Η Caster Semenya γεννήθηκε το 1991, σε ένα χωριό της Νότιας Αφρικής, και είναι αθλήτρια δρόμων μεσαίων αποστάσεων. Το
φθινόπωρο του 2009 η Semenya κέρδισε
το χρυσό μετάλλιο στο δρόμο 800 μέτρων, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου που διοργανώθηκε
στο Βερολίνο. Μετά τη νίκη της, διατυπώθηκαν ερωτήματα και ανησυχίες ως προς το φύλο της που
απασχόλησαν εκτεταμένα το διεθνή τύπο.
Στο άρθρο
που ακολουθεί (και κυκλοφορεί στο διαδίκτυο) η Judith Butler αναλύει
το θέμα αυτό, κάνοντας εύστοχες παρατηρήσεις αλλά και «προτάσεις» υπό την
οπτική γωνία της αποδόμησης της έμφυλης ταυτότητας.
Σοφές διακρίσεις και
προσεγγίσεις
Jutith Butler 20 Νοεμβρίου 2009
Είχα την
ευτυχία να δω στο σημερινό Τύπο ότι αποφασίστηκε να διαχωριστεί το θέμα ποιου φύλου είναι η Casrer Semenya πραγματικά, από το
θέμα εάν μπορεί να κρατήσει το μετάλλιό της ή να αγωνιστεί στις αθλητικές
διοργανώσεις στη κατηγορία γυναικών. Μου
φαίνεται ότι η κίνηση του τύπου να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα των δοκιμών
προσδιορισμού φύλων είναι μέσα στα πλαίσια του κιτρινισμού και παρεισφρητική,
και τα MME αγνόησαν σημαντικά νοήματα στο ζήτημα αυτό καθώς
και στην συγκεκριμένη περίπτωση. Η χθεσινή απόφαση της IAAF (Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Αθλητισμού) είναι μέρος του
τρόπου να εκτιμηθεί η πολυπλοκότητα και η ευθραυστότητα της έμφυλης ταυτότητας.
Παράλληλα είναι και επιβεβαίωση ότι το φύλο
διαμορφώνεται και συνδέεται με τους πολιτιστικούς και οικογενειακούς
τρόπους εκκοινωνισμού και αναγνώρισης. Στην πραγματικότητα, αναρωτιέμαι γιατί
αισθανόμαστε αναγκασμένοι να προσδιοριστεί το φύλο με έναν καθορισμένο τρόπο,
δεδομένου ότι το φύλο μπορεί να είναι διφορούμενο (και είναι για τουλάχιστον
δέκα τοις εκατό του πληθυσμού, και πολύ περισσότερο εάν λάβουμε τους
ψυχολογικούς παράγοντες υπόψη), και τα (standards) πρότυπα που χρησιμοποιούμε για να καθορίσουμε μετατοπίζονται σαφώς και
όχι πάντα σε συμφωνία το ένα με το άλλο
(χρωμοσωμικά, ορμονικά, ανατομικά, για να αναφέρουμε μερικά). Στην
πραγματικότητα, η πολυσυζητημένη συμφωνία με την πλευρά της Semenya δεν είναι βασισμένη
στο γεγονός του φύλου, αλλά σε μια
συναίνεση που επιτυγχάνεται μεταξύ των διάφορων συμβαλλόμενων μερών στη
συγκεκριμένη περίπτωση, για το πώς να προχωρήσει η διαδικασία. Ας
επιδοκιμάσουμε αυτήν την προσέγγιση.
Τελικά,
το θέμα εάν πρέπει να έχει την άδεια για να κρατήσει το μετάλλιό της ή για να
συμμετέχει στον αθλητισμό στην κατηγορία γυναικών είναι διαφορετικό από το θέμα:
ποιου φύλου είναι πραγματικά – και πρέπει να παραμείνει έτσι. Δεδομένου
ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι δεν προσαρμόζονται στα πρότυπα που καθιερώνει το
ανάλογο (ομόλογο) φύλο, πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους να αποφασίσουμε το θέμα
του ποιος μπορεί να αγωνιστεί κάτω από ποια κατηγορία. Αυτή δεν είναι μια
εύκολη απόφαση, αλλά είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι, μπορούμε να
επικαλεσθούμε ορισμένα αποδεκτά πρότυπα για τη συμμετοχή στον αθλητισμό κάτω από μια
διακριτή κατηγορία φύλου, χωρίς απόφαση εάν το πρόσωπο ανήκει κατηγορηματικά ή όχι σε αυτή την κατηγορία. Εάν
χρησιμοποιηθούν άλλα πρότυπα (standards) παραδείγματος
χάριν: επίπεδα ορμονών, και αποφασίζεται ότι κάποιο άτομο δεν μπορεί να υπερβεί
ορισμένα επίπεδα τεστοστερόνης για να αγωνιστεί στην κατηγορία γυναικών,
σημαίνει ότι ένας αθλητής/ρια θα
μπορούσε ακόμα και να είναι γυναίκα από μια πολιτιστική και κοινωνική έννοια
και, πράγματι, υπό κάποια βιολογική έννοια επίσης, αλλά δεν θα μπορούσε να αγωνιστεί
σε εκείνη την κατηγορία. Αντιθέτως ένας άνδρας
(από μια κοινωνική/πολιτιστική έννοια) μπορεί να μην αξιολογηθεί
κατάλληλος να αγωνιστεί στον αθλητική κατηγορία ανδρών, σύμφωνα με τα ίδια
πρότυπα, αλλά αξιολογηθεί κατάλληλος για την αθλητική κατηγορία γυναικών – γιατί πρέπει να είναι ένα πρόβλημα; Και
στις δύο περιπτώσεις, δεν θα έπρεπε πρώτα να αποφασίσουμε το φύλο για να
καθιερώσουμε τα προσόντα για τον αθλητισμό κάτω από μια ιδιαίτερη κατηγορία
γένους. Δεν λέω ότι αυτός πρέπει να είναι ο τρόπος και τα standards, αλλά το
χρησιμοποιώ μόνο για παράδειγμα προκειμένου να επιδειχθεί πώς τα πρότυπα (standards) και τα όρια για τα
προσόντα δεν είναι απαραίτητο να είναι τα ίδια με τις τελικές αποφάσεις και
αποφάνσεις για το φύλο που ανήκει κάποιος και κάποια. Αυτά βεβαίως πρέπει να διαχωριστούν
από ερωτήματα μεγαλύτερα που εμπλέκονται και επικαλύπτουν θέματα φύλου. Ομοίως,
η απόφαση ότι Semenya μπορεί να
διατηρήσει τον τίτλο είναι ένα ξεχωριστό ζήτημα από αυτό που τα επιστημονικά
συμπεράσματα μπορεί να καταλήγουν σε σχέση με το φύλο της – Αυτά είναι η σοφές
διακρίσεις που κωδικοποιούνται στη συμφωνία μεταξύ του αθλητικού υπουργείου και
εκείνων που αντιπροσωπεύουν Semenya σε αυτήν την
ενέργεια.
Είναι
σημαντικό να αναφερθεί ότι το 1999 τα τεστ φύλου καταργήθηκαν στους αγώνες
παγκόσμιου αθλητισμού. Υποθέτω εξαιτίας των «λαθών» και ασυμφωνίας επί των
αποτελεσμάτων. Θυμηθείτε επίσης ότι τα αποτελέσματα τέτοιων test και εξετάσεων πρέπει
πάντα να ερμηνευθούν, και αυτό είναι το πεδίο όπου οι κανόνες φύλου (ο
κανονιστικός διμορφισμός) πλαισιώνουν και εισχωρούν στα επιστημονικά
συμπεράσματα (βλ. την άριστη εργασία της Helen Longino's για αυτό το θέμα).
Ομολογώ τη
διασκέδαση μου και το ενδιαφέρον μου για δύο προτάσεις που υποβλήθηκαν και
αναφέρονται σε άρθρο των New York Times. Η πρώτη προέρχεται
από το νοτιοαφρικανικό αθλητικό υπουργό:
«η Casrer Semenya μπορεί να
αποφασίσει να τρέξει ως γυναίκα, το οποίο και είναι". Φαίνεται ότι εάν
μπορεί να αποφασίσει, κατόπιν το φύλο της είναι, ως ένα ορισμένο βαθμό, ένα
θέμα απόφασης. Αλλά εάν «είναι γυναίκα», φαίνεται σαν να μην είναι μια απόφαση.
Η δήλωση περιέχει δύο διαφορετικά πρότυπα για αυτό που σκεφτόμαστε για τον προσδιορισμό
του φύλου, και διακωμωδεί επίσης μια ορισμένη σύγχυση μεταξύ του
προσδιορισμένου φύλου και της έμφυλης ταυτότητας. Η δεύτερη πρόταση είναι η
άποψη: «είναι ασαφές ποιο είναι ακριβώς
το κατώτατο όριο, στα μάτια της IAAF, για έναν αθλητή(τρια) θηλυκού γένους ώστε να είναι κατάλληλη/ος για να αγωνιστεί
ως γυναίκα." Κάποιος θα σκεφτόταν ότι εάν είναι γυναίκα, μπορεί να αγωνιστεί
ως γυναίκα, αλλά προφανώς οι NY Times κάνουν μια ορισμένη
διάκριση φύλων/γένους (σχετικά με το κοινωνικό φύλο και το βιολογικό φύλο?!).
Στην πραγματικότητα, η παγκόσμια αθλητική ένωση εργάζεται προς τα πίσω, προσπαθώντας
να αποφασίσει εάν ένας αθλητής/τρια
είναι ή όχι θηλυκό «συνολικά». Και όμως, εάν θεωρήσουμε ότι αυτή η πράξη του
προσδιορισμού του φύλου "είναι
δρομολογημένη για να προσεγγιστεί σε συνεργασία από μια επιτροπή που περιέλαβε
γυναικολόγους, ενδοκρινολόγους, ψυχολόγο και έναν εμπειρογνώμονα στο φύλο"
(γιατί δεν με κάλεσαν!;), συμπεραίνουμε
ότι πολιτιστικοί και ψυχολογικοί
παράγοντες είναι μέρος του προσδιορισμού του φύλου, και ότι κανένας εξ αυτών
των ειδικών και εμπειρογνωμόνων μόνος/η του, δε θα μπορούσε να βρει μια
οριστική, δική του λύση (θεωρώντας ότι ο
δυϊσμός του φύλου τσχύει). Αυτή η συνεταιριστική διαπραγμάτευση προϋποθέτει και
προτείνει επίσης ότι, ο προσδιορισμός του
φύλου αποφασίζεται από τη συναίνεση και, αντιθέτως, όπου δεν υπάρχει καμία
συναίνεση, δεν υπάρχει κανένας προσδιορισμός του φύλου. Είναι αυτό ή όχι μια
επιβεβαίωση ότι το φύλο είναι μια κοινωνική διαπραγμάτευση κάποιου βαθμού; Και,
στην πραγματικότητα, αυτό που καταδεικνύεται στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι μια
ογκώδης προσπάθεια να διαπραγματευτούμε κοινωνικά το φύλο της Semenya, με τα μέσα ενημέρωσης
να συμπεριλαμβάνονται ως συμμετέχοντες και διαπραγματευτές στη συζήτηση. (!;)
Ολόκληρη
η συζήτηση διατρέχεται επίσης από τον ο όρο «intersex» (διαφυλικότητα). Να επισημάνουμε παρεπιπτόντως ότι η
ομοσπονδία του παγκόσμιου αθλητισμού στηρίζεται επάνω σε μια ορισμένη άρνηση
του intersex ως πραγματικής
διάστασης της ανθρώπινης μορφολογίας, της γενετικής και της ενδοκρινολογίας. Τι
θα συνέβαινε εάν η IAAF ή οποιαδήποτε άλλη οργάνωση
του παγκόσμιου αθλητισμού αποφάσιζε ότι έπρεπε να βρει μια πολιτική για τον
τρόπο με τον οποίο εκείνοι που συμπεριλαμβάνονται σε έναν όρο intersex (διαφυλικά άτομα) να
συμμετέχουν στο θεσμό του αθλητισμού -όπως μπορούν όλοι οι «άλλοι»; Εάν
αρνούνται να βρουν μια τέτοια πολιτική, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποκλείουν βάναυσα από τον αθλητισμό -υπαρκτές
υποκειμενικότες-, και επιβάλουν τον προσδιορισμό του φύλου (με προαπαιτούμενη
τη διμορφική κανονιστικότητα) σε προϋπόθεση για την είσοδο στον αθλητικό χώρο. Αυτό
όχι μόνο είναι κατά τρόπο οφθαλμοφανή, μεροληπτικό και άνισο, αλλά επιπλέον
θέτει το ιδανικό του σεξουαλικού διμορφισμού σε μια προϋπόθεση για τη συμμετοχή. Έτσι αντί να υποβληθεί σε δοκιμασίες και να
ανακαλυφθεί το φύλο Semenya ή οποιοδήποτε άλλο
πραγματικά είναι, γιατί δεν σκεφτόμαστε (αντ' αυτού) για τα πρότυπα συμμετοχής
κάτω από τις κατηγορίες φύλου που έχουν σα στόχο να απορρίψουν και να διακλείσουν
ανθρώπινα όντα; Μόνο τότε θα σταματήσουμε το κιτρίνισμα των ΜΜΕ και το κυνήγι
μαγισσών μέσω της εύρεσης του αληθινού
φύλου -και τα πεδία του αθλητισμού θα είναι ανοιχτά στις πολυπλοκότητες του
ανθρώπινου είδους στο οποίο ανήκουμε.
Για τη
μετάφραση
Ελένη
Μπέλα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου