πηγηΈντυπη Έκδοση ΕΝΕΤ
Επτά, Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2010
Η σιωπή των διανοούμενων
Ο γάλλος ιστορικός Μισέλ Βινόκ χαρτογραφεί το τοπίο της γαλλικής διανόησης και αναλύει τις μεταβολές που συντελέστηκαν από την υπόθεση Ντρέιφους ώς τις μέρες μας
Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ
απόσπασμα
------------------------------------------------------------------------
'''Ενα σταθερό χαρακτηριστικό της ιστορίας των διανοουμένων είναι το ότι δεν ασκούν αληθινή επίδραση παρά μόνον στους ίδιους τους διανοούμενους. Δεν ασκούν επίδραση στις μάζες, ενώ μικρή είναι η επιρροή τους στους πολιτικούς. Η διαφορά του σήμερα με το χθες είναι το ότι όλοι εκείνοι -ο Σαρτρ, ο Καμί, ο Μερλό-Ποντί, ο Αρόν- είχαν σημαντικό έργο. Ενώ αυτοί που βλέπουμε σήμερα στο προσκήνιο είναι "επαγγελματίες" της υπεράσπισης του καλού σκοπού (χωρίς σημαντικό έργο).
Οπως είναι γνωστό, το ουσιαστικό "διανοούμενος" επιβλήθηκε με την υπόθεση Ντρέιφους. Ο Ζολά είναι η υποδειγματική μορφή του κριτικού διανοούμενου. Πρόκειται για έναν συγγραφέα (μπορεί να είναι επίσης φιλόσοφος, επιστήμονας, καλλιτέχνης), ο οποίος χρησιμοποιεί τη φήμη του για να υπερασπιστεί δημόσια οικουμενικές αξίες, οι οποίες απειλούνται: τη δικαιοσύνη, την αλήθεια, την ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ξαναβρίσκουμε αυτή τη μορφή στην περίοδο του πολέμου στην Αλγερία και ιδιαίτερα στη διαμαρτυρία ενάντια στα βασανιστήρια. Με δυο λόγια, είναι ο κήρυκας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Ωστόσο, η ανάπτυξη του σοσιαλισμού και έπειτα του κομμουνισμού προκάλεσε τη γέννηση ενός δεύτερου τύπου διανοουμένου: εκείνου που θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία του κόμματος είτε προσχωρώντας σε αυτό (Αραγκόν) είτε ως συνοδοιπόρος (Σαρτρ). Από το 1927, ο Ζιλιέν Μπεντά καταδίκαζε αυτή την "προδοσία των διανοουμένων" (βάζοντας στο στόχαστρο της πολεμικής του τόσο τους εθνικιστές όσο και τους μαρξιστές). Ο πόλεμος της Ισπανίας και αργότερα ο Ψυχρός Πόλεμος επανενεργοποίησαν έναν πόλεμο "οπαδών" με διακηρύξεις, συλλογές υπογραφών και δημόσιες τοποθετήσεις. Η βαθμιαία διάλυση του κομμουνισμού, με αφετηρία το 1956, ακύρωσε αυτή τη σύγκρουση δύο στρατοπέδων. Στις μέρες μας νομίζω ότι ο διανοούμενος που μας κληρονόμησε η υπόθεση Ντρέιφους έχει σε μεγάλο βαθμό αντικατασταθεί από το κίνημα οργανώσεων που μάχονται για μια σειρά σκοπούς, όπως οι "Γιατροί χωρίς σύνορα" και τόσες άλλες. Από την άλλη μεριά, ξαναβρίσκουμε "οπαδούς", λιγότερο στα κόμματα και περισσότερο στον αστερισμό της "αριστεράς της αριστεράς". Μετά τον θάνατο του Μπουρντιέ οι φάροι δεν λάμπουν πλέον, αλλά δεν λείπουν τα μικρά φώτα.
Στο παρελθόν οι διανοούμενοι ήταν οι καθοδηγητές, ήταν ένα είδος ιερέων. Αυτό έχει τελειώσει σήμερα. Και η αλλαγή αυτή δεν οφείλεται μόνον στο ότι τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, με επικεφαλής την τηλεόραση, έχουν καταλάβει την εξουσία.
Οφείλεται και σε ένα κοινωνιολογικό φαινόμενο που έχει αλλάξει τα πάντα. Πριν από 50 χρόνια αριθμούσαμε λιγότερο από 10% αποφοίτους του γαλλικού λυκείου σε κάθε ηλικιακή κατηγορία, ενώ σήμερα έχουμε 60%. Οι άνθρωποι επιθυμούν λιγότερο να έχουν καθοδηγητές και περισσότερο να εκφράζονται οι ίδιοι. Αυτό δείχνει η εξαιρετική άνθηση των μπλογκ στο Ιντερνετ. ................
................................................''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου