«Γιορτάζουμε την έναρξη του πολέμου κι όχι τη λήξη του» αναδημοσιευση απο τηΝ ελευθεροτυπία

«Γιορτάζουμε την έναρξη του πολέμου κι όχι τη λήξη του»

Του Σάκη Αποστολάκη

Στο γραφείο του Τ.Μηταφίδη, στο δημαρχείο της Θεσσαλονίκης, υπάρχει μία πινακίδα οδοσήμανσης, που έφτιαξαν οι υπάλληλοι του Δήμου Θεσσαλονίκης. Γράφει «30ή Οκτωβρίου, Ημέρα Απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης». Είναι μια πινακίδα που ο Τ. Μηταφίδης εύχεται να δει κάποια στιγμή σε μια οδό της πόλης.

Η διάβαση του ποταμού Αξιού με σχεδίες στις 26 προς 27 Οκτώβρη. Στο βάθος διακρίνεται η ανατιναγμένη γέφυρα απο τους αποχωρούντες Γερμανούς. Ανάμεσά τους διακρίνονται ο μητροπολίτης Ιωακείμ Κοζάνης, ο επιτελάρχης της ΟΜΜ Λαγγουράνης, ο επιτελάρχης της Χ μεραρχίας Καστανάς. «Υπάρχει μία πολιτική σ' αυτή την πόλη όλα αυτά τα χρόνια. Πέραν του ότι σ' αυτή τη χώρα δεν γιορτάζεται το τέλος του πολέμου, όπως συμβαίνει στις υπόλοιπες χώρες, αλλά η έναρξή του, ειδικά εδώ στη Θεσσαλονίκη είναι σχεδόν άγνωστο ότι αυτή η πόλη κυριολεκτικά σώθηκε από του Χάρου τα δόντια, στις 30 Οκτωβρίου, όταν αποβιβάστηκαν δυνάμεις του ΕΛΑΣ εδώ, κατά παράβαση της Συμφωνίας της Καζέρτας, που προέβλεπε παράδοση της πόλης και των Γερμανών στους Εγγλέζους».

Οι Γερμανοί, για να παζαρέψουν τη σωτηρία τους, είχαν παγιδέψει με εκρηκτικά όλες τις υποδομές της πόλης. Το λιμάνι, την Ηλεκτρική Εταιρεία, το σιδηροδρομικό σταθμό, το υδραγωγείο.

Oχήματα της RAF στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης «Υπήρχαν διαπραγματεύσεις, κυριολεκτικά με το πιστόλι στον κρόταφο, στις οποίες συμμετείχε όχι ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ο Γεννάδιος, αλλά ο μητροπολίτης Ιωακείμ της Κοζάνης, ο οποίος ήταν ΕΛΑΣίτης». Τελικά επήλθε συμφωνία, αλλά υπό την πίεση του ΕΛΑΣ που στο μεταξύ είχε περάσει με σχεδίες τον Αξιό.

«Επειδή το καθεστώς του Εμφυλίου τα παρέσυρε όλα αυτά και η Ιστορία γράφτηκε από τους νικητές και από τους συνεργάτες των ναζί, αυτή η πτυχή της Ιστορίας παρέμεινε άγνωστη. Υποτιμήθηκε. Γίνεται μια τυπική τελετή στο Γ' Σώμα Στρατού και τίποτε άλλο».

Παρά τα χρόνια που πέρασαν, αυτή η πτυχή της Ιστορίας της πόλης παραμένει άγνωστη. Μαζί και οι πρωταγωνιστές της. «Πέρασαν τόσα χρόνια. Αποκαταστάθηκε με νόμο η Εθνική Αντίσταση. Αλλά ποτέ αυτή η πόλη, ως πόλη, σε επίπεδο δημοτικής αρχής, δεν τίμησε τους σωτήρες της. Τον Ευριπίδη Μπακιρτζή, τον Μάρκο Βαφειάδη, τον Συννεφάκη, όλους αυτούς οι οποίοι συνέβαλαν στη διάσωση της πόλης από την καταστροφή. Και μάλιστα, προηγήθηκαν αρκετοί νεκροί στη Νέα Μεσημβρία και στη Νέα Σάντα, όπου δόθηκαν μάχες ολόκληρες για να μπορέσουν να μπουν στη Θεσσαλονίκη από διάφορες μεριές τα στρατεύματα του ΕΛΑΣ. Μπήκαν με σχεδίες από τις εκβολές του Αξιού, γιατί ήταν ανατιναγμένη η γέφυρα».

Οπως λέει ο Τ. Μηταφίδης, σ' αυτή την πόλη αποσιωπήθηκε η Ιστορία. Γίνεται τριήμερο εορτασμών, η Θεσσαλονίκη είναι στο επίκεντρο, αλλά ο εορτασμός εξαντλείται στην 28η Οκτωβρίου, το «Οχι», τις παρελάσεις κ.τ.λ. «Ποτέ δεν γιορτάστηκε η απελευθέρωση. Και ποτέ δεν δόθηκαν τα ονόματα σε δρόμους -σε κάποιους περιφερειακούς δήμους ίσως να υπάρχουν- των σωτήρων, στην κυριολεξία, της πόλης. Οι οποίοι μάλιστα έπεσαν και σε δυσμένεια γιατί δεν εφάρμοσαν τη Συμφωνία της Καζέρτας». Αντίθετα, έχει δοθεί σε δρόμο το όνομα του μεταξικού δημάρχου, Κωνσταντίνου Μερκουρίου. «Ηταν ο μεταξικός δήμαρχος Θεσσαλονίκης που έβαλε συνεργεία του δήμου και ξήλωσε το εβραϊκό νεκροταφείο», λέει ο Τ. Μηταφίδης.

Υπάρχουν όμως πολλές πτυχές της Ιστορίας της πόλης που παραμένουν άγνωστες και αποσιωπούνται επί δεκαετίες. Αναφέρει ενδεικτικά:

* Εχει δοθεί σε δρόμο της πόλης το όνομα του κατοχικού δημάρχου Θεσσαλονίκης, Γιώργου Σερεμέτη, ο οποίος στις 26 Μαρτίου 1943 -μία βδομάδα μετά την πρώτη αποστολή 2.400 εβραίων της Θεσσαλονίκης στα κρεματόρια του Αουσβιτς- εισηγήθηκε στο δ.σ. «την μετονομασίαν των οδών της πόλεως των φερουσών ισραηλιτικά ονόματα».

* Εχουμε φτάσει σήμερα στο 2013 και το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης δεν έχει καταργήσει τις αποφάσεις του χουντικού δημοτικού συμβουλίου, το οποίο με βάση το διάταγμα 169 ξέπλυνε όλα τα εγκλήματα των ταγματασφαλιστών, γιατί εξίσωσε την αντίσταση κατά των κατακτητών με την αντίσταση κατά των ΕΑΜοβουλγάρων. Τους έδωσε μάλιστα και πολεμικές συντάξεις και υπολογίστηκε διπλή η θητεία τους. Αυτή η διάταξη υπάρχει ακόμη στον κώδικα πολιτικών και στρατιωτικών συντάξεων.

* Ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποφάσισε την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας. Υπήρξε τόπος συγκέντρωσης των εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους ναζί για να τους στείλουν στο Αουσβιτς. Αλλά υπάρχει και μια άλλη πτυχή της Ιστορίας. Η πλευρά που έχει σχέση με την ιστορία του Εργατικού Κινήματος. Η πρώτη συγκέντρωση Πρωτομαγιάς επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Νεοτούρκων έγινε το 1910 στην πλατεία Ελευθερίας, με ομιλητή τον Κριστιάν Ρακόφσκι, τον οποίο αργότερα εξόντωσε ο Στάλιν. Επίσης το '36, στην πλατεία Ελευθερίας έγινε η ομαδική κηδεία των θυμάτων της Πρωτομαγιάς.

* Στη Θεσσαλονίκη, στις 15 Μαΐου του 1941, ελάχιστο χρόνο από την κατάληψη της χώρας από τους ναζί, ιδρύθηκε η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στην Ευρώπη, η Ελευθερία. Κανείς δεν θα βρει τίποτα στην πόλη γι' αυτό.

Εβραίοι Θεσσαλονικείς στην πλατεία Ελευθερίας πριν σταλούν στα Αουσβιτς **Υπάρχει ένα κομμάτι σ' αυτό που λέμε γερμανικές αποζημιώσεις που αφορά τη Θεσσαλονίκη και το οποίο δεν το έχουν εντάξει στην εθνική διεκδίκηση. Αλλά το έχουμε εντάξει εμείς, η τοπική επιτροπή, και πήγαμε και στο γερμανικό προξενείο. Είναι τα λύτρα που πλήρωσαν γονείς και οικογένειες για να σώσουν παιδιά και άντρες από 17 ώς 45 χρόνων, που τους έπαιρναν οι Γερμανοί και τους έβαζαν στα καταναγκαστικά έργα, όπως λατομεία κ.λπ. Το αεροδρόμιο της Μίκρας αυτοί το έφτιαξαν. Τους έπαιρναν ομήρους και αρκετοί απ' αυτούς δεν γύρισαν. Για να γλιτώσουν τα παιδιά αυτά και τους άντρες οι οικογένειές τους, αποδεδειγμένα και από τη δίκη Μαξ Μέρτεν, του Γερμανού διοικητή της Κομαντατούρ στη Θεσσαλονίκη, που ευθύνεται για την εκκαθάριση 45.000 Εβραίων, και από τα αρχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, είχαν πληρώσει 1,5 δισ. δραχμικά μεροκάματα. Αυτά αποτελούν διεκδίκηση της πόλης.

* Υπήρξε η άρνηση της προηγούμενης δημοτικής διοίκησης να ενταχθεί η Θεσσαλονίκη στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων. Μια πόλη που είναι διεθνώς γνωστή για την εξόντωση των εβραίων κατοίκων της. Επειτα από διεθνή σάλο, ανακλήθηκε η απόφαση, αλλά την έκρυψαν στα συρτάρια. Και τελικά, από την ανάκλησή της, το 2008, η Θεσσαλονίκη εντάχθηκε στο δίκτυο το 2012, και με άλλη δημοτική αρχή. Εξαιτίας αυτού, όταν το 2011 το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων συνεδρίαζε στον Χορτιάτη και συμμετείχε μια επιτροπή από το Δήμο Θεσσαλονίκης μαζί με τον Γιάννη Μπουτάρη, αναγκαστήκαμε να συμμετέχουμε ως απλοί παρατηρητές.

* Ο επί χούντας δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Βύρων Αντωνιάδης (5/8/1967-12/4/1968) ήταν πρόεδρος των ενόρκων στη δίκη Λαμπράκη που απάλλαξε τους ηθικούς αυτουργούς, που ήταν οι αξιωματικοί της αστυνομίας.

«Πολλά τέτοια γεγονότα αποτελούν πυξίδα για το πώς αντιμετωπίστηκε η Ιστορία της πόλης», λέει Τ. Μηταφίδης. Και όπως λέει, είναι μία κατάσταση που ξεκίνησε από τον Εμφύλιο, έφτασε ώς τη χούντα, συντηρήθηκε από το κλίμα του Ψυχρού Πολέμου και συνεχίζεται ακόμη ώς σήμερα. «Η Ελλάδα έγινε το πειραματικό εργαστήριο του Ψυχρού Πολέμου. Κι αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 1974», τονίζει. Ομως δεν σταμάτησε. «Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ η χούντα έπεσε το 1974, το 1975 η κυβέρνηση Καραμανλή κατέστρεψε όλα τα αρχεία εγκληματιών πολέμου. Σε όποια χώρα πας έξω, θα τα βρεις. Εδώ δεν θα τα βρεις. Γιατί ορισμένες από τις κυβερνήσεις μετά την πτώση της χούντας είχαν σχέση με ανθρώπους από την περίοδο της δικτατορίας. Αλλά τι να πεις; Στη σημερινή κυβέρνηση, γραμματέας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη είναι ο βασιλικός επίτροπος του στρατοδικείου της Θεσσαλονίκης που δίκασε τη Δημοκρατική Αμυνα, ο Αθανάσιος Ανδρεουλάκος...».

Ο Τ. Μηταφίδης πιστεύει ότι όλα αυτά, σε συνδυασμό με το νεοφιλελευθερισμό της αγοράς, οδηγούν στην αποσιώπηση της αλήθειας και στην ενδυνάμωση των νεοναζιστικών κινημάτων, όπως η Χρυσή Αυγή. «Οι χρυσαυγίτες μιλάνε στη Βουλή με τη γλώσσα του Εμφυλίου. Δεν το κρύβουν. Γι' αυτό είναι πολύ κρίσιμο για τη νέα γενιά να μάθει την ιστορική αλήθεια, επειδή τα σχολικά βιβλία έχουν απίστευτες αποσιωπήσεις και διαστρεβλώσεις. Το ζήτημα της ιστορικής μνήμης, της ιστορικής αλήθειας είναι αυτή τη στιγμή διεθνές διακύβευμα. Το αντιφασιστικό κεκτημένο, όπως και σ' εμάς το αντιδικτατορικό κεκτημένο, με το οποίο διαπαιδαγωγήθηκαν γενιές κι αποτελούσαν ιστορική ασπίδα και ανάχωμα απέναντι στα νεοφασιστικά κινήματα, έχουν γκρεμιστεί από το νεοφιλελευθερισμό της αγοράς».

Αυτό όμως που θα μπορούσε να βάλει φρένο στο μίσος και στην αδικία είναι οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές του Εμφυλίου και από τις δύο πλευρές. «Ο ρόλος της ΕΔΙΑ δεν είναι η αναμόχλευση των ιστορικών παθών. Το ότι εμείς κάνουμε μια εκδήλωση για να αναμετρηθούμε με οικεία κακά, δείχνει ακριβώς ότι αντιμετωπίζουμε την Ιστορία απροκατάληπτα. Υπάρχει όμως κάτι σημαντικό. Οι γενιές οι οποίες συγκρούστηκαν δεν έχουν τον τυφλό φανατισμό που έχουν κάποιοι φρέσκοι, οι οποίοι δεν ξέρω από πού αντλούν αυτό το πάθος. Ερχονται στις εκδηλώσεις άνθρωποι που πολέμησαν μεταξύ τους, που ήταν από το ίδιο χωριό. Και συνεχίζουν να ζουν στο ίδιο χωριό. Επειδή όμως έζησαν απίστευτες φρικαλεότητες στη διάρκεια του Εμφυλίου, λειτουργούν παιδαγωγικά για τις νέες γενιές. Διηγούνται μάχες, τους σκοτωμούς, την αγριότητα και δείχνουν στους νέους, οι οποίοι συρρέουν στις εκδηλώσεις μας για να μάθουν, ότι το μίσος δεν οδηγεί πουθενά».

Στη Θεσσαλονίκη, η αποσιώπηση της ιστορικής αλήθειας συνετέλεσε στο να γίνει μια συντηρητική πόλη. «Αποκρύφτηκε μία ολόκληρη πλευρά της Ιστορίας της πόλης. Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι έγινε ο τόπος των πολιτικών δολοφονιών του Λαμπράκη, του Τσαρουχά, του Πολκ, ότι θεωρούνταν η έπαλξη κατά του εκ του βορρά κινδύνου, συνετέλεσαν στο να γίνει συντηρητική η πόλη. Γι' αυτό και στη Θεσσαλονίκη τόσο η αντιφασιστική όσο και η αντιδικτατορική αντίσταση είναι άστεγες, άπορες και άγνωστες», τονίζει ο Τ. Μηταφίδης.