Είναι πραγματικά παράδοξο να κατηγορείς
τον Μαρξ για το ότι ήταν κοντόφθαλμα ‘κολλημένος’ στον καπιταλισμό του
πλήρους ανταγωνισμού επειδή δεν ‘οραματίστηκε’ (sic) τον τούρμπο
καπιταλισμό της σήμερον ή να διερωτάσαι ‘πως εξηγείται μαρξιστικώς η
υπεραξία που παράγεται μαζικά στην Κίνα, Ινδία κ.α. στην Ανατολή για να
την καρπούνται οι υπέρογκοι μισθοί της Δύσης’ απαντώντας συγχρόνως πως
απλούστατα δεν εξηγείται γιατί είναι ‘μουσειακή η οπτική’ (βλ σημείο 3
κριτικής σου). Κι εδώ θα συμφωνήσω μαζί σου πως όχι μόνον οι έλληνες
αριστεροί δεν έχουν διαβάσει ούτε 10 σελίδες από το ‘Κεφάλαιο’ του Μαρξ ή
τον ‘Ιμπεριαλισμό’ του Λένιν αλλά και πολλοί επιφανείς ή μη
‘μαρξολόγοι’ που κατά τα άλλα αρέσκονται ν’ ασκούν αφ’ υψηλού κριτική.
Γιατί ασφαλώς θα έχεις ακουστά τους Κάουτσκι, Χίλφερτινγκ, Λένιν, Λούξεμπουγκγ, Μπουχάριν, Πρεομπραζένσκι, Μάντελ, Σουήζυ, Χάρμαν, Γουίλλιαμς και τόσους άλλους μαρξιστές που ασχολήθηκαν με τον μονοπωλιακό καπιταλισμό του 20ου αιώνα αναλύοντας το νέο οικονομικό και πολιτικό περιεχόμενο του ιμπεριαλισμού της παγκοσμιοποίησης μέσω της ανάδειξης της κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου (από τη συγχώνευση βιομηχανικού και τραπεζικού), της ανισόμερης ανάπτυξης και της άνισης ανταλλαγής που οργανώνουν και επιβάλλουν οι πολυεθνικές εταιρίες διεθνώς. Αλλά όλοι αυτοί ανάπτυξαν την ανάλυση τους βασιζόμενοι στην μαρξική θεωρία των νόμων του καπιταλισμού που δείχνει ακριβώς ότι είναι στη βίαιη φύση του καπιταλισμού για απαλλοτρίωση κι επέκταση να συγκεντρώνει και να συγκεντροποιεί σε καρτέλ και ολιγοπώλια την οικονομική δραστηριότητα, θέτοντας έτσι τις βάσεις για τον μελλοντικό σοσιαλιστικό σχεδιασμό της οικονομίας.
Έτσι περάσαμε από την εποχή της αποικιοκρατίας στην εποχή της πολυεθνικής μονοπωλιακής επικυριαρχίας των αναπτυγμένων καπιταλιστικά οικονομιών. Οι πολυεθνικές αρμέγουν τα 9/10 των κερδών που παράγονται με την υπεραξία των σκληρά εραζομένων στην Κίνα κ.α. με συνέπεια να πληρώνουν στη Δύση τους παχυλούς μισθούς στα golden boys. Να τι λέει, μεταξύ άλλων, ο Roche:
«Η μεγαλύτερη αλυσίδα λιανικών πωλήσεων στον πλανήτη, Wall-mart, είχε έσοδα 405 δις δολ (το 2009), ποσό ικανό να αγοράσει μία χώρα σαν το Μπάγκλαντες ! Με 7.500 καταστήματα ανά τον κόσμο απασχολεί 2 εκατομμύρια ανθρώπους. Η Cargill, η μεγαλύτερη εταιρία τροφίμων παγκοσμίως, είναι μεγαλύτερη από τα 2/3 των οικονομιών όλου του κόσμου. Η παγκόσμια οικονομική κρίση μπορεί να είχε μερικά θύματα σαν την Lehman Brothers, όμως η διαδικασία της μονοπώλησης συνεχίζεται ακατάβλητη. Η T-Mobile ανακοίνωσε την συγχώνευση της με την Orange δημιουργώντας τη μεγαλύτερη εταιρία κινητής τηλεφωνίας στη Βρετανία που θα ελέγχει το 37% της αγοράς, ενώ η ιαπωνική Panasonic εξαγόρασε την Sanyo ελέγχοντας έτσι το 38% της αγοράς επαναφορτιζόμενων μπαταριών. Παράλληλα η αμερικανική Pfizer εξαγόρασε την Wyeth έναντι 68 δις δολ δημιουργώντας τη μεγαλύτερη φαρμακευτική εταιρία στον κόσμο. Σύμφωνα με τη λίστα πλουσίων των Times, το 2008 στη Βρετανία οι 200 μεγαλύτερες εταιρίες αύξησαν το ενεργητικό τους μέσα σε 10 χρόνια από 76 δις στερλίνες σε 280 δις, ενώ οι 50 πλουσιότεροι βρετανοί αύξησαν 26% τον πλούτο τους μέσα σε ένα χρόνο φθάνοντας τις 450 δις στερλίνες… Δεν ήταν όμως πάντα έτσι ο βιομηχανικός καπιταλισμός. Στην διάρκεια του 19ου αιώνα κυριαρχούνταν από μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Το 1830 η μεγαλύτερη επιχείρηση παγκοσμίως ήταν η χαλυβουργία Cyfartha αξίας 2 εκατομ δολ. με 5.000 εργάτες. Εκατό χρόνια αργότερα η μεγαλύτερη επιχείρηση είναι η U.S.Steel αξίας 2,3 δις δολ που απασχολεί 250.000 εργάτες. Σήμερα, η μεγαλύτερη εταιρία παγκοσμίως είναι η ενεργειακή Royal Dutch Shell αξίας 458 δις το 2009… Σήμερα, οι περισσότεροι βιομηχανικοί κλάδοι κυριαρχούνται από λίγες τεράστιες εταιρίες που δρουν ολιγοπωλιακά καθορίζοντας τις τιμές μακριά από κάθε έννοια ελεύθερου ανταγωνισμού. Στη Βρετανία, 100 βιομηχανικές εταιρίες ήταν υπεύθυνες για το 47% της συνολικής παραγωγής το 1948. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 69% το 1968 και σήμερα εκτιμάται πως υπερβαίνει το 85%.»
Αυτό που προκαλεί αυτή τη δίχως προηγούμενο συγκέντρωση ισχύος και πλούτου είναι οι οικονομίες κλίμακας που διασφαλίζουν μεγάλα και διατηρήσιμα κέρδη σε βάρος του ανταγωνισμού των μικρών επιχειρήσεων αλλά και των καταναλωτών που αδυνατούν – μέσω της προσφοράς και της ζήτησης – να ελέγξουν και να μειώσουν τις τιμές. Αυτόν τον καπιταλισμό έχουμε σήμερα κι αυτή είναι η ‘αρρώστια’ του. Η οποία συνίσταται στο ότι ένα ολοένα και μικρότερο τμήμα του πληθυσμού (0,1% έως 0,5%) ελέγχει ιδιωτικά και πλουτίζει ασύστολα κι αδηφάγα σε βάρος του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας που αγωνίζεται να επιβιώσει. Αυτή είναι η εξέλιξη της καινοτόμας δημιουργικότητας του καπιταλιστικού ανθρώπου και του υγιούς κέρδους, το εγωιστικό ατομικό συμφέρον και η άκρατη πλεονεξία του κέρδους στην οποία υποτάσσεται η ‘γνώση’ και… τα ‘πνευματικά’ ή ‘μεταφυσικά’ πιστεύω της αρχαιολατρείας. Σε αυτή την φυσική τάση μονοπωλιακής εξέλιξης της αγοράς και του καπιταλισμού τι ακριβώς αντιπροτείνει ο μαρξισμός λίγο-πολύ γνωρίζουμε. Αυτό που θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε είναι τι πρακτικά αντιπροτείνει ‘η Ρωμανική πνευματική παράδοση και η Πλατωνική και Αριστοτελική σοφία’…
Γιατί ασφαλώς θα έχεις ακουστά τους Κάουτσκι, Χίλφερτινγκ, Λένιν, Λούξεμπουγκγ, Μπουχάριν, Πρεομπραζένσκι, Μάντελ, Σουήζυ, Χάρμαν, Γουίλλιαμς και τόσους άλλους μαρξιστές που ασχολήθηκαν με τον μονοπωλιακό καπιταλισμό του 20ου αιώνα αναλύοντας το νέο οικονομικό και πολιτικό περιεχόμενο του ιμπεριαλισμού της παγκοσμιοποίησης μέσω της ανάδειξης της κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου (από τη συγχώνευση βιομηχανικού και τραπεζικού), της ανισόμερης ανάπτυξης και της άνισης ανταλλαγής που οργανώνουν και επιβάλλουν οι πολυεθνικές εταιρίες διεθνώς. Αλλά όλοι αυτοί ανάπτυξαν την ανάλυση τους βασιζόμενοι στην μαρξική θεωρία των νόμων του καπιταλισμού που δείχνει ακριβώς ότι είναι στη βίαιη φύση του καπιταλισμού για απαλλοτρίωση κι επέκταση να συγκεντρώνει και να συγκεντροποιεί σε καρτέλ και ολιγοπώλια την οικονομική δραστηριότητα, θέτοντας έτσι τις βάσεις για τον μελλοντικό σοσιαλιστικό σχεδιασμό της οικονομίας.
Έτσι περάσαμε από την εποχή της αποικιοκρατίας στην εποχή της πολυεθνικής μονοπωλιακής επικυριαρχίας των αναπτυγμένων καπιταλιστικά οικονομιών. Οι πολυεθνικές αρμέγουν τα 9/10 των κερδών που παράγονται με την υπεραξία των σκληρά εραζομένων στην Κίνα κ.α. με συνέπεια να πληρώνουν στη Δύση τους παχυλούς μισθούς στα golden boys. Να τι λέει, μεταξύ άλλων, ο Roche:
«Η μεγαλύτερη αλυσίδα λιανικών πωλήσεων στον πλανήτη, Wall-mart, είχε έσοδα 405 δις δολ (το 2009), ποσό ικανό να αγοράσει μία χώρα σαν το Μπάγκλαντες ! Με 7.500 καταστήματα ανά τον κόσμο απασχολεί 2 εκατομμύρια ανθρώπους. Η Cargill, η μεγαλύτερη εταιρία τροφίμων παγκοσμίως, είναι μεγαλύτερη από τα 2/3 των οικονομιών όλου του κόσμου. Η παγκόσμια οικονομική κρίση μπορεί να είχε μερικά θύματα σαν την Lehman Brothers, όμως η διαδικασία της μονοπώλησης συνεχίζεται ακατάβλητη. Η T-Mobile ανακοίνωσε την συγχώνευση της με την Orange δημιουργώντας τη μεγαλύτερη εταιρία κινητής τηλεφωνίας στη Βρετανία που θα ελέγχει το 37% της αγοράς, ενώ η ιαπωνική Panasonic εξαγόρασε την Sanyo ελέγχοντας έτσι το 38% της αγοράς επαναφορτιζόμενων μπαταριών. Παράλληλα η αμερικανική Pfizer εξαγόρασε την Wyeth έναντι 68 δις δολ δημιουργώντας τη μεγαλύτερη φαρμακευτική εταιρία στον κόσμο. Σύμφωνα με τη λίστα πλουσίων των Times, το 2008 στη Βρετανία οι 200 μεγαλύτερες εταιρίες αύξησαν το ενεργητικό τους μέσα σε 10 χρόνια από 76 δις στερλίνες σε 280 δις, ενώ οι 50 πλουσιότεροι βρετανοί αύξησαν 26% τον πλούτο τους μέσα σε ένα χρόνο φθάνοντας τις 450 δις στερλίνες… Δεν ήταν όμως πάντα έτσι ο βιομηχανικός καπιταλισμός. Στην διάρκεια του 19ου αιώνα κυριαρχούνταν από μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Το 1830 η μεγαλύτερη επιχείρηση παγκοσμίως ήταν η χαλυβουργία Cyfartha αξίας 2 εκατομ δολ. με 5.000 εργάτες. Εκατό χρόνια αργότερα η μεγαλύτερη επιχείρηση είναι η U.S.Steel αξίας 2,3 δις δολ που απασχολεί 250.000 εργάτες. Σήμερα, η μεγαλύτερη εταιρία παγκοσμίως είναι η ενεργειακή Royal Dutch Shell αξίας 458 δις το 2009… Σήμερα, οι περισσότεροι βιομηχανικοί κλάδοι κυριαρχούνται από λίγες τεράστιες εταιρίες που δρουν ολιγοπωλιακά καθορίζοντας τις τιμές μακριά από κάθε έννοια ελεύθερου ανταγωνισμού. Στη Βρετανία, 100 βιομηχανικές εταιρίες ήταν υπεύθυνες για το 47% της συνολικής παραγωγής το 1948. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 69% το 1968 και σήμερα εκτιμάται πως υπερβαίνει το 85%.»
Αυτό που προκαλεί αυτή τη δίχως προηγούμενο συγκέντρωση ισχύος και πλούτου είναι οι οικονομίες κλίμακας που διασφαλίζουν μεγάλα και διατηρήσιμα κέρδη σε βάρος του ανταγωνισμού των μικρών επιχειρήσεων αλλά και των καταναλωτών που αδυνατούν – μέσω της προσφοράς και της ζήτησης – να ελέγξουν και να μειώσουν τις τιμές. Αυτόν τον καπιταλισμό έχουμε σήμερα κι αυτή είναι η ‘αρρώστια’ του. Η οποία συνίσταται στο ότι ένα ολοένα και μικρότερο τμήμα του πληθυσμού (0,1% έως 0,5%) ελέγχει ιδιωτικά και πλουτίζει ασύστολα κι αδηφάγα σε βάρος του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας που αγωνίζεται να επιβιώσει. Αυτή είναι η εξέλιξη της καινοτόμας δημιουργικότητας του καπιταλιστικού ανθρώπου και του υγιούς κέρδους, το εγωιστικό ατομικό συμφέρον και η άκρατη πλεονεξία του κέρδους στην οποία υποτάσσεται η ‘γνώση’ και… τα ‘πνευματικά’ ή ‘μεταφυσικά’ πιστεύω της αρχαιολατρείας. Σε αυτή την φυσική τάση μονοπωλιακής εξέλιξης της αγοράς και του καπιταλισμού τι ακριβώς αντιπροτείνει ο μαρξισμός λίγο-πολύ γνωρίζουμε. Αυτό που θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε είναι τι πρακτικά αντιπροτείνει ‘η Ρωμανική πνευματική παράδοση και η Πλατωνική και Αριστοτελική σοφία’…
