το φελέκι για το Τι είν’ η πατρίδα μας;” της Θαλειας ΔΡΑΓΩΝΑ

http://feleki.wordpress.com/2009/12/23/%cf%84%ce%b9-%ce%b5%ce%af%ce%bd-%ce%b7-%cf%80%ce%b1%cf%84%cf%81%ce%af%ce%b4%ce%b1-%ce%bc%ce%b1%cf%82/

Τι είν’ η πατρίδα μας;”

Ας δούμε λοιπόν, αυτά που παρουσιάζονται στο συλλογικό έργο “Τι είν’ η πατρίδα μας;” σε επιμέλεια Θάλειας Δραγώνα- Άννας Φραγκουδάκη και έχουν προκαλέσει την οργή των απανταχού εθνοσωτήρων.

Σύμφωνα με τους τελευταίους είναι υποτιμητικό να αναφέρεται ότι η ελληνική ταυτότητα επιβλήθηκε-δημιουργήθηκε από έξωθεν παράγοντες, κοντολογίς από τους “ανώτερους” λαούς της Εσπερίας και παραθέτουν τη σελίδα 16.

Να όμως, τι διάβασαν και έδωσαν αυτή την ερμηνεία: ” [...] στη συγκυρία του 19ου αιώνα, που διεξαγόταν η πάλη για την οριστικοποίηση των εθνικών συνόρων σε μια εποχή επεκατατισμών, αποικιοκρατίας και των αντίστοιχων ιδεολογιών που νομιμοποιούσαν αυτές τις πολιτικές, η ελληνική εθνική ταυτότητα θεωρήθηκε ανεπαρκής και κατώτερη σε σχέση με το ένδοξο παρελθόν των αρχαίων προγόνων (Σκοπετέα 1988) [...] ο κυριάρχος στις ευρωπαϊκές χώρες ιδεολογικός λόγος περί “ανωτερότητας” του δυτικοευρωπαϊκού βιομηχανικού προτύπου επιδρά στην ελληνική κοινωνία έμμεσα κατατάσσοντάς τη στην αρνητικά ταξινομημένη «ανατολή».”

Προχωράμε. Οι αληθινοί Έλληνες εντοπίζουν στη σελίδα 20 του βιβλίου την προσπάθεια της Δραγώνα να τους κατηγορήσει ως ρατσιστές. Και προφανώς έχουν διαβάσει τα εξής: “Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οι εκπαιδευτικοί του δείγματος (σημείωση δική μου: τα ερευνητικά αποτελέσματα περιγράφονται στο τέλος του βιβλίου) εμφανίζουν σε αρκετά ποσοστά αντιλήψεις ξενοφοβικές, δείχνουν δυσκολία να προσδιορίσουν τη θέση των ελλήνων εκπαιδευτικών και αξιολογούν αρνητικά τη σύγχρονη κουλτούρα [...] ενώ εξιδανικεύουν την αρχαιότητα. Στη συνέχεια η Νέλλη Ασκούνη αναλύει το λόγο των εκπαιδευτικων [...] όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των απαντήσεων προβάλλουν «δύο αντιθετικές μορφές του εθνικού άλλου», οι ισχυροί και επίφοβοι Ευρωπαίοι και οι ανεπιθύμητοι μετανάστες και πρόσφυγες” (οι παραπάνω σελίδες είναι από την εισαγωγή του βιβλίου).

Βέβαια, εκεί που κορυφώνεται η εθνικιστική υστερία είναι για τις σχετικές αναφορές για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παραθέτω από το βιβλίο (σελ. 81): “[...] Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποσιώπηση της σημασίας, της τεράστιας δύναμης, της έκτασης και του κύρους της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αντίστοιχη είναι και η πλήρης απουσία οποιασδήποτε μνείας στον πολιτισμό, τα γράμματα και τις τέχνες της οθωμανικής αυτοκρατορίας- και του τουρκικού κράτους από το 1908 και ύστερα. Δεδομένου ότι τόσο τα σχολικά εγχειρίδια όσο και οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να αποδίδουν αρνητική έννοια στις όποιες κοινωνικοπολιτισμικές επιρροές, αντίστοιχη άρνηση επικρατεί στον ισχυρισμό των μελών του δείγματος ότι «ούτε τουρκική ούτε μεσανατολική ούτε η βαλκανική κουλτούρα έχουν επιδράσει στη διαμόρφωση των σύγχρονων Ελλήνων και του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού». Είναι τόσο έντονη η άρνηση της όποιας επιρροής ενδέχεται να προέρχεται από την οθωμανική αυτοκρατορία, που οι εκπαιδευτικοί αρνούνται και «κάθε επιρροή που ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί να είχε επί του τουρκικού»”

Οι πατριώτες έχουν επίσης πρόβλημα και με την αναφορά στις “Μεγάλες Δυνάμεις”-Ευρώπη. Ας δούμε λοιπόν τι αναφέρεται στις σελίδες 84-85: “[...] Η αίσθηση απειλής της εθνικής ταυτότητας συναρτάται με αισθήματα αποστέρησης, αδικίας και διάκρισης. Τα αισθήματα αυτά μπορεί να ενέχουν θέση τόσο αιτίου όσο και αιτιατού [...] Οι Έλληνες σύμφωνα με τα βιβλία ιστορίας και γλώσσας, συστηματικά εμφανίζονται αδικημένοι σε σημαντικές γι’ αυτούς ιστορικές στιγμές. [...] Χαρακτηριστικές είναι και οι απαντήσεις εκπαιδευτικών στην ανοικτή ερώτηση που ακολουθεί το κείμενο το σχετικό με τους κινδύνους που απειλούν την Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι υποστηρίζουν: «Μην ξεχνάμε ότι και η Ευρώπη τρέφει μεγάλο σεβασμό στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, συνεχιστές του οποίου είμαστε εμείς σήμερα…» [...] ή πάλι άλλος εκπαιδευτικός επαναλαμβάνει αυτάρεσκα τη γνωστή ρήση πολιτικού προσώπου, που φαίνεται άγγιξε μεγάλος μέρος του ελληνικού λαού: «… όσο για τον πολιτισμό μας, όταν αυτοί τρώγανε βελανίδια, εμείς φτιάχναμε παρθενώνες»”.

Δε θα προχωρήσω στην παρουσίαση και άλλων αποσπασμάτων. Η Θάλεια Δραγώνα με το άρθρο της αλλά και με τη συλλογική προσπάθεια του βιβλίου προσπαθεί να αποδείξει κάτι που πολλοί αδυνατούν να κατανοήσουν: η εθνική ταυτότητα είναι κατασκευή του 19ου αιώνα όταν πια καταρρέουν οι αυτοκρατορίες και γεννιούνται τα εθνικά κράτη.

Η έρευνα της, τόσο στο επίπεδο των συνεντεύξεων των εκπαιδευτικών, όσο και στο κομμάτι της μελέτης των σχολικών εγχειριδίων της δεκαετίας του 1990, αναδεικνύει μερικά από τα συστατικά στοιχεία της εθνικής ταυτότητας: την αναγκαιότητα της ύπαρξης εχθρικών “άλλων”, την αίσθηση της απειλής από αυτούς, τη “μεταφυσική” πεποίθηση της ανωτερότητας του εθνικού “εαυτού”. Στοιχεία, που προκαλούν αγκυλώσεις και δογματισμούς στη σημερινή πολυπολιτισμική κοινωνία.

Β.Λ.