o Φουκώ για τον Εαυτό : Στους Αρχαιους και στον Χριστιανισμό

Στον Αρχαίο κόσμο η μέριμνα του εαυτού μας εντασσόταν στην αισθητική της ύπαρξης. Ο Φουκώ μας λέει πως για τους Έλληνες το φαγητό και η διατροφή είχαν πολύ μεγαλύτερη σημασία από το σεξ.« Στην αρχαιότητα η δουλειά πάνω στον εαυτό με την συνοδεύουσα αυστηρότητα της δεν επιβάλλεται στα άτομα μέσω του αστικού δικαίου ή της θρησκευτικής υποχρέωσης αλλά είναι μια επιλογή για την ύπαρξη την οποία κάνει το άτομο. Οι άνθρωποι αποφασίζουν από μόνοι τους αν θα φροντίσουν ή όχι τον εαυτό τους[….]δρούσαν με τέτοιο τρόπο για να δώσουν στη ζωή τους ορισμένες αξίες να αναπαράγουν ορισμένα παραδείγματα, να αφήσουν πίσω τους μια εξαιρετική φήμη να δώσουν την μεγαλύτερη δυνατή λάμψη στη ζωή τους. Ήταν θεμα να μετατρέψεις τη ζωή σου σε αντικείμενο για ένα είδος γνώσης, για μια τέχνη

Ο χριστιανισμός αντικατέστησε την κλασσική άποψη με την ιδέα ενός εαυτού που πρέπει να αποκηρύξουμε:«Αυτό συνέβη όταν ο χριστιανισμός αντικατέστησε την ιδέα ενός εαυτού ο οποίος έπρεπε να δημιουργηθεί όπως ένα έργο τέχνης με την ιδέα ενός εαυτού τον οποίο έπρεπε να απαρνηθεί κανείς, επειδή η προσκόλληση στον εαυτό ήταν αντίθετη στη θέληση του Θεού »Μισελ Φουκό« Για την γενεαλογία της ηθικής στο Μισελ Φουκό Εξουσία , Γνωση και Ηθική, Αθήνα Υψιλον , 1987,

Πως διαφέρει η χριστιανική από την αρχαία ασκητική αυτοκυριαρχίας;«Αφήστε με –λέει σε μια συνέντευξη του ο Φουκώ – να πάρω σαν παράδειγμα την περιπατική άσκηση που συνιστά ο Επίκτητος. Κάθε πρωί , ενώ κάνεις μια βόλτα στην πόλη, πρέπει να προσπαθείς να προσδιορίσεις απέναντι σε κάθε πράγμα (σε ένα κρατικό λειτουργό ή σε μια ωραία γυναίκα)τα κίνητρα σου, ανά εντυπωσιάζεσαι η παρασύρεσαι απ αυτό, η αν έχεις αρκετή αυτοκυριαρχία ώστε να μένεις αδιάφορος. Στον χριστιανισμό έχει κανείς το ίδιο είδος ασκήσεων , αλλά οι ασκήσεις αυτές χρησιμεύουν στο να ελεγχθεί η εξάρτηση του καθενός από τον Θεό. Θυμάμαι που βρήκα σε ένα κείμενο του 17ου αιώνα μια άσκηση που μου θύμιζε τον Επίκτητο:ένα νέος ιεροσπουδαστής, ενώ βαδίζει, κάνει ορισμένες ασκήσεις που δείχνουν με ποιο τρόπο δείχνει κάθε πράγμα την εξάρτιση του από τον θεό, που του επιτρέπουν να αποκρυπτογραφήσει την παρουσία της θειας πρόνοιας. Στην πρώτη περίπτωση , του Επίκτητου, κατά τη διάρκεια του περίπατου το άτομο βεβαιώνεται για την κυριαρχία του στον εαυτό του και δείχνει ότι δεν εξαρτάται από τίποτα . Στη δεύτερη περίπτωση ο ιεροσπουδαστής βαδίζει και μπροστά σε κάθε πράγμα που βλέπει ,λέει:«Α πόσο μεγάλη είναι η καλοσύνη του Θεού! Αυτός που τοκανε αυτό κρατάει όλα τα πράγματα στην εξουσία του και μαζί μ¨αυτά και μένα ». Ετσι υπενθυμίζει στον εαυτό του ότι είναι ένα τίποτα.»

Αυγούστου 2008 11:36 μ.μ.

η απατηλή Υπόσχεση της αγάπης

---------------------------------------------------------------------------------------

τα σχολια

Ο/Η Ανώνυμος είπε...

Δεν έχει δίκιο ο Φουκώ.Πρόκειται για υπεραπλούστευση και άλμα ιστορικό. Λέει, αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν, πώς θα γίνει αυτό αν όλοι μισούν τον εαυτό τους; και γιατί τίθεται σαν μυστήριο η εξομολόγηση που αρχικά ήταν και δημόσια αν είναι κακό να ασχολούμαστε με τον εαυτό μας;

θα έλεγαν ότι είναι περιαυτολογία και απορρίπτεται ως πρακτική αν ήταν έτσι.

Τι εννοεί με το μέριμνα για τον εαυτο δεν ξέρω ακριβώς, αλλά το παρουσιάζει σαν να πλήρωναν μόνοι τους τα δίδακτρα για τους δασκάλους (που το έκαναν δηλαδή, και πριν και μετά, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).Ή σαν η αυτογνωσία π.χ. να ήταν θέμα "ιδιωτικής πρωτοβουλίας" όμως ούτε στην αρχαία Ελλάδα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Αν ήταν ιδιωτικό θέμα δεν θα παρουσιάζονταν τραγωδίες στα Διονύσια.Είναι κατεξοχήν συλλογικό θέμα όπως εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό αλλά με άλλη μορφή να είναι και αργότερα.

22 Αυγούστου 2008 9:06 π.μ.

Ο/Η Νοσφεράτος είπε...

αγαπητε φιλε ο Φουκώ κανει μια αρχαιολογια της γνωσης ..παρατηρει δομες σκεψης...

δεν κανει αξιολογηση ουτε οικοδομει μια δική του ηθική..

οσο για το τι εννοει με την μέριμνα για τον εαυτο θα δωσω αργοτερα(θα παραθεσω μαλλον )ενα παραδειγμα που δινει ο ιδιος

22 Αυγούστου 2008 9:33 π.μ.

Ο/Η Ανώνυμος είπε...

Νοσφεράτε, αυτό το παράδειγμα που παρέθεσες και πάλι μου δίνει την εντύπωση ότι ο Φουκώ ασχολείται περιπτωσιολογικά με το θέμα, θέλω να πω, λέει τι κάνει ένας και συμπεραίνει τι κάνουν όλοι. Διαφωνώ και πάλι, δεν νομίζω ότι είναι σωστή αυτή η μέθοδος ερμηνείας ούτε για την αρχαιότητα, ούτε για το χριστιανισμό, αλλά ας πω άλλα για την "Αρχαιολογία της γνώσης" (καθώς δεν την έχω διαβάσει και μάλλον δεν καταλαβαίνω καλά).

Ήθελα να πω κάτι για το ναρκισσισμό, πάνω σε όσα λες στο θέμα της "ταύτισης, της νοσταλγίας και της επιθυμίας της συγχώνευσης" αλλά διαβάζοντας όσα λέτε στο ποστ για την Ξενότητα είδα ότι παρέπεμψες σε αυτό το ποστ και έγραψα εδώ.

Για να τα συνδέσω κάπως, και να μην χαλάσω τη συνέχεια εκεί, να πω το εξής: στο κομμάτι για την ταύτιση αναφέρεσαι στο μύθο του ανδρογύνου από το Συμπόσιο. Τόσο ο μύθος αυτός, όσο και ο μύθος του Νάρκισσου δείχνουν ότι η επιθυμία για συγχώνευση αν και μπορεί να είναι φοβερά ισχυρή, δεν βγαίνει ποτέ σε καλό. Στη μια περίπτωση, αν θυμάμαι καλά, προκαλούνται οι Θεοί οι οποίοι λύνουν το θέμα διαιρώντας τα ενωμένα, και στη δεύτερη πεθαίνει η Ηχώ και πεθαίνει και ο Νάρκισσος.

Στο ίδιο ποστ παραθέτεις το απόσπασμα του Aldo Carotenuto και λες ότι χαρακτηρίζει ως νοσταλγία της κατάστασης συγχώνευσης «την ασυνείδητη λαχτάρα για επιστροφή στην αρχική κατάσταση συμβίωσης .Είναι αυτό πού ονομάζουμε παλινδρόμηση στη μη διαφοροποιημένη κατάσταση πού βιώθηκε στο σώμα της μητέρας κατά την κυοφορία και στην αμέσως μετά τη γέννηση περίοδο. Η μη διαφοροποίηση, η κατάσταση συγχώνευσης, αντιστοιχεί σε ένα είδος παραδείσιας κατάστασης όπου δεν υπάρχει χάσμα ανάμεσα στην ανάγκη και την ικανοποίηση αυτής της ανάγκης, όπου μητέρα και παιδί συνυπάρχουν σε μια φαινομενικά αδιάσπαστη ναρκισσιστική μονάδα».

Το αίσθημα αυτό συνοδεύεται από αισθήματα απόλυτης ασφάλειας (που προφανέστατα δεν υπάρχει πραγματικά αλλά έτσι νιώθουμε) και εκπλήρωσης. Στην πραγματικότητα όμως είναι έτσι κι αλλιώς επικίνδυνο,ακριβώς επειδή προβάλλει, όπως λες, σε εξωτερικές συνθήκες τα επιθυμητά αποτελέσματα (π.χ. αυτό δεν είναι λίμνη είναι ο Νάρκισσος και μπορώ να τον αγγίξω) και επίσης προβάλλει απεριόριστες αξιώσεις στο περιβάλλον είτε είναι άνθρωποι, είτε είναι άλλα πράγματα. Γι’ αυτό, αν και ξεκινάει από μια πολύ θεμελιώδη επιθυμία για επαφή καταλήγει να είναι τελικά ένα αντικοινωνικό συναίσθημα. Δεν λέω για το Νάρκισσο μόνο, όπου η αντικοινωνική συμπεριφορά είναι προφανής γιατί η επιθυμία ταύτισης στρέφεται προς τον εαυτό του, αλλά και για όποια άλλη περίπτωση και όποια κι αν είναι τα αίτιά της. Δηλαδή, έτσι όπως το βιώνω εγώ τουλάχιστον, η παλινδρόμηση προς τη μη διαφοροποιημένη κατάσταση που λέει ο Carotenuto ξεκινάει από ματαιώσεις της κοινωνικότητας τις οποίες το άτομο δεν μπορεί να αποδεχθεί (π.χ. αφού είμαι τόσο καλός γιατί δεν με αγαπάνε, ντροπή τους= ναρκισσισμός, ή, αγαπάω πάρα πολύ την χ και μόνο την χ και άρα πρέπει να ανταποκριθεί μέχρι τελικής πτώσεως διαφορετικά δεν αισθάνομαι ταύτιση, συγχώνευση κ.τ.λ. Αν τώρα δεν ανταποκριθεί επειδή δεν μπορεί ή δεν θέλει, νιώθω μόνος και αποξενωμένος πολύ χειρότερα από πριν= και πάλι ναρκισσισμός γιατί θέτω το τι θέλω εγώ πάνω από τα πάντα). Συμφωνείς;

22 Αυγούστου 2008 5:10 μ.μ.

Ο/Η Γιάννης είπε...

αν εννοεί ότι η χριστιανική ασκητική διαφέρει από την αρχαία ασκητική ως προς τα κίνητρα, έχει δίκαιο. αν θέλει να παρουσιάσει το άτομο το αρχαίο ως αυτοαναφορικό συγκριτικά με το χριστιανικό άτομο, τότε άστο καλύτερα, δεν έχει δίκαιο. αν λέει κάτι άλλο και δεν το εννοώ βέβαια..

25 Αυγούστου 2008 8:38 π.μ.

Ο/Η Νοσφεράτος είπε...

Γιαννη..ο φουκώ -μαλλον εννοει οτι η χριστιανική ενασχοληση με τον εαυτό διαμεσολαβειται απο τον Θεο ..

Ανωνυμε ..μου φιανεται οτι συμφωνω..

(Μολις γυρισα απο τη θαλασσα και ειμαι λίγο αλλου)

27 Αυγούστου 2008 12:12 μ.μ.

Ο/Η ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΥΜΜΟΥΝΙ είπε...

Υπάρχει μια σημαντική διαφορά στην κατανόηση του κόσμου και του ανθρώπου, ανάμεσα στην Αρχαία Ελλάδα και την Ιουδαιοχριστιανική παράδοση.

Στην πρώτη η κίνηση του κόσμου και του νοήμονος κομματιού του, του ανθρώπου, είναι κυκλική.

Στην δεύτερη, είναι παρά τα ζιγκ- ζαγκ μια γραμμική κίνηση που ξεκινά από τον Θεό και τελειώνει σε αυτόν.

(Ίσως για αυτό στους Θεολόγους του Μεσαίωνα άρεσε ο Αριστοτέλης, αλλά να μην ανοίξουμε τώρα νέα συζήτηση)

Ισως για αυτό η μέριμνα του εαυτού να εντάσσεται στην μία περίπτωση κυρίως στην αισθητική και στην άλλη κυρίως στην ηθική.

Από κει και πέρα, αν αυτό είναι το μόνο συμπέρασμα του Φουκώ, είναι εντελώς μονομερές.

Καταρχήν, ούτε η αρχαία Ελλάδα, ούτε ο Χριστιανισμός ήταν μονοδρομικές καταστάσεις.

Η "ιδέα ενός εαυτού τον οποίο έπρεπε να απαρνηθεί κανείς, επειδή η προσκόλληση στον εαυτό ήταν αντίθετη στη θέληση του Θεού", δεν αφορά ακριβώς έτσι το σύνολο του χριστιανισμού, παρά μόνο ακραίες ασκητικές αντιλήψεις, οι οποίες με την σειρά τους είχαν επηρεαστεί από τον γνωστικισμό, ο οποίος με την σειρά του είχε επηρεαστεί από τον νεοπλατωνισμό.

Ο Χριστιανισμός πρότεινε αντί για την επικέντρωση σε έναν περίκλειστο εαυτό, όχι την εγκατάλειψη του εαυτού, αλλά την "ένωση" του με τον Χριστό, ο οποίος στην τελική ανάλυση, όπως λέει και ο ίδιος ο Χριστός, είναι ο καθένας "ελάχιστος των ανθρώπων".

Αντί δηλαδή για την επικέντρωση σε έναν αυτοαναφορικό εαυτό, προτείνει την καλλιέργεια ενός αγαπητικού και κοινωνικού εαυτού.

28 Δεκεμβρίου 2009 11:13 π.μ.

[Photo]

Στον Αρχαίο κόσμο η μέριμνα του εαυτού μας εντασσόταν στην αισθητική της ύπαρξης. Ο Φουκώ μας λέει πως για τους Έλληνες το φαγητό και η διατροφή είχαν πολύ μεγαλύτερη σημασία από το σεξ.« Στην αρχαιότητα η δουλειά πάνω στον εαυτό με την συνοδεύουσα αυστηρότητα της δεν επιβάλλεται στα άτομα μέσω του αστικού δικαίου ή της θρησκευτικής υποχρέωσης αλλά είναι μια επιλογή για την ύπαρξη την οποία κάνει το άτομο. Οι άνθρωποι αποφασίζουν από μόνοι τους αν θα φροντίσουν ή όχι τον εαυτό τους[….]δρούσαν με τέτοιο τρόπο για να δώσουν στη ζωή τους ορισμένες αξίες να αναπαράγουν ορισμένα παραδείγματα, να αφήσουν πίσω τους μια εξαιρετική φήμη να δώσουν την μεγαλύτερη δυνατή λάμψη στη ζωή τους. Ήταν θεμα να μετατρέψεις τη ζωή σου σε αντικείμενο για ένα είδος γνώσης, για μια τέχνη

Ο χριστιανισμός αντικατέστησε την κλασσική άποψη με την ιδέα ενός εαυτού που πρέπει να αποκηρύξουμε:«Αυτό συνέβη όταν ο χριστιανισμός αντικατέστησε την ιδέα ενός εαυτού ο οποίος έπρεπε να δημιουργηθεί όπως ένα έργο τέχνης με την ιδέα ενός εαυτού τον οποίο έπρεπε να απαρνηθεί κανείς, επειδή η προσκόλληση στον εαυτό ήταν αντίθετη στη θέληση του Θεού »

Μισελ Φουκό« Για την γενεαλογία της ηθικής στο Μισελ Φουκό Εξουσία , Γνωση και Ηθική, Αθήνα Υψιλον , 1987,

Πως διαφέρει η χριστιανική από την αρχαία ασκητική αυτοκυριαρχίας;«Αφήστε με –λέει σε μια συνέντευξη του ο Φουκώ – να πάρω σαν παράδειγμα την περιπατική άσκηση που συνιστά ο Επίκτητος. Κάθε πρωί , ενώ κάνεις μια βόλτα στην πόλη, πρέπει να προσπαθείς να προσδιορίσεις απέναντι σε κάθε πράγμα (σε ένα κρατικό λειτουργό ή σε μια ωραία γυναίκα)τα κίνητρα σου, ανά εντυπωσιάζεσαι η παρασύρεσαι απ αυτό, η αν έχεις αρκετή αυτοκυριαρχία ώστε να μένεις αδιάφορος. Στον χριστιανισμό έχει κανείς το ίδιο είδος ασκήσεων , αλλά οι ασκήσεις αυτές χρησιμεύουν στο να ελεγχθεί η εξάρτηση του καθενός από τον Θεό. Θυμάμαι που βρήκα σε ένα κείμενο του 17ου αιώνα μια άσκηση που μου θύμιζε τον Επίκτητο:ένα νέος ιεροσπουδαστής, ενώ βαδίζει, κάνει ορισμένες ασκήσεις που δείχνουν με ποιο τρόπο δείχνει κάθε πράγμα την εξάρτιση του από τον θεό, που του επιτρέπουν να αποκρυπτογραφήσει την παρουσία της θειας πρόνοιας. Στην πρώτη περίπτωση , του Επίκτητου, κατά τη διάρκεια του περίπατου το άτομο βεβαιώνεται για την κυριαρχία του στον εαυτό του και δείχνει ότι δεν εξαρτάται από τίποτα . Στη δεύτερη περίπτωση ο ιεροσπουδαστής βαδίζει και μπροστά σε κάθε πράγμα που βλέπει ,λέει:«Α πόσο μεγάλη είναι η καλοσύνη του Θεού! Αυτός που τοκανε αυτό κρατάει όλα τα πράγματα στην εξουσία του και μαζί μ¨αυτά και μένα ». Ετσι υπενθυμίζει στον εαυτό του ότι είναι ένα τίποτα.»

αναρτήθηκε από Νοσφεράτος στις 11:18 μμ την 30 Δεκ 2009