Η υποτίμηση Για αρχή, η έξοδος σημαίνει και αυτόματη υποτίμηση. Το να βγεις από το ευρώ και να κρατήσεις σταθερή την ισοτιμία δεν έχει νόημα για κανένα. Με την υποτίμηση θα αυξήσεις την ανταγωνιστικότητά σου και ταυτόχρονα θα δημιουργήσεις μια πολύ καλή δικαιολογία για την αναδιαπραγμάτευση του χρέους. Διότι με τη δραχμοποίηση των ομολόγων και των υπόλοιπων χρεών, αυτόματα οι πιστωτές θα χάσουν μέρος του κεφαλαίου τους. Εάν, ας πούμε, μία νέα δραχμή αξίζει μισό ευρώ, τότε σχετικά αυτόματα το ομόλογο των 1.000 παλαιών ευρώ θα μετατραπεί σε ομόλογο 1.000 νέων δραχμών, που θα αξίζουν όμως μόλις 500 ευρώ. Ας μην περιμένουμε τους ομολογιούχους να το καταπιούν αμάσητο, παρ’ όλα αυτά αποτελεί ένα πολύ καλό διαπραγματευτικό χαρτί. Άρα όσο μεγαλύτερη είναι η υποτίμηση, τόσο περισσότερα και τα οφέλη από την παραπάνω διαδικασία. Τα κακά νέα είναι πως με την υποτίμηση θα δημιουργηθεί ένας τεράστιος πληθωρισμός. Οι τιμές όλων των εισαγόμενων προϊόντων θα αυξηθούν κάτι παραπάνω από το ποσοστό της υποτίμησης, στο παράδειγμά μας θα διπλασιαστούν. Αλλά αυτό φαντάζομαι το περιμέναμε όλοι. Αυτό που οι περισσότεροι δεν περιμένουν είναι πως, αντίστοιχα και ανάλογα, θα αυξηθούν και οι τιμές των περισσότερων εγχώριων αγαθών. Κι ας εξηγήσουμε το γιατί με ένα παράδειγμα. Το ελληνικό στραγγιστό γιαούρτι κοστίζει σήμερα στη λιανική γύρω στα 3 ευρώ το κιλό. Το αντίστοιχο γιαούρτι που εισάγει η Lidl πωλείται 2 ευρώ. Μετά την έξοδο και την υποτίμηση, το ελληνικό γιαούρτι θα έπρεπε να κοστίζει θεωρητικά 3 δρχ., διότι τα κόστη μέσα στη χώρα δεν έχουν αλλάξει (για λόγους ευκολίας θεωρώ πως στη διαδικασία δεν εμπλέκεται το πετρέλαιο, που θα έχει ακριβύνει), ενώ του Lidl θα έπρεπε να πωλείται 4 δρχ. (2 ευρώ = 4 δρχ.). Σωστά; Όχι βέβαια. Διότι το ελληνικό γιαούρτι πια θα κοστίζει μόλις 1,5 ευρώ (3 δρχ./2 = 1,5 ευρώ) και ο παραγωγός θα έχει κίνητρο να το εξάγει στο εξωτερικό, όπου θα μπορεί να το πουλήσει 2 ευρώ (4 δρχ.), όσο πωλείται και το γιαούρτι του Lidl. Έτσι, πρακτικά, τα ελληνικά γιαούρτια θα πωλούνται στην Ελλάδα στην ίδια «διεθνή» τιμή που θα πωλούνται και στο εξωτερικό, διότι διαφορετικά δεν θα συμφέρει να τα πουλήσεις στην εγχώρια αγορά. Φυσικά την υπεραξία θα την καρπωθεί ο παραγωγός. Αυτό θα συμβεί με όλα εκείνα τα εμπορευματικά αγαθά που θα μπορούν να εξαχθούν και είναι ένα «παράδοξο» που συναντάς σε πολλές χώρες. Π.χ. στην Τουρκία, μετά την κρίση του 2003, ο περισσότερος κόσμος δεν μπορούσε να αγοράσει το εγχώριο ελαιόλαδο, διότι αυτό πωλούνταν όσο και στην Ελλάδα, δηλαδή πολύ ακριβά για τους μισθούς τους. Αντίθετα, τα φρέσκα μανιτάρια πωλούνταν σημαντικά φθηνότερα από τα άθλια βραστά κονσερβοποιημένα, διότι τα δεύτερα μπορούσαν να εξαχθούν και άρα έπαιρναν τη «διεθνή» τιμή τους. Το ίδιο θα συμβεί και με όλες εκείνες τις υπηρεσίες που θα απευθύνονται σε ξένους. Οι τιμές στα νησιά θα γίνουν πραγματικά απλησίαστες για τους ντόπιους, την ίδια στιγμή που θα γίνουν φθηνότερες για τους ξένους. Γενικά θα έχουμε μια τεράστια μετατόπιση του παραγόμενου πλούτου στη χώρα υπέρ όλων εκείνων που συναλλάσσονται με το εξωτερικό ή/και σε συνάλλαγμα. Και αυτό το κράτος θα πρέπει να το ενθαρρύνει, είτε του αρέσει είτε όχι, διότι θα έχει τεράστια ανάγκη από συναλλαγματικά αποθέματα σε ευρώ και άλλα νομίσματα. Τα ιδιωτικά δάνεια Καθώς όλοι όσοι έχουν πάρει δάνεια θα πάψουν να πληρώνονται σε ευρώ, είναι σχεδόν αυτονόητο πως για να μη χρεοκοπήσουν την επόμενη μέρα, τα δάνειά τους θα δραχμοποιηθούν και αυτά. Αυτό αφήνει τα νοικοκυριά στην πρότερη κατάσταση, καθώς 1.000 ευρώ έπαιρναν, 1.000 δρχ. θα παίρνουν, και αντίστοιχα 400 ευρώ δόση δανείου έδιναν, 400 δρχ. θα δίνουν. Καθώς όμως, όπως εξηγήσαμε, ο τεράστιος πληθωρισμός θα καταναλώσει μεγάλο μέρος του εισοδήματος, είναι πολύ πιθανό να δούμε τις χρεοκοπίες των νοικοκυριών να αυξάνονται πολύ πιο γρήγορα και το κράτος να πρέπει να παρέμβει και σε αυτόν τον τομέα..........Διότι η νέα δραχμή θα είναι ένα νόμισμα που λίγη εμπιστοσύνη θα διαθέτει, ακόμα και ανάμεσα στους ντόπιους. Και θα καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια από όλους προκειμένου η αποθήκευση του πλούτου να γίνεται σε κάποιο άλλο, πιο σταθερό νόμισμα. Αυτό θα είναι μια μόνιμη εστία αντιπαράθεσης με το κράτος. Άλλωστε το κράτος, μέσα στην προσπάθειά του να καλύψει τόσες ανάγκες, θα ήταν παράλογο να αντισταθεί στο κόψιμο νέου νομίσματος κι έτσι, στην ουσία, στην ύπαρξη ενός όχι αμελητέου διαρκούς πληθωρισμού.

Η ηρωική έξοδος   

αναδημοσιευση απο την ΑΥΓΗ  

 

Ημερομηνία δημοσίευσης: 04/07/2010

Του Στάθη Στασινού
Ένα κομμάτι της Αριστεράς έχει αρχίσει να προτείνει τη στάση πληρωμών και την έξοδο από το ευρώ ως τις μοναδικές βιώσιμες εναλλακτικές στην υπάρχουσα άθλια πολιτική της κυβέρνησης. Παρότι η στάση και η έξοδος είναι δύο πολύ ισχυρά πολιτικά εργαλεία, δεν αποτελούν πανάκεια. Όπως κι όλες οι οικονομικές επιλογές, έχουν τους χαμένους και τους κερδισμένους τους, και είναι πολύ σημαντικό να γίνει μια ειλικρινής ανοιχτή συζήτηση για το τι σημαίνει στάση και έξοδος. Στον μικρό παρακάτω χώρο, θα αναπτύξω μερικές βασικές προκλήσεις της ζωής χωρίς το ευρώ που πιστεύω ότι πολύ λίγο έχουν συζητηθεί, εάν δεν έχουν αποσιωπηθεί. Και συγχωρέστε με που θα επικεντρωθώ στα αρνητικά, αλλά είναι σημαντικό να ξέρουμε καλά πού πηγαίνουμε, εάν είναι να επιλέξουμε μία τέτοια λύση.

Η υποτίμηση
Για αρχή, η έξοδος σημαίνει και αυτόματη υποτίμηση. Το να βγεις από το ευρώ και να κρατήσεις σταθερή την ισοτιμία δεν έχει νόημα για κανένα. Με την υποτίμηση θα αυξήσεις την ανταγωνιστικότητά σου και ταυτόχρονα θα δημιουργήσεις μια πολύ καλή δικαιολογία για την αναδιαπραγμάτευση του χρέους. Διότι με τη δραχμοποίηση των ομολόγων και των υπόλοιπων χρεών, αυτόματα οι πιστωτές θα χάσουν μέρος του κεφαλαίου τους. Εάν, ας πούμε, μία νέα δραχμή αξίζει μισό ευρώ, τότε σχετικά αυτόματα το ομόλογο των 1.000 παλαιών ευρώ θα μετατραπεί σε ομόλογο 1.000 νέων δραχμών, που θα αξίζουν όμως μόλις 500 ευρώ. Ας μην περιμένουμε τους ομολογιούχους να το καταπιούν αμάσητο, παρ’ όλα αυτά αποτελεί ένα πολύ καλό διαπραγματευτικό χαρτί. Άρα όσο μεγαλύτερη είναι η υποτίμηση, τόσο περισσότερα και τα οφέλη από την παραπάνω διαδικασία.
Τα κακά νέα είναι πως με την υποτίμηση θα δημιουργηθεί ένας τεράστιος πληθωρισμός. Οι τιμές όλων των εισαγόμενων προϊόντων θα αυξηθούν κάτι παραπάνω από το ποσοστό της υποτίμησης, στο παράδειγμά μας θα διπλασιαστούν. Αλλά αυτό φαντάζομαι το περιμέναμε όλοι. Αυτό που οι περισσότεροι δεν περιμένουν είναι πως, αντίστοιχα και ανάλογα, θα αυξηθούν και οι τιμές των περισσότερων εγχώριων αγαθών. Κι ας εξηγήσουμε το γιατί με ένα παράδειγμα.
Το ελληνικό στραγγιστό γιαούρτι κοστίζει σήμερα στη λιανική γύρω στα 3 ευρώ το κιλό. Το αντίστοιχο γιαούρτι που εισάγει η Lidl πωλείται 2 ευρώ. Μετά την έξοδο και την υποτίμηση, το ελληνικό γιαούρτι θα έπρεπε να κοστίζει θεωρητικά 3 δρχ., διότι τα κόστη μέσα στη χώρα δεν έχουν αλλάξει (για λόγους ευκολίας θεωρώ πως στη διαδικασία δεν εμπλέκεται το πετρέλαιο, που θα έχει ακριβύνει), ενώ του Lidl θα έπρεπε να πωλείται 4 δρχ. (2 ευρώ = 4 δρχ.). Σωστά;
Όχι βέβαια. Διότι το ελληνικό γιαούρτι πια θα κοστίζει μόλις 1,5 ευρώ (3 δρχ./2 = 1,5 ευρώ) και ο παραγωγός θα έχει κίνητρο να το εξάγει στο εξωτερικό, όπου θα μπορεί να το πουλήσει 2 ευρώ (4 δρχ.), όσο πωλείται και το γιαούρτι του Lidl. Έτσι, πρακτικά, τα ελληνικά γιαούρτια θα πωλούνται στην Ελλάδα στην ίδια «διεθνή» τιμή που θα πωλούνται και στο εξωτερικό, διότι διαφορετικά δεν θα συμφέρει να τα πουλήσεις στην εγχώρια αγορά. Φυσικά την υπεραξία θα την καρπωθεί ο παραγωγός. Αυτό θα συμβεί με όλα εκείνα τα εμπορευματικά αγαθά που θα μπορούν να εξαχθούν και είναι ένα «παράδοξο» που συναντάς σε πολλές χώρες. Π.χ. στην Τουρκία, μετά την κρίση του 2003, ο περισσότερος κόσμος δεν μπορούσε να αγοράσει το εγχώριο ελαιόλαδο, διότι αυτό πωλούνταν όσο και στην Ελλάδα, δηλαδή πολύ ακριβά για τους μισθούς τους. Αντίθετα, τα φρέσκα μανιτάρια πωλούνταν σημαντικά φθηνότερα από τα άθλια βραστά κονσερβοποιημένα, διότι τα δεύτερα μπορούσαν να εξαχθούν και άρα έπαιρναν τη «διεθνή» τιμή τους.
Το ίδιο θα συμβεί και με όλες εκείνες τις υπηρεσίες που θα απευθύνονται σε ξένους. Οι τιμές στα νησιά θα γίνουν πραγματικά απλησίαστες για τους ντόπιους, την ίδια στιγμή που θα γίνουν φθηνότερες για τους ξένους. Γενικά θα έχουμε μια τεράστια μετατόπιση του παραγόμενου πλούτου στη χώρα υπέρ όλων εκείνων που συναλλάσσονται με το εξωτερικό ή/και σε συνάλλαγμα. Και αυτό το κράτος θα πρέπει να το ενθαρρύνει, είτε του αρέσει είτε όχι, διότι θα έχει τεράστια ανάγκη από συναλλαγματικά αποθέματα σε ευρώ και άλλα νομίσματα.

Τα ιδιωτικά δάνεια
Καθώς όλοι όσοι έχουν πάρει δάνεια θα πάψουν να πληρώνονται σε ευρώ, είναι σχεδόν αυτονόητο πως για να μη χρεοκοπήσουν την επόμενη μέρα, τα δάνειά τους θα δραχμοποιηθούν και αυτά. Αυτό αφήνει τα νοικοκυριά στην πρότερη κατάσταση, καθώς 1.000 ευρώ έπαιρναν, 1.000 δρχ. θα παίρνουν, και αντίστοιχα 400 ευρώ δόση δανείου έδιναν, 400 δρχ. θα δίνουν. Καθώς όμως, όπως εξηγήσαμε, ο τεράστιος πληθωρισμός θα καταναλώσει μεγάλο μέρος του εισοδήματος, είναι πολύ πιθανό να δούμε τις χρεοκοπίες των νοικοκυριών να αυξάνονται πολύ πιο γρήγορα και το κράτος να πρέπει να παρέμβει και σε αυτόν τον τομέα.

Η εγχώρια αγροτική παραγωγή
Καθώς οι εισαγωγές αγαθών θα πρέπει να περιοριστούν στα απολύτως απαραίτητα (κυρίως πετρέλαιο, φάρμακα και λοιπά απαραίτητα εισαγόμενα αγαθά, λόγω της έλλειψης συναλλάγματος), είναι εμφανές ότι θα πρέπει να αυξηθεί δραματικά και απότομα η εγχώρια αγροτική παραγωγή. Τόσο προκειμένου να υποκαταστήσει τις εισαγωγές τροφίμων, όσο και προκειμένου να αυξηθούν οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Η αναγκαιότητα της γρήγορης παρέμβασης και οργάνωσης της παραγωγής από το κράτος είναι λίγο πολύ αναμενόμενη. Πρώτον, διότι οι μηχανισμοί της αγοράς είναι εξαιρετικά αργοί. Εάν περιμένουμε την αύξηση των τιμών των σιτηρών λόγω έλλειψης εισαγωγών προκειμένου να καλλιεργηθεί εγχώριο σιτάρι, πολύ φοβάμαι πως θα πούμε το ψωμί ψωμάκι. Δεύτερον, διότι εάν οι αγρότες αφεθούν να επιλέξουν την πιο συμφέρουσα καλλιέργεια, τότε θα κατευθυνθούν προς προϊόντα που θα μπορούν να εξαχθούν, καθώς αυτά θα έχουν και το υψηλότερο περιθώριο κέρδους. Άρα το κράτος θα πρέπει να κατευθύνει σημαντικό μέρος μιας πολύ αυξημένης αγροτικής παραγωγής στην κάλυψη εσωτερικών αναγκών. Μια λειτουργία που το σημερινό κράτος δεν γνωρίζει πώς να επιτελέσει και σίγουρα θα συναντήσει την αντίσταση των αγροτών που θα αναγκαστούν να καλλιεργούν λ.χ. πατάτες αντί για καπνά.
Άρα δεν είναι απίθανο να δούμε ακόμα και ελλείψεις στα τρόφιμα, ειδικά τα πρώτα δύσκολα χρόνια, είτε λόγω ελλιπούς σχεδιασμού, είτε λόγω αντίστασης των παραγωγών (που θα προτιμούν να εξάγουν τη σοδειά σε υψηλότερες τιμές από το να τη διαθέσουν στην εγχώρια αγορά).

Η μεγάλη έξοδος
Δεν θα ήταν απίθανο να φανταστούμε μια μαζική έξοδο πολιτών από τη χώρα σε αναζήτηση καλύτερων ευκαιριών στην ΕΕ. Κι εδώ δεν μιλάμε για τη μετανάστευση των φτωχότερων στρωμάτων, όπως έγινε τις προηγούμενες φορές. Ίσα ίσα, αυτοί που θα έχουν το μεγαλύτερο κίνητρο και δυνατότητες για να φύγουν θα είναι τα πιο μορφωμένα στρώματα. Εάν ακόμα και σήμερα για έναν γιατρό είναι δέλεαρ να φύγει από τα 1.500 ευρώ του ΕΣΥ και να πάει στα 2.500 ευρώ ενός νοσοκομείου στη Γερμανία ή στα 3.500 ευρώ ενός νοσοκομείου στη Σουηδία, σκεφτείτε πόσο μεγαλύτερο κίνητρο θα έχει να το κάνει, όταν ο μισθός του θα περιοριστεί στα 750 ευρώ λόγω της υποτίμησης.

Οι κοινωνικές συγκρούσεις
Αυτή η μεγάλη αλλαγή στη χώρα θα διέπεται από δύο πολύ βασικά μοτίβα. Τη συνεχή και έντονη παρέμβαση του κράτους σε όλους λίγο πολύ τους τομείς της οικονομίας και τη δραματική αλλαγή των συσχετισμών στην παραγωγή του πλούτου. Και αυτά τα δύο μοτίβα εικάζω πως θα είναι εστίες έντονων κοινωνικών αντιπαραθέσεων. Τόσο μεταξύ των κοινωνικών ομάδων, όσο και μεταξύ κράτους και πολιτών.
Οι περιοχές και οι πολίτες που θα έχουν πρόσβαση σε συνάλλαγμα θα νέμονται σημαντικά μεγαλύτερο μέρος του νέου πλούτου. Μάλιστα είναι σχεδόν αυτονόητο πως θα αποτελούν και τις διόδους για την παράνομη είσοδο, κατοχή και εξαγωγή συναλλάγματος. Και το κράτος θα πρέπει να έρθει σε κάποια συνεννόηση και συνδιαλλαγή μαζί τους --καθώς θα τους έχει ανάγκη-- που δεν θα διευκολύνει τους όρους κοινωνικής δικαιοσύνης που ελπίζουμε ότι θα έρθουν. Με λίγα λόγια, η Δυτική Μακεδονία θα συνεχίσει να είναι μια πολύ φτωχή περιφέρεια ενώ η Κρήτη, η Ρόδος και οι Κυκλάδες θα είναι ακόμα πιο πλούσιες περιοχές.
Διότι η νέα δραχμή θα είναι ένα νόμισμα που λίγη εμπιστοσύνη θα διαθέτει, ακόμα και ανάμεσα στους ντόπιους. Και θα καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια από όλους προκειμένου η αποθήκευση του πλούτου να γίνεται σε κάποιο άλλο, πιο σταθερό νόμισμα. Αυτό θα είναι μια μόνιμη εστία αντιπαράθεσης με το κράτος. Άλλωστε το κράτος, μέσα στην προσπάθειά του να καλύψει τόσες ανάγκες, θα ήταν παράλογο να αντισταθεί στο κόψιμο νέου νομίσματος κι έτσι, στην ουσία, στην ύπαρξη ενός όχι αμελητέου διαρκούς πληθωρισμού.
Είναι σημαντικό να πούμε πως η έξοδος από το ευρώ και η εισαγωγή ενός τοπικού νομίσματος θα είναι μια πάρα πολύ περίπλοκη και επώδυνη διαδικασία, γεμάτη προκλήσεις και προβλήματα, ακόμα και αν όλα χορογραφηθούν στην εντέλεια. Πόσο μάλλον εάν συνυπολογίσουμε τις δεδομένες αβαρίες της σημερινής ελληνικής διοίκησης και τις ανισότητες της ελληνικής κοινωνίας.