Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΧΡΗΣΤΟΥ : Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: “Το κέντρο δεν αντέχει” ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ Μετά την κρίση

Δευτέρα 16 Ιουνίου 2014

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: “Το κέντρο δεν αντέχει” ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ Μετά την κρίση

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: “Το κέντρο δεν αντέχει”

“Οι καλύτεροι χωρίς πεποίθηση, ενώ οι χειρότεροι

Είναι γεμάτοι από την ένταση του πάθους”

Από τον προσωπικό ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein - The Center Isn’t Holding Very Well

Σχόλιο Νο. 377, 15. 5. 2014

Μακραίνει ο κατάλογος των χωρών με εμφύλια σύγκρουση που διαρκεί και επιδεινώνεταi. Πριν από λίγο καιρό, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης επικεντρώνονταν στη Συρία. Τώρα στην Ουκρανία. Θα είναι αύριο η Ταϊλάνδη; Ποιος ξέρει; Η ποικιλία των ερμηνειών της αναστάτωσης και το πάθος τους είναι πολύ εντυπωσιακά.

Στο σύγχρονο παγκόσμιο σύστημά μας, υποτίθεται πως οι κατεστημένες ελίτ που κατέχουν τα ηνία της εξουσίας διαβουλεύονται μεταξύ τους και στη συνέχεια καταλήγουν σε “συμβιβασμούς”, την εφαρμογή των οποίων μπορούν να εγγυηθούν οι ίδιες. Κανονικά αυτές οι ελίτ κατατάσσουν τους εαυτούς τους σε δύο βασικά στρατόπεδα: κεντρο-δεξιά και κεντρο-αριστερά. Υπάρχουν πραγματικές διαφορές μεταξύ τους, αλλά ως αποτέλεσμα αυτών των συμβιβασμών”, η όλη μεταβολή των πραγμάτων στο πέρασμα του χρόνου ήταν ελάχιστη.

Α' Παγκ. Πόλεμος: Στρατιώτες επιστρέφουν απο το μέτωπο

Αυτό λειτουργεί ως μια κατακόρυφη πολιτική δομή, με φορά από πάνω προς τα κάτω, στο εσωτερικό κάθε χώρας και γεωπολιτικά μεταξύ των χωρών. Το αποτέλεσμά της ήταν μια ισορροπία που μετατοπίζεται αργά προς τα πάνω. Οι περισσότεροι αναλυτές της σημερινής αναστάτωσης έχουν την τάση να υποθέτουν πως οι κατεστημένες ελίτ εξακολουθούν να κινούν τα νήματα. Κάθε πλευρά ισχυρίζεται ότι οι δρώντες παράγοντες χαμηλού επιπέδου στην αντίπαλη πλευρά χειραγωγούνται από τις ελίτ του υψηλού επιπέδου. Όλοι φαίνονται να υποθέτουν, πως αν η δική τους πλευρά πιέσει αρκετά δυνατά τις ελίτ της άλλης πλευράς, αυτές οι αντίπαλες ελίτ θα αποδεχθούν έναν “συμβιβασμό” που θα είναι πιο κοντά σ' αυτό που θέλουν οι πρώτοι.

Στη σημερινή μας κατάσταση, αυτό μου φαίνεται μια φανταστική παρερμηνεία της πραγματικότητας, η οποία συνίσταται σε ένα χάος που εξαπλώνεται, αποτέλεσμα της διαρθρωτικής κρίσης του σύγχρονου παγκόσμου συστήματός μας. Δεν νομίζω ότι οι ελίτ χειρίζονται πια με επιτυχία τους συμμάχους τους του χαμηλού επιπέδου. Νομίζω ότι αυτοί οι σύμμαχοι χαμηλού επιπέδου αψηφούν τις ελίτ, κάνουν τα δικά τους και επιχειρούν αυτοί να χειραγωγήσουν τις ελίτ. Αυτό είναι πράγματι κάτι νέο. Είναι μάλλον μια πολιτική με φορά από κάτω προς τα πάνω και όχι από πάνω προς τα κάτω.

Μερικές φορές, όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μιλούν για “εξτρεμιστές” που γίνονται σημαντικοί παράγοντες, υπαινίσσσονται μια τέτοια πολιτική με φορά από κάτω προς τα πάνω. Αλλά στην περίπτωση αυτή, η έκφραση “εξτρεμιστές” είναι πάρα πολύ άστοχη. Όταν βρισκόμαστε μέσα σε πολιτική με φορά από κάτω προς τα πάνω, εκεί δρούν παράγοντες κάθε χρώματος και κάθε παραλλαγής - από την άκρα δεξιά μέχρι την άκρα αριστερά, αλλά συμπεριλαμβάνονται και παράγοντες του κέντρου. Κάποιοι μπορεί να θρηνούν για αυτό, όπως ο ποιητής Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς (William Butler Yeats), σ' έναν από τους στίχους του που συχνά αναφέρονται, στο ποίημα “Η Δευτέρα Παρουσία” (“The Second Coming”):

“Οι καλύτεροι χωρίς πεποίθηση, ενώ οι χειρότεροι

Είναι γεμάτοι από την ένταση του πάθους”

“The best lack all conviction, while the worst
Are full of passionate intensity”

απόδοση στα Ελληνικά:

Γιώργος Σεφέρης, Αντιγραφές, 1965, Ίκαρος

Σημειώστε όμως, ότι ο Γέητς στην κατηγορία των “καλύτερων” τοποθετεί τις παλιές ελίτ. Είναι όντως αυτοί οι καλύτεροι; Αυτό που είναι πράγματι αλήθεια, για να αναφέρω έναν λιγότερο δημοφιλή στίχο από το ίδιο ποίημα του Γέητς, είναι ότι

“το γεράκι δεν μπορεί ν' ακούσει πια το γερακάρη”

“the falcon cannot hear the falconer”

Πώς λοιπόν να πλοηγήσουμε το σκάφος της πολιτικής, μέσα σε τέτοιες ταραγμένες θάλασσες; Η ανάλυση είναι πολύ περίπλοκη, συγκεχυμένη. Νομίζω, όμως, ότι το πρώτο βήμα είναι να σταματήσουμε να αποδίδουμε οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο στις κακές μηχανορραφίες κάποιων ελίτ του κατεστημένου. Δεν έχουν πια τον έλεγχο. Βέβαια μπορούν ακόμη να προκαλούν μεγάλες καταστροφές με τις απερίσκεπτες ενέργειές τους. Σε καμία περίπτωση δεν είναι υποδείγματα αρετής. Αλλά όσοι θέλουμε να ψάξουμε, πως από αυτή την χαοτική κατάσταση μπορεί να βγει ένας καλύτερος κόσμος, πρέπει να στηριζόμαστε στον εαυτό μας, στους δικούς μας πολύμορφους τρόπους οργάνωσης του αγώνα. Πρέπει, με λίγα λόγια, να ασχολούμαστε λιγότερο με καταγγελίες και πιο πολύ με εποικοδομητική δράση στον τόπο μας.

Πίνακας του William Blake: Ναβουχοδονόσωρ

Οι πιο σοφοί στίχοι του Γέητς στο ποίημα αυτό είναι οι δύο τελευταίοι:

“Και ποιο ανήμερο θεριό, μια που ήρθε τέλος η ώρα του,
Μουντά βαδίζει για να γεννηθεί προς τη Βηθλεέμ;”

“And what rough beast, its hour come round at last,
Slouches towards Bethlehem to be born?”

Καθώς το υπάρχον ιστορικό μας σύστημα σιγά-σιγά πεθαίνει, αναπτύσσεται μια άγρια πάλη με αντικείμενο τι είδους νέο ιστορικό σύστημα θα το διαδεχθεί. Ίσως σύντομα δεν θα ζούμε πλέον μέσα σ' ένα κεφαλαιοκρατικό σύστημα, αλλά ίσως βρεθούμε να ζούμε μέσα σε ακόμη χειρότερο σύστημα: ένα “θεριό ανήμερο” προσπαθεί να γεννηθεί; Για την ακρίβεια, αυτό είναι μόνο η μία από τις πιθανές συλλογικές επιλογές. Η εναλλακτική επιλογή είναι ένα σχετικά δημοκρατικό, σχετικά ισότιμο σύστημα, που επίσης προσπαθεί να γεννηθεί. Ποιο από τα δύο θα δούμε να γεννιέται στο τέλος του αγώνα, είναι στο χέρι μας, από μας εξαρτάται, με φορά από κάτω προς τα πάνω.

Ο Immanuel Wallerstein ενδιαφέρθηκε για τις παγκόσμιες υποθέσεις ήδη ως έφηβος στη Νέα Υόρκη. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια όπου στη συνέχεια δίδαξε. Από το 1971 δίδαξε κοινωνιολογία στα Πανεπιστήμια McGill και Binghamton (SUNY), μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1999. Επικεφαλής στο Fernand Braudel Center for the Study of Economies, Historical Systems and Civilizations μέχρι το 2005. Διετέλεσε Directeur d' études associé στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι, πρόεδρος της International Sociological Association, και προήδρευσε της Gulbenkian Commission on the Restructuring of the Social Sciences, για μια νέα κατεύθυνση της κοινωνικής επιστημονικής έρευνας τα επόμενα 50 χρόνια. Senior Research Scholar του τμήματος Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Yale. Το 2003 έλαβε το βραβείο Career of Distinguished Scholarship Award από την American Sociological Association.

Συνεχίζοντας, μεταξύ των άλλων, την ιστορική και κοινωνιολογική παράδοση που ξεκίνησε από το έργο του Fernand Braudel, στρέφει πάντα τη μεθοδολογική του προσέγγιση στη μακρά διάρκεια του χρόνου και στην ευρύτητα του γεωγραφικού και γεωοικονομικού συνόλου.

Ο προσωπικός του ιστότοπος

Βιβλία του Immanuel Wallerstein στα Ελληνικά και βιογραφία

Στον ιστότοπο Μετά την κρίση:

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν - Η γεωπολιτική του σχίσματος στην Ουκρανία, η απόκλιση ΗΠΑ και «Γαλλο-Γερμανικού άξονα»

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν - Πανικός για παγκόσμιο αποπληθωρισμό

W.B. Yeats, «Η Δευτέρα Παρουσία» (Γιώργος Σεφέρης) (Αντιγραφές, 1965, εκδ. Ίκαρος)

William Butler Yeats - The Second Coming (και εδώ - Wikipedia)

Άγγελοι της Ιστορίας: Βάλτερ Μπένγιαμιν, Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς, Τ. Σ. Έλιοτ, Φράντς Κάφκα, Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Έζρα Πάουντ, Πάουλ Τσέλαν, Μαξ Βέμπερ