αποσπασμα
''Βασικά εργαλεία
κατανόησης αποτελούν η φροϋδική παράδοση, η έννοια του "σταδίου του καθρέπτη" του Λακάν, που καθορίζει την απόκτηση
συνείδησης στη βρεφική ηλικία, η έννοια της απόλαυσης (Jouissance), που συνεχώς μετατίθεται και η
χρησιμοποίηση του οιδιπόδειου συμπλέγματος για την βίωση της
απαγόρευσης.
Η βάση δημιουργίας ενός απαραίτητου ψυχολογικού κενού
υπάρχει μέσω των παραπάνω μηχανισμών. Παράλληλα, δημιουργούνται και οι
προϋποθέσεις της προσωρινής κάλυψης αυτού του κενού μέσω της
κατανάλωσης. Η επιθυμία, όμως, αυτή καθεαυτή δεν καλύπτεται, συνεχώς
μετατίθεται. Δημιουργείται έτσι ένα καταναλωτικό φαντασιακό ως άμυνα
απέναντι σε έναν συμβολικό ευνουχισμό.
Η γλώσσα, κατά τον Λακάν δεν μπορεί να μας παρέχει όλη την πραγματικότητα εφόσον χρησιμοποιεί την συμβολοποίηση και την αναπαράσταση [1]. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται και το εκάστοτε καθεστώς αλήθειας μιας κοινωνίας της οποίας τα άτομα αυτολογοκρίνουν, ασυνείδητα, την αντίληψή τους για την πραγματικότητα, ατομική και κοινωνική. Η εξουσία, κατά αυτό τον τρόπο δεν επιβάλλεται αλλά βιώνεται ως εσωτερική σχέση που συγκροτεί τις ίδιες τις ταυτότητες. Γι 'αυτό, άλλωστε, το ζήτημα είναι βαθύτατα και πρωταρχικά γλωσσολογικό και φιλοσοφικό και πολύ λιγότερο κοινωνικό και οικονομικό.
Ο Ζ. Μπάουμαν (Zygmunt Bauman) [2] θεωρεί ότι όταν αφαιρούμε από την επιθυμία την "αναμονή" η κατανάλωση μπορεί να αυξηθεί πολύ περισσότερο από τις φυσικές μας ανάγκες. Όσο πιο αόριστη γίνεται μια ανάγκη τόσο πιο πολύ αυξάνεται η επιθυμία της αφού όλοι θέλουν να βιώσουν μια εμπειρία που δεν γνωρίζουν. Έτσι, οι καταναλωτές βρίσκονται συνέχεια διεγερμένοι σε μια κατάσταση δυσαρέσκειας με αυτό που έχουν. Με αυτό τον τρόπο η ατομική συγκρότηση διαμορφώνεται μόνο μετά από συχνές επισκέψεις στο εμπορικό κέντρο. Η σύγχρονη παγκόσμια τάση είναι η δημιουργία του εφήμερου προϊόντος αυτού που έχει μικρότερη διάρκεια ζωής ίσα-ίσα για να αναζωπυρώνει την επιθυμία. Έτσι δημιουργείται μια κοινωνία του βραχυπρόθεσμου "τώρα" . Η κατανάλωση, με αυτό τον τρόπο, παρουσιάζεται ως δικαίωμα και όχι ως υποχρέωση, οδηγώντας τον άνθρωπο στη συλλογή τεχνητών αισθήσεων.
Η καταναλωτική καταπίεση των ανθρώπων δεν προσφέρει, παράλληλα, την συνειδητοποίηση της καταπιεστικής απειλής. Η έκφραση που συχνά εκφέρεται από πολλούς ανθρώπους: "Περνάω Καλά" εκφράζει την υπόρρητη υποχρέωσή τους να αισθάνονται καλά και όχι συνήθως την αντικειμενική εκτίμηση ότι περνάνε καλά. Η απόλαυση ανάγεται σε κύριο κοινωνικό καθήκον. Ο Γ. Σταυρακάκης [3] αναφέρει για το θέμα αυτό: "Πρόκειται λοιπόν για καθολική κοινωνική επιταγή, άρρηκτα δεμένη με την καταναλωτική κουλτούρα.....η μαζική παραγωγή αγαθών έκανε αναγκαία την ανάδυση της μαζικής κατανάλωσης. Υπό αυτή την έννοια η φαινομενικά αθώα φράση "απόλαυσε!" ενέχει το "βίαιο" χαρακτήρα μιας επιτακτικής προσταγής απόλυτα ουσιώδους για την αναπαραγωγή του σημερινού παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού....το κυνήγι της (ιδιωτικής, καταναλωτικής) απόλαυσης δεν σημαίνει ότι εμείς, οι κάτοικοι των σημερινών δυτικών κοινωνιών, απολαμβάνουμε πιο πολύ από ό,τι άλλοτε". Έτσι, μέσα από τη φαντασίωση "απόλαυσε!" μαθαίνουμε πώς να επιθυμούμε ενώ ταυτόχρονα η ικανοποίηση αυτής της επιθυμίας μετατίθεται συνεχώς.
Όπως λέει ο Φουκό (Foucault), η αλήθεια είναι ήδη εξουσία και συνεπώς το θέμα δεν είναι να αποδεσμεύσουμε την αλήθεια από την εξουσία αλλά να αποσυνδέσουμε την εξουσία της αλήθειας από την, εκτός των άλλων, οικονομική ηγεμονία μέσα στην οποία λειτουργεί [4]. Παράλληλα, ο Φουκό ορίζει την εξουσία λέγοντας ότι αυτό που την κάνει να είναι ανθεκτική είναι ότι δεν είναι μια δύναμη που λέει απλά "όχι" αλλά που διασχίζει τα πράγματα, επιφέρει ηδονές και Λόγο. Η αλήθεια υπάρχει αποκλειστικά λόγω πολλαπλών μορφών καταναγκασμού. Έτσι κάθε κοινωνία έχει μια διαφορετική "πολιτική αλήθειας", ένα διαφορετικό καθεστώς αλήθειας.
Αυτή η αλήθεια που παράγει και επιβάλλει την κοινωνία της επιθυμίας, ελέγχει αποτελεσματικά την πραγματικότητα μέσω της επιβολής ενός συγκεκριμένου life-style, μέσω της διάχυσης του στρες της χαράς και μέσω της κατηγοριοποίησης των ανθρώπων ανάλογα με την εξουσία που έχουν στα υλικά αντικείμενα.''
Η γλώσσα, κατά τον Λακάν δεν μπορεί να μας παρέχει όλη την πραγματικότητα εφόσον χρησιμοποιεί την συμβολοποίηση και την αναπαράσταση [1]. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται και το εκάστοτε καθεστώς αλήθειας μιας κοινωνίας της οποίας τα άτομα αυτολογοκρίνουν, ασυνείδητα, την αντίληψή τους για την πραγματικότητα, ατομική και κοινωνική. Η εξουσία, κατά αυτό τον τρόπο δεν επιβάλλεται αλλά βιώνεται ως εσωτερική σχέση που συγκροτεί τις ίδιες τις ταυτότητες. Γι 'αυτό, άλλωστε, το ζήτημα είναι βαθύτατα και πρωταρχικά γλωσσολογικό και φιλοσοφικό και πολύ λιγότερο κοινωνικό και οικονομικό.
Ο Ζ. Μπάουμαν (Zygmunt Bauman) [2] θεωρεί ότι όταν αφαιρούμε από την επιθυμία την "αναμονή" η κατανάλωση μπορεί να αυξηθεί πολύ περισσότερο από τις φυσικές μας ανάγκες. Όσο πιο αόριστη γίνεται μια ανάγκη τόσο πιο πολύ αυξάνεται η επιθυμία της αφού όλοι θέλουν να βιώσουν μια εμπειρία που δεν γνωρίζουν. Έτσι, οι καταναλωτές βρίσκονται συνέχεια διεγερμένοι σε μια κατάσταση δυσαρέσκειας με αυτό που έχουν. Με αυτό τον τρόπο η ατομική συγκρότηση διαμορφώνεται μόνο μετά από συχνές επισκέψεις στο εμπορικό κέντρο. Η σύγχρονη παγκόσμια τάση είναι η δημιουργία του εφήμερου προϊόντος αυτού που έχει μικρότερη διάρκεια ζωής ίσα-ίσα για να αναζωπυρώνει την επιθυμία. Έτσι δημιουργείται μια κοινωνία του βραχυπρόθεσμου "τώρα" . Η κατανάλωση, με αυτό τον τρόπο, παρουσιάζεται ως δικαίωμα και όχι ως υποχρέωση, οδηγώντας τον άνθρωπο στη συλλογή τεχνητών αισθήσεων.
Η καταναλωτική καταπίεση των ανθρώπων δεν προσφέρει, παράλληλα, την συνειδητοποίηση της καταπιεστικής απειλής. Η έκφραση που συχνά εκφέρεται από πολλούς ανθρώπους: "Περνάω Καλά" εκφράζει την υπόρρητη υποχρέωσή τους να αισθάνονται καλά και όχι συνήθως την αντικειμενική εκτίμηση ότι περνάνε καλά. Η απόλαυση ανάγεται σε κύριο κοινωνικό καθήκον. Ο Γ. Σταυρακάκης [3] αναφέρει για το θέμα αυτό: "Πρόκειται λοιπόν για καθολική κοινωνική επιταγή, άρρηκτα δεμένη με την καταναλωτική κουλτούρα.....η μαζική παραγωγή αγαθών έκανε αναγκαία την ανάδυση της μαζικής κατανάλωσης. Υπό αυτή την έννοια η φαινομενικά αθώα φράση "απόλαυσε!" ενέχει το "βίαιο" χαρακτήρα μιας επιτακτικής προσταγής απόλυτα ουσιώδους για την αναπαραγωγή του σημερινού παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού....το κυνήγι της (ιδιωτικής, καταναλωτικής) απόλαυσης δεν σημαίνει ότι εμείς, οι κάτοικοι των σημερινών δυτικών κοινωνιών, απολαμβάνουμε πιο πολύ από ό,τι άλλοτε". Έτσι, μέσα από τη φαντασίωση "απόλαυσε!" μαθαίνουμε πώς να επιθυμούμε ενώ ταυτόχρονα η ικανοποίηση αυτής της επιθυμίας μετατίθεται συνεχώς.
Όπως λέει ο Φουκό (Foucault), η αλήθεια είναι ήδη εξουσία και συνεπώς το θέμα δεν είναι να αποδεσμεύσουμε την αλήθεια από την εξουσία αλλά να αποσυνδέσουμε την εξουσία της αλήθειας από την, εκτός των άλλων, οικονομική ηγεμονία μέσα στην οποία λειτουργεί [4]. Παράλληλα, ο Φουκό ορίζει την εξουσία λέγοντας ότι αυτό που την κάνει να είναι ανθεκτική είναι ότι δεν είναι μια δύναμη που λέει απλά "όχι" αλλά που διασχίζει τα πράγματα, επιφέρει ηδονές και Λόγο. Η αλήθεια υπάρχει αποκλειστικά λόγω πολλαπλών μορφών καταναγκασμού. Έτσι κάθε κοινωνία έχει μια διαφορετική "πολιτική αλήθειας", ένα διαφορετικό καθεστώς αλήθειας.
Αυτή η αλήθεια που παράγει και επιβάλλει την κοινωνία της επιθυμίας, ελέγχει αποτελεσματικά την πραγματικότητα μέσω της επιβολής ενός συγκεκριμένου life-style, μέσω της διάχυσης του στρες της χαράς και μέσω της κατηγοριοποίησης των ανθρώπων ανάλογα με την εξουσία που έχουν στα υλικά αντικείμενα.''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου