. Η προδοσία
Είναι, όπως είπαμε, σαφώς αναποφάσιμο το εάν το
ανιδιοτελές-συμφέρον που εμψυχώνει το γίγνεσθαι-υποκείμενο ενός ζώου άνθρωπος
θα υπερνικήσει το συμφέρον, από τη στιγμή που το ζώο άνθρωπος δεν καταφέρνει
πλέον να ενοποιήσει τα δύο με μια ευλογοφανή μυθοπλασία για την ατομική του
ενότητα.
Πρόκειται γι' αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε στιγμές
κρίσης. Δεν υφίσταται καθαυτό "κρίση" μιας διαδικασίας αλήθειας. Η
τελευταία εισάγεται από ένα συμβάν και δικαιούται να εκτυλίσσεται επ' άπειρον.
Κρίση μπορεί να υπάρχει για τον έναν ή τους πολλούς "κάποιους" που
υπεισέρχονται στη σύνθεση του υποκειμένου που επάγει η διαδικασία. Όλοι
γνωρίζουμε τις στιγμές κρίσης ενός εραστή, τις στιγμές αποθάρρυνσης ενός
ερευνητή, αποκαρδίωσης ενός πολιτικού αγωνιστή, στειρότητας ενός καλλιτέχνη.
Είτε, ακόμη, τις στιγμές όπου μια μαθηματική απόδειξη εξακολουθεί να είναι
ακατανόητη για αυτόν που τη διαβάζει, όπου ένα ποίημα, αν και ακαθόριστα ωραίο,
παραμένει αμετάκλητα σκοτεινό, κλπ.
Τονίσαμε από πού προέρχονται αυτές οι εμπειρίες: κάτω
από την πίεση των απαιτήσεων του συμφέροντος, ή, αντίθετα, του επιτακτικού
χαρακτήρα μιας δύσκολης καινοτομίας, επέρχεται μέσα στην υποκειμενική συνέχιση
της πιστότητας ρήξη της μυθοπλασίας μέσω της οποίας υποφέρω, σαν εικόνα του
εαυτού μου, τη σύγχυση μεταξύ συμφέροντος και ανιδιοτελούς-συμφέροντος, μεταξύ
ζώου άνθρωπος και υποκειμένου, μεταξύ θνητού και αθανάτου. Οπότε, φανερώνεται
μια καθαρή επιλογή ανάμεσα στο "Συνεχίζω!" της ηθικής της εν λόγω
αλήθειας και τη λογική της "εμμονής στο είναι" του κοινού θνητού που
είμαι.
Μια κρίση πιστότητας είναι πάντοτε κάτι που θέτει σε
δοκιμασία, την ώρα που μια εικόνα παραπαίει, το μοναδικό πρόσταγμα της
συνέπειας, άρα της ηθικής: "Να συνεχίσουμε!" Να συνεχίσουμε έστω κι
αν χάσαμε το στίγμα, έστω κι αν δεν νιώθουμε πια να μας "διαπερνά" η
διαδικασία, έστω κι αν το ίδιο το συμβάν φαίνεται συγκεχυμένο, έστω κι αν το
όνομά του παρεκκλίνει, ή έστω κι αν αναρωτιόμαστε μήπως είχαμε ονοματοδοτήσει
ένα λάθος, ένα είδωλο.
Διότι η γνωστή ύπαρξη των ειδώλων συμβάλλει
αποφασιστικά στη διαμόρφωση των κρίσεων. Η γνώμη μού ψιθυρίζει (οπότε το
ψιθυρίζω κι εγώ στον εαυτό μου, γιατί δεν είμαι ποτέ αποξενωμένος από τις
γνώμες) ότι η πιστότητά μου είναι ίσως μια τρομοκρατία που ασκώ στον εαυτό μου
και ότι η πιστότητα στην οποία παραμένω πιστός μοιάζει πολύ, υπερβολικά με το
τάδε ή το δείνα ταυτοποιημένο Κακό. Είναι πάντα δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο,
αφού τα τυπικά γνωρίσματα του Κακού (ως ειδώλου) είναι ταυτόσημα με τα τυπικά
γνωρίσματα μιας αλήθειας.
Βρίσκομαι τότε εκτεθειμένος στο να προδώσω μια
αλήθεια. Η προδοσία δεν είναι απλή παραίτηση. Δυστυχώς δεν γίνεται απλώς να
"παραιτηθεί" κανείς από μια αλήθεια. Η άρνηση μέσα μου του Αθανάτου
είναι εντελώς άλλο πράγμα από μια εγκατάλειψη, από μια παύση: πρέπει πάντα να
πείσω τον εαυτό μου ότι ο εν λόγω Αθάνατος δεν υπήρξε ποτέ και άρα να
εγκολπωθώ εν προκειμένω τις γνώμες που όλο τους το είναι, στην υπηρεσία του
συμφέροντος, έγκειται ακριβώς σε τούτη την άρνηση. Διότι ο Αθάνατος, όταν
αναγνωρίζει την ύπαρξή του, με προστάζει να συνεχίσω, έχει την αιώνια δύναμη των
αληθειών που τον επάγουν. Και κατά συνέπεια, πρέπει να προδώσω μέσα μου το
γίγνεσθαι-υποκείμενο, να γίνω εχθρός εκείνης της αλήθειας της οποίας ο
"κάποιος" που είμαι συνέθετε, ενίοτε μαζί με άλλους, το υποκείμενο.
Έτσι εξηγείται ότι οι παλιοί επαναστάτες είναι
υποχρεωμένοι να δηλώσουν πως είχαν σφάλει και παραλογιστεί, ότι ένας παλιός
εραστής δεν καταλαβαίνει πλέον γιατί αγαπούσε αυτή τη γυναίκα ή ότι ένας
κουρασμένος επιστήμονας φτάνει να παραβλέπει και να φρενάρει γραφειοκρατικά το
ίδιο το γίγνεσθαι της επιστήμης του. Καθώς η διαδικασία αλήθειας είναι
ενύπαρκτη ρήξη, δεν μπορείτε να την "παρατήσετε" (δηλαδή, σύμφωνα με
τη δυνατή έκφραση του Λακάν, να ξαναγυρίσετε στην "υπηρεσία των
αγαθών") παρά μόνο ερχόμενοι σε ρήξη με τη ρήξη που σας είχε συνεπάρει.
Και η ρήξη με τη ρήξη έχει για κίνητρο τη συνέχιση. Συνέχιση της κατάστασης και
των γνωμών: αυτό που συνέβη, υπό το όνομα "πολιτική" ή
"έρωτας", δεν ήταν τίποτε, το πολύ πολύ μια αυταπάτη, στη χειρότερη
περίπτωση ένα είδωλο.
Γι' αυτό το λόγο, η ήττα της ηθικής μιας αλήθειας, την
αναποφάσιμη στιγμή μιας κρίσης, εκδηλώνεται σαν προδοσία.
Πρόκειται για ένα Κακό από το οποίο δεν υπάρχει
επιστροφή· είναι, ύστερα από το είδωλο, το δεύτερο όνομα του Κακού στο οποίο
μια αλήθεια ανοίγει τη δυνατότητα.
σ 85-87
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου