Ο Παρισινός Μάης του 1968: Ο Μάης των εργατών/αναδημοσιευση απο το http://www.aformi.gr/

• 
  

  Ο Παρισινός Μάης του 1968: Ο Μάης των εργατών

  αποσπασμα
  

  Παγκόσμιο κύμα

  Τη δεκαετία του 1960 η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν στα λεγόμενα «χρυσά χρόνια» της, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και η χαμηλή ανεργία είχαν τότε δημιουργήσει το μύθο της «καταναλωτικής κοινωνίας». Και όμως, στα τέλη της δεκαετίας, στη Γαλλία του 1968, είχαμε τη μεγαλύτερη σε διάρκεια γενική απεργία στην ιστορία του καπιταλισμού, συνδυασμένη με ένα κύμα καταλήψεων εργοστασίων όπου οι εργαζόμενοι ύψωναν την κόκκινη σημαία.
  Τα γεγονότα στη Γαλλία δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Παρ’ ότι η μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη συνεχιζόταν, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960 οι ρυθμοί έβαιναν μειούμενοι και ο αυξανόμενος διεθνής ανταγωνισμός μείωνε τα ποσοστά κέρδους προετοιμάζοντας το έδαφος για τη μεγάλη οικονομική κρίση των αρχών της δεκαετίας του 1970. Οι καπιταλιστές από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 αντέδρασαν στη μείωση του ποσοστού κέρδους συμπιέζοντας τους εργατικούς μισθούς και εντατικοποιώντας το ρυθμό εργασίας.
  Η έκρηξη που θα επακολουθούσε στη Γαλλία του 1968 δεν αποτελούσε μια ιδιομορφία της Γαλλίας.
  Στις ΗΠΑ το κίνημα ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ είχε προκαλέσει μια συνολικότερη αμφισβήτηση του συστήματος. Στα 1968, μετά την δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, όλα τα γκέτο των μαύρων βρίσκονταν σε ανοιχτή εξέγερση. Το κίνημα των Μαύρων Πανθήρων αγκάλιαζε τεράστια κομμάτια των μαύρων (και όχι μόνο). Για πρώτη φορά, από το 1930, το εργατικό κίνημα στις ΗΠΑ αμφισβητούσε τη συντηρητική συνδικαλιστική ηγεσία του.
  Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού το κύμα της ριζοσπαστικοποίησης φούντωνε. Ανάμεσα στα 1968-1972 είχαμε ένα τεράστιο απεργιακό κίνημα που συντάραξε ολόκληρη την Ευρώπη, με εξαίρεση την Αυστρία.
  Στην Δυτική Γερμανία για χρόνια μετά το 1968, τα πανεπιστήμια ήταν το κέντρο επαναστατικής μαρξιστικής κριτικής. Στην Ισπανία ήταν το εργατικό κίνημα με τις απεργίες που εξασθένιζε το καθεστώς του Φράνκο, και τελικά έφερε τη δημοκρατία στην χώρα μετά το θάνατό του στα 1975. Στην Ιταλία οι μεταλεργάτες κατέλαβαν τα εργοστάσια τους και το εργατικό κίνημα είχε προκαλέσει το «καυτό φθινόπωρο» του 1969. Στα επόμενα χρόνια οργανώσεις της επαναστατικής Αριστεράς, που μέχρι τότε δεν αριθμούσαν παραπάνω από 200-300 άτομα, μετατράπηκαν σε οργανώσεις δεκάδων χιλιάδων και σχεδόν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, η Ιταλία συνταρασσόταν από ένα ισχυρό επαναστατικό κίνημα. Στην Τσεχοσλοβακία στα 1968, ο σταλινικός μονόλιθος ράγιζε ανεπανόρθωτα και έμπαινε στην τελική επιθανάτια αγωνία του. Στη Χιλή τα εργατικά συμβούλια, τα cordones, καταλάμβαναν τα εργοστάσια. Το κύμα έφτασε και στην Ελλάδα, με το πολυτεχνείο το 1973 και την ραγδαία ανάπτυξη του εργατικού κινήματος μεταπολιτευτικά. Παντού η αναγέννηση των ιδεών του επαναστατικού μαρξισμού, και η δημιουργία μαζικών οργανώσεων της επαναστατικής Αριστεράς, ήταν στην ημερήσια διάταξη.
  Στην αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση του εργατικού κινήματος η «επίσημη», κοινοβουλευτική Αριστερά αντέδρασε με τον (κλασικό πλέον) συντηρητισμό της. Το ΚΚ Γαλλίας και η CGT, η εργατική ομοσπονδία που έλεγχε, ακολουθούσαν μια πολιτική που υπέτασσε τις ανάγκες του κινήματος στις κοινοβουλευτικές μανούβρες και στις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις. Κάθε τόσο κήρυσσαν απεργιακές κινητοποιήσεις μιας… ώρας, ή και μιας μέρας (είναι σίγουρο ότι κάτι σας θυμίζει αυτό…), χωρίς συντονισμό και χωρίς διάθεση συνολικής σύγκρουσης, απλά για να εκτονώνουν την εργατική αγανάκτηση.
  Ωστόσο, το εργατικό κίνημα της δεκαετίας του 1960 είχε μεγάλα αποθέματα αυτοπεποίθησης και ξεπέρασε το συντηρητισμό της ηγεσίας του. Οι εργαζόμενοι αντέδρασαν αγωνιστικά, ξεπερνώντας τους συμβιβασμούς της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, κηρύσσοντας ως επί το πλείστον ανεπίσημες απεργίες (χωρίς να περιμένουν την έγκριση του συνδικάτου) και αναπτύσσοντας νέες πρωτότυπες μορφές αγώνα. Καθιστικές διαμαρτυρίες, σταμάτημα της παραγωγής, στο οποίο ομάδες εργατών σε στρατηγικές θέσεις σταματούσαν να εργάζονται, επιβράδυνση του ρυθμού εργασίας, σχολαστική και λεπτολόγα εφαρμογή των κανονισμών που οδηγούσε σε πλήρη παράλυση της παραγωγής, κυκλικές απεργίες ανά τομείς κ.λπ.
  
  

  Το φοιτητικό κίνημα

  Στην έκρηξη του Μάη του 1968, προφανώς, καταλυτική ήταν η επίδραση του φοιτητικού κινήματος.
  Τα χρόνια της δεκαετίας του 1960 η ριζοσπαστικοποίηση του φοιτητικού κινήματος ήταν εμφανής σε μια σειρά χώρες. Στην Γαλλία, μέχρι τις αρχές του Μάη, το φοιτητικό κίνημα δεν ήταν το μαχητικότερο. Ενώ αρχικά ο πόλεμος στην Αλγερία είχε πυροδοτήσει αντιπολεμική δράση, όταν ο πόλεμος τελείωσε στα 1963, το φοιτητικό κίνημα παρουσίασε μεγάλη κάμψη. Μια μικρή μόνο μειοψηφία φοιτητών παρέμενε έντονα πολιτικοποιημένη ενώ η μεγάλη μάζα ήταν παθητική.
  Ωστόσο τα προβλήματα των φοιτητών ήσαν πολλά. Ο αριθμός των φοιτητών είχε αυξηθεί την δεκαετία του 1960, για να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες του γαλλικού καπιταλισμού. Από 200.000 φοιτητές το 1960, ο αριθμός έφτασε τις 550.000 το 1968. Οι φοιτητές έπαψαν να είναι μια προνομιούχα μικρή ελίτ, συνήθως γόνοι πλουσίων οικογενειών, που θα γινόντουσαν οι ίδιοι μέλη της άρχουσας τάξης, καλοπληρωμένοι δικηγόροι, καθηγητές ή επιστήμονες. Οι ανάγκες του σύγχρονου καπιταλισμού σε τεχνικούς και διαχειριστές, σήμαινε ότι δεκάδες χιλιάδες νεολαίοι από μικροαστικά στρώματα, αλλά και από την εργατική τάξη, μπήκαν στα Πανεπιστήμια. Οι περισσότεροι, όταν θα έμπαιναν στην αγορά εργασίας, λίγο θα διέφεραν από έναν ειδικευμένο εργάτη, ακόμα και σε μισθολογικό επίπεδο. Παράλληλα, η αναρχία που επικρατεί στην καπιταλιστική παραγωγή σήμαινε ότι χιλιάδες φοιτητές δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά σχετική με το επάγγελμά τους (πράγμα που συμβαίνει και σήμερα άλλωστε).
  Ο ασυντόνιστος τρόπος που φούσκωσε ο αριθμός των φοιτητών για να καλυφθούν οι ανάγκες του καπιταλισμού δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στον εκπαιδευτικό μηχανισμό. Το διδακτικό προσωπικό παρέμενε στάσιμο, οι φοιτητές στριμώχνονταν στα αμφιθέατρα και πάνω από τα τρία πέμπτα αναγκάζονταν να σταματήσουν τις σπουδές τους λόγω οικονομικών δυσκολιών.
  Στην ριζοσπαστικοποίηση των φοιτητών συνέβαλε αποφασιστικά η ύπαρξη, όπως αναφέραμε και παραπάνω, σε παγκόσμιο επίπεδο ενός ολοένα και διευρυνόμενου κινήματος αμφισβήτησης του συστήματος. Η αντίθεση στην αμερικανική επέμβαση στο Βιετνάμ είχε πυροδοτήσει όχι μόνο την αναζήτηση ριζοσπαστικών ερμηνειών του καπιταλισμού αλλά και επαναστατικής ανατροπής του. Ολοένα και περισσότεροι αναζητούσαν απαντήσεις στα γραπτά του Μαρξ, του Λένιν, αλλά επίσης στον Τσε Γκεβάρα ή την Κινεζική Πολιτιστική Επανάσταση.
  Αρχικά οι επαναστατικές δυνάμεις ήσαν περιορισμένες. Μια μικρή μειοψηφία αναρχικών, τροτσκιστών, μαοϊκών δρούσε στην πανεπιστημιούπολη της Ναντέρ, που είχε χτιστεί στα προάστια του Παρισιού. Όταν στις 22 Μάρτη 1968, μια φοιτητική συνέλευση αποφάσισε κατάληψη από τους 12.000 φοιτητές συμμετείχαν μόλις 142. Αυτή η μειοψηφία αυτόβαφτίστηκε «Κίνημα της 22ας Μάρτη» και ανακοίνωσε ότι στις 2-3 Μάη θα διοργάνωνε διήμερο αντιιμπεριαλιστικής δράσης. Ένας από τους ηγέτες του Κινήματος, ο Κον Μπετίτ, συνελήφθη από την αστυνομία και οι βιβλιοθήκες και τα αμφιθέατρα της Ναντέρ κλείστηκαν από την αστυνομία. Όταν φοιτητές της Ναντέρ πήγαν στην Σορβόννη για συμπαράσταση, στο κεντρικό τμήμα του πανεπιστήμιου που βρισκόταν στην καρδιά του Παρισιού, ανταποκρίθηκαν μόνο λίγες εκατοντάδες άτομα.
  Εκείνη την κρίσιμη στιγμή, ο πρύτανης και ο Υπουργός Παιδείας προκάλεσαν την κλιμάκωση της σύγκρουσης, κλείνοντας ολόκληρο το Πανεπιστήμιο του Παρισιού και στέλνοντας την αστυνομία να χτυπήσει. Γύρω στις 5 το απόγευμα, πάνω από 500 φοιτητές συνελήφθησαν. Αυθόρμητα 2-3.000 φοιτητές συγκρούστηκαν άγρια με την αστυνομία και χρειάστηκαν πάνω από τέσσερις ώρες για να ανακτήσει τον έλεγχο της περιοχής η αστυνομία. Η κλιμάκωση της καταστολής μαζικοποίησε το κίνημα. Η UNEF, η Εθνική Φοιτητική Ένωση, μαζί με την Ένωση Προοδευτικού Διδακτικού Προσωπικού, την SNE Sup, κάλεσαν σε διαδήλωση στις 6 Μάη, όπου συμμετείχαν 30.000 φοιτητές, μαθητές και μέλη του διδακτικού προσωπικού. Για άλλη μια φορά ξέσπασαν άγριες συγκρούσεις με την αστυνομία. Την επόμενη μέρα, 50.000 διαδήλωσαν τραγουδώντας τη «Διεθνή». Η νύχτα της 10-11 Μάη έχει περάσει στην ιστορία σαν η «νύχτα των οδοφραγμάτων». Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτών συγκρούστηκαν με την αστυνομία, ενώ οδοφράγματα είχαν δημιουργήσει μια «απελευθερωμένη ζώνη» στο κέντρο του Παρισιού. Το Παρίσι ξαναζούσε την ένδοξη ιστορία του σε εξεγέρσεις και οδοφράγματα. Ο τροτσκιστής Ερνέστ Μαντέλ είχε ανέβει πάνω σε ένα οδόφραγμα και φώναζε ενθουσιασμένος:
  «Τι υπέροχα! Είναι η Επανάσταση!».
  Παρακολουθούσε το ίδιο του το αυτοκίνητο να καίγεται!
  Χιλιάδες εργάτες όχι μόνο συμμετείχαν, αλλά παίρνοντας θάρρος από την επιτυχία των φοιτητικών διεκδικήσεων, συνειδητοποίησαν ότι το καθεστώς του Ντε Γκολ δεν ήταν ανίκητο, πως ήταν η ώρα να φέρουν στην πρώτη γραμμή τις εργατικές διεκδικήσεις. Όταν οι εργάτες πήραν στα χέρια τους τη σκυτάλη του αγώνα, τότε ο Μάης του 1968 απέκτησε το βάθος και την κοινωνική ένταση που τον έκανε σύμβολο εξέγερσης και φόβητρο για την άρχουσα τάξη.
  
  

  Οι εργάτες στο προσκήνιο

  Η Γαλλία ήταν βέβαια μια κοινοβουλευτική χώρα, όμως το καθεστώς του στρατηγού Ντε Γκολ ήταν έντονα αυταρχικό. Αρχικά η συγκεντροποίηση της εξουσίας στα χέρια του Ντε Γκολ προήλθε από την ανάγκη να τερματιστεί ο αποικιακός πόλεμος στην Αλγερία -οι αντιθέσεις στην άρχουσα τάξης ήταν μεγάλες και για να υπερνικηθούν χρειάστηκε ο κατασταλτικός κρατικός μηχανισμός. Ο αυταρχισμός του καθεστώτος προήλθε επίσης από την ανάγκη να εκσυγχρονιστεί γρήγορα ο γαλλικός καπιταλισμός, μέσα σε συνθήκες αυξανόμενου ανταγωνισμού με τις υπόλοιπες καπιταλιστικές χώρες. Ο βίαιος εκσυγχρονισμός της γαλλικής βιομηχανίας οδήγησε σε αύξηση της ανεργίας. Τους μισθούς τους κρατούσαν καθηλωμένους σε χαμηλά επίπεδα ενώ η εργατική πολιτική επιβαλλόταν χωρίς διάλογο με τις γραφειοκρατικές ηγεσίες των μεγάλων συνδικάτων. Μια τέτοια πολιτική δεν μπορούσε παρά να στηρίζεται στη διαρκή χρήση αστυνομικής βίας. Τα CRS, τα γαλλικά ΜΑΤ, έπαιζαν κεντρικό ρόλο στην διατήρηση της εργασιακής ειρήνης. Τον Ιούνη 1967 η Peugeot κάλεσε τα γαλλικά ΜΑΤ και δυο απεργοί δολοφονήθηκαν.
  Η αστυνομική βιαιότητα κατά των φοιτητών τη νύχτα της 10-11 Μάη προκάλεσε τη γενικότερη κοινωνική αγανάκτηση, και τα συνδικάτα (υπό την πίεση των εργατών) κάλεσαν σε γενική απεργία μιας μόνο μέρας, για της 13 Μάη. Η κυβέρνηση υποχώρησε, διατάσσοντας την απελευθέρωση όσων είχαν συλληφθεί. Όμως ήταν πλέον αργά.
  Η διαδήλωση αυτή ήταν η μεγαλύτερη που έγινε στο Παρίσι από την απελευθέρωση από τους ναζί το 1944. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες, κρατώντας πανό των εργοστασιακών και κλαδικών τους σωματίων, ενώθηκαν με δεκάδες χιλιάδες φοιτητών και μαθητών που ανέμιζαν κόκκινες και μαύρες σημαίες. Το Κομμουνιστικό κόμμα και η CGT, η μεγαλύτερη συνδικαλιστική ομοσπονδία που βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο του, από την αρχή είχαν καταδικάσει τις φοιτητικές κινητοποιήσεις σαν έργο των «αριστερίστικων γκρουπούσκουλων». Όταν όμως το ΚΚ είδε την έκταση του κινήματος, προσπάθησε να το ελέγξει και να το χρησιμοποιήσει σαν μέσο πίεσης για τις κοινοβουλευτικές του μανούβρες. Όμως η κατάσταση είχε ξεφύγει από τον έλεγχο της ρεφορμιστικής γραφειοκρατίας.
  Αρχικά το ΚΚΓ περίμενε ότι τα πράγματα θα σταματούσαν στην μονοήμερη απεργία της 13 Μάη. Ωστόσο οι εργάτες της Sud Aviation, ενός εργοστασίου κατασκευής αεροπλάνων στην δυτική Γαλλία που δρούσαν τροτσκιστές και αναρχικοί, αποφάσισαν κατάληψη του εργοστασίου στις 14 Μάη και σήκωσαν οδοφράγματα στις εισόδους του. Για ένα δεκαπενθήμερο, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του συνδικάτου, 20 διευθυντές φυλακίστηκαν στο κατειλημμένο εργοστάσιο. Οι εργάτες της Ρενώ στο Κλεόν προχώρησαν και αυτοί σε κατάληψη, ενώ όταν οι διευθυντές αρνήθηκαν να δεχτούν μια εργατική αντιπροσωπία, τους φυλάκισαν κλειδώνοντας τους στα γραφεία τους. Μέχρι τις 16 Μάη οι καταλήψεις είχαν απλωθεί σ’ ολόκληρη την Γαλλία. Σε λίγες μέρες οι απεργοί αριθμούσαν συνολικά εννέα εκατομμύρια εργαζόμενους! Ένας άγγλος δημοσιογράφος έστειλε το παρακάτω τηλεγράφημα στην εφημερίδα του:
  «Την Τετάρτη οι νεκροθάφτες κατέβηκαν σε απεργία. Δεν είναι καιρός, ούτε να πεθάνει κανείς τέτοιες ώρες».
  Τα πάντα είχαν νεκρώσει στην Γαλλία.
  Οι σιδηροδρομικοί καταλάμβαναν τους σταθμούς και τα αμαξοστάσια. Οι ασφαλιστικές εταιρίες, τα πολυκαταστήματα, τα τυπογραφεία βρίσκονταν στα χέρια των απεργών. Όσο για τις τράπεζες, ο Economist έγραφε:
  «Κανείς δεν είναι πια σίγουρος για το ποιος απαντά στο τηλέφωνο της Τράπεζας της Γαλλίας»!
  Η γενική απεργία κράτησε δεκαπέντε μέρες, η μεγαλύτερη σε διάρκεια γενική απεργία στην ιστορία του καπιταλισμού!
  Για δεκαπέντε μέρες, μέχρι τις αρχές του Ιούνη, κυριολεκτικά η γαλλική οικονομία και κοινωνία ήταν υπό τον έλεγχο των απεργών. Οι εργαζόμενοι στον ηλεκτρισμό, το γκάζι, την ύδρευση, συνέχιζαν την παροχή για οικιακές ανάγκες υπό την διεύθυνση δικών τους απεργιακών επιτροπών. Η απεργιακή επιτροπή στα Ταχυδρομεία συνέχιζε την αποστολή τηλεγραφημάτων μόνο σε περιπτώσεις που κινδύνευε ανθρώπινη ζωή. Εργαζόμενοι στον τύπο απαιτούσαν από τους διευθυντές των εφημερίδων αντικειμενική ενημέρωση. Στην πόλη Νάντ οι απεργιακές επιτροπές έλεγχαν ολόκληρη την πόλη για μια βδομάδα, παρακάμπτοντας την αστυνομία και την δημοτική αρχή. Οργάνωναν ακόμα και τον εφοδιασμό της πόλης σε τρόφιμα. Παρακάμπτοντας τους εμπόρους οι τιμές των τροφίμων έπεσαν! Ένα λίτρο γάλατος από 80 centimes πουλιόταν στα 50. Ένα κιλό πατάτες από 70 centimes τώρα στοίχιζαν μόλις 12.
  Οι αστοί είχαν πανικοβληθεί. Στις εφημερίδες υπήρχαν ρεπορτάζ «για κόσμο που περνούσε τα σύνορα με την Ελβετία και το Βέλγιο κουβαλώντας βαλίτσες γεμάτες συνάλλαγμα». Οι εμπορικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο άρχισαν να μην δέχονται γαλλικά φράγκα. Όταν το κίνημα ήταν κυρίως φοιτητικό όλοι περίμεναν να ξεθυμάνει, όταν οι εργάτες μπήκαν επικεφαλής, τότε όλοι συνειδητοποίησαν ότι τα πράγματα οδηγούσαν σε ταξικό πόλεμο, κάτι που οι φοιτητές από μόνοι τους δεν ήταν δυνατόν να επιτύχουν.
  Η εργατική εξέγερση έφερνε την ριζοσπαστικοποίηση σε πλατύτερα στρώματα του πληθυσμού. Οι 10.000 απεργοί, ερευνητές, τεχνικοί και μηχανικοί στο κέντρο πυρηνικών ερευνών του Saclay, οργάνωσαν συγκέντρωση-συζήτηση με θέμα τον έλεγχο των μέσων παραγωγής στον καπιταλισμό.