το προβλημα της επικοινωνιας

· Το επικοινωνιακό μοντελο Το Σημα- το μηνυμα
· 1- με την λέξη επικοινωνια εννοουμε το μηχανισμό με τον οποιο υπάρχουν και αναπτύσσονται οι ανθρωπινες σχεσεις- ολα τα συμβολα του νου μαζί με τα μεσα μεταβιβασης τους στον χωρο και της διαδοσης τους στον χρόνο. Περιλαμβανει την εκφραση του προσωπου, τη σταση και την χειρονομια, τους τόνους της φωνής, τίς λέξεις, τη γραφή, την τυπογραφια, τους σιδηροδρόμους, τον τηλεγραφο, το τηλέφωνο και οποιοδηποτε αλλο προσφατο επιτευγμα, στην κατακτηση του χωρου και του χρόνου
-Τσαρλ Κουλευ, η σημασια της επικοινωνιας, το Μηνυμα του Μεσου σ 31)
· -
καθε επικοινωνια συμβαλλει στη δημιουργια, ή μμετα σχηματισμό καποιου
· συστηματος αξιων πεποιθήσεων αντιλήψεων - με αλλα λόγια αναπλάθει, συμβολικ΄αναπαριστά την πραγματικότητα
Μελίνα Σεραφετινιδου Κοινωνιολογια των Μεσων Μαζικής Ενημέρωσης Guteberg

· επικοινωνία ειναι η διαδικασια με την οποια ενας πρωτουργός εκπεμπει η στέλνει ενα μήνυμα δια μέσου κάποιου φορεως σε κάπιον αποδέκτη και προκαλεί ενα αποτελεσμα ] λεξικό κοινωνικών επιστημων της Ουνέσκο( τόμος 1 σελ 267

· Συνεπώς ως επικοινωνια θεωρειται καθε μεταβίβαση μιας ‘’εννοιας νοήματος , από ανθρωπο σε ανθρωπο ή σε αλλους ανθρωπους

· 2. ‘’Οταν κάποιος προφερει ή γραφει μια φραση, όταν κάποιος γραφει στον πίνακα ενα μαθηματικό τυπο, οταν αναβει το φλας του αυτοκινητου , όταν χρησιμοποιει το λευκό ραβδί των τυφλών, όταν υψώνει μια σημαια στο καταρτι ενός πλοίου, όταν χτυπάει μια πόρτα, οταν κορναρει σε μια διασταυρωση, .... σε όλες αυτές τις περιπτωσεις παραγει κάποιο σημα
· ’’ ( Lui Prieto Μηνυματα και Σηματα, Εκδοσεις Νεφελη Αθήνα 1986’
·
3. Με το σημα θελουμε κατι να πούμε , κάτι να δείξουμε σε κάποιον αλλο σε εναν αποδέκτη-θελουμε δηλαδή να στείλουμε ενα μηνυμα. Η ετυμολογια του μηνυματος παραπέμπει στην ‘’ειδοποιηση, παραγγελία/ειδηση , αγγελία μανταττο παραγγελμα.(Ετυμολογικό λεξικό Τεγοπουλου -Φυτρακη)

Το μηνυμα προυποθετει εναν πομπό και εναν ή πολλους δεκτες, καποιον πού το στελνει και καποιον ή καποιους πού το δεχονται . Ο πομπός θελει κατι να πει ή να δειξει στους αποδεκτες- θελει να τους μεταδόσει ενα νοημα. Για να το μεταδόσει όμως χρησιμοποιει εναν κώδικα, μια γλώσσα: τη γλώσσα του σωματος,τη μουσική, τη γλώσσα των οδικών ή ναυτικών σηματων ,την μαθηματική γλώσσα, την εθνική του γλώσσα....

Η γλωσσα, η καθε γλώσσα, ειναι ενα συνολο από σηματα (σημεια) .


· 4. Το σημα αποτελει μια αναπαρασταση- μια εικόνα του μηνυματος. Οπως είπαμε το μηνυμα ειναι ενα νόημα-πού ο πομπός θελει να μεταδόσει. Για να το κάνει πρεπει να του δώσει μια μμορφή απτή,ορατή ή ακουστική. Για να το μεταδόσει πρεπει πρωτα να το απόδόσει,να το μεταφρασει αν θελετε σε μια γλωσσα σηματων. Ας πάρουμε για παραδειγμα τον πιο απλό από τους κώδικες , τον κώδικα των σηματων της τροχαιας


· Ο πομπός( η τροχαία ) θελει να μεταδοσει μια σειρά μηνυματων πού αφορουν στη ρύθμιση της κυκλοφορίαςΧρησιμοποιει τα σηματα-το κόκκινο , το κιτρινο , τοπρασινο, για να δηλώσει πότε τα αυτκινητα σταματουν και πότε περνουν . Τα σηματα αυτά ειναι αναπαραστασεις , εικόνες μηνυματων -νοηματων .
·

4.Καθε σημα(σημειο) περιεχει δυο διαστασεις : το σημαινον και το σημαινομενο του.
· Το σημαινον ειναι αυτό πού δηλώνεται, αυτό πού φαινεται, το σημαινόμενο ειναι αυτό πού δειχνεται ,πού υποδηλώνεται, δηλαδή το νόημα του σηματος-το μηνυμα. Για παραδειγμα : στα οδικά σηματα το κόκκινο χρωμα του σηματος, αυτό καθαυτό ειναι αυτό πού φαινεται-το σημαινον . Το σημαινόμενο-το νοημα-το μηνυμα ειναι οτι πρεπει να σταματήσει το αυτοκίνητο.
· Μεχρι εδω τα πραγματα φαινονται απλά. Σκεφτειτε ομως ότι ακόμα και σαυτό το απλό παραδειγμα του κόκκινου και του πρασινου απαιτειται μια κοινότητα συμμετοχής στο νοημα, μια προπαιδεια-εκμαθηση του νοηματος. Πριν σταματήσει κάποιος μπροστα στο κόκκινο πρεπει να μαθει τους συνειρμους-να μαθει νασυνδεει το σημαινον -κόκκινο με το σημαινόμενο-σταματημα . Αν δεν τους μάθει( ανα για παραδειγμα προερχεται από μια κοινωνια όπου δεν υπαρχουν αυτοκινητα) τότε τα σηματα φαινονται σημαινοντα αδεια νοηματος-χωρίς σημαινόμενο, χωρίς μηνυμα σηματα α-νοητα.
· Και τι σημαινει να τους μάθει; Σημαινει πάνω απόλα να τους ενταξει σε μια γώσσα ειδική,δηλαδή να μαθει να τους συντασει- το κοκκινο σημα-εχει μια ειδική σχεση με το κιτρινο και το πρασινο μονο στη γλωσσα των σηματων της τροχαιας, αλλοιως ειναι το χρωμα πού σημαινει κατι αλλο:φοβο, ερωτα, επανασταση,ζωή,οτιδήποτε.....
· 5.η καθε γλωσσα ειναι λοιπόν ενα συνολο απο σηματα πού εχουν μια
· εσωτερική συνοχή , μια δομη , μια συνταξη. Τα σηματα αποκτουν το νόημα τους μονονο σαυτή τη γλωσσα. Χανουν το νόημα τους και αποκτουν αλλο νόημα σε μια αλλη γλώσσα.
· Αν όμως σκεφτουμε παραπέρα την φύση ενός σηματος (σημειου) θα διακρινουμε την παραδοξη φυση του. Οπως ελεγε ο Σωσσυρ ‘’ σημειο ειναι η αδιαρρηκτη ενοτητα δυο σιαστασεων: του σημαινοντος και του σημαινομένου και ειναι πάντα ενσωματωμένο σε μια αλυσσσίδα άλλων σημείων, τα οποία συγχρόνως συσχετίζουν μεταξύ τους ορισμένα υποκείμενα και αντικείμενα’’

·



· ’Πρίν απόλα η παραδοξη φύση του σημείου έγκειται στο οτι ειναι συνδυασμός ενός ‘’υλικου’’( φωνή , κίνηση , αισθηση ) με μια’’ φόρμα’’ έναν τύπο πού μαζί με το υλικό αναδεικνύει τη ‘’σημασία’’ πού φέρει το σημείο.

Η εκφραση και η σημασία ειναι δηλαδή το σημαινον και το σημαινομενο.

Η σχεση αναμεσα στα δυο δεν ειναι απλή και διαφανής,κια αυτό γιατί ποτε δεν ειναι απόλυτη και σταθερή.

Ο Saussure τονισε ιδιαιτερα τον συμβατικό και αυθαιρετο χαρακτήρα των σημείων: Αλλά η αυθαιρεσια αυτή αφορά βασικά στο ξεκίνημα των πρωτων διαφορικών σχεσεων (ενός παιδιου) γιατί οι επομενες προσανατολιζονται προς τις ήδη υπαρχουσες.

Αυθαιρετο ειναι οτι το ασπρο χρωμα(αντικειμενο-αναφορά του σημείου ονομάζεται ‘’ ασπρο’’ ( σημαινον) αλλά από την στιγμή πού καθιερώθηκε δεν μπορει και δεν πρεπει να μπερδευτει με το ‘’μαυρο’’ μαυρο. Ωστόσο ειναι γνωστό οτι το ασπρο ονομαζόταν παλαιότερα ‘’λευκό’’ και το μαυρο ‘’μελαν ‘

’ Σιγουρα οι συνειρμοι του ζευγους ‘’ ασπρο-μαυρο’’ δεν ειναι οι ιδιοι με του ζευγους ‘’λευκό-μελαν’’ Δηλαδή δεν υπαρχει διαφανεια και απόλυτη ισομορφία των σημειων και των λόγων γιαυτό τον λόγο δεν μπορεί και να υπαρξει ποτε μια ενιαια , καθολική, γλώσσα της ανθρωπότητας ή οποια θα ονόμαζε όλα τα πραγματα ‘’ακριβώς ‘’ όπως ‘’ειναι’’:γιατί τα σημεια παραγουν νόημα’’όχι μόνο μεσω της απλής ονομασιας, μεμονομένων απλών πραγματων , αλλά πολύ περισσοτερο μεσα από τον ακαταπαυστο πλουτο των συνδυασμών τους.

Για τό λόγο αυτό και η δημιουργια νοήματος μεσω των σημείων ενεχει πάντα τον κίνδυνο παρα-γνωρισης και προ-καταληψης: Οι συνδυασμοι των σημειων γίνονται σε καθε γλωσσα συμφωνα με αυστηρούς κανόνες επιλογής και διαρθρωσης σε όλα τα επίπεδα( το φωολογικό το γραμματικό το συντακτικό κ.τλ.) Οι κανόνες αυτοί ειναι ιδιομορφοι γιατί πάντα ενέχουν τη δυνατότητα εξαιρεσης και μεταβολής σε αντιθεση με τους φυσικους κανόνες νομους.
·

6.Καθε μηνυμα ενεχει συνεπώς τον κινδυνο παραμορφωσης του και από πλευράς πομπού-καθώς το μεταμορφωνει σε σημα-σημειο -δηλαδή το μεταφραζει σε μια γλώσσα σε μια κώδικα, και από πλευράς δεκτη: Ο δεκτης καθώς αντιλαμβανεται το μηνυμα το ‘’φιλτραρει’’ μεσα από τα πολλές φορες παραμορφωτικά πρισματα της αντιληψης του.

Γνωριζουμε οτι ο μηχανισμός της αντιληψης λειτουργει εκλεκτικά. Δηλαδή το ατομο ‘’βλέπει οτι γνωρίζει ‘ καταλαβαινει και συγκρατει από τα μηνυματα ότι του ειναι ηδη γνωστο από προηγουμενη γνωση -εμπειρια του.