Ο μύθος της καθαρής φύσης ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ ΤΟ ΑΚΟΛΟΥΘΟ ΚΕΙΜΕΝΟ του ιταλού συγγραφέα Κλάουντιο Μάγκρις είναι απόσπασμα άρθρου του που δημοσιεύθηκε στην «Corriere della Sera»./ΑΠΟ ΤΗΝ Κ. Ε. /ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

Ο μύθος της καθαρής φύσης  

Έντυπη Έκδοση Επτά, Κυριακή 17 Απριλίου 2011

ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ  ΤΟ ΑΚΟΛΟΥΘΟ ΚΕΙΜΕΝΟ του ιταλού συγγραφέα Κλάουντιο Μάγκρις είναι απόσπασμα άρθρου του που δημοσιεύθηκε στην «Corriere della Sera»./ΑΠΟ ΤΗΝ Κ. Ε. /ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

''Οπως λέει ένας μεγάλος ύμνος στη φύση, που έγραψε ο Γκέτε -ή μετέγραψε ένας μαθητής του- όλα είναι φύση, ακόμα και αυτό που στα μάτια μας φαίνεται να την αρνείται και είναι αντίθετα μια σκηνοθεσία της. Υπάρχει ο μύθος μιας αγνής και καθαρής φύσης, στο βαθμό που είναι ανέπαφη από κάθε ανθρώπινη επέμβαση, η οποία θα την έφθειρε. Ομως ούτε το πιο καθαρό και αγνό κρασί δεν υπάρχει στη φύση, χωρίς τη δράση αυτού που καλλιεργεί το αμπέλι και τρυγάει το σταφύλι. Ακόμα και οι φωλιές των πουλιών δεν υπάρχουν, χωρίς τη δραστηριότητα αυτών των τελευταίων που τις κατασκευάζουν. Εκείνος ο οποίος, όπως ο Γκέτε, έχει βαθιά συναίσθηση του ότι το ανθρώπινο είδος, όπως και τα άλλα είδη, ανήκει στη φύση, γνωρίζει ότι η παρόρμηση του ανθρώπου να κατασκευάσει μια σκηνή ή ένα σπίτι είναι εξίσου φυσική με εκείνη που ωθεί τους κάστορες να κατασκευάζουν τα φράγματά τους, που αντιτάσσονται στην εξίσου φυσική ορμή των υδάτων.

Ο άνθρωπος δεν καταστρέφει τη «φύση», αλλά συχνά πραγματοποιεί ένα άλλο αμάρτημα, περισσότερο αυτοκαταστροφικό παρά καταστροφικό: απειλεί όχι τη φύση αλλά τον εαυτό του, το είδος του. Τα δηλητηριώδη μανιτάρια δεν είναι λιγότερο φυσικά από τα φαγώσιμα μανιτάρια. Τα εκτεταμένα πετρώματα πλουτωνίου δεν είναι λιγότερο φυσικά από τους ανθισμένους λόφους της Τοσκάνης. Τα αέρια που βγαίνουν από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων δεν είναι λιγότερο φυσικά από το άρωμα των λουλουδιών, επειδή αποτελούνται από χημικά στοιχεία που ανήκουν στη φύση. Απλούστατα, δηλητηριώδη μανιτάρια, παγωμένοι πλανήτες και τοξικά αέρια είναι στοιχεία ολέθρια για το δικό μας είδος, για το οποίο η «φύση» πιθανότατα δεν ενδιαφέρεται περισσότερο απ' όσο ενδιαφέρεται για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων.

Η λεγόμενη τεχνική δεν πρέπει επομένως να δαιμονοποιείται σαν ένα αμάρτημα ενάντια στη φύση. Αυτό που πρέπει να καταγγέλλεται είναι η υπερβολή της, η απώλεια του μέτρου της, η συχνά παράλογη και ανόητη κατάχρησή της. Οχι με τόνους υποκριτικής ή αποκαλυψιακής καταδίκης της εξαθλίωσης του ανθρώπου, αλλά με τη σαφήνεια του λόγου, ο οποίος δεν πρέπει να υποταχθεί στη φύση -της οποίας αποτελεί μέρος- αλλά πρέπει να αντιληφθεί τα όριά του, να επιδιώξει την πρόοδο χωρίς να αυταπατάται αλαζονικά ότι αυτή είναι απεριόριστη, αλλά αναμετρώμενος με όλα τα προβλήματα και τις καταστροφές που αυτή δημιουργεί, και να προσπαθήσει να κατανοήσει κάθε φορά πόσο αναγκαίο είναι να προχωρήσει και πόσο αναγκαίο είναι να σταματήσει ή και να κάνει μερικά βήματα προς τα πίσω, αν αυτό είναι δυνατό. Αυτό που μας λείπει είναι αυτή η προειδοποίηση για έναν πιθανό κίνδυνο. Ακόμα και όταν βλέπουμε τις εικόνες της ιαπωνικής τραγωδίας παραμένουμε ήρεμοι, ανόητα πεπεισμένοι ότι ποτέ δεν θα μπορούσε να μας συμβεί κάτι παρόμοιο, όσα πελώρια σφάλματα και αν διαπράξουμε.

Με τον ίδιο τρόπο, όταν πεθαίνει κάποιος από καρκίνο ή από έμφραγμα, είμαστε κατά βάθος πεπεισμένοι ότι αυτό δεν θα μας συμβεί ποτέ. Αυτή η προστατευτική άγνοια του κινδύνου χαρακτηρίζει όχι μόνον τα άτομα αλλά και τους πολιτισμούς, τις κουλτούρες, τις κοινωνίες, που είναι βέβαιες ότι είναι αθάνατες. Ισως και οι πολιτισμοί έχουν τις ενδορφίνες τους, τα ναρκωτικά που τους προστατεύουν από το άγχος της γνώσης ότι αργά ή γρήγορα θα πεθάνουν. (...) Ο κίνδυνος φαίνεται να είναι παρών σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα.''