ΈΝΑ ΠΑΡΆΞΕΝΟ ΖΏΟ ΣΤΑ ΑΝΕΞΕΡΕΎΝΗΤΑ ΆΔΥΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΉΣ ( του Π. θ )

ΈΝΑ ΠΑΡΆΞΕΝΟ ΖΏΟ ΣΤΑ ΑΝΕΞΕΡΕΎΝΗΤΑ ΆΔΥΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΉΣ 

 

.......αυτό το παράξενο ζώο μασουλώντας αυτά τα πικρά φύλλα , ένα αλλόκοτο ζώο, αυτός ο Κ μεταμορφωμένος ,σαν μέσα σε όνειρο γράφοντας : εξάλλου η γραφή δεν είναι μια κατάσταση ονείρου ;

Θυμάται αμυδρά πως ήταν άνθρωπος όμως ,αχ! Αυτό δεν φτάνει , πρέπει να προσδιορίζεις και τι είδους , άνθρωπος , όχι μόνο ηλικία αλλά και φύλο:άρρεν , θήλυ , άνδρας γυναίκα , γέρος , παιδί , κανονικός , αριστερός η δεξιός και ακόμα τι εθνικότητας , όμως όλα αυτά αυτά του φαίνονταν αμυδρά και θολά , ακανόνιστα , άγνωστα , ξεθωριασμένα , σαν να ‘τανε σκιές και αυτός αποτύπωμα , ένα χνάρι σε ένα σπήλαιο , πανάρχαιος , εκατό χρόνων , η εκατό χιλιάδων σαν να υπήρξε από την αυγή του χρόνου ή ίσως , να ήτανε ζωντανός παλιά , και τώρα ίσως ,πεθαμένος να είχε μετ εμψυχωθεί σε κάτι άλλο , σε αυτό το ζώο με κέρατα , εύκαμπτα , και στριφογυριστά σαν κεραίες που επικοινωνούν με τα φυτά τα έντομα , τα νηπενθή αυτού του ανακατεμένου κόσμου που γύρω του πεταρίζουν πελώριες πεταλούδες και στριφογυρνούν πένθιμα φεγγάρια ,βαρύς , βραδυκίνητος και αργόστροφος ένα πελώριο ζώο, φολιδωτό που βγάζει ήχους γοερούς σαν κλάμα χαμένων μωρών καθώς πορεύεται προς τα κάτω , ακόμα πιο βαθιά στην ανεξερεύνητο άβυσσο της ολόδικής του ψυχής

.......Ενώ ένοιωθε ένα κομμάτι του εαυτού να ανήκει σε άλλον , να είναι μισός και μισός , ένας Μινώταυρος και , ενώ μασούλαγε τα φύλλα σε αυτό το μισοσκόταδο κόσμο αλλού , μισοκοιμόταν , συντετριμμένος , όχι ουδέτερος , όχι θηλυκός , αρσενικός. Ηλικία ; ; Παιδί; Όχι . Νεαρός ,; Όχι , Όχι τριάντα , όχι σαράντα , ίσως πενήντα ίσως εξήντα , όχι εβδομήντα , ακόμα , όχι . Όμως γιατί εξαντλημένος ; Όχι από δουλειά , μια άλλη κόπωση , όχι που νιώθουν τα παιδιά μετά από ολοήμερο παιχνίδι όταν ξαπλώνουνε στο γρασίδι αποκαμωμένα, όταν σκουντουφλάν και θέλουν κι άλλο , κι άλλο, όμως δεν αντέχουνε πια , όμως δεν θέλουν να πάνε στο κρεβάτι , όμως δεν ήτανε εκείνη η κούραση , ήταν κάποια άλλη μακρινή που έρχεται σε κάποιαν άλλη ηλικία , όταν κοιτάς τον εαυτό σε μια ατέλειωτη σειρά από καθρέφτες που σε δείχνουν σε διάφορες ηλικίες να μεγαλώνεις και να γερνάς το πρόσωπο σου να γεμίζει ζάρες και ρυτίδες και το κορμί σου να λιώνει σαν κερί , όχι η κούραση του παιδιού που έχει αποκάμει ,είναι μια κούραση που περιέχει τις άλλες ηλικίες , σαν ρωσικές κούκλες η μια να κρύβεται μέσα στην άλλη, κούραση που έχει ήδη αποκαλύψει αυτό που είναι κρυμμένο και δεν έχει πια τι να ανακαλύψει, κούραση που έχει δει και δεν θέλει να δει άλλο, κούραση από το ίδιο, τη επανάληψη , το εαυτό και όχι το αλλο...

.Κι όμως άλλη μια σκέψη του ρθε ξαφνικά ενώ η ουρά καρδιά του κουνιότανε αργά πέρα δώθε διώχνοντας τις πελώριες βοιδομυγες ΄΄ όχι είμαι ζώο ‘’ , αργόσυρτα , ηδονικά , μασουλώντας καθώς βυθίζονταν σε ένα όλο και πιο πυκνό μισοσκόταδο και οι Ήλιοι έσβηναν ενώ τα φεγγάρια αναδύονταν το ένα μετρά το άλλο σε αυτήν την μελαγχολική Εδέμ του μυαλού του .κι υστέρα , κάτι σαν ‘’ «Λαβωμένο ζώο» ενώ το αίμα έτρεχε από την καμπούρα της ράχης του , μαύρο και πηχτό ( εμείς τα ζώα τις αγαπάμε τις πληγές μας και την ηδονή οδύνη που μας φέρνουν αγαπάμε να ξεχνάμε και να γίνονται γύρω μας ομίχλη και σκοτάδι , η μνήμη , η αγάπη η επιθυμία , ο έρωτας και τότε που ήμασταν παιδιά και βλέπαμε το μέλλον το ίδιο σκοτεινό και ξένο όπως τώρα βλέπουμε το παρελθόν και πλέουμε σαν καραβιά στις μισο σκόταδες θάλασσες του χρόνου και φοβόμαστε τα τέρατα των δικών μας άβυσσων ενώ , εμείς ,το ξέρω κατά βάθος πως είμαστε τα τέρατα που φοβόμαστε και πως εμείς είμαστε η πληγή μας ….Να ! άλλο ένα ζώο , πελώριο , απ’ το δικό μου είδος κοιτά τον Κ απόμακρο και σιωπηλό , με μάτια που γυαλίζουνε ολόμαυρα μέσα στο σύθαμπο . Γιατί γυαλίζουνε ; Γιατί τον κοιτάς;, κάποτε πίστευε πως τα μάτια που τον κοιτούσανε ήτανε ο Άλλος , το άλλο φύλλο ίσως , η Γυναίκα, όλο εκείνο το Μυστήριο της εφηβείας , ακόμα θυμάμαι , καρδιά ξεγυμνωμένη να τρέμει από προσμονή , το σεξ , το άλλο φύλο , η αγάπη , μαραμένο φύλλο , φύλο .η πτώση από τον παράδεισο, η εκδίωξη

… Και τι άλλο είναι αυτό το Βλέμμα , αυτό που λαμπυρίζει στην άκρη του ματιού από εκεί που πηγάζει το δάκρυ πάρα η στερεμένη ελπίδα , το Ακόμη λίγο το Encore , αχ! Λίγο ακόμα από τον παράδεισο , πριν δοκιμάσουμε το Ξύλο της γνώσης , ακόμη λίγο από την αθωότητα εκείνη που μόνο αναδρομικά την γευόμαστε. Μέσα από τη νοσταλγία , και τώρα , σε βλέπω , Άλλο ζώο και ξέρω πως εγώ είμαι εσύ και εσύ εγώ μέσα από τον καθρέφτη ,ενώ τα φεγγάρια γύρω μας μας γυρίζουν και πολλαπλασιάζονται όλα και περισσότερα και ίσως είναι αυτά που υπάρχουνε και εμείς δεν είμαστε πάρα τα όνειρα που βλέπουν

.....… Γιατί αυτό που στα νιάτα μας αποκαλούμε χρόνο και ζωή και νομίζουμε κάποιες φορές πως είναι κάτι έξω από μας , και το ψάχνουμε στο απέραντο διάστημα και στις αβύσσους των ουρανών απάνωθε μας , δεν είναι πάρα η πελώρια καμπούρα μας : εκεί συσπειρώνεται ο χρόνος μας , εκεί και στα κέρατα μας ΒΟΥΣΤΡΟΦΗΔΟΝ , κοχλίες στιγμών, στάλες ,στάλες χρόνου, σταλαγμίτες και σταλακτίτες .Είμαστε πελώρια ζώα , αιχμάλωτα , αργά , που βαδιζονοντας ,μένουνε πάντα στο ίδιο σημείο ανήμπορα να κινηθούνε , σταματημένα όπως σε κάποια όνειρα που ενώ βλέπεις τον εαυτό να τρέχει σα μια σκιά στον τοίχο , εσύ παραμένεις ακίνητος, σ ένα λαβύρινθο στιγμών , μινώταυρος ή αρουραίος ή τυφλοπόντικας ή πράγμα στη Στοά του Κάφκα …

π.Θ

 

 

 

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.....

 

Το δίλημμα της καταναλωτικής κοινωνίας στην εποχή της πανδημίας: Στροφή προς το ολιγαρκέστερο; ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ aftercrisisblog.blogspot.com/

 

Το δίλημμα της καταναλωτικής κοινωνίας στην εποχή της πανδημίας: Στροφή προς το ολιγαρκέστερο;

του Άλμπρεχτ φον Λούκε 

© Blätter für deutsche und internationale Politik - Albrecht von Lucke: Die Wende zum Weniger: Corona und das Konsumdilemma, τεύχος 8/2020, Αύγουστος 2010

Mε αφορμή την πανδημία γίνεται πιο ευκρινής «η διπλή κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης», γράφει ο Άλμπρεχτ φον Λούκε. Πρώτον, «κρίση λειτουργικότητας»: «Όλοι όσοι εμπλέκονται ως καταναλωτές και ως παραγωγοί, εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο και η κατάρρευση ή η απόσυρση οποιουδήποτε από αυτούς θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα». Και «φθάσαμε σε λογική του παραλόγου: Δεν εργαζόμαστε κατά πρώτο λόγο για να μπορούμε να καταναλώνουμε, αλλά καταναλώνουμε για να μπορούμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, δηλαδή εργαζόμαστε για να διατηρούμε τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό ενεργό μέσω της κατανάλωσης μας, και συνεπώς να διασφαλίζουμε ότι η δική μας θέση εργασίας θα εξακολουθεί να υπάρχει». Βλέπουμε και μια «κρίση της προσωπικής μας αυτοκατανόησης, δηλαδή της εικόνας που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να είμαστε, πέρα από το να ζούμε στον κόσμο τούτο ως απλοί καταναλωτές»;

Ποια απάντηση θα δώσουμε για το τί λογής αυριανό κόσμο επιδιώκουμε, είναι ζήτημα ανοιχτό, καταλήγει. Βέβαιο είναι ότι «πρέπει να αντισταθμίσουμε τους μηχανισμούς της απώθησης και τις δυνάμεις που μας τραβούν πίσω στην παλιά δήθεν κανονικότητα, με μια διαφορετική, νέα καθοδηγητική ιδέα για τη ζωή και την κατανάλωση».

Με αφορμή κι αυτή την κρίση, στην Ελλάδα ελάχιστα απασχόλησε τον δημόσιο διάλογο, ακόμη λιγότερο το πολιτικό προσωπικό, το τί λογής αυριανό κόσμο θέλουμε, και προπαντός, τί λογής Ελλάδα. Περίσσεψαν μόνον ανεδαφική αλαζονεία των κυβερνώντων («εμείς τα πήγαμε καλά στην έναρξη της πανδημίας» - τη στιγμή που η Ελλάδα ακολουθεί απλώς την πορεία όλης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης), αντίλογοι χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο από την αντιπολίτευση. Τώρα παλεύουν με επακόλουθα της επιπολαιότητας τους. Βλέπουμε και πόσο παίρνουν μαθήματα από τα παθήματα που φέρνει το οικιστικό-πολεοδομικό χάος υπό συνθήκες όλο και πιο απρόβλεπτων καιρικών συνθηκών (πλημμύρες, πυρκαϊές), αυτοί που θα 'πρεπε να πάρουν. Από την Ηλεία στο Μάτι, από τη Μάνδρα στην Εύβοια. Και πού είναι οι πολιτικές για το αύριο; Εμμένουν παντού σε παλιές ψευδαισθήσεις, σε μάταιες προσδοκίες για επιστροφή σε (διαφορετικές, αλλά σχεδόν όμοιες) εκδοχές της παλιάς, ανεπανόρθωτα εκτεθειμένης, δήθεν κανονικότητας. Λείπουν οι καινοτομικές ιδέες και τα γρήγορα αντανακλαστικά. Έγινε φανερό, εκτός των άλλων, και με το προσχέδιο της «επιτροπής Πισσαρίδη» για την Οικονομία: Δεν λήφθηκαν υπόψη ούτε καν οι νέες δυνατότητες και απαιτήσεις κρατικού-πολιτικού σχεδιασμού, ώστε να επωφεληθεί η Ελλάδα με τρόπο βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο από το «πάγωμα» του Συμφώνου Σταθερότητας, από την άρση της απαγόρευσης κρατικών χρηματοδοτήσεων και κυρίως από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ με έκδοση, επιτέλους, Ενωσιακού χρέους (ομολόγου).

Γ. Ρ.

   

Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, καθίστανται σαφή τα διλήμματα της παγκόσμιας αγοράς, που έχει ενοποιηθεί σε πλανητική κλίμακα. Διότι με αφορμή την πανδημία, διαπιστώνουμε με τρόπο δραματικό πόσο μοιραίες είναι οι αλληλοεξαρτήσεις με τις οποίες λειτουργεί ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία. Εάν ο πλούσιος Βορράς δεν καταναλώνει αφθονία φθηνών ρούχων, τότε οι άνθρωποι που παράγουν τούτο το εμπόρευμα στις νότιες χώρες με τους χαμηλούς μισθούς (οι οποίοι είναι κυρίως γυναίκες), χάνουν όλα τα απαραίτητα προς το ζην. Και αν εκείνοι που αρέσκονται πολύ - και έχουν τη δυνατότητα - να ταξιδεύουν για τουρισμό σε όλο τον πλανήτη (οι Γερμανοί ανήκουν στους πρωταθλητές αυτού του σπορ) παύσουν να επισκέπτονται τις πιο όμορφες παραλίες του κόσμου, τότε οι ντόπιοι που απασχολούνται στον τουριστικό τομέα δεν θα λάβουν επαρκείς μισθούς ώστε να μπορούν να αγοράσουν γερμανικά ή άλλα ευρωπαϊκά βιομηχανικά προϊόντα. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο θα αποκαλυφθεί  - το αργότερο το φθινόπωρο, όταν πολλές γερμανικές και άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες θα αναγκασθούν να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης - πόσο τεράστια είναι η οικονομική ζημία η επακόλουθη της πανδημίας. 

Ωστόσο, πρέπει ταυτόχρονα να έχουμε υπόψη ότι το περιβάλλον του πλανήτη κινδυνεύει εδώ και πολύ καιρό να «χρεοκοπήσει». Και υπάρχει μια μεγάλη διαφορά: Εάν η μεταβολή της κλιματικής ισορροπίας υπερβεί κάποια κρίσιμα σημεία, οι συνέπειες - σε αντίθεση με ό,τι ισχύει για την οικονομία - θα είναι μη αναστρέψιμες· εάν συμβεί αυτό, θα είναι αδύνατο να αποτραπεί επιτυχώς η επαπειλούμενη έλευση μιας εποχής υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ακόμα και στην περίπτωση που έχουμε στα δικά μας μέρη - ή οπουδήποτε αλλού - ένα καλοκαίρι με άφθονες βροχές, αυτό δεν μπορεί να αλλάξει τίποτε στη μεγάλη εικόνα, εάν την ίδια στιγμή, στη Σιβηρία, οι αιώνια παγωμένες εκτάσεις εδάφους (permafrost) ξεπαγώνουν όλο και πιο γρήγορα.
Αυτό δείχνει ότι η λογική που δεν λαμβάνει υπόψη και μεταφορτώνει (externalize) στο «αλλού» ή στο «μετά» τα βλαπτικά επακόλουθα της οικονομικής δραστηριότητας, δηλαδή η λογική με την οποία πορευόμαστε εδώ και αιώνες, έχει φτάσει τελικά στα οικολογικά της όρια. 

[Κρίση λειτουργικότητας, κρίση αυτοσυνείδησης και εμμονή σε ψευδοκανονικότητες]

Έτσι, με αφορμή την πανδημία παρατηρούμε ευκρινέστερα την διπλή κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης. Πρώτον, βλέπουμε την κρίση λειτουργικότητας· δηλαδή, τώρα βλέπουμε καθαρά ότι όλοι όσοι εμπλέκονται, και ως καταναλωτές και ως παραγωγοί, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό ο ένας από τον άλλο και η κατάρρευση ή η απόσυρση οποιουδήποτε από αυτούς τους παράγοντες θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα. Σήμερα έχουμε φθάσει σε μια λογική του παραλόγου: Δεν εργαζόμαστε κατά πρώτο λόγο για να μπορούμε να καταναλώνουμε, αλλά καταναλώνουμε για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, δηλαδή εργαζόμαστε για να διατηρούμε τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό ενεργό μέσω της κατανάλωσης μας, και συνεπώς, να διασφαλίζουμε ότι η δική μας θέση εργασίας θα εξακολουθεί να υπάρχει.

Δεύτερον, αυτό συναρτάται με την κρίση της προσωπικής μας αυτοκατανόησης, δηλαδή της εικόνας που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να είμαστε, πέρα από το να ζούμε στον κόσμο τούτο ως απλοί καταναλωτές; Και μέσα σε τούτο το πλαίσιο, ποια θα ήταν μια σωστή, βιώσιμη απάντηση στην κρίση;

Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση που έδωσε η δική μας ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήταν σαφής. Δήλωσε στην κυριολεξία, ότι το πρώτο καθήκον του πολίτη είναι τα ψώνια. «Τώρα, φτου ξανά από την αρχή, αυξάνουμε το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν» («Jetzt wird wieder in die Hände gespuckt, wir steigern das Bruttosozialprodukt»), είπε ο ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών Όλαφ Σολτς (Olaf Scholz, SPD), παραπέμποντας στους στίχους που έκανε επιτυχία πριν σαράντα σχεδόν χρόνια το μουσικό συγκρότημα του Νέου Γερμανικού Κύματος «Geier Sturzflug». Το μήνυμα είναι σαφές: Πρέπει να βγάλουμε την οικονομία από την κρίση καταναλώνοντας. Με τη βοήθεια επενδύσεων αξίας πολλών δισεκατομμυρίων, που ρίχνονται  ως καύσιμο στη μηχανή για να αυξήσουν τις στροφές του εθνικού και ευρωπαϊκού καταναλωτικού κινητήρα, πρέπει και η γερμανική οικονομία να πάρει μπρος. Εν τω μεταξύ, μ' αυτό ακριβώς το επιχείρημα, της κατανάλωσης, αμφισβητήθηκε μέχρι και η υποχρεωτική χρήση της μάσκας, διότι κατά τη γνώμη του ερευνητή της αγοράς, Stephan Grünewald, η μάσκα μειώνει την αγοραστική διάθεση των ανθρώπων και λειτουργεί ως «φρένο στην απληστία» [1]

Μ' αυτόν τον τρόπο επιχειρούμε να επιστρέψουμε σε μια κανονικότητα, η οποία στην πραγματικότητα μόνον κανονικότητα δεν είναι. Αντίθετα, ο καταναλωτισμός ως τρόπος ζωής πρέπει να τεθεί υπό εξέταση και κρίση. Η πανδημία αμφισβητεί ριζικά τον homo consumens και κατά συνέπεια την όλη εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας: Από ποιών πραγμάτων την κατανάλωση ή χρήση αναγκαστήκαμε να παραιτηθούμε αυτούς τους τελευταίους μήνες και έτσι καταναλώσαμε λιγότερο; Κι έτσι, τί χάσαμε, τί στερηθήκαμε, τί μας έλειψε πραγματικά; Επιστρέφει λοιπόν στην ημερήσια διάταξη εκείνο το παλιό ερώτημα, το οποίο, κατά καιρούς, επέσυρε υποψίες για ολοκληρωτισμό: Ποιες είναι πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων - και ποιές είναι απλά και μόνο εμπορευματικά δημιουργήματα, ψευδείς ή τεχνητά κατασκευασμένες; [2]

Το πλανητικό περιβάλλον είναι «συλλογική ιδιοκτησία» & επιβάλλει υποχρεώσεις

Εάν, όπως λέγεται συχνά, θέλουμε να δούμε την κρίση ως ευκαιρία, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να δώσουμε απαντήσεις που δεν θα στέκονται στο ύψος αυτών των ερωτημάτων που θέτει η πανδημία. Αυτό που αποκαλείται συχνά «καταναλωτής πολίτης», είναι στην πραγματικότητα σχήμα οξύμωρον [Widerspruch in sich, contradictio in adjecto] - είναι η επιτομή μιας εγωιστικής εξατομίκευσης. Αντίθετα, οφείλουμε να ανακαλύψουμε εκ νέου την κοινωνική μας ευθύνη. Και μάλιστα, όχι κοινωνική ευθύνη της μορφής που τώρα προπαγανδίζεται πιεστικά ως καταναλωτικός πατριωτισμός υπέρ της χώρας του καθενός («κάντε ταξίδια εντός της Γερμανίας!», «αγοράστε γερμανικά προϊόντα!»). Αλλά κυρίως ως κοινωνική ευθύνη έναντι του παγκόσμιου περιβάλλοντος, το οποίο κινδυνεύει να γκρεμιστεί εξαιτίας του επικρατούντος μοντέλου της δυτικής κατανάλωσης. Όμως εδώ φαίνεται το κοινωνικο-ψυχολογικό δίλημμα: Σε έρευνες γνώμης, οι άνθρωποι δηλώνουν διαρκώς την προθυμία τους να ενεργούν οικολογικά. Αλλά την ίδια στιγμή, ελάχιστοι είναι πρόθυμοι να αλλάξουν στην πράξη την καταναλωτική συμπεριφορά τους και να την κάνουν βιώσιμη. Αυτός είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο, λόγου χάρη, το ποσοστό του βιολογικά παραγόμενου χοιρινού κρέατος εξακολουθεί να βρίσκεται, όπως και πριν χρόνια, στο ασήμαντο ύψος του μόλις 1 %. [3]

Στην αρχή της πανδημικής κρίσης, και ακολουθώντας τις απαιτήσεις των επιδημιολόγων, η πρόληψη ανακηρύχθηκε ως το πρώτο καθήκον των πολιτών. Το ίδιο πρέπει να ισχύει και για την κλιματική κρίση. Ως γνωστόν, ο Θεμελιώδης Νόμος [στη Γερμανία Συντάγματα έχουν οι επιμέρους Ομόσπονδες Χώρες (Länder), ενώ η Ομοσπονδία έχει τον Θεμελιώδη ή Βασικό Νόμο (Grundgesetz)] λέει ότι η ιδιοκτησία επιβάλλει υποχρεώσεις στους ιδιοκτήτες. Όμως αυτό, εκτός από την ιδιωτική μας ιδιοκτησία, αφορά επίσης και τη συλλογική «ιδιοκτησία» μας, δηλαδή το περιβάλλον του πλανήτη. Και υποχρεώσεις έχουμε πρωτίστως έναντι αυτού, αφού όλοι εξαρτώμαστε από τη διατήρησή του και από την καλή του κατάσταση. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να εγκαταλείψουμε τις εμμονικές πορείες σε παλιά μονοπάτια και να στραφούμε προς κατευθύνσεις εντελώς νέες.

  

[Στροφή προς το ολιγαρκέστερο ή εμμονή των καθιερωμένων νοοτροπιών]

Εάν από την πανδημική κρίση προκύπτουν «ευκαιρίες», αυτές συνίστανται στην αναβάθμιση της σημασίας της κοινωνικής πρόνοιας και της περίθαλψης, στην ενδυνάμωση του [οικονομικού και πολιτικού] ρόλου των περιφερειών και στην ανακάλυψη της γεωγραφικής γειτονιάς ως «ζωτικού χώρου». Όμως, τι θα προκύψει μακροπρόθεσμα εάν, δεδομένης της τεράστιας αύξησης της εργασίας από το σπίτι, δεν θα χρειάζεται πλέον να πηγαίνουν όλοι  ταυτόχρονα στα γραφεία τους; Κατανοούμε το δυνητικό κέρδος σε χρόνο και σε χώρο, εάν τα κέντρα των πόλεων απελευθερωθούν από μεγάλους αριθμούς αυτοκινήτων; Δεν θα μπορούσαν έτσι να ξαναγίνουν τόποι κοινωνικής ζωής αντί να είναι αποκλειστικά και μόνον τόποι εργασίας; Σε κάθε περίπτωση, το δεύτερο αυτοκίνητο, με το οποίο ένα μέλος της οικογένειας πηγαίνει στη δουλειά του, ήδη έχει γίνει περιττό για πολλούς. Σε τελευταία ανάλυση, δεν τίθεται το ερώτημα εάν χρειαζόμαστε γενικά τα ιδιωτικά μέσα ατομικής μετακίνησης; Ή θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα; Μήπως άραγε, τα κέντρα των πόλεων θα γεμίζουν αύριο με αυτοκίνητα ακόμη πιο ασφυκτικά από σήμερα, επειδή τα ιδιωτικά μέσα μετακίνησης θα γνωρίσουν μια νέα άνθηση, εξαιτίας του φόβου μετάδοσης του κορωνοϊού μέσα σε δημόσια μέσα μεταφοράς ασφυκτικά γεμάτα;

Η πανδημία θα μπορούσε πράγματι να σηματοδοτήσει το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης. Η κρίση έδειξε ότι η στροφή προς το ολιγαρκέστερο είναι πραγματοποιήσιμη. Η αποχή από ορισμένες δραστηριότητες κατανάλωσης - που βλέπουμε να συμβαίνει στην πράξη - είναι, μέχρι στιγμής, η πιο σημαντική εμπειρία της πανδημικής κρίσης. Και μπορούμε να φανταστούμε μια περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης υλικών αγαθών. Το γεγονός ότι έχει μειωθεί ο ρόλος  της εργασίας για απόκτηση των προς το ζην ως του κέντρου της ζωής, ενώ ταυτόχρονα πέφτει το φράγμα που διαχωρίζει τον οικογενειακό από τον εργασιακό βίο, ήταν, για πολλούς, ένα μεγάλο κέρδος σε ποιότητα ζωής, παρόλο που προκύπτουν περίπλοκες καταστάσεις ή επιπλοκές, παρόλο που απαιτεί αυξημένη προσπάθεια (ιδίως για τους γονείς, με το κλείσιμο των σχολείων).

[Το συστημικό ζήτημα: Oικονομία χωρίς διαρκή μεγέθυνση με πλανητική δικαιοσύνη]

Ωστόσο, αυτός ο νέος τρόπος ζωής που δοκιμάζεται πειραματικά, δεν παρέχει από μόνος του καμιά επαρκή απάντηση στο συστημικό ζήτημα: Πώς μπορεί να λειτουργήσει μια οικονομία χωρίς διαρκή μεγέθυνση; Εδώ, η απάντηση στην πανδημία, αλλά και στην κλιματική κρίση, πρέπει να συνίσταται στο εξής: Επιτέλους, πιο δίκαιες εμπορικές σχέσεις· να πληρώνουμε δίκαιες τιμές για τα εμπορεύματα που παράγει και μας πουλά ο πλανητικός Νότος, οι οποίες, ταυτόχρονα, πρέπει να ομιλούν τη γλώσσα της οικολογικής αλήθειας. Είναι και αυτός ένας λόγος για τον οποίο πρέπει να πάρουμε αποστάσεις από το παλιό μας μοντέλο κατανάλωσης. Παρεμπιπτόντως, και προς το δικό μας ιδιαίτερο συμφέρον: Όσο η δική μας καταναλωτική συμπεριφορά παραμένει το παγκόσμιο μέτρο όλων των πραγμάτων, δεν θέσουμε ποτέ υπό έλεγχο την κλιματική κρίσης.

Από την εποχή της αποικιοκρατίας, ο Βορρά του πλανήτη επωφελείται από τις άνισες διεθνείς εμπορικές σχέσεις, τους terms of trade: Ο Νότος προμηθεύει φτηνές πρώτες ύλες και αγοράζει ακριβά βιομηχανικά προϊόντα από τον Βορρά. Πρόσφατα προστέθηκε - και αποτελεί ιδιαίτερα πικρή ειρωνεία της ιστορίας - η εξαγωγή φθηνού κρέατος από το Βορρά προς το Νότο, πράγμα που καταστρέφει ολόκληρες τοπικές αγορές εμπορευμάτων του Νότου. Το πραγματικό ζητούμενο για ένα αληθινό τέλος της αποικιοκρατίας, είναι, λοιπόν, να σταθούμε επιτέλους με δικαιοσύνη απέναντι στον πλανητικό Νότο, με δίκαιες τιμές και δίκαιες εμπορικές σχέσεις.

[Επιβράδυνση για το μέλλον ή πίσω σε εποχές επιτάχυνσης και σε «οργιώδεις δεκαετίες»;]

Στο τελευταίο του βιβλίο Is It Tomorrow, Yet? [γερμανική μεταφρασμένη έκδοση Ist heute schon morgen? Wie die Pandemie Europa verändert], ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Κράστεφ αναπτύσσει τη θέση ότι η πανδημία - επειδή σ' αυτήν δεν υπάρχουν «συνταρακτικά» γεγονότα  - δύσκολα θ' αφήσει ίχνη στη συλλογική μνήμη. Για να στηρίξει αυτή την υπόθεση, ως ιστορικό προηγούμενο αναφέρει την Ισπανική Γρίπη [στη δεύτερη δεκαετία του 20ού Αιώνα], η οποία σκότωσε μέχρι και πέντε φορές περισσότερους ανθρώπους από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και παρόλα αυτά είναι ελάχιστα γνωστή σε σχέση με αυτόν. Ωστόσο, ο Κράστεφ παραβλέπει τη θεμελιώδη διαφορά με την σημερινή κατάσταση: Η ισπανική γρίπη ακολούθησε αμέσως μετά από έναν Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος ήταν η επιτομή μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης με δολοφονία πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων· συνακόλουθα, εκείνη η πανδημία κατέληγε, φαινομενικά, να προκαλεί σχεδόν «φυσιολογικούς» θανάτους. Αντίθετα, τώρα βιώνουμε - τουλάχιστον στην πλούσια Δυτική Ευρώπη - μια πανδημία μετά από 75 χρόνια ειρήνης, ως την πρώτη ριζική τομή στην Δυτική ιστορία καταναλωτισμού και οικονομικής μεγέθυνσης.

Επομένως, το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: Σε ποιο βαθμό μια τέτοια τομή - που παίρνει τη μορφή μιας εποχής ή μιας ιστορικής στιγμής «ακινητοποίησης» - μπορεί να έχει μακροχρόνια, διατηρήσιμη επίδραση στις κοινωνικές νοοτροπίες; Τα πιο αποφασιστικά και κρίσιμα γεγονότα του 20ου Αιώνα ήταν εκείνα της ριζικής επιτάχυνσης, από τους μεγάλους πολέμους έως και τις ιδεολογικές πολιτισμικές μάχες, από τη δεκαετία του 1930 έως το 1968. Ωστόσο, στον 21ο αιώνα, στόχος πρέπει να είναι, αντίθετα, μια επιβράδυνση, ένα φρενάρισμα, τόσο των τρόπων σκέψης όσο και της οικονομίας· μια νέα μορφή του παράγειν και οικονομείν, με τη μορφή μιας βιώσιμης οικονομίας της σταθερότητας (Steady-state Economy). Ως κοινωνική υποχρέωση αναδεικνύεται και αποδεικνύεται σήμερα η παραμονή στον οικείο τόπο και η φροντίδα γι' αυτόν, όχι η κατάκτηση του κόσμου, είτε στρατιωτικά είτε με μαζικό τουρισμό. Με άλλα λόγια, αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα είναι μάλλον μια βαρετή δεκαετία του 2020 (Boring Twenties) και όχι κάτι σαν τη «Οργιώδη Δεκαετία του 1920» («Roaring Twenties»).

Η πανδημική κρίση θα μπορούσε να γίνει η αρχή μιας καλύτερης κανονικότητας. Αλλά για να συμβεί αυτό, ο χρόνος που μας δωρίζεται δεν πρέπει να πάει χαμένος. Γι' αυτόν τον λόγο πρέπει να αντισταθμίσουμε τους μηχανισμούς της απώθησης και τις ισχυρές δυνάμεις που μας τραβούν πίσω στην παλιά «κανονικότητα», με μια διαφορετική, νέα καθοδηγητική ιδέα για τη ζωή και την κατανάλωση. Όμως, το ποια απάντηση θα δώσουμε είναι, προς το παρόν, ακόμη ανοιχτό. Ένα μόνον πράγμα είναι βέβαιο: Δεν θα μας δοθεί ξανά, στο εγγύς μέλλον, άλλη τέτοια δυνατότητα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Johannes Pennekamp & Julia Löhr, «Darf es ein bisschen weniger Konsum sein?», στη Frankfurter Allgemeine Zeitung, 8.7.2020.

  

[2] Με τα λόγια του μείζονος ψυχαναλυτικού στοχαστή της «Σχολής της Φρανκφούρτης» Έριχ Φρομ (Erich Fromm), ο οποίος παραπέμπει στον πρώιμο Μαρξ.

  

[3] Silvia Liebrich, Jan Schmidbauer & Josef Wirnshofer, «Guten Appetit», στη Süddeutsche Zeitung, 11./12.7.2020.

Το μεταφρασμένο στα ελληνικά κείμενο είναι το κύριο μέρος του άρθρου του Albrecht von Lucke, «Die Wende zum Weniger: Corona und das Konsumdilemma», στο περιοδικό Blätter, τεύχος 8/2020, Αύγουστος 2020, σελ. 5-8

[Οι μεσότιτλοι σε αγκύλες προστέθηκαν στον  ιστοχώρο Μετά την Κρίση]

Ο Albrecht von Lucke (1967), με σπουδές νομικής και πολιτικής επιστήμης στα πανεπιστήμια του Βύρτσμπουργκ και του Βερολίνου, από το 1999 εργάζεται ως δημοσιογράφος, (μεταξύ των άλλων εργάστηκε για την εβδομαδιαία εφημερίδα Freitag, για την ημερήσια tageszeitung και για το επίσημο θεωρητικό έντυπο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Vorwärts καθώς επίσης και ως πολιτικός συντάκτης στην τηλεόραση και στη ραδιοφωνία, π.χ. στα κανάλια ARD, Bayern 2, WDR 5 Politikum, NDR Kultur και SWR2 Forum).

Από το 2003 είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού Blätter für deutsche und Internationale Politik. Κάτοχος του Βραβείου Lessing για την Κριτική, έτους 2014. Βιβλία του:

Die Erfindung der Generation aus den Trümmern des Politischen – die „68er-Generation“: zur Genealogie eines Kampfbegriffs 1998 (διπλωματική εργασία)

68 oder neues Biedermeier: Der Kampf um die Deutungsmacht. Wagenbach, Βερολίνο 2008
Die gefährdete Republik: Von Bonn nach Berlin. 1949 – 1989 – 2009. Wagenbach, Βερολίνο 2009
Die schwarze Republik und das Versagen der deutschen Linken. Droemer, Μόναχο 2015

  

 

Alessandro Leogrande: Enrico Berlinguer contro il consumismo. Εναντίον του καταναλωτισμού, 1977 - σαν να ήταν χθές  

   

  

 

 

Ιβάν Κράστεφ: «Is It Tomorrow, Yet? Learning to Live with the Unthinkable» (Institute for Human Sciences, Wien, Μάιος 2020)

   

Άγγ Ελεφάντης: Λόγος για την ερχόμενη, την πραγματικά μεγάλη κρίση - Ο Πολίτης Άγγελος Ελεφάντης (1936 - 29 Μαΐου 2008) - Μετά την Κρίση

Πανδημία & βιωσιμότητα - Εμμονή του ελληνικού κομματικού συστήματος στο αποτυχημένο οικονομικό μοντέλο

Αναρτήθηκε από aftercrisis στις 2:53:00 μ.μ.

Andreas Reckwitz: Η πανδημία θα επιταχύνει την αλλαγή πολιτικού παραδείγματος που ξεκίνησε το 2010 αναδημοσιευση απο το aftercrisisblog.blogspot.com

Andreas Reckwitz: Η πανδημία θα επιταχύνει την αλλαγή πολιτικού παραδείγματος που ξεκίνησε το 2010

aftercrisisblog.blogspot.com

Η πανδημία θα επιταχύνει την αλλαγή πολιτικού παραδείγματος που ξεκίνησε το 2010

Η πανδημία θα επιταχύνει την αλλαγή πολιτικού παραδείγματος που ξεκίνησε το 2010

συνέντευξη του κοινωνιολόγου Αντρέας Ρέκβιτς

© Die Tageszeitung (taz): Soziologe über Corona-Maßnahmen: „Es geht immer um die Balance“, 22.3.2020

Η συνέντευξη δόθηκε στον πολιτικό συντάκτη της Tageszeitung Στέφαν Ράινεκε

taz: Κύριε Reckwitz, οι απαγορεύσεις εξόδου είναι ένα κοινωνικό πείραμα μεγάλης κλίμακας. Τι βλέπουμε εδώ;

Andreas Reckwitz: Βιώνουμε μια διαχείριση καταστροφής από το κράτος, μολονότι δεν έχει συμβεί η καταστροφή. Αντίθετα, επιχειρείται να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι με προληπτικά μέτρα. Βρισκόμαστε στο στάδιο της διαχείρισης κινδύνου από το κράτος, αλλά ποτέ δεν έχει ξανασυμβεί να παίρνει όλο αυτό τόσο μεγάλη έκταση.  

 

Σε τούτη την κρίση, η οποία μόλις πριν από δύο εβδομάδες ήταν κάτι αδιανόητο, αναιρέθηκαν θεμελιώδη δικαιώματα με πολύ μεγάλη ευκολία και σχεδόν χωρίς καμιά αντίσταση. Πόσο σοβαρό είναι αυτό; 

Κάθε περιορισμός θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει πάντοτε να προβληματίζει. Στην περίπτωση αυτή, είναι ίσως επαρκώς δικαιολογημένος ως βραχυπρόθεσμο μέτρο. Θα ήταν αμφισβητήσιμος εάν η πολιτική διαχείριση του κινδύνου ισχυριζόταν ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση, παρά μόνον αυτά τα μέτρα, διότι έτσι μας υπαγορεύει η επιστήμη. Υπάρχουν βέβαια επιστημονικά επιχειρήματα που προβάλλουν οι ιολόγοι, αλλά, εδώ έχουμε πολιτικές αποφάσεις· και μπορείς να ασκήσεις τέτοιες ή διαφορετικές πολιτικές. Αυτό χαρακτηρίζει το Πολιτικόν, η δυνατότητα να πράττεις έτσι η αλλιώς.

Είναι χαρακτηριστικό σε κάθε διαχείριση κινδύνου, ότι ο ένας κίνδυνος, αυτός που θέλεις να ελαχιστοποιήσεις (στην περίπτωσή μας, ένα υψηλό ποσοστό προσβολής από τον ιό  μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα) προκαλεί και άλλους κινδύνους (τον περιορισμό των προσωπικών δικαιωμάτων, οικονομικούς κινδύνους, τους ψυχολογικούς κινδύνους των μακρών απαγορευτικών διαδικασιών). Στη διαχείριση κινδύνων τίθεται πάντοτε το ζήτημα της ισορροπίας μεταξύ πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων, ποτέ δεν έχουμε το απόλυτα σωστό.

Έρημοι δρόμοι, άδειο το μετρό – η δημόσια ζωή συρρικώνεται © Sebastian Wells/OSTKREUZ/taz

Μερικοί νεαροί δεν δίστασαν ακόμη και να στήσουν αυτοσχέδια «Κορώνα-πάρτυ». Τι σημαίνει αυτό; Τις τελευταίες δεκαετίες, η διαχείριση κινδύνων είχε γίνει σχεδόν εξ ολοκλήρου ατομική υπόθεση. Η συνταγή που είχε επικρατήσει έλεγε: Το άτομο έπρεπε να φροντίζει τον εαυτό του και να προστατεύεται, όλα ήταν θέμα προσωπικής ευθύνης. Ο τρόπος σκέψης που απαιτείται τώρα για να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι στους οποίους εκθέτουμε άλλα άτομα, δηλαδή το να σκεφτόμαστε συλλογικά, φαίνεται σε ορισμένους ανθρώπους δύσκολο πράγμα. 
 
Η εξατομικευμένη κοινωνία, στην οποία οποία όλα περιστρέφονται γύρω από την αυτοπραγμάτωση του ατόμου, είναι ικανή για την απαραίτητη τώρα πια αλληλεγγύη;
Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται ότι η όψιμη νεωτερική κοινωνία στην οποία ζούμε δεν είναι καλά προετοιμασμένη για τις απαιτήσεις που τίθενται σε μια κατάσταση πραγμάτων συλλογικής διακινδύνευσης. Έχει συμβεί βαθειά αλλαγή αξιών, έχουν ατονήσει οι αξίες που δίνουν προτεραιότητα στις υποχρεώσεις και αντ' αυτών έχουν υπερισχύσει οι αξίες της αυτοπραγμάτωσης. Το να περιορίζεις τις ατομικές σου επιθυμίες και ανάγκες, μας έχει γίνει κάτι ξένο, ανοίκειο. Αλλά υπάρχει και μια άλλη πλευρά.
Υπάρχει αρκετή προδιάθεση για πειραματισμό και ευελιξία στις καθημερινές πρακτικές της όψιμης νεωτερικής κοινωνίας, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων που ζουν στις πόλεις. Μπορούν να προσαρμόζονται καλά σε ασυνήθιστες καταστάσεις. Αυτό το βλέπουμε και τώρα. Μέσα στην κρίση δοκιμάζονται νέες δυνατότητες· από την αυθόρμητη αλληλοβοήθεια μεταξύ των γειτόνων έως την πιο εντατική χρήση των ψηφιακών μέσων επικοινωνίας. 

Ποιες είναι οι διαφορετικές επιπτώσεις της πανδημίας κορωνοϊού ανά κοινωνική τάξη και ομάδα; Αυτό είναι ένα κρίσιμο σημείο. Από τη μία πλευρά, μπορούμε βέβαια να πούμε ότι η κρίση του κορωνοϊού επηρεάζει τους πάντες. Αλλά το πώς επηρεάζει και το είδος της ανησυχίας που προκαλεί είναι σαφώς διαφορετικό ανάλογα με την κοινωνική τάξη και το κοινωνικό περιβάλλον του κάθε ατόμου. Υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε όσους έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από το σπίτι - όπως σε πολλές περιπτώσεις εργασίας που στηρίζεται στη γνώση - και έτσι να συνεχίσουν να μισθοδοτούνται, και σε όσους κινδυνεύουν να χάσουν τα προς το ζην εξαιτίας της πτώσης της ζήτησης. Το δεύτερο ισχύει για απλά επαγγέλματα υπηρεσιών καθώς και για επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα ή επιχειρηματίες στο λιανικό εμπόριο. 

Τίποτε δεν θα είναι ίδιο όπως πριν· αυτό ακούμε παντού. Αλλά τι ακριβώς; Μπορεί κανείς να διακρίνει από τώρα τι θα αλλάξει στην πολιτική και στην οικονομία εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού;
Καταρχάς, θέλω να είμαι προσεκτικός με τέτοιες δραματικές εκφράσεις. Για μας τους κοινωνιολόγους, το κύριο ζήτημα είναι πάντα η Longue durée, η μακρόχρονη διαρθρωτική αλλαγή. Τίθεται το ερώτημα, τί επίδραση ασκούν γεγονότα μεμονωμένα, αλλά πολύ δραστικά. Ο μεγάλος άγνωστος εδώ είναι το πόσο βαθιά θα είναι η οικονομική κρίση. Τούτου λεχθέντος, υποπτεύομαι ότι μετά την κρίση του κορωνοϊού θα ενταθούν οι διαδικασίες αλλαγής που είχαν ήδη ξεκινήσει πριν από αυτή την κρίση.  

Για παράδειγμα;
Πρώτον, είναι πιθανό η κρίση αυτή να επιταχύνει την ψηφιοποίηση της κοινωνίας. Διότι διαρκούσας της κρίσης προσφεύγουμε στη χρήση ψηφιακών εργαλείων: Home­ Office, ψηφιακή διδασκαλία, ψηφιακή συμβουλευτική και υποστήριξη, αγορές στο διαδίκτυο. Η κοινωνική ζωή στον ψηφιακό κόσμο δεν απαιτεί φυσική παρουσία, πράγμα που τώρα, σε συνθήκες πανδημίας, αποτελεί πλεονέκτημα. Είναι πιθανό ότι και στη συνέχεια, μετά την κρίση, οι άνθρωποι, θα χρησιμοποιήσουν ως υποστήριγμα αυτές τις εμπειρίες που βιώνουν τώρα. Δεύτερον, μπορούμε να αναμένουμε ότι η κρίση αυξάνει την συνειδητοποίηση ότι οι διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης έχουν ανάγκη από περισσότερους κανόνες και ρυθμίσεις.

Δηλαδή θα επιστρέψει το εθνικό κράτος ως κεντρικός και πιο ισχυρός παίκτης;

Ναι, αυτό είναι το τρίτο πεδίο αλλαγής, αλλά είναι ανεξάρτητο από το αν τα κρατικά όργανα είναι οργανωμένα σε επίπεδο εθνικό ή διεθνικό - υπερεθνικό. Πρέπει να πάμε λίγο πίσω, να δούμε τι συνέβη εν τω μεταξύ. Από το 1945 έως τη δεκαετία του 1970, κυριαρχούσε στις δυτικές κοινωνίες, από την πολιτική Αριστερά μέχρι και την Δεξιά, ένα ρυθμιστικό παράδειγμα. Ένα κράτος ενεργό στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο, το οποίο συμβάδιζε με πολιτικές ιδέες που είχαν ως επίκεντρο την κοινότητα.
Στη δεκαετία του 1970 αυτό εισήλθε σε κρίση· το διαδέχθηκε ένα φιλελεύθερο παράδειγμα τόνωσης της οικονομικής και κοινωνικής δυναμικής, επικεντρωμένο στην απορύθμιση και στην άρση ορίων και εμποδίων. Αφενός ο οικονομικός νεοφιλελευθερισμός, αφετέρου ο αριστερός πολιτισμικός φιλελευθερισμός. Μετά το 2010, αυτό το φιλελεύθερο μοντέλο έχει εισέλθει σε περίοδο υποχώρησης και άμυνας. Η οικονομική κρίση ήταν ασφαλώς ένα σημείο καμπής και η άνοδος του λαϊκισμού είναι ένα σύμπτωμα. Από το 2010 πάνω-κάτω, βρισκόμαστε σε μια φάση αλλαγής του πολιτικού παραδείγματος. Η κρίση του κορωνοϊού μπορεί να τροφοδοτήσει ακόμη πιο πολύ αυτή την αλλαγή.  

Η κρίση του κορωνοϊού είναι ορόσημο που σηματοδοτεί το τέλος του νεοφιλελευθερισμού;
Θα ήταν υπερβολικά εύκολο, υπεραπλούστευση, να μιλήσει κανείς έτσι. Ωστόσο γίνεται τώρα φανερο ότι η κοινωνία έχει ανάγκη από ένα κράτος ικανό να ρυθμίζει, πράγμα παραμελημένο τις τελευταίες δεκαετίες· όπως π.χ. να εξασφαλίζει ένα λειτουργικό σύστημα δημόσιας υγείας. Πέραν τούτου, εάν ως απάντηση στην κρίση του κορωνοϊού, θα προαχθούν και οι σχέσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, είναι κάτι που πρέπει να αναμένουμε για να δούμε κατά πόσον θα συμβεί ή όχι.
Το ερώτημα είναι τι λογής μπορεί να είναι το νέο παράδειγμα. Πολλά πράγματα υποδηλώνουν ότι θα ρυθμίζει πιο έντονα την κοινωνική δυναμική, χωρίς να θέλει να επιστρέψει με νοσταλγία στη «μορφοποιημένη κοινωνία» [«formierte Gesellschaft» - κατά την έκφραση του Ludwig Erhardt, Χριστιανοδημοκράτη υπουργού Oικονομικών της Ομοσπονδιακής Γερμανίας 1949 - 1963 και καγκελάριου 1963 - 1966] της μεταπολεμικής περιόδου. Επομένως, εναλλακτική λύση στον λαϊκισμό θα ήταν ένα είδος φιλελευθερισμού που θέτει πλαίσια, που οριοθετεί και αυτοοριοθετείται (einbettender Liberalismus).

Ωστόσο, οι επιπτώσεις της νεοφιλελεύθερης στροφής εξακολουθούν να είναι παρούσες. Η κοινωνική ανισότητα εξακολουθεί να αυξάνεται σε πολλές χώρες του ΟΟΣΑ. Τα εθνικά κράτη δεν έχουν την ικανότητα να βάλουν ένα τέλος στην διασυνορική παγκόσμια φοροδιαφυγή. Ο αυτοοριοθετούμενος φιλελευθερισμός για τον οποίο μιλάτε, είναι μια περιγραφή δομικών αλλαγών που ήδη εξελίσσονται; Ή μια απαίτηση; 
Μου φαίνεται ότι βρισκόμαστε σήμερα σε μια κατάσταση αλλαγής πολιτικού παραδείγματος παρόμοια με αυτή της δεκαετίας του 1970. Σε ορισμένους τομείς είναι ευδιάκριτη μια αλλαγή πολιτικών συνειδήσεων·  για παράδειγμα όσον αφορά την ιατροφαρμακευτική ασφάλιση στις ΗΠΑ ή την ενίσχυση των νοσηλευτικών επαγγελμάτων και τη νομοθέτηση ανώτατου επιτρεπόμενου ύψους των ενοικίων κατοικίας στη Γερμανία. Σε διεθνές επίπεδο τη βλέπουμε στο κίνημα της νεολαίας για την κλιματική κρίση Παρασκευές για το Μέλλον. Προς το παρόν, όλο αυτό δεν έχει ακόμη κρυσταλλωθεί σε ένα ολοκληρωμένο νέο πολιτικό παράδειγμα.

Ο Andreas Reckwitz (1970) σπούδασε κοινωνιολογία, πολιτική επιστήμη και φιλοσοφία στα πανεπιστήμια της Βόννης, του Αμβούργου και του Κέημπριτζ. Σήμερα είναι καθηγητής της Γενικής Κοινωνιολογίας και Πολιτισμικής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου. Προηγουμένως διετέλεσε καθηγητής Συγκριτικής Πολιτισμικής Κοινωνιολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Viadrina της Φρανφούρτης επί του Όντερ, καθώς επίσης στο πανεπιστήμιο της Κονστάντς. Δίδαξε επίσης στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλευ (Καλιφόρνια) και στην LSE (Λονδίνο). Είναι μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Ινστιτούτου Γκαίτε με αρμοδιότητα „Επιστήμη και und Zeitgeschehen“ am Goethe-Institut.

Βιβλία: „Die Gesellschaft der Singularitäten. Zum Strukturwandel der Moderne (Suhrkamp, 2017), Das Ende der Illusionen. Politik, Ökonomie und Kultur in der Spätmoderne“ (Suhrkamp, 2019), Kreativität und soziale Praxis. Studien zur Sozial- und Gesellschaftstheorie (2016), Das hybride Subjekt. Eine Theorie der Subjektkulturen von der bürgerlichen Moderne zur Postmoderne (2005), Struktur. Zur sozialwissenschaftlichen Analyse von Regeln und Regelmäßigkeiten (Westdeutscher Verlag, 1997)

Ο Stefan Reinecke (1959) σπούδασε φιλολογία και πολιτική επιστήμη. Πολιτικός και κοινοβουλευτικός συντάκτης της taz και συγγραφέας πολιτικών και ιστορικών βιβλίων καθώς επίσης με θέμα τον κινηματογράφο. Μεταξύ αυτών: Hollywood goes Vietnam. Der Vietnamkrieg im US-amerikanischen Film (1993), Nicolai Bucharin (1996), Die neue NATO. Vom Verteidigungsbündnis zur Interventionsmacht? (2000), καθώς και δύο βιογραφίες των Γερμανών νομικών και κοινοβουλευτικών Otto Schilly (2003) και Hans-Christian Ströbele (2016).

Marc Saxer: Πολιτισμικός εμφύλιος πόλεμος των μεσαίων τάξεων, αυταπάτες των φιλελεύθερων, η διέξοδος: Στρατηγική κοινωνικών αγώνων για αναγνώριση και αναδιανομή