Από τον Αποστόλη Αρτινό
Martin Heidegger
Επιστολή για τον ανθρωπισμό
μτφρ.: Γ. Ξηροπαΐδης
εκδόσεις Ροές, σ. 201,
ΑΠΌΣΠΑΣΜΑ:
Στις 15 Νοεμβρίου του 1945 ο νεαρός φιλόσοφος του Παρισιού Jean Beaufret (Ζαν Μπωφρέ) στέλνει μια επιστολή στον Heidegger (Χάιντεγκερ). Στις 23 Νοεμβρίου ο Heidegger του απαντά. Εναν χρόνο αργότερα, στις 12 Σεπτεμβρίου του 1946, ο Beaufret συναντά τον Heidegger στην περίφημη ξύλινη καλύβα του στο δάσος του Todtnauberg. Ο Heidegger του υπαγορεύει τότε ένα δισέλιδο κείμενο πάνω στο ερώτημα του Είναι. Απ' το Παρίσι ο Beaufret θα στείλει τις απορίες του και ο Heidegger θα του απαντήσει γράφοντας την «Επιστολή για τον ανθρωπισμό», ένα από τα εμβληματικότερα κείμενα της φιλοσοφίας του 20ού αιώνα.
Στην αρχική απορία του νεαρού Γάλλου «πώς να ξαναδώσουμε νόημα στη λέξη άνθρωπος;», μια απορία που έρχεται μετά το Αουσβιτς, ο Heidegger επιχειρεί εξαρχής μια αποφασιστική αποδόμηση της ίδιας της έννοιας του ανθρωπισμού. Ο ανθρωπισμός σε όλες του τις εκφάνσεις, χριστιανικές, μαρξιστικές, υπαρξιστικές, είναι προφάσεις για να μη διατυπωθεί η πραγματικότητα της σκέψης, αυτή η ριζοσπαστικότητα του Είναι. Η ανθρωπιστική σκέψη είναι για τον Heidegger έτσι μια μη σκέψη, μια προφάνεια που υποβαθμίζει τον άνθρωπο στη στενωπό του ηθικολογικού του ορίζοντα.
Ο άνθρωπος για τον Γερμανό φιλόσοφο δεν είναι ένα έλλογο ον προικισμένο με πνευματικότητα, αλλά μια ύπαρξη εκστατική στο «ξέφωτο» της γλώσσας, της γλώσσας που είναι ο «οίκος τού Είναι». Αυτό το εκστατικό ον διαφυλάσσει έτσι την υπαγόρευσή του, τη γλώσσα τού Είναι του.
Μια γλώσσα που υπαγορεύει όλο το σύμπαν του ανθρώπου, «ακόμη κι αυτές τις σιωπές του», όπως θα πει ο Sloterdijk (Σλότερντικ). Ο άνθρωπος έτσι δεν είναι το ον που συμμορφώνεται σε κάτι εξωτερικό, αλλά το ον που εξασκείται στην περισυλλογή και την ενδοσκόπηση, το ον που στήνει τ' αυτί του σε όλες τις χαραμάδες της γλώσσας
. Μόνο στην έκσταση, σ' αυτόν τον τόπο και τον τρόπο τού Είναι, διασώζεται η ουσία του ανθρώπου. Μια έκσταση ριζικά διαφορετική από την actualita της μεταφυσικής, αν και «η ουσία της θεότητας μοιάζει να μας είναι πλησιέστερη», όπως παραδέχεται. Ο κόσμος του ανθρώπου δεν είναι το «περιβάλλον» του αλλά ο τόπος της έκστασής του, αυτό το ξέφωτο που καθόρισε η γλώσσα. Ενα ξέφωτο που δεν φωτίζει τα έργα του ανθρώπου αλλά την αλήθεια του Είναι, μια αλήθεια που διεκδικεί τον άνθρωπο. Αυτή η καλλιέργεια του Είναι μέσω της γλώσσας είναι κάτι που του υπαγορεύει η ίδια η σκέψη. Η σκέψη, λέει ο Heidegger, είναι η σκέψη τού Είναι και όχι του ego cogito.
Ο άνθρωπος για τον Γερμανό φιλόσοφο δεν είναι ένα έλλογο ον προικισμένο με πνευματικότητα, αλλά μια ύπαρξη εκστατική στο «ξέφωτο» της γλώσσας, της γλώσσας που είναι ο «οίκος τού Είναι». Αυτό το εκστατικό ον διαφυλάσσει έτσι την υπαγόρευσή του, τη γλώσσα τού Είναι του.
Μια γλώσσα που υπαγορεύει όλο το σύμπαν του ανθρώπου, «ακόμη κι αυτές τις σιωπές του», όπως θα πει ο Sloterdijk (Σλότερντικ). Ο άνθρωπος έτσι δεν είναι το ον που συμμορφώνεται σε κάτι εξωτερικό, αλλά το ον που εξασκείται στην περισυλλογή και την ενδοσκόπηση, το ον που στήνει τ' αυτί του σε όλες τις χαραμάδες της γλώσσας
. Μόνο στην έκσταση, σ' αυτόν τον τόπο και τον τρόπο τού Είναι, διασώζεται η ουσία του ανθρώπου. Μια έκσταση ριζικά διαφορετική από την actualita της μεταφυσικής, αν και «η ουσία της θεότητας μοιάζει να μας είναι πλησιέστερη», όπως παραδέχεται. Ο κόσμος του ανθρώπου δεν είναι το «περιβάλλον» του αλλά ο τόπος της έκστασής του, αυτό το ξέφωτο που καθόρισε η γλώσσα. Ενα ξέφωτο που δεν φωτίζει τα έργα του ανθρώπου αλλά την αλήθεια του Είναι, μια αλήθεια που διεκδικεί τον άνθρωπο. Αυτή η καλλιέργεια του Είναι μέσω της γλώσσας είναι κάτι που του υπαγορεύει η ίδια η σκέψη. Η σκέψη, λέει ο Heidegger, είναι η σκέψη τού Είναι και όχι του ego cogito.
Μια διάφανη δραστηριότητα, αυτή η ίδια η σιωπή της σκέψης μπροστά στην εκστατικότητα της γλώσσας, στο ξέφωτο της αλήθειάς της.
Η σκέψη δεν είναι ένας «παραστασιακός στοχασμός», μια αξιολογική κρίση, αλλά μια μυστική δεξίωση του Είναι, η πιο βαθιά του ανάμνηση. Μια σκέψη αρχέγονη, που δεν ενεργεί, δεν ανταποκρίνεται, απλώς υπάρχει, εκεί, στον τόπο της καταγωγής της. Μια τοπικότητα που προεικονίζει αυτή την κοινωνία του ανθρώπου, τον τρόπο της κατοίκησής του στον κόσμο. Η διαμονή θα 'ναι πάντα για τον άνθρωπο μια διαμονή στο φως, στην καθετότητα της ουράνιας επικοινωνίας, σ' αυτό το ανοικτό θεμέλιο της αλήθειας του Είναι.
Οταν η σκέψη παρεκκλίνει από το στοιχείο της τότε παρακμάζει και αναζητά το χαμένο της κύρος στην «τέχνη, στη μόρφωση, στον ακαδημαϊσμό και στην πολιτιστική δραστηριότητα». Αυτή μάλιστα η γλωσσική έκπτωση είναι για τον Heidegger και μια υπαρκτική έκπτωση, μια έκπτωση της ίδιας της ουσίας του ανθρώπου. Μέσα σ' αυτόν τον εκπτωτικό ορίζοντα, της μεταφυσικής της υποκειμενικότητας, το ον αντικειμενοποιείται μέσα σε μια λογική «αιτίας και αιτιατού», ονοματοδοσιών και επεξηγήσεων. Αλλά ο άνθρωπος για τον Γερμανό φιλόσοφο δεν ζει μέσα στη σαφήνεια της γλώσσας αλλά μέσα στην ανωνυμία της.
Η ουσία του ανθρώπου, που στον χριστιανισμό αναζητείται στη θεία κλήση, στους Ρωμαίους στην παιδαγωγική, στον Μαρξ στο κοινωνικό πεδίο, δεν είναι για τον Heidegger παρά ανθρωπιστικές απόπειρες που ερμηνεύουν το ον και όχι το Είναι. Αυτό ήταν πάντα το πλαίσιο της μεταφυσικής. «Κάθε ανθρωπισμός παραμένει μεταφυσικός» αποφαίνεται ο Heidegger, που αποδυναμώνει και συσκοτίζει την αλήθεια του Είναι, γιατί το Είναι είναι πέραν των μεταφυσικών προσεγγίσεων, πέραν του ανθρωπισμού. Αλλά τι είναι το Είναι; Το Είναι που διεκδικεί τον άνθρωπο δεν είναι ο θεός, ούτε μια γενική αρχή του κόσμου, αλλά αυτό που αφορά βαθύτατα το ανθρώπινο ον περισσότερο απ' όλα τα όντα.
Η ουσία του ανθρώπου, που στον χριστιανισμό αναζητείται στη θεία κλήση, στους Ρωμαίους στην παιδαγωγική, στον Μαρξ στο κοινωνικό πεδίο, δεν είναι για τον Heidegger παρά ανθρωπιστικές απόπειρες που ερμηνεύουν το ον και όχι το Είναι. Αυτό ήταν πάντα το πλαίσιο της μεταφυσικής. «Κάθε ανθρωπισμός παραμένει μεταφυσικός» αποφαίνεται ο Heidegger, που αποδυναμώνει και συσκοτίζει την αλήθεια του Είναι, γιατί το Είναι είναι πέραν των μεταφυσικών προσεγγίσεων, πέραν του ανθρωπισμού. Αλλά τι είναι το Είναι; Το Είναι που διεκδικεί τον άνθρωπο δεν είναι ο θεός, ούτε μια γενική αρχή του κόσμου, αλλά αυτό που αφορά βαθύτατα το ανθρώπινο ον περισσότερο απ' όλα τα όντα.
Κάτι που δεν είναι απλώς μια εικασία αλλά ένα χειροπιαστό πεπρωμένο, μια οικειότητα που μεριμνά για τον άνθρωπο και τον υποχρεώνει στη διαφύλαξη της θέσης του.
Είναι όπως λέει ο Heidegger: «αυτό το εγγύτατο που είναι όμως και το πιο απόμακρο».
Ενα Είναι που ξεχειλίζει το ον που εμπεριέχει.''
πηγη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=02/10/2009&id=87973
1 σχόλιο:
Ωραιότατο Φίλε!
Δημοσίευση σχολίου