσμο. Καθώς ο εξαγνιστικός κυκλώνας προχωρά με ταχύτητα μπροστά από τις βροντές και τις αστραπές, η οργή του Θεού βρυχάται δια της ιστορίας μέσα στην καταιγίδα της συγχώρεσης, έτσι ώστε να παρασύρει στο διάβα της οτιδήποτε μπορεί να αναλωθεί για πάντα στους κεραυνούς της θείας οργής.

Αυτό το οποίο εκφράσαμε εδώ μεταφορικά θα πρέπει να μπορεί να διατυπωθεί ξεκάθαρα και με σαφήνεια σε εννοιολογική μορφή: το νόημα του χρόνου στην οικονομία του σύμπαντος της ηθικής. Σ' αυτό, ο χρόνος δεν εξαλείφει απλώς τα ίχνη κάθε άδικης πράξης αλλά επίσης --και λόγω της διάρκειάς του, πέρα από κάθε μνήμη και κάθε λήθη-- βοηθά, με τρόπους ολότελα μυστήριους, να ολοκληρωθεί η διαδικασία της συγχώρεσης, αν και ποτέ αυτή της συμφιλίωσης.

Walter Benjamin

Το δικαίωμα στη χρήση βίας (1920)*

Μτφρ.: Radical Desire

*Το κείμενο αποτελείται από κριτικές σημειώσεις για το άρθρο του Herbert Vorwerk, "Das Recht zur Gewaltanwendung" ("Το δικαίωμα στη χρήση βίας"), που δημοσιεύτηκε το 1920 στο Περιοδικό για τον θρησκευτικό σοσιαλισμό, έτος 1, τευχ. 4. 

 

Σχετικά με το πρώτο τμήμα

1. "Το νομικό σύστημα τείνει να αντιδρά σε απόπειρες καταστροφής του καταφεύγοντας στον εξαναγκασμό, είτε με στόχο να εξαναγκάσει την διατήρηση είτε την αποκατάσταση της ορθής τάξης."

Αυτή η πρόταση είναι σωστή η ίδια, αλλά είναι λάθος να την εξηγούμε μέσω αναφοράς στην εγγενή τάση του νόμου να εδραιώνει την εξουσία του. Αυτό το οποίο διακυβεύεται εδώ είναι μια δευτερεύουσα πραγματικότητα στην οποία απευθείνεται ο νόμος. Αυτό που διακευβεύεται εδώ είναι ο βίαιος ρυθμός της ανυπομονησίας στον οποίο υφίσταται και βρίσκει την χρονική του τάξη ο νόμος, σε αντιπαράθεση με τον αγαθό (;) ρυθμό της αναμονής στον οποίο ξεδιπλώνονται τα μεσιανικά συμβάντα.

[...]

δεν μπορεί να διακριθεί αντίφαση επί της αρχής ανάμεσα στη βία και την ηθική· από την άλλη [...] μια επί της αρχής αντίφαση μπορεί όντως να γίνει αντιληπτή στην σχέση ηθικής και κράτους (ή νόμου). Η έκθεση αυτής της οπτικής γωνίας είναι ένας από τους στόχους της ηθικής μου φιλοσοφίας, και σ' αυτά τα συμφραζόμενα ο όρος αναρχισμός μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει μια θεωρία που αρνείται το ηθικό δικαίωμα όχι στην ίδια την βία αλλά σε κάθε ανθρώπινο θεσμό, κοινότητα, ή ατομικότητα που είτε διεκδικεί μονοπώλιο πάνω της, είτε με οποιονδήποτε τρόπο διεκδικεί αυτό το δικαίωμα για τον εαυτό της από οποιαδήποτε οπτική γωνία**, ακόμα και ως απλή γενική αρχή, αντί να το σέβεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ως δώρο που δίνεται από μια θεία δύναμη, ωςαπόλυτη ισχύς.

[...]

Είναι τόσο εφικτό όσο και απαραίτητο να φτάσουμε σε ένα οικουμενικά ισχύον συμπέρασμα για το δικαίωμα στη χρήση βίας, γιατί η αλήθεια για την ηθική δεν σταματά στην ψευδαίσθηση της ηθικής ελευθερίας. -Παρ' όλα αυτά, αν αφήσουμε στην άκρη αυτό που ήδη υποστηρίξαμε και επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ενδώσει σε επιχειρήματα ad hominem, θα μπορέσουμε να δούμε ότι δεν μπορούμε να έχουμε μια υποκειμενική απόφαση υπέρ ή εναντίον της χρήσης βίας αφηρημένα, διότι μια πραγματικά υποκειμενικήαπόφαση μάλλον είναι νοητή μόνο υπό το φως συγκεκριμένων στόχων και επιθυμιών.

** Πρβλ. Μονόδρομος, συγγ. 1923-26, δημ. 1928: 

"Ο φόνος ενός εγκληματία μπορεί να είναι ηθικός· ποτέ όμως η νομιμοποίησή του."Selected Writings, τομ. 1, σ. 481.

Walter Benjamin

Μοίρα και χαρακτήρας (1919)

Μτφρ. Radical Desire

[...] Αν, συνεπώς μπορούμε να φτάσουμε σε μια έννοια της μοίρας, θα πρέπει να την διακρίνουμε ξεκάθαρα από αυτή του χαρακτήρα, πράγμα που με τη σειρά του δεν μπορεί να επιτευχθεί ωσότου η δεύτερη έννοια να έχει οριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια. Στη βάση αυτού του ορισμού, οι δύο έννοιες θα καταστούν εντελώς αποκλίνουσες· εκεί όπου υπάρχει χαρακτήρας είναι βέβαιο ότι δεν θα υπάρχει μοίρα, και ο χαρακτήρας δεν θα βρίσκεται στην περιοχή που ορίζει η μοίρα. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να προσέξουμε ώστε να αποδώσουμε και τις δύο έννοιες σε σφαίρες στις οποίες δεν θα σφετερίζονται την βαθμίδα υψηλότερων σφαιρών και εννοιών, όπως συμβαίνει στην καθομιλουμένη. Διότι ο χαρακτήρας τοποθετείται συνήθως σε ηθικά συμφραζόμενα, ενώ η μοίρα [τοποθετείται] σε θρησκευτικά συμφραζόμενα. Θα πρέπει να εξορίσουμε τις έννοιες αυτές και από τις δύο περιοχές, αποκαλύπτοντας το σφάλμα της τοποθέτησής τους εκεί. Το σφάλμα αυτό πηγάζει, σε ό,τι αφορά την έννοια της μοίρας, μέσω της σύνδεσής της με αυτή της ενοχής. Έτσι, για να αναφερθούμε σε μια αντιπροσωπευτική περίπτωση, η κακοτυχία που επιβάλλεται απ' τη μοίρα γίνεται αντιληπτή ως ανταπόκριση του Θεού ή των θεών σε κάποια θρησκευτική παράβαση. Δημιουργούνται όμως αμφιβολίες σχετικά με αυτή την εικασία από το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία παράλληλη σχέση της έννοιας της μοίρας με την έννοια που αναπόφευκτα συνοδεύει αυτή της ενοχής στην σφαίρα της ηθικής: την αθωότητα. Στην αρχαιοελληνική εξέλιξη της ιδέας της μοίρας, η ευτυχία που προσφέρεται στον άνθρωπο γίνεται αντιληπτή όχι ως ανταμοιβή για την αθώα συμπεριφορά στη ζωή, αλλά ως πειρασμός για την διάπραξη της χειρότερης παράβασης, της ύβρεως. Συνεπώς, δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στην μοίρα και την αθωότητα. Και --αυτό το ερώτημα πηγαίνει ακόμα βαθύτερα-- έχει μήπως η μοίρα κάποια σχέση με την καλή τύχη, με την ευτυχία; Είναι η ευτυχία εγγενής κατηγορία της μοίρας, όπως χωρίς αμφιβολία είναι η κακοτυχία; Η ευτυχία είναι μάλλον αυτό το οποίο απελευθερώνει τον ευτυχή άνθρωπο από την εμπλοκή των Μοιρών και από το δίχτυ της δικής του μοίρας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Χέλντερλιν αποκαλεί τους ευδαίμονες Θεούς "χωρίς μοίρα". Η ευτυχία και η ευδαιμονία λοιπόν δεν ανήκουν στη σφαίρα της μοίρας περισσότερο από όσο ανήκει η αθωότητα. Αλλά μια τάξη της οποίας οι μόνες εγγενείς έννοιες είναι αυτές της κακοτυχίας και της ενοχής, μια τάξη μέσα στην οποία δεν υπάρχει κανένα αντιληπτό μονοπάτι για την χειραφέτηση (διότι, στον βαθμό που κάτι είναι μοίρα είναι επίσης κακοτυχία και ενοχή) -- μια τέτοια τάξη δεν μπορεί να είναι θρησκευτικού χαρακτήρα, άσχετα από το πόσο η παρεξηγημένη έννοια της ενοχής φαίνεται να δείχνει το αντίθετο. Πρέπει λοιπόν να αναζητηθεί μια άλλη σφαίρα, στην οποία η κακοτυχία και η ενοχή και μόνο να έχουν βάρος, μια ζυγαριά όπου η ευδαιμονία και η αθωότητα θα αποδεικνύονται υπερβολικά ελαφριές και θα αιωρούνται στον αέρα. Αυτή η ζυγαριά είναι η ζυγαριά του νόμου. Οι νόμοι της μοίρας --κακοτυχία και ενοχή-- εξυψώνονται από τον νόμο σε μέτρα του ατόμου· θα ήταν σφάλμα να νομίζουμε ότι το μόνο που υπάρχει στο νομικό πλαίσιο αναφοράς είναι η ενοχή· μπορεί να αποδειχθεί ότι κάθε νομική ενοχή δεν είναι παρά κακοτυχία. Λόγω σφάλματος, εξαιτίας της σύγχυσής της με την σφαίρα της δικαιοσύνης, η τάξη του νόμου --που δεν είναι παρά υπόλειμμα του δαιμονικού σταδίου της ανθρώπινης ύπαρξης, όταν οι νομικές διατάξεις δεν καθόριζαν απλώς τις ανθρώπινες σχέσεις αλλά επίσης την σχέση τους με τούς θεούς-- συντηρείται πολύ μετά από το χρονικό σημείο της επικράτησης πάνω στους δαίμονες. Δεν ήταν στον νόμο αλλά στην τραγωδία που το κεφάλι της ευφυίας υψώθηκε για πρώτη φορά από την ομίχλη της ενοχής, γιατί στην τραγωδία παραβιάζεται η δαιμονική μοίρα. Αυτό όμως δεν γίνεται επειδή η ατέρμονη ειδωλολατρική αλυσίδα ενοχής και εξιλέωσης ξεπερνιέται από την αγνότητα του ανθρώπου που έχει εξιλεωθεί για τα αμαρτήματά του, και που συμφιλιώνεται με τον καθαρό θεό. Μάλλον, στην τραγωδία ο ειδωλολατρικός άνθρωπος γίνεται ενσυνείδητος για το γεγονός ότι είναι καλύτερος από τον θεό του, αλλά αυτή του η συνειδητοποίηση του κλέβει τη μιλιά, παραμένει άρρητη. Χωρίς να διακηρύξει τον εαυτό της, ψάχνει κρυφά να συγκεντρώσει δυνάμεις. Δεν μετρά δίκαια την ενοχή και την εξιλέωση στη ζυγαριά, αλλά τις συνυφαίνει αδιάκριτα. Δεν τίθεται ζήτημα της αποκατάστασης της "ηθικής τάξης του κόσμου"· μάλλον, ο ηθικός ήρωας, ακόμα σιωπηλός, ακόμα ανήλικος --ως τέτοιος αποκαλείται ήρωας-- προσπαθεί να εξυψώσει τον εαυτό του ταρακουνώντας τον βασανισμένο κόσμο. Το παράδοξο της γέννεσης της ευφυίας στην ηθική βουβαμάρα, στην ηθική νηπιακότητα, είναι το Υψηλό στην τραγωδία. Είναι μάλλον η βάση κάθε Υψηλού, στο οποίο εμφανίζεται η ευφυία και όχι ο Θεός. -Η μοίρα αποκαλύπτεται, συνεπώς, στην οπτική της ζωής, ως καταδικασμένη, ως το να έχεις ουσιαστικά πρώτα καταδικαστεί και μετά καταστεί ένοχος. Ο Γκαίτε εκφράζει και τις δύο φάσεις συνοπτικά στη φράση "ο φτωχός που τον άφησες να γίνει ένοχος". Ο νόμος δεν καταδικάζει σε τιμωρία, αλλά σε ενοχή. Η μοίρα είναι το πλαίσιο ενοχής για τους ζωντανούς.

Walter Benjamin

Κόσμος και χρόνος

Σπάραγμα του 1919-20

Μτφρ.: Radical Desire

1. Κόσμος και χρόνος.

Κατά την αποκάλυψη του θείου, ο κόσμος --το θέατρο της ιστορίας-- υπόκειται σε μια μεγάλη διαδικασία αποσύνθεσης, ενώ ο χρόνος --η ζωή αυτού που τον αναπαριστά-- υπόκειται σε μια μεγάλη διαδικασία εκπλήρωσης. Το τέλος του κόσμου: η καταστροφή και η απελευθέρωση μιας (δραματικής) αναπαράστασης. Λύτρωση της ιστορίας από αυτόν που την αναπαριστά. / Αλλά ίσως με την έννοια αυτή, η βαθύτερη αντίθεση στον "κόσμο" να μην είναι ο "χρόνος" αλλά "ο κόσμος που θα έρθει."

2. Καθολικισμός--η διαδικασία της ανάπτυξης της αναρχίας.

Το πρόβλημα του Καθολικισμού είναι αυτό της (ψευδούς, κοσμικής) θεοκρατίας. Η βασική αρχή εδώ είναι: η αυθεντική θεία δύναμη μπορεί να εκδηλωθεί μη καταστροφικάμόνο στον κόσμο που θα έρθει (τον κόσμο της εκπλήρωσης). Αλλά εκεί όπου η θεία δύναμη εισέρχεται στον κοσμικό κόσμο, ανασαίνει καταστροφή. Για αυτό σε αυτόν κόσμο δεν μπορεί να βασιστεί στην θεία δύναμη τίποτε μόνιμο και καμία μορφή οργάνωσης, πόσο μάλλον η επικυριαρχία ως ανώτατή του αρχή. (Σύγκρινε επίσης τις σημειώσεις για την κριτική της θεοκρατίας).

3α. Ο ορισμός μου για την πολιτική: Η εκπλήρωση μιας ανθρωπότητας που δεν έχει βελτιωθεί.

3β. Θα ήταν λάθος να μιλάμε για μια άθρησκη νομοθεσία που επιτάσσει η θρησκεία αντί να μιλάμε για μια [άθρησκη νομοθεσία] που η θρησκεία προαπαιτεί. Οι νόμοι του Μωυσή, και αυτό μάλλον χωρίς εξαίρεση, δεν απαρτίζουν μέρος τέτοιας νομοθεσίας. Αντίθετα, ανήκουν στην νομοθεσία που διέπει τη σφαίρα του σώματος με την ευρύτερη έννοια (υποθετικά) και καταλαμβάνουν έναν πολύ ειδικό χώρο: καθορίζουν την τοποθεσία και την μέθοδο της άμεσης θείας παρέμβασης. Και εκεί ακριβώς που η τοποθεσία αυτή έχει τα σύνορά της, εκεί όπου υποχωρεί, βρίσκουμε τη ζώνη της πολιτικής, του άθρησκου, ενός σωματικού χώρου που είναι χωρίς νόμο με την θρησκευτική έννοια. 

3γ. Το νόημα της αναρχίας για την σφαίρα του άθρησκου θα πρέπει να καθοριστεί από τη θέση της ελευθερίας στη φιλοσοφία της ιστορίας. (Πράγμα δύσκολο να αποδειχθεί: εδώ βρίσκουμε το βασικό ερώτημα της σχέσης της ατομικότητας με το σώμα).

4. Στην παρούσα του κατάσταση, το κοινωνικό είναι μια έκφανση φαντασματικών και δαιμονικών δυνάμεων, συχνά, είναι η αλήθεια, σε κατάσταση μέγιστης έντασης με τον Θεό, στην προσπάθειά τους να υπερβούν τον εαυτό τους. Το θείο επιδεικνύει τον εαυτό του σ' αυτές μόνο μέσω της επαναστατικής ισχύος. Μόνο στην κοινότητα, και πουθενά στην "κοινωνική οργάνωση" αποκαλύπτει τον εαυτό του το θείο, είτε δια της ισχύος είτε όχι. (Σ' αυτόν τον κόσμο, η θεία δύναμη είναι μεγαλύτερη από την θεία αδυναμία. Στον κόσμο που θα ρθει, η θεία αδυναμία είναι μεγαλύτερη από τη θεία δύναμη). Τέτοιου είδους εκφάνσεις πρέπει να γίνουν αντιληπτές όχι στη σφαίρα του κοινωνικού, αλλά στην αντίληψη που έχει ως προσανατολσμό την αποκάλυψη και, πρώτα από όλα, στη γλώσσα, και κυρίως στην ιερή γλώσσα.

5α. Αυτό το οποίο είναι το ζήτημα εδώ δεν είναι η "πραγμάτωση" της θείας δύναμης. Από τη μία, αυτή η διαδικασία είναι η ανώτατη πραγματικότητα. Από την άλλη, η θεία δύναμη περιέχει αυτή την πραγματικότητα στον εαυτό της. (Προβληματική ορολογία!)

5β. Το ζήτημα της "έκφανσης" είναι ουσιώδες.

5γ. Το "θρησκευτικό" είναι ανοησία. Δεν υπάρχει ουσιώδης διάκριση ανάμεσα στην θρησκεία και την θρησκευτική ομάδα όπου ανήκει κανείς [denomination], αλλά η δεύτερη έννοια είναι στενότερη και στα περισσότερα πλαίσια αναφοράς, περιφερειακής σημασίας.

Walter Benjamin

Ο καταστροφικός χαρακτήρας (1931)

Δημ. Frankfurter Zeitung

Μτφρ.: Radical Desire

[...] Ο καταστροφικός χαρακτήρας γνωρίζει μόνον ένα σύνθημα: φτιάξε χώρο. Και μόνο μια δραστηριότητα: καθάρισε τον τόπο. Η ανάγκη του για καθαρό αέρα και ανοιχτό χώρο είναι δυνατότερη από κάθε μίσος.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι νέος και εύθυμος. Γιατί η καταστροφή αναζωογονεί, επειδή καθαρίζει τα ίχνη της δικής μας ηλικίας· δίνει καλή διάθεση, επειδή όλα όσα καθαρίζονται σημαίνουν για τον καταστροφέα μια πλήρη απίσχνανση, στην πραγματικότητα ένα ξερίζωμα, της δικής του κατάστασης. Πράγματι, μόνο η αντίληψη του πόσο δραστικά απλοποιείται ο κόσμος όταν τον δοκιμάζεις σε ό,τι αφορά το πόσο αξίζει να καταστραφεί* οδηγεί σε μια τέτοια Απολλώνεια εικόνα του καταστροφέα. Αυτός είναι ο μεγάλος δεσμός που αγκαλιάζει και ενώνει όλα όσα υπάρχουν. Είναι ένα θέαμα που προσφέρει στον καταστροφικό χαρακτήρα την αίσθηση της βαθύτερης δυνατής αρμονίας.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας εργάζεται πάντα ατάραχα. Η Φύση είναι αυτή που υπαγορεύει τους ρυθμούς του, τουλάχιστον έμμεσα, διότι πρέπει να την προλάβει. Αλλιώς θα αναλάβει αυτή την καταστροφή.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν βλέπει καμία εικόνα να αιωρείται εμπρός του. Έχει λίγες ανάγκες, και η μικρότερη από αυτές είναι το να ξέρει τι θα αντικαταστήσει ό,τι καταστράφηκε. Πρώτα από όλα, τουλάχιστον για μια στιγμή, ο άδειος χώρος -- ο χώρος όπου στεκόταν το πράγμα ή ζούσε το θύμα. Σίγουρα κάποιος θα βρεθεί που να χρειάζεται τον χώρο αυτό χωρίς να τον καταλαμβάνει.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας κάνει τη δουλειά του· η μόνη δουλειά που αποφεύγει είναι η δημιουργική. Όπως ο δημιουργός αναζητά την μοναξιά, έτσι και ο καταστροφέας πρέπει να περιβάλλεται διαρκώς από ανθρώπους, μάρτυρες της επάρκειάς του.

[...]
 

Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν ενδιαφέρεται να γίνει κατανοητός. Οι απόπειρες σε αυτή την κατεύθυνση τού φαίνονται επιπόλαιες. Το να παρεξηγείται δεν του κάνει κακό. Αντιθέτως, το προκαλεί, όπως το προκαλούσαν τα μαντεία, αυτοί οι καταστροφικοί θεσμοί του κράτους. Το πιο μικροαστικό από όλα τα φαινόμενα, το κουτσομπολιό, ανακύπτει μόνο επειδή οι άνθρωποι δεν θέλουν να παρεξηγούνται. Ο καταστροφικός χαρακτήρας ανέχεται την παρεξήγηση· δεν προωθεί το κουτσομπολιό.

[...] Ο καταστροφικός χαρακτήρας εξαλείφει ακόμα και τα ίχνη της καταστροφής.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας στέκεται μπροστά από την εμπροσθοφυλακή των παραδοσιακών. Μερικοί άνθρωποι κληροδοτούν πράγματα στις μετέπειτα γενιές, καθιστώντας τα ανέγγιχτα και έτσι συντηρώντας τα· άλλοι κληροδοτούν καταστάσεις, καθιστώντας τις δεκτικές πρακτικής υλοποίησης, και έτσι εξαλείφοντάς τις. Οι δεύτεροι αποκαλούνται καταστροφικοί. 

Ο καταστροφικός χαρακτήρας έχει την συνείδηση του ιστορικού ανθρώπου, του οποίου το βαθύτερο συναίσθημα είναι μια αξεπέραστη καχυποψία για την πορεία των πραγμάτων και μια ετοιμότητα ανά πάσα στιγμή να αναγνωρίσει ότι τα πάντα μπορούν να πάνε στραβά. Για αυτό τον λόγο, ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι η ίδια η φερεγγυότητα.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν βλέπει τίποτε ως μόνιμο. Αλλά για αυτόν ακριβώς τον λόγο διακρίνει δρόμους παντού. Εκεί που οι άλλοι βλέπουν τοίχους ή βουνά, εκεί επίσης βλέπει έναν δρόμο. Αλλά επειδή διακρίνει δρόμους παντού, πρέπει να τους καθαρίσει από εμπόδια παντού. Όχι πάντα με την ωμή βία· μερικές φορές με την πιο εκλεπτυσμένη. Επειδή βλέπει παντού δρόμους, στέκεται πάντοτε στο σταυροδρόμι. Καμία στιγμή δεν μπορεί να γνωρίζει τι φέρνει η επόμενη. Αυτό που υπάρχει το κάνει συντρίμμια -- όχι για χάρη των συντριμμιών, αλλά για χάρη του δρόμου που περνά ανάμεσά τους.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας ζει όχι εξαιτίας του συναισθήματος ότι αξίζει να ζεις, αλλά ότι δεν αξίζει τον κόπο η αυτοκτονία.