Ο
Αργεντινός Ernesto Laclau σπούδασε στα Πανεπιστήμια του Μπουένος Άιρες
και της Οξφόρδης και είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Έσεξ. Στο
πλαίσιο του τελευταίου ίδρυσε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην Ιδεολογία
και την Ανάλυση του Λόγου, που απέκτησε παγκόσμια ακτινοβολία. Σήμερα
είναι καθηγητής πολιτικής θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Έσεξ και
καθηγητής ανθρωπιστικών και ρητορικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του
Νορθγουέστερν (ΗΠΑ). Το έργο του, αρχικά επηρεασμένο από τους πολιτικούς
αγώνες που ο ίδιος βίωσε στην Αργεντινή, επικεντρώθηκε σε μια κριτική
του μαρξιστικού αναγωγισμού μέσα από την εμβάθυνση της γκραμσιανής
θεωρίας της ηγεμονίας και της επαφής με δυναμικές παραδόσεις του
σύγχρονου στοχασμού (σημειολογία, αποδόμηση, ψυχανάλυση κλπ.). Έγινε
ιδιαίτερα γνωστός για τις αναλύσεις του των πολιτικών ταυτοτήτων, του
λαϊκιστικού φαινομένου και του πολιτικού λόγου, τις οποίες ανέπτυξε σε
σειρά βιβλίων. Σημαντικότερα τα εξής: Πολιτική και ιδεολογία στη
μαρξιστική θεωρία (Σύγχρονα Θέματα, Θεσσαλονίκη 1983), Hegemony and
Socialist Strategy (Verso-New Left Books, Λονδίνο 1985), Για την
επανάσταση της εποχής μας (Nήσος, Αθήνα 1997), On Populist Reason
(Verso,Λονδίνο, 2005).
Mε αφορμή την πρόσφατη παρουσία του στη Θεσσαλονίκη, σε μια σειρά εκδηλώσεων που διοργάνωσαν τα Tμήματα Πολιτικών Eπιστημών και Aγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του AΠΘ ο Ernesto Laclau μίλησε στο ENEKEN και αναφέρθηκε σε ορισμένες πτυχές της πολιτικής του σκέψης.
ENEKEN: Eτοιμάζοντας τις ερωτήσεις για τη συνέντευξή μας έπεσα σε μία ταινία με θέμα τη ζωή του Mαραντόνα. Ήταν μία παραγωγή του γαλλογερμανικού δορυφορικού καναλιού ARTE. Aπό την οθόνη και υπό τα καυστικά σχόλια του δημοσιογράφου παρήλασαν το «χρυσό παιδί» της Aργεντινής με τα ψυχοδράματά του, και μερικές από τις γκροτέσκες και γραφικές φυσιογνωμίες της χώρας: ο πρόεδρος Mενέμ με τις χορευτικές και ρητορικές του επιδόσεις, ο πρόεδρος Pούε, η εφιαλτική φυσιογνωμία του δικτάτορα Bιντέλα αλλά και οι συγκλονιστικές μητέρες των 30.000 νεκρών, οι εξεργέσεις των φτωχών, οι επιδρομές των εξαθλιωμένων στα καταστήματα και τα σούπερ μάρκετ. H ιστορία του Mαραντόνα εικονογραφεί τη διατύπωσή σας για τον λαϊκισμό;
ERNESTO LACLAU: Δεν έχω δει την ταινία και δεν θα μπορούσα να ξέρω. Δεν γνωρίζω, βέβαια, και τις πολιτικές «θέσεις» του Μαραντόνα, παρόλο που νομίζω ότι είναι μάλλον προοδευτικές, αφού έχει εκφραστεί θετικά για το καθεστώς της Κούβας και τη Βενεζουέλα. Αναφορικά με την Αργεντινή, βέβαια, μπορούμε να πούμε ότι η χώρα γνώρισε δύο πολύπλοκες εμπειρίες οι οποίες σε κάποιο βαθμό οδήγησαν και στην αποσύνθεση της πολιτικής της ζωής. Η πρώτη περίοδος ήταν αυτή της στρατιωτικής δικτατορίας, η οποία διήρκεσε έως το 1983 και την οποία διαδέχθηκε μια περίοδος εφαρμογής πολιτικών νεοφιλελευθερισμού, κυρίως στη δεκαετία του 1990, υπό τον Μενέμ. Έτσι, όταν η χώρα χρειάστηκε να ανασυνθέσει τον εαυτό της, διέθετε μια ισχνή θεσμική βάση. Στην κατεύθυνση αυτή η κινητοποίηση των μαζών υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στη διαδικασία ανοικοδόμησης. Το ίδιο σημαντικός παράγοντας είναι και οι προοδευτικές κυβερνήσεις, όπως η τωρινή της Κριστίνα Κίρσνερ.
ENEKEN: Μπορούμε να πούμε ότι ο περονισμός αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του φαινομένου του λαϊκισμού, έτσι όπως τον έχετε περιγράψει;
ERNESTO LACLAU: Οπωσδήποτε ναι. O περονισμός ήταν ένα τυπικό παράδειγμα λαϊκισμού. Σήμερα ωστόσο η Αργεντινή κινείται σε μια κατεύθυνση «μεταπερονικής» κοινωνίας όπου δεν έχουμε να κάνουμε με το παραδοσιακό μοντέλο λαϊκισμού αλλά με ένα νέο είδος. Πάντως, στην αρχική σας ερώτηση η απάντηση είναι θετική, ο περονισμός ήταν η αρχική μήτρα του λαϊκισμού, από όπου προήλθαν όλες οι άλλες εκδοχές.
ENEKEN: Πρόσφατα στη Λίμα του Περού εγκαταστάθηκε «Tο Διεθνές Δικαστήριο των Λαών», που δημιουργήθηκε το 1979 στην Iταλία. Oι εναρκτήριες συνεδρίες έγιναν στις 14 Mαΐου στο αμφιθέατρο του Eθνικού Πανεπιστημίου Mηχανολόγων στη Λίμα, στο περιθώριο της συνόδου χωρών Λατινικής Aμερικής και Eυρωπαϊκής Ένωσης. Tο δικαστήριο, ανάμεσα σε άλλες, παρέπεμψε δύο πολυεθνικές, την «Bayer» και την «Shell» για καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ειδικά αυτών των Iνδιάνων. Mε δεδομένη την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Λατινική Aμερική, πόσο μακριά βρισκόμαστε από τα αιματηρά πραξικοπήματα των προηγούμενων δεκαετιών και πώς βλέπετε το μέλλον των κοινωνιών της ηπείρου;
ERNESTO LACLAU: Νομίζω ότι η Λατινική Αμερική εξελίσσεται ξεκάθαρα προς μια κατεύθυνση κεντροαριστερών καθεστώτων τα οποία συνδυάζουν μια σειρά νέων θεσμικών οργάνων ―αποτέλεσμα του τέλους των στρατιωτικών δικτατοριών― παράλληλα με την κινητοποίηση των μαζών, στοιχείο που βέβαια απουσίαζε στο παρελθόν. Νομίζω, λοιπόν, ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μόνον μία δεξιά κυβέρνηση στη Νότια Αμερική, εκείνη της Κολομβίας.
ENEKEN: Πρόσφατα, επίσης στην Kολομβία, είχαμε τη θεαματική παράδοση στις κυβερνητικές δυνάμεις μίας εκ των ηγετών των ανταρτών του FARC. H τηλεοπτική παρουσίαση, σαν λάφυρο, μιας γυναίκας που τα MME χαρακτήριζαν «σκληροπυρηνική επαναστάτρια», παρέπεμπε σαφέστατα στις εικόνες του Tσε δεμένου πισθάγκωνα από τους πράκτορες της CIA. H εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί και την ολοκλήρωση ενός κύκλου αντάρτικων κινημάτων στην Λατινική Aμερική;
ERNESTO LACLAU: Πιθανώς ναι, με την κλασική έννοια του όρου. Στην Kολομβία, εν πάση περιπτώσει, δεν υπήρξαν ενδείξεις ότι το FARC μπορούσε να καταλάβει την εξουσία. Oπότε, το περιστατικό που αναφέρετε αποτελεί σημάδι εξάντλησης που σηματοδοτεί, κι εδώ όπως και αλλού, το τέλος του ένοπλου αγώνα με τις μορφές που ξέραμε....
Mε αφορμή την πρόσφατη παρουσία του στη Θεσσαλονίκη, σε μια σειρά εκδηλώσεων που διοργάνωσαν τα Tμήματα Πολιτικών Eπιστημών και Aγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του AΠΘ ο Ernesto Laclau μίλησε στο ENEKEN και αναφέρθηκε σε ορισμένες πτυχές της πολιτικής του σκέψης.
ENEKEN: Eτοιμάζοντας τις ερωτήσεις για τη συνέντευξή μας έπεσα σε μία ταινία με θέμα τη ζωή του Mαραντόνα. Ήταν μία παραγωγή του γαλλογερμανικού δορυφορικού καναλιού ARTE. Aπό την οθόνη και υπό τα καυστικά σχόλια του δημοσιογράφου παρήλασαν το «χρυσό παιδί» της Aργεντινής με τα ψυχοδράματά του, και μερικές από τις γκροτέσκες και γραφικές φυσιογνωμίες της χώρας: ο πρόεδρος Mενέμ με τις χορευτικές και ρητορικές του επιδόσεις, ο πρόεδρος Pούε, η εφιαλτική φυσιογνωμία του δικτάτορα Bιντέλα αλλά και οι συγκλονιστικές μητέρες των 30.000 νεκρών, οι εξεργέσεις των φτωχών, οι επιδρομές των εξαθλιωμένων στα καταστήματα και τα σούπερ μάρκετ. H ιστορία του Mαραντόνα εικονογραφεί τη διατύπωσή σας για τον λαϊκισμό;
ERNESTO LACLAU: Δεν έχω δει την ταινία και δεν θα μπορούσα να ξέρω. Δεν γνωρίζω, βέβαια, και τις πολιτικές «θέσεις» του Μαραντόνα, παρόλο που νομίζω ότι είναι μάλλον προοδευτικές, αφού έχει εκφραστεί θετικά για το καθεστώς της Κούβας και τη Βενεζουέλα. Αναφορικά με την Αργεντινή, βέβαια, μπορούμε να πούμε ότι η χώρα γνώρισε δύο πολύπλοκες εμπειρίες οι οποίες σε κάποιο βαθμό οδήγησαν και στην αποσύνθεση της πολιτικής της ζωής. Η πρώτη περίοδος ήταν αυτή της στρατιωτικής δικτατορίας, η οποία διήρκεσε έως το 1983 και την οποία διαδέχθηκε μια περίοδος εφαρμογής πολιτικών νεοφιλελευθερισμού, κυρίως στη δεκαετία του 1990, υπό τον Μενέμ. Έτσι, όταν η χώρα χρειάστηκε να ανασυνθέσει τον εαυτό της, διέθετε μια ισχνή θεσμική βάση. Στην κατεύθυνση αυτή η κινητοποίηση των μαζών υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στη διαδικασία ανοικοδόμησης. Το ίδιο σημαντικός παράγοντας είναι και οι προοδευτικές κυβερνήσεις, όπως η τωρινή της Κριστίνα Κίρσνερ.
ENEKEN: Μπορούμε να πούμε ότι ο περονισμός αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του φαινομένου του λαϊκισμού, έτσι όπως τον έχετε περιγράψει;
ERNESTO LACLAU: Οπωσδήποτε ναι. O περονισμός ήταν ένα τυπικό παράδειγμα λαϊκισμού. Σήμερα ωστόσο η Αργεντινή κινείται σε μια κατεύθυνση «μεταπερονικής» κοινωνίας όπου δεν έχουμε να κάνουμε με το παραδοσιακό μοντέλο λαϊκισμού αλλά με ένα νέο είδος. Πάντως, στην αρχική σας ερώτηση η απάντηση είναι θετική, ο περονισμός ήταν η αρχική μήτρα του λαϊκισμού, από όπου προήλθαν όλες οι άλλες εκδοχές.
ENEKEN: Πρόσφατα στη Λίμα του Περού εγκαταστάθηκε «Tο Διεθνές Δικαστήριο των Λαών», που δημιουργήθηκε το 1979 στην Iταλία. Oι εναρκτήριες συνεδρίες έγιναν στις 14 Mαΐου στο αμφιθέατρο του Eθνικού Πανεπιστημίου Mηχανολόγων στη Λίμα, στο περιθώριο της συνόδου χωρών Λατινικής Aμερικής και Eυρωπαϊκής Ένωσης. Tο δικαστήριο, ανάμεσα σε άλλες, παρέπεμψε δύο πολυεθνικές, την «Bayer» και την «Shell» για καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ειδικά αυτών των Iνδιάνων. Mε δεδομένη την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Λατινική Aμερική, πόσο μακριά βρισκόμαστε από τα αιματηρά πραξικοπήματα των προηγούμενων δεκαετιών και πώς βλέπετε το μέλλον των κοινωνιών της ηπείρου;
ERNESTO LACLAU: Νομίζω ότι η Λατινική Αμερική εξελίσσεται ξεκάθαρα προς μια κατεύθυνση κεντροαριστερών καθεστώτων τα οποία συνδυάζουν μια σειρά νέων θεσμικών οργάνων ―αποτέλεσμα του τέλους των στρατιωτικών δικτατοριών― παράλληλα με την κινητοποίηση των μαζών, στοιχείο που βέβαια απουσίαζε στο παρελθόν. Νομίζω, λοιπόν, ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μόνον μία δεξιά κυβέρνηση στη Νότια Αμερική, εκείνη της Κολομβίας.
ENEKEN: Πρόσφατα, επίσης στην Kολομβία, είχαμε τη θεαματική παράδοση στις κυβερνητικές δυνάμεις μίας εκ των ηγετών των ανταρτών του FARC. H τηλεοπτική παρουσίαση, σαν λάφυρο, μιας γυναίκας που τα MME χαρακτήριζαν «σκληροπυρηνική επαναστάτρια», παρέπεμπε σαφέστατα στις εικόνες του Tσε δεμένου πισθάγκωνα από τους πράκτορες της CIA. H εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί και την ολοκλήρωση ενός κύκλου αντάρτικων κινημάτων στην Λατινική Aμερική;
ERNESTO LACLAU: Πιθανώς ναι, με την κλασική έννοια του όρου. Στην Kολομβία, εν πάση περιπτώσει, δεν υπήρξαν ενδείξεις ότι το FARC μπορούσε να καταλάβει την εξουσία. Oπότε, το περιστατικό που αναφέρετε αποτελεί σημάδι εξάντλησης που σηματοδοτεί, κι εδώ όπως και αλλού, το τέλος του ένοπλου αγώνα με τις μορφές που ξέραμε....
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου