Ξαναδιαβάζοντας το «Kλεμμένο Γράμμα» (ΙΙ) Η κριτική του Ντεριντά στην ανάγνωση του Λακάν/ αναδημοσιευση απο το Στο ντιβάνι με το Λακάν

Ξαναδιαβάζοντας το «Kλεμμένο Γράμμα» (ΙΙ)

Η κριτική του Ντεριντά στην ανάγνωση του Λακάν

Ο Schneiderman υποστηρίζει ότι η κριτική του Ντεριντά στον Λακάν είναι κοινότοπη. Τον κατηγορεί για αυτά που πάντα τον εγκαλούσαν: την αποτυχία να δώσει επαρκές βάρος στο φαντασιακό, στο εγώ, στον ναρκισσισμό, στον τρόμο του σωματικού κατακερματισμού. Ο Λακάν υποστηρίζει την προτεραιότητα του συμβολικού πάνω στο φαντασιακό και ο Ντεριντά θεωρεί ότι το φαντασιακό καταπίνει το συμβολικό. Έτσι βρίσκουμε τον Ντεριντά να κατηγορεί τον Λακάν για κάθε τι που τον έχουν κατηγορήσει οι αντίπαλοί του: την υπερεκτίμηση του οιδιπόδειου, την υπερεκτίμηση του φαλλού, υπερβολικό ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία, αποτυχία να λάβει υπόψη του τους προ- οιδιπόδειους φόβους του σωματικού κατακερματισμού, αποτυχία να δώσει θέση και σημασία στο εγώ. Στο κείμενο Le Facteur de la Verite ο Ντεριντά επαναλαμβάνει τις ίδιες κατηγορίες. Ο τόνος του κειμένου είναι ηθικός. Ο Ζίζεκ υποστηρίζει ότι η αποδόμηση βασίζεται σε έννοιες βασισμένες στον κοινό νου, την αδυνατότητα  θεμελίωσης μιας ξεκάθαρης διαφοράς μεταξύ εμπειρικού και υπερβατικού, εξωτερικού και εσωτερικού, αναπαράστασης και παρουσίας, γραφής και ομιλίας. Η αποδόμηση μετατρέπει διαισθήσεις του κοινού λόγου σε μια περίπλοκη και εξειδικευμένη φρασεολογία.

Ο Ντεριντά θεωρεί ότι το οιδιπόδειο σύμπλεγμα βασίζεται σε μια οικογενειακή δομή που είναι στις ρίζες της λογοκεντρική.   Ο Champagne υποστηρίζει ότι για τον Ντεριντά ο τρίτος όρος του οιδιπόδειου δεν αποδομεί την σχέση μεταξύ των δύο άλλων θέσεων. Ο φροϋδικός και λακανικός όρος  ενσωματώνεται σε μια εγελιανή στιγμή σύνθεσης ή Aufhebung.Για τον Ντεριντά το πρόβλημα με την ψυχαναλυτική τριάδα δεν είναι ότι περιέχει τον λάθος αριθμό όρων αλλά ότι  προϋποθέτει την δυνατότητα μιας επιτυχούς διαλεκτικής μεσολάβησης και αρμονικής κανονικοποίησης ή της Aufhebung της επιθυμίας. Ο τρίτος όρος – η παρέμβαση του πατέρα, που απειλεί την δυάδα μητέρας/παδιού -   προσφέρει όχι μια διάρρηξη  αλλά μια συνέχιση και μια συγχώνευση της οικογενειακής δομής.  Ο Ντεριντά σύμφωνα με τον Johnson διαβάζει το πρότυπο τριγωνισμού  που ο Λακάν εντοπίζει στην ιστορία του κλεμμένου γράμματος (βασιλιάς, βασίλισσα, υπουργός) ως άμεση μετάφραση του φροϋδικού οιδιπόδειου που συνδέεται διαλεκτικά με την δεύτερη τριάδα (βασίλισσα, υπουργός, Ντυπέν). Ο Johnson υποστηρίζει ότι ο Ντεριντά αποτυγχάνει να κατανοήσει την επανάληψη στην ανάγνωση του Λακάν. Αυτές οι τριάδες δεν εξομοιώνονται με μια μεγάλη οιδιπόδεια αφήγηση αλλά πρέπει να αναγνωστούν ως εσωτερικά συνδεδεμένες αλλά διαφορετικές στιγμές. Το τελικό μοντέλο του Λακάν είναι τετραδικό- το σχήμα των τριγώνων που τοποθετούνται μαζί, με το ένα ως επανάληψη (με διαφορά) του άλλου. Ο Johnson υποστηρίζει ότι ο Ντεριντά δεν κατανοεί αυτή τη διαφορά.

 Ο Ντεριντά κατηγορεί τον Λακάν ότι αποτυγχάνει να λάβει υπόψη του  τα σχήματα λόγου, το πλαίσιο των άλλων ιστοριών του Πόε- έτσι ώστε να διαβάσει την ιστορία ως μια καθαρά αναλυτική αφήγηση. Το γράμμα για τον Λακάν είναι σημαντικό όχι για το περιεχόμενό του αλλά για την κίνησή του- το περιεχόμενό του είναι απόν. Ο Ντεριντά μετατρέπει αυτό το κενό σε ένα άλλο είδος αλήθειας. Ο Ντεριντά πιστεύει ότι ο Λακάν διαβάζει το Κλεμμένο γράμμα σαν αλληγορία του σημαίνοντος, έχει μετατρέψει το σημαίνον στη αλήθεια του κειμένου.  Έτσι το κείμενο με αυτή τη συγχώνευση χάνει την κειμενικότητά του παρά την έμφαση του Λακάν στην κίνηση των στοιχείων μέσα στην ιστορία.

 Ο Ντεριντά κατηγορεί τον Λακάν ότι αποτυγχάνει να αναφερθεί στον Πόε, τον συγγραφέα στην ανάλυση της ιστορίας.  Συγκρίνει την ανάλυση του Λακάν με την ψυχοβιογραφία της Μαρίας Βοναπάρτη. Πιστεύω ότι αυτή η κριτική δεν είναι ορθή αφού η αναφορά του συγγραφέα δεν είναι απαραίτητη σε μια λογοτεχνική ανάλυση.

Ο Ντεριντά κατηγορεί τον Λακάν ότι αποτυγχάνει να συζητήσει τον λόγο του αφηγητή ενώ τον αποκλείει και από τις ενδο –υποκειμενικές τριάδες.  Πιστεύει ότι ο Λακάν σκόπιμα αποκλείει τον αφηγητή από το αληθινό δράμα- αυτό των δύο τριγωνικών σκηνών. Ο Ντεριντά υποστηρίζει ότι ο Λακάν με το να αναφέρεται στον αφηγητή ως γενικό αφηγητή του αποδίδει μια ουδέτερη και ομοιογενή θέση. Αυτό στηρίζεται από τον Λακάν που αναφέρει ότι ο  αφηγητής δεν προσθέτει τίποτα. Ο Ντεριντά υποστηρίζει ότι ο Λακάν απομονώνει τις δύο τριγωνικές σκηνές, τα δύο αληθινά δράματα, καθιστώντας ουδέτερο τον τέταρτο χαρακτήρα που είναι ο γενικός αφηγητής.

Ο Ντεριντά πιστεύει ότι  η ανάλυση του Λακάν έχει περιέχει ένα τυπικό όριο.  Υποστηρίζει ότι ο Λακάν παραβλέπει την τυπική δομή του κειμένου. Ο φορμαλισμός ασκείται όταν κάποιος δεν ενδιαφέρεται για το υποκείμενο-συγγραφέα. Αλλά ο Ντεριντά υποστηρίζει εμφατικά ότι ο φορμαλισμός του Λακάν είναι μη λογικός επειδή πέρα από το ότι αποκλείει τον συγγραφέα δεν λαμβάνει υπόψη τον αφηγητή. Επίσης ο Ντεριντά κατηγορεί τον Λακάν ότι αποκλείοντας τον αφηγητή, αφαιρεί τον τέταρτο όρο και αντιλαμβάνεται μόνο τρίγωνα εξαιτίας της υπερεκτίμησης του οιδιπόδειου συμπλέγματος.

 Ο Ντεριντά θεωρεί ότι ο Λακάν υποστηρίζει ότι υπάρχει μια μοναδική διαδρομή για το γράμμα το οποίο επιστρέφει σε ένα καθορισμένο μέρος που είναι πάντα το ίδιο.

Ο Ντεριντά αναφέρει ότι ένα κοινό στοιχείο στην ανάλυση του Λακάν και της Βοναπάρτη είναι ότι και στους δύο το τελικό συμπέρασμα του κλεμμένου γράμματος είναι ο ευνουχισμός της γυναίκας. Βέβαια η Βοναπάρτη συνδέει το κλεμμένο γράμμα με άλλες ιστορίες του Πόε, πράγμα που δεν κάνει ο Λακάν. Το "Κλεμμένο Γράμμα" ανήκει σε μια τριλογία με το "Οι δολοφονίες στην οδό Μοργκ" και "Το μυστήριο της  Μαρί Ροζέ". Το σεμινάριο δεν αναφέρει τίποτα σχετικά με την τριλογία του Ντυπέν. Για τον Ντεριντά είναι φανερό διαβάζοντας το σεμινάριο ότι ο Λακάν  διαβάζει την Βοναπάρτη αλλά αποτυγχάνει να την ονοματίσει.

Ο Ντεριντά θεωρεί μη αποδεκτό το ότι ο Λακάν λέει ότι το ερώτημα του εάν  ο Ντυπέν παίρνει το γράμμα πάνω από το πλαίσιο του τζακιού  σύμφωνα με την μετάφραση του Μπωντλαίρ  ή κάτω από αυτό «μπορεί να εγκαταλειφθεί χωρίς ζημιά στα αποτελέσματα του μαγειρέματος». Επίσης ο Ντεριντά βρίσκει απίστευτο ότι ο Λακάν  δεν παρατηρεί αξιοσημείωτες λεπτομέρειες όπως το μπρούτζινο πόμολο του τζακιού που συμβολίζει την κλειτορίδα. Ο Ντεριντά αναφέρει ότι η Βοναπάρτη ποτέ δεν παραχώρησε στον Ντυπέν τη θέση του αναλυτή.

Για τον Λακάν όπως υποστηρίζει ο Ντεριντά, ο ευνουχισμός είναι το σημείο της ταυτόχρονης παρουσίας και απουσίας του φαλλού: το αντικείμενο της επιθυμίας είναι πάντοτε ένα υποκατάστατο για κάτι που ποτέ δεν είναι παρόν (ο φαλλός της μητέρας). Αυτό εκφράζεται με λακανικούς όρους ως ένας φαλλός  πάντοτε καλυμμένος όσο και αποκεκαλυμμένος. Ο Ντεριντά διαμαρτύρεται ότι η κάλυψη και η αποκάλυψη αποτελεί την δομή του κενού. Με αυτόν τον τρόπο επαναφέρει τον φαλλό όπως στον ευνουχισμό σε ένα σταθερό και κεντρικό μέρος ελεύθερο από κάθε υποκατάσταση και έτσι υποβιβάζει την επίθεση της ντερινταϊκής αποδόμησης στην μεταφυσική της παρουσίας.

Ο Λακάν σύμφωνα με τον Ντεριντά υποβιβάζει τη γραφή. Ο Λακάν όταν μιλά για το πάθος της αποκάλυψης έχει ως αντικείμενο την αλήθεια. Ο Λακάν υποστηρίζει ότι ο αναλυτής είναι ο κύριος της αλήθειας και η αλήθεια συνδέεται με την δύναμη της ομιλίας.