'Φίλιπ Ροθ: O στοχαστής αφηγητής
Από την Κατερίνα Σχινά
Ούτε αυτή τη φορά πήρε το Νόμπελ ο Φίλιπ Ροθ. Χρόνια ολόκληρα βρίσκεται ανάμεσα στους επικρατέστερους, χρόνια ολόκληρα η Σουηδική Ακαδημία τον προσπερνά, ανασύροντας κάποιο εξωτικό όνομα από τους καταλόγους της και εκπλήσσοντας τους πάντες. Βέβαια, οι σουηδοί αθάνατοι δεν εκτιμούν τους Αμερικανούς. Πέρσι, τέτοιον καιρό, ο Οράτιος Ένγκνταλ, γενικός γραμματέας της επιτροπής των Βραβείων Νόμπελ, εξαπέλυσε δριμεία επίθεση εναντίον της αμερικανικής λογοτεχνίας, τονίζοντας ότι η Ευρώπη «παραμένει το κέντρο του λογοτεχνικού κόσμου», ότι η Αμερική «είναι πολύ απομονωμένη, πολύ εσωστρεφής», ότι «οι Αμερικανοί δεν μεταφράζουν αρκετά και δεν συμμετέχουν πραγματικά στον μεγάλο διάλογο της λογοτεχνίας», ότι «η άγνοια περιορίζει τις συγγραφικές τους δυνατότητες».
Τείνει να χαμογελάσει κανείς. Και να σκεφτεί, όπως ο βραβευμένος με Πούλιτζερ κριτικός Μάικλ Ντίρντα, ότι, έτσι κι αλλιώς, το Νόμπελ «είναι το φιλί του θανάτου», η επιβράβευση που αναστέλλει τη συγγραφική δημιουργικότητα. Θα συμφωνούσε, ενδεχομένως, και ο ίδιος ο Ροθ. Όπως έχει πει ο φίλος και βιογράφος του Ρος Μίλερ, επιμελητής της συνολικής έκδοσης των έργων του Ροθ από τη «Βιβλιοθήκη της Αμερικής», το Νόμπελ θα τον κολάκευε, αλλά και θα τον συνέθλιβε. «Θα τον έφερνε στο προσκήνιο. Θα ζητούσαν τη γνώμη του επί παντός επιστητού – ό,τι ακριβώς απεχθάνεται. Ο Ροθ σιχαίνεται τη δημοσιότητα. Του έχει κάνει περισσότερο κακό, παρά καλό».
Δίκοπο μαχαίρι η δημοσιότητα και η αναγνώριση, όντως. Το καλοκαίρι του 2001, όταν το περιοδικό Time ανακήρυξε τον Φίλιπ Ροθ ως τον «καλύτερο μυθιστοριογράφο της Αμερικής», συντηρητικοί, στρατευμένες φεμινίστριες, ραβίνοι, Εβραίοι διανοούμενοι, μεταδομιστές και παραδοσιακοί κριτικοί αναστατώθηκαν, εκλαμβάνοντας τη διάκριση ως προσωπική προσβολή. Αυτός; Ένας σκανδαλιστής, ένας βέβηλος; Ένας συγγραφέας μισογύνης, πολιτικά μη ορθός, αντισημίτης, κυνικός, εγωμανής, αρκούμενος, ελλείψει γνήσιας μυθοπλαστικής φαντασίας, στην αέναη αυτοβιογράφηση; Τι άλλο είναι τα βιβλία του Ροθ, ωρύονταν οι επικριτές του, πέρα από παραλλαγές του μοναδικού του θέματος – του εαυτού του σε διαδοχικές ηλικίες; Νεαρός αυνανιστής στο Σύνδρομο Πορτνόι, απροκάλυπτος πορνογράφος στο Βυζί, αδίστακτος φαλλοκράτης (Η ζωή μου ως άνδρα), χειραγωγός των γυναικών (Το ζώο που ξεψυχά), δύστοκος συγγραφέας, αέναα σκιαμαχώντας με τα φαντάσματά του (σε όσα μυθιστορήματα εμφανίζεται το ροθιανό alter ego, ο Νέιθαν Ζούκερμαν), δύστροπος μεσήλικος (Μάθημα ανατομίας), καταθλιπτικός γέρος (Φεύγει το φάντασμα), εν ζωή κηδευτής της ίδιας της ζωής του (Καθένας);
Πολύ τον ταλάνισε τον Ροθ αυτή η προκατάληψη. Ήδη από το 1981, μιλώντας στον Αλέν Φινκιελκρότ για τον NouvelObservateur είχε θελήσει να εξηγηθεί: «Θα έπρεπε να διαβάζετε τα βιβλία μου σαν μυθοπλασία, απαιτώντας τις απολαύσεις που μπορεί να παραγάγει η μυθοπλασία», έλεγε τότε. «Δεν έχω τίποτα να εξομολογηθώ και κανέναν στον οποίο θα ήθελα να εξομολογηθώ. Όσο για την αυτοβιογραφία μου, καλύτερα να μην αρχίσω να σας λέω πόσο πληκτική θα ήταν. Θα την αποτελούσαν σχεδόν αποκλειστικά κεφάλαια με μένα να κάθομαι μόνος σ’ ένα δωμάτιο, κοιτάζοντας μια γραφομηχανή. Η απουσία γεγονότων από την αυτοβιογραφία μου θα έκανε τον “Ακατονόμαστο” του Μπέκετ να διαβάζεται όπως ο Ντίκενς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου