ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ: Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ" Fredric Jameson, Μια μοναδική νεωτερικότητα

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ: Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ"

Fredric Jameson, Μια μοναδική νεωτερικότητα

Fredric R. Jameson, Μια μοναδική νεωτερικότητα: Δοκίμιο για την οντολογία του παρόντος, μετάφραση: Σπύρος Μαρκέτος, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2007, ISBN 978-960-221-389-6.

Από το οπισθόφυλλο:

Είναι ώρα να αναλογιστούμε το ενδεχόμενο μιας οριστικής επιστροφής ή επανεφεύρεσης του παρωχημένου μέσα στους κόλπους της πλήρους μετανεωτερικότητας· μιας επανόδου που είναι αναμφίβολα η πιο παράδοξη απ’ όλες, αφού, όπως αποδεικνύεται, πρόκειται για την επάνοδο της ίδιας της έννοιας της νεωτερικότητας, που όλοι είχαμε αφελώς υποθέσει προ πολλού ότι είχε ξεπεραστεί, αλλά στην πραγματικότητα έχει αναβιώσει ανά τον κόσμο και είναι πρακτικά αδύνατο να την αποφεύγει κανείς στις πολιτικές συζητήσεις από τη Λατινική Αμερική ως την Κίνα, για να μη μιλήσουμε για τον ίδιο τον πρώην Δεύτερο Κόσμο. Ωστόσο, ο υποτιθέμενος θρίαμβος της Δύσης πανηγυρίζεται επίμονα με όρους κατηγορηματικά μεταμοντέρνους, σαν να ήταν καμιά υπέρβαση των παλιών ουτοπικών και παραγωγιστικών αξιών τον μοντερνισμού, το “τέλος” της ιδεολογίας και μαζί της ιστορίας, η ονοματοκρατική δόξα του ιδιαίτερου και της Διαφοράς -είτε όλα αυτά αρθρώνονται σε αριστερή είτε σε δεξιά φρασεολογία (πράγματι, η καταγγελία κάθε διάκρισης μεταξύ δεξιάς και αριστεράς είναι συχνά το κεντρικό μοτίβο κάθε τέτοιας “μεταμοντέρνας” ρητορικής)… Πρέπει κατά κάποιον τρόπο να είναι κάτι το μεταμοντέρνο, αρχίζει κανείς να υποπτεύεται, τούτη η αναλαμπή της γλώσσας μιας παλιότερης νεωτερικότητας.

Frederic Jameson

Μοντερνισμός, νεωτερικότητα, μετανεωτερικότητα, εκσυγχρονισμός, χρόνος, αφήγηση, υποκειμενικότητα… Ποιος θα μπορούσε να ξαναφωτίσει αυτούς τους πολυσυζητημένους όρους της σύγχρονης φιλοσοφίας και της πολιτισμικής θεωρίας καλύτερα από τον Φρέντρικ Τζέιμσον, πρωτεργάτη της σχετικής προβληματικής; Όπως λέει ο διάσημος στοχαστής, η προσωρινή απουσία εναλλακτικών λύσεων απέναντι στον καπιταλισμό μπορεί να παίζει ένα ρόλο στην παγκόσμια αναβίωση του ιδεώδους της “νεωτερικότητας”· ωστόσο τα παράδοξα της έννοιας υποδεικνύουν την αληθινή ιστορία και δυναμική της στα πεδία της κοινωνίας, της πολιτικής και της τέχνης -καθώς και ορισμένα κριτήρια για να αποφύγουμε τις καταχρήσεις της.

Απόσπασμα από το βιβλίο (συνίσταται η ανάγνωση ολόκληρου του έργου):

(…)Δεν μπορεί κανείς να προτείνει τη συνολική εγκατάλειψη ενός όρου όπως η “νεωτερικότητα” χωρίς να βρεθεί στη γελοία θέση εκείνων των μανιακών που οι γνωστοί τους μας προειδοποιούν να μη χρησιμοποιούμε την προσβλητική λέξη μπροστά τους. Σε κάθε περίπτωση, εγώ πρότεινα πως η “νεωτερικότητα”, όταν εφαρμόζεται αποκλειστικά στο παρελθόν, αποτελεί έναν χρήσιμο ρητορικό τρόπο για να γεννηθούν εναλλακτικές ιστορικές αφηγήσεις, παρά το ιδεολογικό φορτίο που αναγκαία εξακολουθεί να φέρει. Όσο για την οντολογία του παρόντος, είναι καλύτερο να συνηθίσει κανείς να σκέφτεται το “μοντέρνο” ως μια μονοδιάστατη έννοια (ή ψευδοέννοια), η οποία δεν έχει ούτε ιστορικότητα ούτε μελλοντικότητα. Αυτό σημαίνει πως ούτε και το “μεταμοντέρνο” υποδηλώνει κανένα μέλλον (αλλά μόνον, όταν χρησιμοποιείται ορθά, το δικό μας παρόν), ενώ το “μη μοντέρνο” αναπόφευκτα αποτραβιέται πίσω σ’ ένα δικό του δυναμικό πεδίο μέσα στο οποίο τείνει να συνδηλώνει αποκλειστικά το “προ-μοντέρνο” (και επίσης να το σημαίνει στο δικό μας παγκόσμιο παρόν). Τις ριζοσπαστικές εναλλακτικές λύσεις, τους συστημικούς μετασχηματισμούς δεν μπορεί κανείς να τους θεωρητικοποιήσει, ή έστω να τους φανταστεί, μέσα στο εννοιακό πεδίο που διέπεται από τη λέξη “μοντέρνο”.(…)

Fredric R. Jameson, Μια μοναδική νεωτερικότητα: Δοκίμιο για την οντολογία του παρόντος, μετάφραση: Σπύρος Μαρκέτος, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2007,σελ. 226-227(αποσπάσματα)