Αναγνώστες

Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013

αναδημοσίευση απο το :Στο ντιβάνι με το Λακάν: Ξαναδιαβάζοντας το"Κλεμμένο Γράμμα" (I) stodivanimetolacan.blogspot.gr

http://stodivanimetolacan.blogspot.gr/2013/11/i.html#comment-form


 

 

Ξαναδιαβάζοντας το"Κλεμμένο Γράμμα" (I)

                             
                             Εικονογράφηση του "Κλεμμένου Γράμματος" (πριν το 1864)

Pravina Pillay

Η ανάγνωση του Λακάν

Μια από τις πιο γνωστές παρεκβάσεις του Λακάν στην λογοτεχνική κριτική αφορά το σεμινάριο για το "Κλεμμένο Γράμμα" του Πόε στο οποίο εστιάζει σε έννοιες όπως ο ευνουχισμός, ο φαλλός, η σεξουαλική διαφορά, η σημαινοποίηση και το συμβολικό. Πριν επιδιώξουμε μια κριτική της ανάγνωσης του Λακάν στο Κλεμμένο γράμμα, θα δώσουμε μια σύντομη σύνοψη του κειμένου.
Η ιστορία αφορά την προσπάθεια επανάκτησης ενός γράμματος που έλαβε η βασίλισσα και στη συνέχεια κλάπηκε. Ο βασιλιάς μπαίνει στο δωμάτιο της βασίλισσας. Η βασίλισσα για να κρύψει το γράμμα από αυτόν, το τοποθετεί σε ένα τραπέζι έτσι ώστε να το κάνει να φανεί κάτι αθώο. Ο υπουργός Ντ μπαίνει στο δωμάτιο και αντιλαμβάνεται την αξία του γράμματος. Τοποθετεί ένα άλλο στη θέση του και κλέβει το αυθεντικό με στόχο να αποκτήσει πολιτική δύναμη πάνω στη βασίλισσα, μια δύναμη που βασίζεται στην γνώση του κλέφτη, ότι ο αυτός που το έχασε γνωρίζει τον κλέφτη. Αυτή είναι η ιστορία της πρωταρχικής σκηνής. Η βασίλισσα πρέπει να επανακτήσει το γράμμα ώστε να βγει από αυτή τη θέση και έτσι ο διευθυντής της αστυνομίας καλείται να την βοηθήσει.  Οι αστυνομικοί ψάχνουν μυστικά και λεπτομερώς το διαμέρισμα του υπουργού και όταν αποτυγχάνουν  να εντοπίσουν το γράμμα ζητείται η βοήθεια του ντετέκτιβ Ντυπέν. Διαβάζοντας την ιστορία της ιδιοποίησης του γράμματος ως κλειδί για την απόκρυψή του, ο Ντυπέν υποθέτει ότι ο καλύτερος τρόπος για να κρύψει κανείς το αντικείμενο είναι να το τοποθετήσει κάπου φανερά.
Ο Ντυπέν αναζητά το γράμμα όχι σε ένα κρυφό μέρος αλλά σε ένα ανοιχτό δωμάτιο. Επισκέπτεται τον υπουργό και εντοπίζει το γράμμα σε ένα ράφι του τζακιού. Επαναλαμβάνοντας  την αρχική πράξη ιδιοποίησης του γράμματος από τον υπουργό, ο Ντυπέν το αντικαθιστά με ένα άλλο και επιστρέφει το αυθεντικό στην βασίλισσα- μια σκηνή που επαναλαμβάνει την «πρωταρχική σκηνή» με μια διαφορά, αυτή τη διαφορά λύνεται ένα πρόβλημα και δεν δημιουργείται ένα.
Στο σχολιασμό του "Κλεμμένου Γράμματος" ο Λακάν σχολιάζει επί μακρόν τον εξαναγκασμό για επανάληψη. Η καρδιά του διηγήματος αφορά την επανάληψη: είναι μια διήγηση μέσα στη διήγηση. Η αρχική επανάληψη επαναλαμβάνεται με κριτικό τρόπο. Η δεύτερη σκηνή της ιστορίας- η οποία επαναλαμβάνει την πρωταρχική σκηνή της ιστορίας αλλά με κάποια διαφορά- είναι επίσης το κλειδί για το πώς ο Λακάν κατανοεί το κείμενο ως αλληγορία. Ο Williams θεωρεί ότι πρόκειται για επανάληψη με κατανόηση. Ο Felman  υποστηρίζει ότι η παρέμβαση του Ντυπέν μπορεί να συγκριθεί με την παρέμβαση του αναλυτή ο οποίος απελευθερώνει τον ασθενή από το σύμπτωμά του. Εάν ο Ντυπέν  είναι ο «αναλυτής της βασίλισσας, αυτό δεν συμβαίνει γιατί έχει κάποια γνώση για το γράμμα ή για τα άτομα της πρωταρχικής σκηνής. Ο Ντυπέν ως «αναλυτής» δεν «θεραπεύει» την κατάσταση γιατί έχει κάποια συγκεκριμένη γνώση αλλά από την θέση που καταλαμβάνει στην αλυσίδα της επανάληψης. Η θέση  του αναλυτή είναι αυτή που ενεργοποιεί την επανάληψη ενός αρχικού προβλήματος- θέση η οποία διευκολύνει την μεταβίβαση. Η ανάλυση δεν βασίζεται στν προηγούμενη  γνώση, ή την επιθυμία να κατακτήσεις ή να επιβληθείς αλλά να χρησιμοποιήσεις τα εργαλεία, τους κώδικες και τις στρατηγικές που σου δίνει το ίδιο το μυστήριο.
Το περιεχόμενο του γράμματος παραμένει άγνωστο σε όλη την ιστορία. Το μόνο που εξιστορείται είναι η κυκλοφορία του γράμματος μέσα στο «συμβολικό κύκλωμα». Για τον Λακάν αυτό  μας επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε το γράμμα καθαρό σημαίνον επειδή διαχωρίζεται πλήρως από το σημαινόμενό του: το τι σημαίνει το γράμμα είναι τελείως άσχετο με τον τρόπο που αλλάζει χέρια στην ιστορία.
Η πράξη της επανάληψης διαχωρίζεται από τη σημασία ή το παρεχόμενο αυτού που επαναλαμβάνεται. Για τον Λακάν το γράμμα δεν λειτουργεί στην ιστορία εξαιτίας του τι λέει (σε σχέση δηλαδή με το περιεχόμενό του) αλλά εξαιτίας της θέσης του μεταξύ των ανθρώπων, του ρόλου του να παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα και υποκειμενικές αντιδράσεις: φόβο στην βασίλισσα, αίσθηση εξουσίας στον υπουργό μέσω της κατοχής του, αίσθηση εκδίκησης στον Ντυπέν ο οποίος χρησιμοποιεί την ίδια ακριβώς στρατηγική με την οποία κλάπηκε το γράμμα.
 Είναι επειδή δεν γνωρίζουμε το περιεχόμενο ή την προέλευση του γράμματος που το κάνει να λειτουργεί καθώς κυκλοφορεί μεταξύ των ανθρώπων. Κάθε υποκείμενο σε αυτή την ιστορία επηρεάζεται από το γράμμα-ως- σημαίνον, ένα γεγονός σε σμίκρυνση του πως το υποκείμενο δεν δημιουργεί και ελέγχει αλλά συγκροτείται από και διαμέσου της συμβολικής τάξης.  Το υποκείμενο συγκροτείται μέσω μιας σημαντικής σχέσης με το σημείο ως εικόνα του κενού. Σύμφωνα με τον William για τον Λακάν ο συνδυασμός της απουσίας και της κίνησης που χαρακτηρίζει το γράμμα το καθιστά παραδειγματικό σημαίνον.
Το γράμμα προσφέρει μια εστίαση σε μια αλληγορική διαπραγμάτευση του βλέμματος, είναι μια ιστορία που αφορά-τον σωστό τρόπο του να βλέπεις,  για αυτούς που ξέρουν που να το ψάξουν και να το εντοπίσουν. Μόνο μια συγκεκριμένη ερμηνευτική στρατηγική θα αποκαλύψει το αντικείμενο. Η αστυνομία, αποτυγχάνοντας να βρει το γράμμα είναι «ρεαλιστές», κοιτάζουν την πραγματικότητα με έναν κοινότυπο και ανόητο τρόπο. Για τον Ντυπέν, όπως για τον ψυχαναλυτή, τίποτα στο ασυνείδητο ή τη βιβλιοθήκη ή το κείμενο δεν μπορεί να χαθεί ή να κρυφτεί για πάντα. Η ψυχανάλυση όπως και η δουλειά του ντετέκτιβ, γίνεται  ζήτημα του να αναπτύξει κανείς τον σωστό τρόπο του να κοιτάζεις και να απελευθερωθείς από την ανοησία του ρεαλιστή. Σύμφωνα με τον Ruth Van Herik το σωστό μέρος για το γράμμα, φανερό μόνο στον Ντυπέν είναι ο τόπος του ευνουχισμού που παρουσιάζεται από το σώμα της γυναίκας.
Το κλεμμένο γράμμα επίσης σχετίζεται με την επιθυμία και την υποκειμενικότητα. Σύμφωνα με τους Muller and Richardson το κλεμμένο γράμμα δείχνει το πόσο σημαντική είναι η σύνδεση της υποκειμενικότητας με το συμβολικό. Το συμβολικό συγκροτεί το υποκείμενο και αυτό  φαίνεται στην ιστορία από την αποφασιστική επίδραση του υποκειμένου από τις ανταλλαγές του γράμματος.
Ένα άλλο ερώτημα που διατρέχει τα κείμενα του Λακάν είναι το ζήτημα του βλέμματος, το οποίο είναι σημαντικό στην θεωρητικοποίηση της ανάπτυξης του υποκειμένου καθώς και με την εικόνα. Το κλεμμένο γράμμα είναι μια αλληγορία για το πώς λειτουργεί το βλέμμα στην ψυχική ζωή.
Για τον Williams αυτό στο οποίο αναφέρεται ο Λακάν ως πρωταρχική σκηνή της ιστορίας είναι όπως όλες οι πρωταρχικές σκηνές στην κλασική ψυχανάλυση βασίζονται στο να βλέπεις και το να μη  βλέπεις, εμπειρία κλειδί  για το σχηματισμό του υποκειμένου. Οι τρεις χαρακτήρες ο βασιλιάς, η βασίλισσα και ο υπουργός δεν μπορούν να  αποκωδικοποιηθούν ως πατέρας, μητέρα, παιδί αλλά σύμφωνα με τον Λακάν η δύναμη του βλέμματος και το άγχος της πρωταρχικής σκηνής είναι παρόντα.  Η ιστορία είναι μια ιστορία ανταλλαγής βλεμμάτων.  Οι άνθρωποι βλέπουν τις πράξεις των άλλων και καταλαβαίνουν ότι βλέπονται , το πρωταρχικό στοιχείο στην λακανική θεωρία του βλέμματος.  Για τον Λακάν το υποκείμενο συγκροτείται από το βλέμμα. Αυτή η παρανοϊκή έννοια είναι σημαντικό στοιχείο για την είσοδο του παιδιού στο συμβολικό.

Ο Λακάν τελειώνει το σεμινάριό του για το κλεμμένο γράμμα με την παρατήρηση ότι ένα γράμμα φτάνει πάντα στον προορισμό του. Αυτό βασίζεται στην πίστη του Λακάν ότι το γράμμα λειτουργεί ως σημαίνον, το σημαινόμενο του οποίου είναι αυθαίρετο και ότι μπορεί να έχει θέση ή να χάσει τη θέση του μόνο στη συμβολική τάξη.
Αναρτήθηκε από στις

3 σχόλια:

  1. Το άρθρο είναι περίληψη/μετάφραση από το Pillay, P. (2008). Re-reading the Purloined Letter , Alternation 15,2 p. 368-401.

    Απάντηση
  2. Το διήγημα του Πόε "Το Κλεμμένο Γράμμα" μπορεί να το διαβάσει κάποιος στα αγγλικά στο http://pinkmonkey.com/dl/library1/purl.pdf

    και στα ελληνικά στο

    http://www.scribd.com/doc/163767265/%CE%A0%CE%9F%CE%95-%CE%A4%CE%9F-%CE%9A%CE%9B%CE%95%CE%9C%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%9F-%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%9C%CE%9C%CE%91
    Απάντηση
  3. Επίσης μπορείτε να διαβάσετε το πολύ καλό άρθρο του Αποστόλη Αρτινού στο ιστολόγιο λεξήματα με τίτλο "η εκλειπτική του σημαίνοντος" http://leximata.blogspot.gr/2010/08/blog-post.html
    Απάντηση


    http://leximata.blogspot.gr/2010/08/blog-post.html
στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Τα url του θείου Ισιδώρα