"Είναι δύσκολο να κάνεις κάποιον να καταλάβει κάτι όταν ο μισθός του εξαρτάται από την μη κατανόησή του", Upton Sinclair (1935)
Στην κωμωδία του 1996 "Mars Attacks" οι εξωγήινοι από έναν τεχνολογικά ανώτερο πολιτισμό παρουσιάζονται με έναν τεράστιο εγκέφαλο (δείτε την πιο πάνω φωτογραφία). Γελάνε με την αφέλεια των ανθρώπων και με διάφορους τρόπους καταφέρνουν να τους εξολοθρεύουν κάνοντας παράλληλα και την πλάκα τους. Μέχρις ότου, εκεί όπου πάει να χαθεί κάθε ελπίδα για την ανθρωπότητα, ο ήχος από ένα τραγούδι του Elvis τους νικά κάνοντας τους εγκεφάλους τους να εκρήγνυται μην μπορώντας να αντέξει την rock' en roll μουσική.....
Ο Dr. Sheldon Lee Cooper (αυτός με την πράσινη μπλούζα στην παρακάτω φωτογραφία) είναι πρωταγωνιστής στην σειρά Bing Bang Theory που κάνει θραύση διεθνώς:
Είναι ένας θεωρητικός φυσικός με IQ 187 και δύο ντοκτορά.Υπολογίζει τα πάντα με μαθηματική λογική, είναι κυνικός, δεν αντιλαμβάνεται την ειρωνεία, τον σαρκασμό, το χιούμορ και έχει παντελή έλλειψη ταπεινοφροσύνης (στοιχεία από wikipedia). Είναι ένας τύπος που βρίσκεται όλο και συχνότερα ανάμεσά μας, συχνά σε καλές ή κακές εκδόσεις.
Ο ασυγκράτητος όμως λογικισμός και η κατ' επίφαση λογική που χαρακτηρίζεται από εργαλειακότητα και στενότητα αντίληψης (σε αντίθεση με την διεπιστημονική ευρύτητα), δεν είναι ατομικό θέμα, χαρακτηρίζει την εποχή μας στο σύνολό της.
Αυτό έγινε επειδή τα τελευταία χρόνια 30 χρόνια συνέβη το εξής τρομερό στον χώρο της εκπαίδευσης, αυξήθηκαν υπέρμετρα παγκοσμίως οι οικονομικές-διοικητικές σπουδές και μειώθηκαν ισόποσα οι ανθρωπιστικές σπουδές (Φιλολογία, Φιλοσοφία, Ιστορία, Τέχνες, Θέατρο κτλ). Αυτό έγινε λόγω των τεχνοοικονομικών αναγκών που δημιούργησε η ανάπτυξη από τα τέλη του Β' παγκοσμίου πολέμου και ύστερα στην δύση.
Τα στελέχη που ανέλαβαν την διοίκηση των επιχειρήσεων παγκοσμίως μπορούσαν να σου τετραγωνίσουν τον κύκλο με την χρήση μαθηματικών εξισώσεων αλλά δεν "ένιωθαν" αυτά που "νιώθει" ένας απλός άνθρωπος, δεν καταλάβαιναν τα προφανή που συχνά δεν θέλουν πολλές εξηγήσεις, αγκομαχούσαν στις μελλοντικές προβολές, στο παράδειγμα, την παρομοίωση, την μεταφορά, την ποίηση, την φιλοσοφία. Δυσκολεύονταν στις ηθικές κρίσεις.
Αυτά όλα στο επίπεδο των μηχανικών που έφτιαχναν γέφυρες, κτίρια και συστήματα πληροφορικής, δεν έπαιξε αρνητικό ρόλο, ίσα-ίσα είχε εντυπωσιακά θετικά αποτελέσματα.
Στο επίπεδο όμως της πολιτικής και στον βαθμό που τα διοικητικοοικονομικά στελέχη και οικονομικοί επιστήμονες επιχείρησαν να υπερασπιστούν μια δεδομένη τάξη πραγμάτων, είχαμε ολέθρια αποτελέσματα, ιδιαίτερα τα τελευταία 20-30 χρόνια που έγινε προσπάθεια για "μαθηματικοποίηση" της πολιτικής.
Λόγω της υπερεξειδίκευσης, τα άτομα αυτά δεν μπορούσαν να καταλάβουν πολύ βασικά πράγματα για την λειτουργία του κόσμου, πράγματα που γνωρίζουν ακόμη και οι άνθρωποι σε ορεινά χωριά μέσω της λαϊκής παράδοσης (π.χ. δημοτική ποίηση) εδώ και αιώνες. Κάτι που δεν αρκεί ένα διδακτορικό στην οικονομετρία ή στην θεωρητική φυσική για να επιτευχθεί.
Σε πρόσφατα άρθρα στο Harvard Business Review αλλά και σε άλλα έντυπα στο εξωτερικό (δείτε κάποια κομμάτια του θέματος εδώ:"Αγορά και ανθρωπιστικές σπουδές" και εδώ: "Η κουλτούρα της ευθύνης") αναφέρεται ότι η διοικητική εκπαίδευση είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που οδήγησαν στην συστημική κατάρρευση της οικονομίας.
Αποτέλεσμα αυτής της εργαλειακής λογικής που έχει επικρατήσει παγκοσμίως (τα τελευταία 15 χρόνια και στην χώρα μας), είναι η πιθανότητα για μια συνολική συστημική κατάρρευση της όχι μόνο της οικονομίας αλλά και συνολικά της ανθρωπότητας.
Ο καθηγητής στο Warwick Χαρίδημος Τσούκας στον πρόλογο ενός βιβλίου ("Ημιμάθειας εγκώμιο") αναφέρει: "Η υπερεξειδίκευση είναι μια μορφή τύφλωσης, οδηγεί στην αυτοαναφορά...Η τεχνικοποίηση της γνώσης δεν αφορά μόνο στις θετικές επιστήμες. Τη βλέπουμε και στα οικονομικά, των οποίων η ακραία μαθηματικοποίηση τούς στερεί έναν ευρύτερο ορίζοντα αναφοράς...Η υπερεξειδίκευση αποιστορικοποιεί, αποηθικοποιεί και αποπολιτικοποιεί-τελικά, υπεραπλουστεύει.".
Ο καθηγητής κοινωνιολογίας Κωσταντίνος Τσουκαλάς αναφέρει γι' αυτή την εργαλειακή λογική στο επίπεδο της σκέψης και της επιστημονικής έρευνας: "Εφεξής, η μονόδρομη σκέψη αρκείται στην "αντικειμενική" διαπίστωση ότι τα δεδομένα αυτά "υπάρχουν" ή "υπήρξαν" στο πλαίσιο μιας υπερκείμενης "πραγματικότητας". Και στο πλαίσιο αυτό, κοινωνικά "ωφέλιμη" μπορεί να είναι μόνον η παραγωγή και προώθηση γνώσης που σέβεται σχολαστικά την αναμφισβήτητη αυτή πραγματικότητα.", και συνεχίζει: "Με αυτή την έννοια, ο αυστηρός περιορισμός της αναζήτησης σε ό,τι προσδοκάται ότι θα παράγει άμεσους καρπούς ισοδυναμεί με προκαταρκτική αυτοφίμωση της στοχαστικής δυνατότητας του ανθρώπου."
και παρακάτω αναφέρει: ".η σημερινή μορφή απελπισίας εμφανίζεται ανενεργή ως εκφραζόμενη, όχι μέσω του λόγου, αλλά μέσω της σιωπής...Στο ιδεολογικό επίπεδο, ο κυρίαρχος φιλελευθερισμός εξελίσσεται, λοιπόν, ως ένας απόλυτος και έμφοβος νοηματικός συντηρητισμός. Στην πλειοψηφία τους, οι κοινωνικοί στοχαστές, όχι μόνο δεν επιδιώκουν να ερμηνεύσουν ή να αλλάξουν τον κόσμο. Διστάζουν ακόμη και να περιγράψουν τις αντιφάσεις του και να προβληματιστούν για την πορεία του", (Εισαγωγή Κ.Τσουκαλά στο Μετά τον Φιλελευθερισμό, εκδόσεις Σύγχρονη Σκέψη, Αθήνα 2004, σσ.13-55).
Ο Dan Hind, στο βιβλίο του "Ποιος απειλεί τον Διαφωτισμό" αναφέρει:
"Η ιδέα ότι θα μπορούσαμε να κινητοποιηθούμε αποκλειστικά από τον ορθό λόγο για να υπερασπιστούμε τον ορθό λόγο είναι ασυνάρτητη. Και βέβαια, με κανένα τρόπο δεν μπορεί ο ορθός λόγος να μας κάνει να πιστέψουμε στο θεό, αλλά ούτε μπορεί να μας κάνει να πιστέψουμε ότι είναι λάθος να σκοτώνουμε....Αν είναι καλό να γνωρίζουμε, και αν έχουμε καθήκον να υπηρετούμε την αλήθεια, τότε ο Διαφωτισμός δεν ξεφεύγει από το βασίλειο των ηθικών κρίσεων".
Σε αυτό το επίπεδο, τα τελευταία 20-30 χρόνια, έχει παρουσιαστεί στην ανθρωπότητα μια γενιά μετρίων μάνατζερ. μετρίων πολιτικών και μετρίων ανθρώπων που τα μετράνε όλα ωφελιμιστικά, με εργαλειακή λογικοφάνεια, χωρίς καμία αρχή και καμία ενσυναίσθηση, σαν να ήταν σχιζοφρενικά πλάσματα σαν αυτά στο "Mars Attacks" με τους μεγάλους εγκεφάλους.
Όσο περνάνε τα χρόνια γνωρίζω συνεχώς όλο και περισσότερους ανθρώπους οι οποίοι έχουν διδακτορικά ή πάρα πολύ καλές σπουδές αλλά μοιάζουν πολύ ακαλλιέργητοι και αμόρφωτοι και τρομακτικά λιγότερους ανθρώπους με ευρύτητα σκέψης (με ή χωρίς σπουδές). Οι ηθικές αρχές δεν είναι πάντα ζήτημα λογικής αποδείξεως αλλά θέμα επιλογής και προτεραιοτήτων ακόμη και σε αντίθεση με το τι λέει ο ωφελιμισμός ή η λογική της κάθε επί μέρους πλευράς.
Όσο μάλιστα πιο ακαλλιέργητος είναι ένας βλάκας τόσο λιγότερο εκτιμά και καταλαβαίνει την διεπιστημονικότητα. Συνήθως χώνεται σε ένα αντικείμενο μελέτης και αισθάνεται διάνοια, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένας επικίνδυνος ημιμαθής με διογκωμένο εγωισμό. Επικίνδυνος γιατί δεν έχει γνώση της ημιμάθειάς του.
Αν ο στόχος μας είναι η ενοχοποίηση του άλλου και η εξόντωσή του μέσω της χρησιμοποίησής του σαν ζώο για το βραχυπρόθεσμο κέρδος τότε ο κόσμος βαδίζει όπως θα έπρεπε. Αν όμως στόχος μας είναι ένας καλύτερος κόσμος που οι άνθρωποι θα μπορούν να συννενοούνται αντί να κάνουν πόλεμο και θα έχουν όλοι ένα μίνιμουμ αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης που θα τους επιτρέπει να ανέβουν και πνευματικά δημιουργώντας αργότερα έναν καλύτερο κόσμο, δηλαδή με βάση το μακροπρόθεσμο όφελος τότε δεν πάμε καθόλου καλά.
Ο ορθός λόγος από μόνος του δεν οδηγεί ούτε υπερασπίζεται την ανθρώπινη πρόοδο, ενώ η εξυπνάδα δεν ωφελεί από μόνη της την ανθρωπότητα ως σύνολο αν δεν διέπεται από συγκεκριμένες ηθικές αρχές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου